Morgunblaðið - 26.03.1968, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 26. MARZ 1968
ALÞIIM GI
Lánveitingar til dvalarheimila
þvðingamiklar fyrir dreifbýlið
2. umrœða um Byggingasjóð aldraðs fólks
UMRÆÐUR urðu töluverðar í
Neðri-deild Alþingis í gær þeg-
ar frumvarp um byggingasjóðs
aldraðs fólks kom til 2. um-
ræðu.
Ásgeir Pétursson mælti fyrir
áliti heilbrigðis- og félagsmála-
nefndar, en hún varð sammála
um að mæia með samþykkt
frumvarpsins óbreyttu. 1 ræðu
sinni sagði Ásgeir Pétursson m.
a.:
Þau lög, sem nú tgilda um
byggingasjóð aldraðs fólks, eru
frá árinu 1963. Kjarni þeirra er
sá, að tekjum af happdrætti
dvalarheim-ilis aildraðra sjó-
manna skuli varið til lánveitinga
til íbúðarbygginga fyrir aldrað
fólk.
Frumvarp það, sem nú er flutt
til breytinga á þessum lögum,
stefnir í meginatriðum að þvi,
að færa út, gera hlutverk bygg-
ingasjóðsins víðtækara, þannig
að heimila, að auk lánveitinga
til ibúðabygginiga, megi einnig
lána úr sjóðnuim til dvalarheim-
ila fyrir aldrað fólk.
Heilbrigðis- og félagsmála-
nefnd varð sammála um það, að
mæla með þvi við deildina, að
frumvarp þetta yrði samþykkt
óbreytt.
Það virðist Ijóst, að meginrök-
semidin fyrir réttmæti þess að
fallast á þessa breytingu, er fóig
in í því, að núverandi reglum
er augljóslega of þröngt skor-
inn stakkurinn, bæði að því er
varðar viðhorf til sveitar- og
sýslutfélaga og einstaklinganna
sjálfra.
Sézt það bezt á því, að þvi
fer fjarri að smá sveitarfélög eða
sýsltúfélög geti leyst vanda aldr-
aðs fólks, að því er heimilis-
hald umönnun og öryggi varð-
ar, með því að byggja yfir það
íbúðir. f strjábýlinu kemur hér
einnig til takmarkað gjaldiþol
sveita- og sýslusjóða en um þá
síðarnefndu má segja að bætt
hefur verið á þá ýmsum útgjöld
um, bæði með löggjöf og á ann-
an hátt, án þess að þeim væri
séð fyrir sambærile(gum nýjum
tekjustofni.
Er það mál þó í athugun hjá
nefnd, sem ríkiisstjómin hefur
skipað.
Þeir öldruðu, karlar og konur,
sem einku þurfa á því að halda,
að þeim sé séð fyrir skjóli, eru
einstæðingar, sem ekki eiga að
aflögufæra venzlamenn eða eiga
sér öruggt athvarf á einkaheim-
illum.
Augljóst er, að þegar slíkt fólk
á í hlut, er hagkvæmt að marg-
ir búi saman í dvalanheimili, þar
sem unnt er að hafa sameigin-
lagt mötuneyti, þvottahús, heil-
brigðiseftirlit og margs konar
aðra þjónustu, sem veita þarf
hinu aldraða fólki
Þá má líka minnast að aldr-
að fólk er margt félagslynt og
hef ég það eftir góðum heiim-
ildum, að yfirleitt uni aldrað
fólk sér vel í stórum dvalar-
heimilum, þótt sú regla sé ekki
án undantekninga, frekar en
aðrar, enda er alkunnugt, að við
íslendingar erum nokkrir ein-
staklinsgshyggjumenn að lundar-
fari.
Þá er á það að líta, að eins
og ég sagði, geta sveitarfélög úti
á landi trauðla hagnýtt sér hlumn
indi núgildandi laga en á hinn
bóginn er tekna til happdrættis
ins ekki síður aflað út á lands-
byggðinni, en hér í þéttbýlinu.
Það er því einnig af þeirri á-
stæðu sannigjarnt, að færa starfs
svið sjóðsins og gefa smærri stöð
um kost á því hagræði, sem í
því felst að fá lán úr bygginga-
sjóði aldraðs fólks.
