Morgunblaðið - 14.12.1967, Qupperneq 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 14. DES. 1967
Mörg þingmál til
á Alþingi í gær
MÖRG mál komu til umræðu á
Alþingi í gær, en þar voru
haldnir fundir í Sameinuðu
þingi og báðum þingdeildum.
Sameinað Alþingi
Á fundi Sameinaðs A'lþingis í
gær var samþykkt að leyfa tvær
framikomnar fyrirspurnir um
framkvæmd 'laga urn skóla-
kostnað og lánveitingar úr Bygg
ingarsjóði.
Áfcveðið var að um þingsálykt-
unartiRögur um fiskeldisstöðvar
og lækkun tölla á efnum til iðn-
aðarins sku'li fram fara ein um-
ræða.
í»á mælti Gísli Guðmundsson
(F) fyrir þingsályktunartillögu
er hann flytur ásamt 7 öðrum
þingmönnum Framsóknarflokks
ins, um að gerð verði áæt'lun um
ful'lnaðaruppbyggingu þjóðvega-
kerfisins á tilteknum tíma. Er
tillagan byggð á ályktun kjör-
dæmisþings Framsóknarmanna í
Norðurlandskjördæmi eystra, og
felur í sér að AJiþingi á'lykti að
gk'ora á ríkisstjórnina að fela
vegamálastjóra að láta svo filjótt
sem unnt er, og ekki síðar en
fyrir árslok 1968, gera sundur-
liðaða kostnaðaráætlun um fu'lln
aðaruppbyggingu þjóðvegakerfis
ihs á einum áratug, og að tekið
verði ríkislán ti'l hraðbrauta og
þjóðlbrauta, en landábrautir gerð-
ar fyrir fé úr vegasjóðL
Ingólfur Jónsson samgöngu-
málaráðherra, taldi áskorun þá
er þingsályktunarti'llagan er
gerði ráð fyrir óiþarfa, þar sem
að (hjá vegamálaskrifstof'Unni
væru ti'l tölur um hvað það kost
aði að byggja upp vegakerfið í
landinu. Þar hefði t.d. verið gerð
áætlun um hvað hringvegur í
kringum landið kostaði. Þá
umræðu
ræddi ráðherra einnig um vega-
framkvæmdir á undanförnum
árum og sagði, að vissulega væri
það sameiginlegt álhugamá'l ai’ra
að vegakerfi landsins mætti
batna frá því sem nú væri.
EFRI DEILD
Siglingalög.
Pétur Benediktsson miælti fyr-
ir áliti sjávarútvegsnefndar um
siglingalög og a'lþjóðasamþykkt
um takmörkun á ábyrgð útgerð-
armanna. Bæði þessi frumvörp
fela í sér, að ísland gerist aði'li
að alþjóðasamþykktum um þessi
mái, og hafði nefndin mælt ein-
roma með samiþykki frumvarp-
anna. Voru frumvarpsgreinarnar
samþykktar við atkvæða-
greiðslu, og má'lið afgreitt til 3.
umræðu.
Bjargráðasjóður íslands.
Frumvarpið um Bjargráðasjóð
ís'lands kom til 2. umræðu í
deildinni og mælti þá Steinþór
Gestsson fyrir áliti heiibrigðis-
og félagsmálanefndar sem rnælt
með samþykkt frumvarpsins.
Einstakir nefndarmenn áskyldu
sér þó rétt til að flytja breyting-
artillög'Ur og mæiti Asgeir
Bjarnason (F) fyrir tiilögum er
hann vaæ flutningsmaður að
ásamt Birni Fr. BjörnssynL Við
atkvæðagreiðslu í deiidinni voru
breytingarti'llögur þeirra feildar,
en frumvarpsgreinar samþyfckt-
ar óibreyttar og málið afgreitt til
3. umræðu.
SÚN á Siglufirði.
Jón Þorsteinason mælti fyrir
frumvarpi er ihann flytur ásamt
þeim Birni JónssynL Ólafi Jó-
hannessyni og Jónasi G. Rafnar,
og gerir það ráð fyrir að lögfest
verðd að (heimiii síldarútvegs-
nefndar, varnarþing og aðal-
skrifstofa skuli vera á Siglu-
firði. Sagði Jón í framsöguræðu
sinni að al'lt frá þv'í að síldar-
útvegsnefnd var sett á stofn, hef
ur aðalskrifstofa hennar verið á
Siglufirði. Nú hefur það komið
fram, að nefndin hefur áklveðið
<*ð flytja aðadstöðvar sínar tii
Reykjavíkur. Fyrir skömmu var
öllu starfsfólki sí'ldarútvegs-
nefndar sagt upp til að undirbúa
þessa breytingu.
