Morgunblaðið - 04.05.1968, Blaðsíða 12

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 4. MAÍ 196«
12
Starfið er allt
f EKKI get ég vikið út huga mín-
: um óskum þeim, er ég tel bezt-
' ar til handa æskunni. Höfum
yið kennt henni, hve brýn nauð-
syn er að kunna skil á og læra
að gegna algengum störfum?
Mörg eru þau störf, sem ýmsum
unglingum finnst, að ekki séu
við þeirra hæfi. Öll verk, sem
þörf er á að inna af hendi, eru
sömu virðingar verð. Margir
eiga erfitt með að skilja lifið,
sætta, sig við staðreyndir, verða
því utanveltu, flýja af verðin-
um, fyllast beiskju og þrjósku
og verða sjálfum sér og öðrum
til vandræða. Þetta þarf að leit-
ast við að fyrirbyggja.
> Skólakerfi þjóðarinnar er
margbrotið, en þó líklega ekki
nógu fjöibreytilegt. Framar öllu
þarf að veita sem flestum, helzt
öllum, aðstöðu til að starfa að
viðfangsefnum við þeirra hæfi
og getu hverju sinni. Sumir eiga
að vísu auðvelt með að leysa
flest eða allt, sem þeim er ætlað,
aðrir eiga bágt með margt, en
geta þó leyst viss verkefni vel
af hendi, og orðið nýtir menn.
Fullyrða má, að margir ungling-
ar njóta sín illa í bóklegu skól-
unum, þar sem þeim er skylt að
fást við ýmis þau fræði, sem eru
þeim fjarlæg og þeir geta ekki
ráðið við. Menn verða að skilja
þá, sem við námserfiðleika eiga
að stríða, rétta þeim skilnings-
ríka, hlýja hönd og vísa þeim
yeginn. Allt gott og fagurt þarf
að innræta þeim, móta hug
þeirra tillitssemi og vináttu. Of
erfið viðfangsefni valda sárs-
auka og uppgjöf, hæfileg verk-
efni örva, veita sjálfstraust og
lífsgleði. Leitumst við að upp-
ræta illgresið, svo að nytjagróð-
urinn komist til þroska eins og
framast er auðið. Einstaklingur-
inn þroskast heilbrigt og eðli-
lega með hæfilegu, viðráðanlegu
starfi. Þangað er að leita tilvakn
ingar, gæfu og gengis.
Framtíðin þarf á þeirri bless-
un að halda að sigra menn með
siðferðisþroska, dómgreind og
réttsýni. Oft hefi ég hugsað um
■^amla baðstotfulífið og sveita-
•búskapinn. Allir fengu að starfa
að fjölbreytilegum verkefnum,
yerða þreyttir, en fengu hvíld í
kyrrð og ró að kvöldinu. Gafst
þá tóm til að ræðast við í sátt
og samlyndi, hlusta á sögulest-
ur, læra lög og kvæði. Unnin var
ull í fat og mjólk í mat. Margt
yar iðkað, sem jók yndi, auðg-
aði andann og efldi orðsins list.
Dagurinn endaði með lestri
Ekki þarf að draga í efa, að allt
þetta jók menningu og efldi
þroska þeirra er nutu.
Er ekki kominn tími til að
velja heppilegt landsvæði, helzt
þar sem jarðhiti er, og hefja þar
búskap með unglingum og nauð-
synlegu starfsfólki, hæfu til að
— Fræðsluþóttur
Framhald af bls. S
ók hann viljandi beint fram-
an á bifreiðina. Sá sem var
að stelast ínn á vigtina, mun
hafa fundið til sektar, því
hann segist hafa ætlað að
bakka út af henni og verið
um það bil að taka af stað
aftur á bak. Þeim er misgert
var við, hefur fundizt hinn
heldur seinn í svifum, því
hann ók öðru sinni framan á
bifreiðina, til þess að ítreka
að hún ætti að hypja sig burt
af vigtinni.
Tjónið sem hann olli með
þessu á bifreiðinni, sem var
að stelast inn á vigtina, nam
tæpum kr. 4.000.00 og þær
varð hann að borga sjálfur,
en hann fékk sinn bíl vigtað-
an fyrst!