Nú er í þessu frumvarpi lagt
til að lán úr byggingarsjóði aldr
aðs fólks megi nema ’allt að 20%
af kostnaðarverði þeirra og er
jafnframt heimilað að veð fyrir
þeim framlöigum megi taka í
'heimilunum sjálfum. Jafnframt
er lagt til að heimild, um að
lánin verði veitt á eftir eða sam
hliða öðrum veðlánum, alit að
60% af kostnaðarverði þeirra.
Þessi fyrirgreiðsla skiptir aug
ljóslega talsverðu máli fyrir þá
aðila, sem nauðsynliega þurfa að
koma upp dvalanheimiLum úti á
landi.
Hitt er svo annað mál, að vert
er að vekja athygli á því að
æskilegt væri að vandlega verði
kanniað hvar hagkvæmt og skyn
samlegt er að staðsetja slík
dvalarheimil fyrir aldrað fólk í
landinu.
í fyrsta lagi er rétt að koma
í veg fyrir eftir því sem efni
standa til að þau verði staðsett
af handahófi, t.d. eftir hæpinni
Ásgeir Pétursson.
skipulagsskrá gjafafjár eða erfða
gerninga. Það er ekki nóg að
byggja dvalarheimil það verður
einnig að vera unnt að reka þau
á sem hagkvæmastan hátt.
Þá þarf og að sporna við þvi
að hreppapólitík og metingur
ráði staðarvaldi dvalarheimill-
anna. Nægir í því efni að minna
á staðsetningu sumra félags’heim
ilanna, en einsýnt er að stað-
setning þeirra hefði surns stað-
ar mátt betur takast og víða
hefðu mörg sveitarfélög geta
sameinast um eitt slikt heimi'li,
ekki sízt vegna bættra sam-
gangna um landið og aukins bif
reiðakosts landsmanna.
Þyrfti því nauðsynlega að
kanna þörf landsins í heild um
siík dvalarheimi'l og reyna að
koma þeiim haganlega fyrir og
byggja ekki fleiri en unnt er svo
að standa undir.
Ég vil aðeins geta þess til fróð
leiks að hjá okkur í Borgar-
firði, þar sem nefnd hefur starf-
að að undirbúningi dvalarheim-
ilisbyggingar nokkur ér, en ekki
getað hafizt handa vegna fjár-
skortis, var upprunalega tun það
talað að byggja slíkt heimili upp
í hérðinu, enda lá fyrir loforð
velviljaðs fólks um iland og nœg-
an aðgang að jarðhita.
Sú hefur þó orðið raunin é,
að við eruim orðin sammála um
það í nefndinni, að byggja heim-
ilið heldur í Borgarnesi. Þar er
nægur vinnumarkaður starfs-
fólks, heimilið verður þar und-
ir handarjaðri læknis og skipu-
laig samgangna veldur því að
ættmennum og vinum dvalar-
Pétur Sigurðsson.
heimilisfólks verðuT léttara að
koma þangað í heimsóknir, og er
sá þáttur þessa máls sýnilega
ekki veigaminnstur .
Ef menn íhuga kjarna þessa
máls, þá munu þeir örugglega
gera sér grein fyrir því, að víða
um land hafa menn áhyggjur af
þeim skorti, sem þar er á dval-
arheimiLum fyrir aldrað fólk.
Það má ekki gleyma því, að
það er einmitt sú kynslóð, sem
nú er að skiia af sér, etftir lang-
an starfsdag ,sem skiiar okkur,
sem yngri eruim, þessu landi
betra og biómlegra, en það hef-
ur áður verið. Við stöndum öll
í þakkarskuid við þá, sem nú
eru við aldur og hafa slitið kröft
um sinum fyrir land og lýð.
En góður vilji einn saman dug
ir ekki, það verður að gera ráð-
stafanir af opinberri hálfu til
þess að koma til móts við óskir
þeírra, sem nú eilga rétt á hvild
eftir strangan. dag. Það er skuld,
sem þjóðinni ber að gjalda og
með samþykkt þessa frumvarps,
er stigið spor í þá átt.
Stefán Valgeirsson mælti fyr-
ir breytingartillögu er hanm flyt
ur og fjallar hún um að lánveit-
ingar til ibúðabyggiwga sitji
fyrir lánveitingu ti.1 dvalarheim-
ila, geti sjóðurinn ekki fuilnægt
eftirspurn eftir lánum.
