Morgunblaðið - 13.09.1967, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 13. SEPT. 1067
II
ASalleikendurnir í japönskusviðsútgáfunni af „Á hverfanda hveii“: Koji Takahashi, sem
leikur Rhett Butler og Ineko Arima í hlutverki Scariett OfHara. Leikstjóri er Kazuo Kik-
uchi, framkvæmdastjóri Toho-kvikmynda og leikhúss-félagsins.
textans jafnóðum og hann er
fluttur á japönsku á sviðinu.
Þegar horft er á leikritið er
erfitt að ímynda sér að upp-
runalegt takmark Kazuo Ki-
kuta í lífinu hafi verið að verða
sporvagnsstjóri. Það er samt
dagsatt. Ástæðan til þess að
hann fór að fást við leiksviðs-
störf var einfaldlega sú, að þau
stóðu honum ein til boða þegar
hann hafði fallið á inntöku-
prófinu fyrir sporvagnastjór-
ana. Kikuta hefur lagt á margt
gjörva hönd síðan hann varð
fyrst aðstoðarmaður leiksviðs-
stjóra, samið leikrit, sviðsett
og stjórnað og yfirleitt fengdzt
við flest það er að leikihús-
málum lýtur. Fimmtíu og fjög-
urra ára gamall, árið 1962,
varð hann svo framkvæmda-
stjóri Tóhofélagsins, eins
stærsta leikhúss- og kvik-
myndafélags í Japan.
Ári síðar ákvað Kikuta að
hleypa nýju fjöri í japanska
leiklist með innflutningi banda
rískra söngleikja. „My fair
Lady“ varð fyrst fyrir valinu
og hlaut metaðsókn. Á hæla
henni komu svo — í „japanskri
útsetningu": „No Strings“,
„TheSound of Music“, „How to
Succeed in Business Without
really trying“, „Annie get your
Gun“, The King and 1“ og
,Hello, Dolly“. Á eftir „Dolly“
kom svo „Á hverfanda hveli“,
sem Kikuta telur að eigi met-
aðsókn sína mjög að þakka því
hversu vinsæl bók Margaret
Mitchell er í Japan og svo kvik
myndinni, sem gerð var eftir
sögunni og í léku þau Clark
Gable og Vivien Leigh eins og
áður sagði.
„Flögrað umhverfis lampann"
eftir Kafka?
idt, sem er sagður með fróð-
ustu möninum um rit Kafka,
kveðst ,jhandviss“ um að Kafka
hafi (bvergi komið nærri leik-
ritin.u umdeilda.
Nú er sivo kominn til skjal-
anna annar Pragbúi, Jaroslav
Langier, leikritaskóid sjiálfur
og kunnur þýðandi, sem und-
anfarin tvö ár ihefur verið leik
listarráðuinautur Borgarleik-
hússins í Vín og kveðst sann-
færður um að Kafka sé höf-
unidurinn. Hy.ggst Langer sanna
mál sitt í tveimur greinium, sem
birtaist munu á næstunni í Vín
artímaritinu „Literatur uind
Kritik" og í „Literárni noviniy“
í Prag.
Forsaga þessa máls eir á þé
leið, að haustið 1995 kom tón-
listar- og leiklistargagnrýnand-
inn Jaroslav Prochazka í Prag
í heimsókn til vinar síns, tón-
sbáldisins Jans Saidl og rakst
þar á óperutexta, undarlegan
nokkuð, sem bar heitið „Franz
Kafka“. Höfundurinn vair
sagður Ludek Mandaus, þáver
andi óper.uieikstjóri við Þjóð-
leihhúsið í Prag og var þá 67
ára gamall. Proohazka vissi öll
deili á Miandaus og þótti senni-
legra að við samningu leikriits-
ins hiefði hann „meira sfiuðzt
við Kafka sjálfan en við eigið
hugmyndafilug“, eins og hann
komst að orði. Er síðan var
gengið á Mandaus sagði hann
leikritið tiil komið úr brotum
úr verkum Kafka, sem hann
befði sett saman og gert úr
„Ein Flug um die Lampe her-
um“.