Jón sagði, að þessi ákvörðun
síldarútvegsnefndar væru mjög
alvarleg, og kæmi fram í henni
sú tiilhneiging sem rík virtist
hjá mörgum — að flytja a'llt til
Reykjavíkur. Væri það í algjörri
mótsetningu við vilja Alþingis
um eflingu lands'byggðarinnar
og þá áætlun sem Efnahagsstofn-
unin starfaði nú að um atvinnu-
lega uppbyggingu á Norðurlandi.
Eitt af því sem stuðlað gæti að
- ALÞINGI
Framhald af bls. 3'2
Hér fara á eftir kaflar úr at-
hugasemðum við frumvarpið:
Hinn 24. nóvember 1967, þegar
Seðlabanki fslands ákvað nýtt
gengi íslenzkrar krónu, voru
fyrirliggjandi í landinu nokkrar
birgðir sjávarafurða og enn frem
ur voru ógreiddar afurðir, sem
fluttar höfðu verið úr landi.
Nokkur vandkvæði eru á því að
áætla verðmæti birgðanna, þar
sem það fer að sjálfsögðu eftir
því, hvert þær verða seldar og
fyrir hvaða gjaldeyri. f hlutfalli
við framleiðsluverðmæti sjávar-
afurða á árinu 1967 er hér um
óvenju miklar birgðir og ógreidd
an útflutning að ræða, sem m.a.
stafar af nær algerri sölustöðvun
á skreið af þessa árs framleiðslu,
vegna borgarastyrjaldarinnar í
Nígeríu og tregari sölu á bræðslu
slldarafurðum á undanförnum
mánuðum, en venja hefur verið,
vegna mikilla verðlækkana á
þeim afurðum.
Með ákvæði 4. gr. laga nr. 69
1967 um ráðstafanir vegna á-
kvörðunar Seðlabanka fslands
um nýtt gengi íslenzkrar krónu
var svo kveðið á, að mismunur
andvirðis skilaðs gjaldeyris á
eldra gengi og andvirðist hans á
hinu nýja gengi skyldi færður á
sérstakan reikning á nafni ríkis-
sjóðs í Seðlabankanum og jafn-
framt kveðið svo á, að því fé,
sem á reikninginn kæmi, skyldi
ráðstafað í þágu þeirra atvinnu-
vega, sem eiga viðkomandi af-
urðaandvirði.
Ýmsar greiðslur.
Hér er í upphafi greinarimn-
s»r kveðið á um það meginat-
riði, að gengishagnaðurinn skuli
lagður í sérstakan sjóð, er var-
ið skal í þágu sj ávarútvegsins.
Áður en til þess kemur að féð
sé lagit í þennan sjóð, er þó ó-
hrjiákvæmilegt að greiða ýmis
gljöld og kostnað, sem stafa atf
þeirri framleiðslu ársins 1967,
sem gengishagnaðuT nýtur.
f fyrsta lagi er þar uan að ræða
hækkandr, sem verða á rekstrar
kostnaði í sjárvariútveginuim,
vtegna gengisbreytingarinnar á
tímaibilinu til ársloka 1967. Með
því að gengishagnaðurinn er
tekinn í sjóðinn en ekki réðstatf
að tiJi úttfiytjendanna eða eig-
enda afurðanna, sem gengishagn
aðurinn kemur atf, þó er ekki
rétt, að þeir beri þann aukna
kostnað, sem verður á rekstrin-
um vegna gengisbreytmgarinni-
ar. Ýmsar refcstrarivörur hafa
hækkað þegar etftir gengisbreyt
inguna og sama gildir að sjáif-
sögðu um hækkanir, sem urðu
strax eftir gengisbreytmguna é
flutningsgjaldi á afurðum, sem
framleididar verða fyrir árslok
1967, en flutitar eru út eftir geng
isbreytinguna. Um þetta er
ákvæði í a-lið 1. gr.