Pétur Sigurðsson sem er fyrsti
flutningsmaður frumvarpsins
gagnrýndi breytingartillögu Stef
áns og sagði hann að svo virt-
ist sem hlutverkum þeirra væri
skipt, þar sem hann legðiist á
móti því að fjármagn sem að-
eins kæmi til nota fyrir Reykja-
vík á næstu árum yrði flutt, til
þess að það nýttist betur úti é
landsbyggðinni. Síðan sagði Pét-
ur m.a.:
Það kom fram í framsögu-
ræðu minni um málið, að það
fé sem hefði þegar runnið til
Byggingarsjóðs aldraðs fólks,
hefði og væri bundið þar enn
og það væri aðeins eimn urnsækj
andi um lán úr þéssum sjóði, þ.e.
Reykj avíkurbor/g. Við erum ekki
að leggja til, að úr þeim mögu-
leika verði dregið að Reykjavík-
urborg og e.t.v. Akureyri, reisi
hentugar búðir fyrir aldrað fólk
og fói lán úr sjóði þessum til
þess. En ég tók það skýrt fram,
að við teidum að þetta fé rnundi
nýtast betur með því að veita
því til lána til bygginga dvalar-
heimila, sem nú þegar eru á
rmörgum stöðum í undirbúningi.
Það kom t.d. fram hjá framisögu-
manni að áhugi er á slíkri bygg-
ingu í Borgarfirði, og ég get líka
skýrt fiá því að á Akranesi hafa
systursamtök þeirra, sem standa
að happdrætti dvalarheimi'lis
aldraðra sjómanna og Hrafnistu
dvalarheimilinu sjálfu, hafa þag
ar hafið undirbúning að bygg-
ingu sliks heimilis, og ég hef
einmitt þeirra vegna svo og
vegna Akureyringa og Siglfirð-
dniga bent á það, að nauðsynlegt
væri fyrir þá að tengja sínar
framkvæmidir við framkvæmdir
okkar hér í Reykjavík. Þessi
samtök eiga ef til viU, vegna
nafns sins, möguleika é lánum,
sem engir aðrir aði'lar eiga, en
þar er átt við einkasjóði sjó-
mannastéttarinnar sjálfrar, þ.e.
lífeyrissjóði togarasjómanna og
undirmanna á farskipum, en sá
sjóður hefur komið mjög veru-
lega til hjálpar samtökum hér
í Reykjavík við byggingar Hrafn
istu.
Ég hefði álitið, og tók það
reyndar fram í framsöguræðu
minni, að það, sem að var stefnt
með upprunalegu lögunum um
Byggingasjóð aldraðs fólks, væri
auðvitað mjög æskilegt oig ég
styð það heils hugar. Það er
þörf á að koma málum þannig
fyrir að aldrað fólk geti dvalist
sem lengst í því umhverfi sem
það hefur starfað í, og með þessu
frumvarpi okkar er ekki verið
að setja þar neihn hemil á. Hins
vegar er þörfin fyrir dvalarheim
ili mjög brýn hjá okkur. Hér
vantar nú, miðað við þá þörf
sem okkur er kunnugt um, 500
ellivistaipláss víðs vegar um
landið og það þarf að gera stórt
átak í þessum málum, og m.a.
með þvl að gefa ákveðnum stöð-
Framhaid á bls. 21
Frumvarp til 2. og 3.
umræðu
FJÖGUR mál voru á dagskrá
Efrí deildar i gær, og voru þau
öll tekin til umræðu.
Dráttarbrautir
og skipasmíðastöðvar
Stjórnarfrumvarpið um drátt-
arbrautir og skipasmíðastöðvar
kom til 1. umræðu, en það frum
varp fjallar um aufcna lántöku-
heimild fyrir umrædd fyrirtæki.
Mál þetta hefur verið afgreitt
frá Neðri dieild og var að lok-
inni umræðu vísað tii 2. um-
ræðu og fjárhagsnefndar deild-
arinnar.
