Morgunblaðið - 05.10.1967, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 5. OKT. 1967
jimutttMafrÍfr
Útgefandi: Hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar; Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Jphannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Ritstjórnarfulltrúi: Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri: Björn Jóhannsson.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn og afgreiðsla: Aðaistræti 6. Sími 10-100.
Auglýsingar: Aðalstræti 6. Sími. 22-4-80.
í lausasölu: Kr. 7.00 eintakið.
Áskriftargjald kr. 105.00 á mánuði innanlands.
„KERFIÐ ER RANGT“
Ijegar Nikita Krúsjeff flutti
" hina eftirminnilegu ræðu
um Stalin og stjórnarfar hans
á 20. flokksþingi sovézka
kommúnistaflokksins, var
kommúnistum um heim allan
mikill vandi á höndum.
Hvernig átti að skýra hin
breyttu viðhorf í Sovétríkj-
unum og þá glæpi, sem framd
ir höfðu verið í stjórnartíð
Stalíns? Niðurstaðan varð sú,
að kommúnistaflokkarnir
sögðu, að því miður hefði
mesti valdamaður Sovétríkj-
anna um rúmlega þriggja ára-
tugaskeið farið villur vegar,
en nú yrði því kippt í lag af
eftirmönnum hans.
Nú er komin út bók Svet-
lönu Stalinsdóttur, „Tuttugu
bréf til vinar“. Bók þessi
varpar algjörlega nýju ljósi
á stjórnarfarið í Sovétríkjun-
um og persónuleika Stalins.
Hún er tvímælalaust merk-
asta heimild, sem til er um
þá stjórnarhætti, sem fylgdu
í kjölfar byltingarinnar 1917
og markað hefur stjórnmála -
sögu tuttugustu aldarinnar
meir en flest annað. Sú
ákvörðun Svetlönu Stalins-
dóttur að flýja til Vestur-
landa hefur kostað hana gíf-
urlegt átak, en eftir útkomu
bókar hennar er rík ástæða
til að ætla, að Svetlana hafi
einungis yfirgefið Sovétríkin
til þess að gefa út þessa bók.
hvað? Eru kommúnistar orðn
ir svo sýkt manngerð, jafnvel
þótt þeir hafi ekki lifað undir
ráðstjórn, að þeir geti ekki
með opnum huga íhugað þær
upplýsingar, sem dóttir Sta-
lins gefur í bók sinni? Það
mun koma í ljós.
„Tuttugu bréf til vinar“ er
e. t. v. þyngsta áfallið, sem
kommúnisminn hefur orðið
fyrir. Sá dómur sem þar er
felldur yfir „alræði öreig-
anna“ er svo þungur og afger-
andi, að hann mun í vaxandi
mæli móta afstöðu almenn-
ings um heim allan til hins
kommúníska þjóðskipulags.
„Kerfið er rangt“.
„FRJÁLS
VERZLUN" í
NÝJUM
BÚNINGI
Ánægjulegt er að sjá, að
tímaritaútgáfa hér á landi
virðist vera að komast á nýtfc
þroskastig. Nokkrir ungir og
ötulir menn hafa haft um það
forustu, tekið upp ný vinnu-
brögð bæði í efnisvali og út-
liti og ekki síður í söfnun
Á blaðamannafundi í
Bandaríkjunum fyrir tveim-
ur dögum sagði Svetlana:
„Kerfið er rangt og það hefur
ekki breytzt að heitið geti
síðustu árin.“ Þetta er kjarni
bókarinnar. Stjórnarkerfi
Sovétríkjanna er í grundvall-
aratriðum rangt og það hefur
jafnvel breytt venjulegum
mönnum, með venjulegar
mannlegar tilfinningar í villi-
dýr.
Þetta er niðurstaða dóttur
þessa manns, sem átti meiri
þátt í því en nokkur annar að
léiða Sovétríkin til áhrifa í
alþjóðamálum. Hún hefur al-
izt upp í hjarta kerfisins,
fylgzt með þróun þess og
áhrifum á þá menn, sem töldu
sig stjórna því, en var í raun
stjórnað af því. Er hægt að
hafa þennan vitnisburð að
engu?