í b-lið er gert ráð fyrir bót-
um til skreiðarframleiðenda
vegna sérstakra erfiðleika á
sölu skreiðar, setm statfa atf bo<rg
arastyrjöldinni í Nígeríu. Níger-
la h:e£ur uim langt éna/báfl. verið
aðalmarkaðurinn fyrir íslenzka
skreið og framleiðslan á érinu
1967 var að langmestu leyti mið
uð við það, að seljast á þann
markað. Áður en sú framleiðsla
yrði tiibúin til útflutnings skall
hins vegar á borgarastyrjöld þar
í lanidi, sean hefur leitt til þess,
að nær allur útflutningur á
skreið til Nígeríu hetfur stöðv-
azt. Er talið, að nú liggi í land-
inu óseldar um 6 þús. lestir af
skreið og er það um helmimgi
meira magn en vanalega er í
birgðum um þetta leyti. Emu
þetta þungar búsitfjar, fyrir
skreiðarframleiðenduT ekki sízt
vegna þeas, að með öllu er ó-
víst, hversu lengi þeir þurtfa að
geyma framleiðslu sína, þar sem
enn sér ekki fyrir endann á
stríðsástandi í Nígeríu. Má segja
að hér sé um hreina neyðarráð-
stöfun að ræða til þess að létta
noktouð á þeim miklu erfiðleik-
mn, sem steðja að þessari fram-
leiðslu.
Þegar verðlagning síldar til
hræðslu var ákiveðin á sl. votí,
við upphatf suimarvertáðarimnar,
voru blikur á lofti að því er
snerti verðlag á mjöli og lýsi.
í stað þess að ákveða verðið
fyrir alla vertíðina var því horf
ið að því náði að láta verðlagn-
mguna gilda aðeins fyrir háltft
tímabilið, til júlíloka. Það var
þó þegar ljóst, að venfcsmiðjurn
ar tóku á sig verulegan. hluta
þeirraT verðlækkumar, sem þá
var orðin. Ástandið á mörkuðun
um fór enn versnandi, þegar á
sumarið ieið og þegar síldar-
verðið var ákveðið óbreytt fyrir
tímabilið ágúst/september, versn
aði hlutur verksmiðjanna enn
til muna. Nýtt verðlagBtimabil
hófst srvo 1. október. Þnátt fyrir,
að verðlag á lýsi og mjöli færi
þá enm lækkandi, var hráefna-
verðið ákveðið óbreytt til árs-
lofea. Jatfnframt var verksmiðj-
unum heitið því, að reynt yrði
að veita þeirn nokkra aðistoð, ef
reksturShallinm yrði meiri en
fjánhagBgeta þeirra þyldL
Sviipað gildir um efni d-liðar
þessarar greinair, þar sem fjall-
að er um bætur á frysta rækju,
sem framleidd er á ári'nu 1967,
en þar varð einmitt mjög til-
fimnamlegt verðfail á meginlhluta
þeirrar framleiðislu, og við verð
lagningu rækjunmar á sl. hausti
var framleiðendum frystrar
rækju heitið því að þeim skyldi
bætt verðfallið að einhverju
leyti.
Með því að útfU'tn ingsgjald
ber að sjálfsögðu að innheimta
af öllu amdvirði hinna útfluttfu
sjávarafurða, er rétt, að eimnig
sé greitt útflutningsgj ald af
þeim hlutanum, sem fer til
gengishagnaðarsjóðsins, en út-
flytjendur sjálfir greiði aðeins
útflutningsgjald miðað við hið
gamla gemgi. Skiptimg útflutm-
ímgsgjaldisims fer svo efitir sér-
stökum lögum þar um. Eðlilegt
er að sama gilldi um gjald tii
Aflatryggingasjóðs og um út-
fhitningsgjaldið, svo og um
gjald til ferskfiskeftirlits og
síldiargjald.
1 lögum nr. 4 1967 um ráðstaf
anir vegna sjávairútvegsins, voru
ákvæði um framlög ríkissjóðs til
ýmiissa greima sjáv ar útv egts ims.
Þessi framlög koma á alla fram
leiðslu ánsims 1967 eftir því sem
við á. Verður því að gera ráð
fyrir, að fraamil'ög til þeirrar
framleiðslu, sem nýtur gemgis-
hagnaðar, endungreiðist atf þeim
hagnaði svo ekki sé greitt tvilsv-
ar með sömu framleiðBlumni.
Ákvæði er um þetta í f-lið þess
arar greinar.