Ættaróðul
Frumvarp Odds Andréssonar
og Bjartmars Guðmundssonar
um breytingu á lögum um ættar
óðul var til 1. umræðu í Efri
deild. Enginn tók til máls, og
var frumvarpinu vísað til 2.
umræðu og landlbúnaðarnefnd-
Atvinnuréttindi
skipstjórnannanna
Frumvarp um atvinnuréttindi
skipstjórnarmanna á íislenzkum
skipum kom til 3. umræðu og
var það samþykkt og frumvarp-
ið afgreitt til Neðri deildar.
Tímareikningur á íslandi
Frumvarp um tímareikning á
íslandi kom til 2. umræðu og
mælti Sveinn Guðmundsson fyr-
ir nefndaráiiti. Frumvarp þetta
fjailar um, að sami tímareikn-
ingur s'kuli gilda á fslandi allt
árið. Mælti nefndin með sam-
þykkt frumvarpsins, og við at-
kvæðagreið'slu var það sam-
þykkt og því vísað til 3. um-
ræðu.
Tveir fundir í Neðri deild
Tveir fundir voru haldnir í
Neðri deild Alþingis i gær. Á
fyrri fundinum var frumvarpið
um ráðstafanir til iækkunar rik
isútgjalda afgreitt til 3. um-
ræðu, frumvarpið um sildarút-
vegsnefnd afgreitt til sjávarút-
vegsnefndar og 2. umræðu,
frumvarp um Byggingasjóð aldr
aðs fóil'ks afgreitt til 3. um-
ræðu og þingsályktunartillaga
um nefnd til að rannsaka ým-
is atriði herstöðvarmálsins var
afgreitt til nefndar .
Sparnaðarfrumvarpið
Frumvarpið um lækkun ríkis-
ú tg j ald'a, spa rn aðarf rum varpið,
var síðan tékið til 3. uimræðu
á síðari fundi deildarinnar.
Urðu þá töluverðar umræður
um miálið og tóku þátt í þeim
Matthías Á. Matiesen, formaður
fjárhagsnefndar deildarinnar,
Vilhjálmur Hjálmarsson, Gísli
Guðmundisson, Þórarinn Þórar-
insson, Magnús Jónsson fjár-
málaráðherra, Guðlaugur Gísla-
son, Magnús H. Gíslason og
Gylfi Þ. G'íslason, menntamála-
ráðherra. Var einkum rætt um
breytingu á fyrirkomulagi yfir-
stjórma fæðslumála, en sem
kunnugt er gerir frumvarpið ráð
fyrir, að embætti fræðslumála-
stjóra verði lagt niður sem slíkt.
í ræðu menntamálaráðherra
kom fram, að ekki mundu verða
um að ræða breytingar á yfir-
stjórn fræðslumála. Hér væri að
eins um skipulagsbreytingu að
ræða og samræmingu. Sagði
hann nú fræðslumálastofnunina
starfa á fimm stöðum í borginni
og væri ætlunin að færa alla þá
starfsemi inn í ráðuneytið. Kvað
ráðherra það skoðun sína, að
hliðistæðar skipulagsbreytingar
þyrfti að gera hjá fleiri ráðu-
neytum.
Verkamannabústaðir
Frumvörp um verkamannabú-
staði og húsnæðismálastofnun
ríkisins 'komu til 2. umræðu.
•Mælti Bragi Sigurjónsson fyrir
áliti heilbrigðis- og félagsmála-
nefndar, sem lagði til ,að frum-
vörpin yrðu samþykkt óbreytt.
Bæði þessi frumvörp fjalla um
það, að forkaupsréttur gildi á
ibúðum, þótt selja verði þær
nauðungarsölu.
Dýravernd
Frumvarpið um dýravernd
kom einnig til 2. umræðu. en
það fjallar um, að óheimilt
verði að reka hvali á land, nema
fyrirsjáanlega verði hægt að
nýta þá. Mælti Pétur Pétursson
fyrir nefndaráliti, en einnig U'I-
Guðlaugur Gíslason til máls og
sagði í ræðu sinni, að kanna
þyrfti bvort ekki væri rétt að
banna með öliu að reka hvaili
á land, en ef það yrði leytft
þyrfti að kanna, hvort ekki væri
hægt að viðhafa mannúðlegri
meðferð við slálrun dýranna, en
að stinga þau með lagvopnum.
Þegar sá háttur væri viðhafður,
væri alltaf hætta að dýr yrðu
særð, en slyppu síðan.