Þeir menn hér á landi og í
öðrum löndum, sem hafa að-
hyllzt kommúnismann, vegna
„hugsjónarinnar", hljóta að
íhuga vandlega þá niðurstöðu,
sem Svetlana kemst að í bók
sinni. Ekki verður hún sökuð
um að vera „útsendari ame-
ríska auðvaldsins“ — eða
áskrifenda og almennum
rekstri.
Fyrr á þessu ári hóf kvenna
blaðið „Hrund“ göngu sína og
var þar myndarlega af stað
farið. Fyrir skömmu birtist
hið gamalkunna tímarit
„Frjáls verzlun“ í nýjum bún-
ingi undir stjórn kornungra
manna.
Efni hinnar nýju „Frjálsu
verzlunar" er mjög fjölbreytt,
þar er mikið af upplýsingum
um verzlunar- og viðskipta-
mál, sem ekki liggja fyrir í
handhægu formi annars stað-
ar og fjölmörg fróðleg viðtöl
við kaupsýslumenn og aðra,
sem að verzlunarmálum
vinna
Verði áframhald á þeirri
braut, sem „Frjáls verzlun'*
virðist nú stefna á, hefur
verzlunarstéttin fengið hjör-
inn vettvang fyrir hagsmuna-
mál sín og áhugamál og al-
mennar upplýsingar um við-
skipti, sem íslenzkri verzlun
er sómi að.
Landsþing Verkamanna-
flokksins í Scarborough
— Búizt við að þjarmað verði að Harold Wilson
ÞAÐ er hætt við að þessi vika
verði lítill sældartími fyrir
forsætisráðherra Bretlands.
Harold Wilson, og aðra ráð
herra stjórnar hans. Ástæðar
er landsþing brezka verka
mannaflokksins, sem hófst á
mánudag í Scarborough og
lýkur um næstu helgi. Venju
lega eru landsþing Verka-
mannaflokksins hinar lifleg
ustu samkomur, þar sem
vinstri og hægri armur hans
deila hart um það, hvernig
skipað skuli málum innar
flokksins og utan, hverri
stefnu skuli fylgt í utan- og
innanríkismálum og þar fram
eftir götunum.
Frá því Harold Wiilson tó'ls
við stöðu leiðtoga flokksiní
og stjórnairtaumum í Bret
landi hiefuir hann ætíið átt i
höggi við vinstri arm floikks
ins, sem telur bann alls ökiki
nógu róttækan eða trúai,
.ygrundval'liarsjónarmiðiuim
sósíailLsta“ eins og þeir segja
— en nú er -svo komið eftii
priggja ára setu á stóli for
sæti-sráðiherra, að toain-n befui
fjöOmanga úr ihægri ar-m\
flokksins líka- á -móti -sér.
Orsakirnair- eru ýmsat en
fyrst og fr-emist ásta-ndið í
efn-ahaigsm-állum landsins og
siá litli ánangur, sem virðist
bafa orðið af þei-m ráðstöfiun-
um, sem Wilson gerði -til ú-r-
bót,a-. Menn vonu fúsir að
leggja- á -sig erfiðleika, svo
sem 'hann ós-kaði, ef það
mætt-i verða -til þess a-ð rof-aði
til í þess-um efn-um, en þeiim
fin-nst heldur orðin 'löng vist-
in í drunganum. Þá er þa-ð
ekki beiniínis uppörvandi veð
urú-tilit, sem Wil-son -gefur fyr-
iir veturinn; mei-ni erfiðfljeitoar,
v- axandi atvinniul-eysi og þa-r
frarn ef-ti-r götunum. Hann
boðar m.a. að tala atvinnu-
Lausra geti koníiz-t afll-t u-pp í
750.000 í febrúa-r í vetur.
Stjó r nmála-s érf r æðin-ga-r
segja-, að Wilson bíði senni-
lega meir-i erfiðleiíkar á þessu
þin-gi en dæmi séu itil -um for-
sætisréðlherra úr Verkamanna
flotoknum. Stjórn ba-ns virð-
iist bafa ,g-latað traus-ti kpós-
enda mjög verúleg-a á síð-ustu
mánuðum, það sýna únslit
aukakosninganna síð-u-s-tu, þar
sem íhaldsflokkurinn befur
unnið veT-uflega á, ja-fnvel í
kj-ördæmum, þa-r sem Verka-
ma-nnaifilokk-urinn hefur hafit
öruggan meiri'hl-uita -um langt
ánalbil.