Gert er ráð fyrir því, að sjáv-
ainútvegsmálaráðherra setji nán
ari reglur um framkvæmd að
því er varðar a—d liði þessarar
greimar.
Báðstöfun gengishagnaðarsjóðs.
Þegar greitt hetfur verið, það
sem keimur undir 1. gr. og rakið
var í skýringum við þá grein
frumvarpsins, er ráð fyrir því
gert, að afgangur gengiishagnað-
arins gangi til sameigimlegra
þarfa sjávarútvegsins.
í fyrsta lagi skal ailt að ein-
um fjórða sjóðisims remnia til
greiðslu á vátryggingariðigjöld-
um fiskiskipa. Sjóður sá, sem
vátryggingariðgjöld greiðaist atf,
fær tekjur sínar af útflutningis-
gjaldi. Vegna minnkandi úftflutn
ingsverðmætis hatfa þær tekjur
stórlækkað undamfarið, en hins
vegar hafa útgjöld sjóðsins farið
hækikandi undanfarin ár með tál
komu mikiis fjölda mýrra og
dýrra skipa. í lok ársims 1966
skorti kr. 83 miiljónir upp á, að
sjóðurimn gaeti greitt að fullu
iðgjöld fiskiskipafilotams, og á
þessu ári, sem nú er að líða hef-
ur ástamdið enn vensnað til
muna, og mun nú í ánslok skorta
um kr. 186 millj. upp á að unmt
sé að greiða öll iðgjöidin, sem
litistanidandi enu. Mundi með
því fé, sem hér er gert ráð fyr-
ir, mega grynnka venulega á
þessari skuld sjóðsdns.
í öðru lagi er gert ráð fyrir,
að Fiskveiðasjóður og Ríkis-
áhyrgðasjóður fái allt að einum
fjórða gengisChagnaðairsjóðsins í
því skyni sénstaklega að greiða
fyrtir endunskiipUlagningu fisk-
iðnaðarins til framleiðniauknimg
ar. Með 10. gr. laga nr. 4 1967
um ráðstatfanir vegna sjávarút-
vegsins var lagður grumdvöllur
að því, að gagmger athuigum færi
fraim á urppbyggingu og rekstr-
araðstöðu frystiiðnaðaráms. Hef-
ur verið unnið að þessu undon-
farma mánuði af þeiim helztu
lánastofraunum, sem startfa fyrir
sjávairútveginn, í saaravinnu við
fulltrúa sarrataka frystiiðnaðar-
ins. Er þess að værata, að bráð-
lega liggi fyrir niðurstöður þeirr
ar athugumar, er byggja megi á
liliögur um eradurskipulagnimgu
þes.s iðmaðar, og bæta fjárihagis-
lega uppbyggimgu. Þeir t/veir
sjóðir, er mest mumdu koma hér
við sögu eru Fiskveiðasjóður og
Ríkisábyrigðasjóður, og er þvi
eðlilegt að hluti atf £é gengis-
hagnaðarsjóðs renni til þeirra.
Hins vegar er eðlilegt að gera
ráð fyrir því, að aðrar greinar
fiskiðnaðarims rajóti hér einmig
fyrirgreiðslu, ef um er að ræða
aðgerðir, sem leitt geta til hag-
kvæmari reksturs og framleiðni
aukningar.
Samkvæmt c-lið þessarar
gneinar er ætllað, að allt að eim-
ura fjórða gengiahagnaðarsjóðs-
ins renni til Fiskveiðasjóðs, þar
sem myndaður verði sérstakur
gengisjöfnunarsjóðuT, er varið
verði til lánveitinga vegna geng
istaps atf þeim lánum til fiski-
skipa, sem bundin eru gemgi er-
lemds gjaldieyriis. Uppbyggimg
hims mikla síldveiðilflota umdan-
farinna ára hefur að verulegu
leyti gerzt fyrir erlemt lámstfé,
þar sem innlerat fjánmagn hefur
ekki verið nægilegt fyrir hendL
Þá hetfur Filskiveiðasj óður um
áraibil eimnig veitt lám, seon bund
in eru að hiluta við gengi er-
byggðajafnvægi væri að dreifa
ríkisstofnunum út um landið.
Því væri nú nauðsynlegt að
standa saman og spyrna gegn
veldi höfuðborgarinnar í þessum
efnum. Taka bæri það þó skýrt
fram, að það væri á engan hátt
ósk né tilstuðlan borgaryfir-
va'lda, sem stuðlaði að þessari
þróun.