Proehazka lét öðrum vini sín
um, Jaroslav Langer, þýðand-
anium sem áður sagði frá, í té
handritið að leikriti þessu, vél-
ritað handrif á tékknesku. —
Kafka skrifaði eins og áður
hefur verið sagt, aðeins á
þýzkiu. Langer þóttist þegar
kenna „tilfinningalegt djúp-
streymi" Kaifka undir yfirborði
slæmrar þýðingar og annarra
ágalla og einsetti sér að ráða
þessa gátu. Öll leit að frum-
handriti reyndist árangurla-us.
Mándaius gróf að vísu upp þýzkt
handrit að leikritinu að þvi er
hann sagði. en Langer komst
fljótt að raiun um að þar var
á ferðinni da gerð þýðing á
tékkneska textanum, sem var
þó nógu slæmur fyrir.
Ekki bætti það um fyrir
Mandaus að skýringar Ibains
atlar á þvi hvernig leikritið
hefði komizt honum í hendur
voru hinar furðulegustu og áttu
sér emga stoð er á reyndi, s. s.
er 'bann kvaðst hafa „aðstoðað"
Kafka við samningu leikritsins
árið 1911, (Mandaus hefði þá
verið 12 ára) eða þegair hann
kvaðst hafia fengið huigmyindina
IViýtt leikrit
„UPP ER komið dálítið
kyndugt bókmenntalegt
bamsfaðemismál ef svo má
að orði komast“, segir í ný-
útkomnu hefti af þýzka
vikuritinu „Der Spiegel",
um leikritið „Ein Flug um
die Lampe herum“, æm
eignað er tékkneska skáld-
Jaroslav Langer
inu og rithöfundinum Franz
Kafka, er uppi var frá 1883
til 1924 og bjó í Prag en
skrifaði alla tíð á þýzku. Út
gáfufyrirtækið „Universal
Edition" kom leikritinu á
framfæri fyrir ári og taldi
vist og öruggt að það væri
eftir Franz Kafka.
Margir íhafia þó orðið til þess
umliðið ár að draga í efa irétta
Jfeðrun" leikritsins. Erfingjar
Kafka haifia tilkynnit fyrirtæki
því í New York, sem heíux
einkarétt á útgáfu ritverka
hans að þeir kannist ekkert við
það ag kennari við KarMtáskól
ann 1 Prag, Eduard Goldschm-

SYLVANIA
er rétti tíminn til að kaupa
FLUORESENT-PERURNAR
allar gerðir og litir fyrirliggjandi
Munið að SYLVANIA hefur 20% lengra líf
lífButy mvnBrA
G. ÞORSTEINSSON & JOHNSON HF.
AfíMDLA 1 - GRJÓTAGÖTU 7
Simi 2 42 50 &
að leikritinu, sem hann sagði
samið 1922 úr smásagnasaifni
Kafka, „Szenen", þótt vitað
væri að sumar sögurnar þar
r-amdi Kafika ekki fynr en sdð-
ar. Einruig viidi Mandaus ein-
hvérju sinnl eigna Mitenu Jes-
sniíká, vinkonu Kafka, hug-
myndima að leikritinu og sagði
hana hafa sent skáldinu frum
d:ög að því, en í bréfum Mil-
emu, sem varðvsitt ef.u, er
hv rgi á leiikritið minnzt.
„Ein Flug um die Lampe hier
um“ hafist á já mbra.ut arstöð
þar sem fliuigur flögra umlhverf-
is liampa og Gyðingastúlkan
Clar stígur upp í lest — á leið
til Gyðingiaprestsins sem hún á
að gifitast, kroppinbaks. í lest-
inni lætur Clar svo dragast á
tálar / sð ungum manni, Franz
að nafni, sem á fiöður er heitir
H trmann, (rétt eins og Franz
Kafka sjálfiur). Faðirinn verzil-
ar með glsr, er gjerskeri líka
og fæst við smíði kirkjuglugga
á og með. M. a. gerir hann
gliugga í höLl þá, er fiaðir brúð-
gumans á og þar eiga sér stað
margskonar undarlegir atburð
ir, sem ekki er vegur að henda
nsinar reiður á, þar eru iupp-
vakninigar á ferð og allskonar
furðuvsrk og þar lýfcur svo
öllu saman í skjótri svipam er
glergluggi, smíði Hermanns,
felluir niður yfir hailarbúa.