Það er ektoi 'len-gria en eitt
ár liðið frá því Wils-on gat
sveigt sér -unda-n ga-gnrýni
vi- nsitri a-r-ms Vertoamanna-
floktosin-s á lan-dsþdngibu með
því að bei-na orðuim sínum tii
þjóðarinna-r, kjóisend-a, — v-it-
andi, að þeir s-tudidu e-nnþá
þær ráðis-taifa-nir, sem hann
taldi nauðsynlegar til að
bjarga við efn-aiha-g l-and-sins,
hversu harðar og erfiða-n, sem
þær voru. Hánn vissi líkia sem
var, að briezikir kjósendur
hafa jafna-n 'haft tiihneigingiu
til þess að taka málstað leið-
toga, er verður fyr-ir hörðum
árás-urn flokk-sma-nna sinna á
la-ndsþingi. Að þessu sinni
tel-ja stjórnmálasérifræðingar,
að aðstaða- bans sé margfait
veik-a-ri — ba-nn eigi ekki ein-s
mar.ga máls-var-a -meðafl þjóð-
arinnar og í fyrra- og m-uni því
ekki duga að skjóta máli sín-u
-til be-n-nar. Síðustu skoða-na-
kanna-ni-r ben-da ótvínætt til
þess að fylgi hans far-i mjög
hnignian-di og það gef-ur gagn-
rýn-endum hams á landsþing-
i-nu stertoa-ri vopn í henidun.
Harold Wilson
Og þá er spurin-ingin hvern-
ig þeir beita þessum vopnum
og hvor,t þau verða- -til þess að
sker-a að rótum meinsins eða
ti'l þess að fella -sj-álfa sitjórn-
ina og fá völdin í hendur
Jhafldsm-önnum. Síðari tifligát-
an er ha-rla ólíkleg og því
senn-ileigt, -að þingi-ð lýisi fylgi
við stef-nu stjór-narinnar —
með semin-gd J>ó og k-ryddað
k-röftugri igagnrý-ni og -tillög-
um -tl úrbóta.
Hugsanlegt er;, að hin erfiða-
aðstaða Wilsons neyði ha-nn
tl að 'grípa 'tii en-nþ-á róttæk-
ari ráðstafiana — og þá j-af-n-
v-el ráðsitafa'na, sem eru m-eira
að 'höfði vinstri mainna í
flokkn-um. Ti'l þesisa hefur
Wilson -að mestu grundvafllað
s-tefn-u sína í efnaha.g-smál-un-
um á því þjóðféiags- og efna-
hagiskerfi, sem þegar var fyr-
ir hendi, í -stað þess að fa-ra
að ráðum vinstri ma-nna og
toollvarpa kerfinu og by-ggja
etfna'ha-gslífið upp af nýj-um
gmnni. Sérfræðingar benda
á, að s-tjór-n Attilees hafi afldrei
ka-liað yfir sig reiði f-loktos-
manna sinna vegna s-tefnunn-
ar í innanian-dsmiálum — þó
þeir hafi m-jög giaignrýnt uit-
anríkisstefnu hans oft og tíð-
um — því -að bún hafi fram-
kvæmt svo a-ugljósar -gru-nd-
vajla-r breytingar- á þjóðfélaigs
og efmaihagskerfinu. Með þjóð
wýtingu og dreifing-u fjiár-
ma-gns og auðs, og með því
að leggj-a gr-u-nd-völlinn að vel
ferðarþjóðfélag-i toom hún á
þjóðfféla-gsbr-eytingium, siem
breyttu verulega saim-sfciptum
og -aifisitöðui -hinna ýmsu sitétta
landsins.