Jón sagði, að í þessu tilfei'li
væri ekki um að ræða neina
framíbærilega ástæðu til flutn-
ings á skrifstotfu til Reykjaivikur.
Helztu rökin sem fcomiið hefðu
fram um fiLutninginn' væri að
meirih'luti nefndarmanna væri
búsettur í Reykjavík, að sölu-
starfsemin væri undirlbúin í
Reykjavík og að erfitt væri að
kalla nefndina saman og erfitt
fyrir hana að hafa náið sam-
band við aðalskrifstafuna. Þess-
ar röksemdir enu veigalitlar.
T.d. hefur sölumiðstöð nefndar-
innar verið starfrækt á Siglu-
firði frá 1935, og virðist það
ekki hafa komiið að sök, og
benda má einnig á það að Kísii-
iðjan staðsetur sína söluskrif-
stofu á Húsavík. Beint síma-
samíband er nú komið við Siglu-
fjörð auk þess sem samgöngur
til staðarins hafa stórbatnað á
umdaraförnum árum. Þá má og
benda á það að Síldarverksmiðj-
ur ríkisins eru staðsettar á Siglu
flirði, og virðist það ekki hafa
fcomið ’þeim að sök, Á Sigliufirði
á Síldarútvegsnefnd einraig skrif-
stofuhúsnæði og bústað fram-
kvæmdastjóra, auk þess sem þar
rekur hún tunnuverfesmiðju
sína.
Að lokinni ræðu Jóns var má'l-
Framftiald á bls. 23
Lends gjaldeyris, þar sem sjóður
inn hefur tekið erlend lén til
startfsemi simnar. Loks hafa þeir
togarar, sem byggðir hafa
verið, nær eingöngu verið
byggðir fyrir erlent láns-
fé. Vegna þess fjölda báta, sem
byggðir hafa verið erlendis á
undanförnum áruim, eru enm
ógreiddar stórar fjárhiæðir, sem
gjaldfa'lla munu á næstu árum.
Mun þetta augljóslega verða
þug byrði mörgum þeimi, sem
eiga slíka báta. Er ekki óeðlilegt,
að notaður sé hluti af hinum' sam
eiginlega sjóði í því sfcyni að
gera Fiskveiðasjóðd kleilft með
lánveitingum að létta nokkuð
byrði þeirra, sem eru með lán á
skipum sínum, sem bundin eru
gengi erlends gjaldeyris.
Verðjöfnunarsjóður fiskiðnaðar-
ins.
Þessi grein frv. kveður á um
stofnfé og tekjur Verðjöfunar-
sjóðs fiskiðnaðarins, sem stofna
sKal með sérstökum lögum. í
fyrsta lagi er um að ræða stofn-
fé, sem feemur frá þeim atfgangi
verðbótasjóðs, sem ráð er fyrir
gert í 6. gr. laga nr. 4 31. miarz
1967 um ráðstafanir vegna sjáv-
arútvegsins. í öðru lagi er svo
afgangur af gengishagnaðarsjóði
skv. d-lið 2. gr. þessa frumvarps.
Tekjur Verðjöfunarsjóðs eru
áætlaðar tvenns konar. Annars
vegar hluti af verðhæfckunum
sjávarafurða, sem verður á fram
leiðBliu hvers áre, og þá gert réð
fyrir, að miðað sé við meðal-
verðlag undanfarinna þriggja
ára. Hér liggur sú 'hugsun til
grund'vallar, að móti verðlækk-
unum, sem leiði til greiðslu úr
sjóðnum komi það, að af verð-
hækkunum, sem verða umfram
meðaltal ti'ltekins tímia/bils, eða
eins og hér er gert ráð fyrir,
meða'ltal þriggja ára, verði greitt
til sjóðsins tiltekinn hluti. Um
þessar meginreglur sjóðsins
verður að setja nánari ákvæði í
sérstök'Um lögum.
Aðrar tekjur sjóðsins eru ætl-
aðar af útfltuningsgjaldi og
verður þar um að ræða tekjur,
sem eru stöðugri og ekki eins
háðar verðdagsþróun og þær,
sem áætlaðar eru skv. a-lið.
Verður hér um að ræða hluta af
útllutningsgjaldi, sem ákveða
verður með endurs'koðuðum lög-
um um útflutningisgjald af
sjávarafurðum.