Goldstúcfcer, sá er áður gat,
taldi verk þetta föLsun, gerða
löngiu eftir lát Ka-fka, þar sem
blandað værd saman efni og
efnismeðferð er ibærá svip aí
Kafka, gyðinglegri dulúð og
samræðium í stíl Ionescos. Lang
er var á öðinu máli og tókst á
henduir að endurskoða leikritið
aált fyrir tékknesku umboðs-
skrifistofiuna DILLA, sem hef-
ur umboð fyrir marglháttuð bók
memntaverk.
Efitir sex mánaða vinmu var
svo komið að Langer kvaðst
eygja frumiha-ndrit Katfka und-
ir yfiirborði handritsins, sem
hann fiékk í hendiuir, „svona
eins og veggmáLverk, sem fial-
ið hetfur verið undir þykku lagi
atf kaáki og er aiuk þess skadtí-
að atf kunnáttuHausri rmeðtferð",
sagði hanm. Ionesco-samtölin,
sem Goldstúoker kallaði evo,
taldi Lange-r tii fcomin fyrir fiá
kunnáttu þýðanda verksins,
sem notað 'hefði orðaibók sáma
gagnrýnisiaiust og verið ó-
smekkvis að a-uki. StjáJifur h,ef-
ur Langer þýtt um 30 leikiit
úr pólsku og þýzku yfir á tékk
nesku og getur þvi trútt um tal
að. Hann kvaðst 'hatfa- funtíið í
leikritinu yfir 300 „keðju-atf-
bakamir", sem honum tókst að
ráða.
Langer teluir leikritið „Ein
Flug um die Lampe herum"
ófalsað og er viss um að hrvorki
Mandaus né nokkur anm-ar hafi
lagt þar hönd á pdóginn. Laiusn
ina á gátunnd um ieáfcritið og
höfiund þess telur hanm eim-
faádilega vera þá að hér miuni
vera um að ræða eitt fjöl-
Franz Kafka, lágmynd eftir
tékkneska myndhöggvarann 1
Jiri Bure
margra v-erka sem Kafka lét
eftir sig í handriti og æitlaði
ekki til útgáfiu. Hann átti í íór
um sínum fj-ölda sáákra verka,
brotakenndra og fiullra af mót-
sögnum og geymdi þeirra vel
meðan hann litfði -sjiálfur. Eftir
lát hans dreifðius-t þau afteor
víða og þanni-g var það t.d.
að vænn buhki af handritum
hans komst einihverju sim-ni í
hendur Gestapo við húsleit f
Berlín.
Það er sáooðun Langers að
„Ein Plug um die Lampe her-
um“, hatfi orðið þann-ig tiá að
eitthver-t hinn-a óprentuðiu hand
rita Kafika, sem efcki voru ætá-
uð tH birtingar, haifii borizt i
hendu-r manni, sem hvorki bar
skynibragð á þýzka tumgu né á
sácáádskap og það hatfi verið
þýði-ng þessa manns, sem Ma-nd
a-us síðan kom á fram-færi eins
og áður sagði frá.
Langer hefiur nú áok-ið við að
enduirisemja leikritið í samræmi
við niðuirstöður ran-nsókna
sinna á því og telu-r að þegar
það korni fyrir augu manma,
sem væntanlega verður ekki
langt að bíða úr þess-u muni
það eádtí álitamál lenigur að
Franz Kafika sé höfiundur þess
og enginn annar.
(Lausl. þýtt og end-unsagt).
Bókband
Tek bækur, blöð og tímarit í
band, geri einnig við gamlar.
Uppl. á Víðimel 51, eða í sima
23022.