Harold Wilson hefur reynt
að -láta s-kipuliagið ha-lda sér
— að mestu — í von uim að
það, endiurbætt, igeti s-taðið
undir ýmsum þjóðfólaigsleg-
um endurbótium. Til þess
himsvegar að styrkja pundið
hefu-r istjórn hans orðið að slá
á frest ým-sum ráðstöfunum í
þjóðfélagsm-álum og hún hef-
ur skirrzt við -a-ð stoapa- sér
meir-i óvild miilLsitéttanna- en
orðið er, með því að autoa
s'kaitta-byirðarnar. Við f.r,am-
kvæm-d þesisiar.a.r stefnu- toefiur
Wilson -notið góðrar sa.m-
vinn.u við f-oryst-umenn í alt-
vi-nnuiiífinui, til dæmis í m-ik-
iivægustu iðngrei-num — og
sú sa.mvin.na er bæð-i vins-tri
armi Verkam.a.nnafiokksi-ns og
fhafldsifLakk-num þyrnir í a-ug-
um, þó af mi-smuna-ndi ástæð-
um sé.
Þá bendia- -menn á, að sitjórn
Wilsons toefu-r ,atf ein-u -og öð-r-u
að státa, þót-t henni hafi ektoi
enn tetoizt að leysa -efnahaigs-
málin- í heild. Að því en bfliað-
ið OBSERVER igreinir frá
ha-fa laflma-n-na-try-ggingar vier-
ið aiukn-a-r töluver-t, el'liUfeyr-
ir, fjölskyldulbætur, fátæk-ra-
lífeyrir haía hætokað um
næs-t-um 50% á þessium þrem-
ur áru-m frá því sfljórnin kom
til valda. H-úsnæði (hefiux aiuk-
izt -um 15% og fjárveitinigia.r
tifl sjútor'alhiúsbygginga ©nu nú
40% ihær.ri en áður en is-tjórn-
in tók við. Þá 'hetfur útflutn-
in-gur aufcizt ítöluiverit, var fil
dæmis á fynra belmingi þessa
árs 20% hæroi en síðu-stu sex
m-ánuðina sem fhafldsistjórmin
sat -við völdin. Þesisi a-triði og
ýmis ön-nur getu-r stjórnin
tal-ið sér ti-1 málsbóta.
En igagnrýnendur henna-r
geta lítoa taflið upp ýmislegt,
mörig svikin loforð, va-xandi
atvinnul-eyisi og hækkandi
verðlag þrátt fy-rir verðs-töðv-
un og bundin laiun, þar sem
kem-ur vensit niður. f þrettán
ára stjónnantíð íhaild&flolklks-
ins hóldu leiðtogar Verka-
miannaÆloikkisins, þeirra á með
al Kanold Wiflison því statt og
stöðugt fram, að siík efna-
haigssitefna gæti aldnei -leitt til
lausnar á vamdiamálum efna-
haigslífsinis. Þeir héldiu því
fr-am, að iréttara væri að -autoa
fraimilieiðsluna og j atfnlfraimit
a'tv-innuna og þa-r fra-m efitir
aötu-niuim og þa-ð sögðust þeir
raunar mundiu iger-a, ef Vertoa
mannafloktourinn kæmist í
sitjórn. Ra-un-ar hefur Wilson
saigt hv.að -eftir annað, -a.ð þassi
orð séu en-n í fúllu giiidii, þær
ráðstaífanir, s-e-m ha-nn hatfi
gert séu- aðei-ns bráðalbirgða-
ráðstafa-nir, sem ástandið inn-
a-n Jlan-ds og uitan haf-i gert
nauðsyniegar. Og ha-n-n boðar
enn, að inna-n nóktour-ra m-án-
aða -muni efnialh-aigisihjóMð fara
að s-núasit hnaðar á -ný.
Áhugamenn um Ibrezto
sitjórnmiáll m-unu fylgjast með
þvá sem igerist á -la'ndsþinigi
Ver-kamannaflokiksm-s af mikl
um áh-uga en istjórnmállafrét-tia
T'iitarar ben-da á, -að stjórnin sé
en-ga-n vegin neydd til þess að
haiga sér -samkvæmit sam-
þykk-tum þingsins. Ekiki einiu
si-nni þingm-enn flökitosins- enu
bundnir aif sflíkium samiþylkikit-
um, hvað þá ráðherra-r. En
ón-eitanl-ega hljóta þær að
ha-fla s-ín áhrif á s-tefnu -stjór-n-
ar-innar í fr-amtíðinni.