J
stjórna og leiðbeina. Þar fengi
hver starf við sitt hæfi og lærði
margvísleg störf innan húss og
utan. Landið bíður víðsvegar,
frjósamt, fagurt og hlunninda-
rfkt, ef menn aðeins hafa áhuga
og djarfa hugsun til að yrkja
það og nytja æsku þjóðarinnar
til gæfu og blessunar. Ég þekki
sveit, sem vel liggur við, hiti í
jörð, mikið landrými, yfir 30
jarðir í eyði. Sveitin er fögur, og
þar ríkir enn gömul og gróin
sveitamenning. Þar ætti að
koma upp menningarsetri fyrir
ungt fólk. Rosknir menn með
mikla lífsreynslu og þekkingu
yrðu fúsir að heimsækja slíkt
starfs- og skólasetur og miðla
því hugmyndum, þekkingu og
vizku. Dugmiklir menn og far-
sælir leiðtogar þurfa að veljgst
til forstöðu og allrar verkstjórn-
ar 'á svo fjölmennu og umfangs-
miklu heimili og hér um ræðir.
Æskilegt væri, að prestur sveit-
arinnar hefði áhuga og getu til
að leiðbeina líftgmennunum til
andlegra dáða. Ekki má gleyma
því, að kynning og samvistir við
dýrin ásamt hvers konar jarð-
yrkju veitir öllum ómetanlega
fræðslu, lífsskilning og andlega
hollustu.
Ég vona, að við höfum ekki
glatað öllum Skilningi á því,
hvernig menn áður fyrr beittu
kröftum sínum til betri kjara
með karlmennsku og æðruleysi.
Dæmi þeirra á að hveja okkur
og lyfta úr vonleysi og svart-1 geisla gleðinnar hrekja burt 8r-
sýni til heilbrigðra starfa og væntingu og ótta.
þjóðhollra. Hveragerði, ö. marz ’68
Trúin á guð og bænin láta ár- I Ámý I. Filippusdóttir.
Guðs orð í dagblöðum
MORGUNBLAÐIÐ byrjar „Dag
bók“ sína með ritningargrein,
eins og þær standa í heilagri
ritningu. Þær eru látnar tala og
hafa sinn ákveðna—og viðeig-
andi—stað í blaðinu, en birtast
ekki innan um eitt og annað.
Mér finnst þetta ágætt. Guðs
orð sannar sjálft tilganginn og
er alstaðar og ávalt til bóta
og blessunar.
Enginn önnur dagblöð hafa
þeranan hátt á. Auk þessa birt-
ir Morgunblaðið stundum svör
vakningaprédikarans, ameríska
dr. Billy Graham, um vandamál
fólks gagnvart trúnni á Guð
allsherjar. En allt, sem Billy
Graham segir um þau mál er
jákvætt, í trúnni. Tíminn og
Morgunblaðið birta á sunnudög-
um, hugleiðingu um trúarleg
mál, ritaðar jafnan af sömu
prestum, eins og kunnugt er.
Báðir eru þeir veikir í trúnni,
því miður (En allir eiga opnar
dyr - til „endurfæðiragar" í
trúnni). Þessar hugleiðingar
prestanna eru því ekki til þess
fallnar að vekja fólk eða styrkja
í réttum trúaranda. Þessu til
stuðnings set ég hér eftirfar-
andi:
Úr hugleiðingu í Morgunblað-
inu: „Það hefur stórskaðað sið-
ræna trú og hugsun á Vestur-
löndum, hve mjög túlkendur
Kristni hafa reynt að slíta Krist
fSlM,
HlzuJlAHS'.
RITSTJÓRN • PRENTSMIÐJA
AFGREIÐSLA*SKRIFSTOFA
SÍMI 10*100
frá eðlilegu sambandi viðmann
félagsheildina, manninum. Hann
var ekki Guð, hvað sem kirkju-
þing og kirkjufundir samþykkja.
Hann var einn af okkur.“
Ég ætla mér ekki þá dul að
svara fyrir „túlkendurraa" en
hitt er mér ljóst að Kristur var
himingnæfandi ólíkur öllum öðr-
urp mönnum og að það er ekki
hægt að vera kristinn, nema að
trúa á Guðdómsvald Hans og
mátt, okkur öllum til frelsun-
ar og lífs.
f Sunnudags hugleiðingu Tím-
ans (28. jan. 1968) stendur
þessi klausa: „Þegar Kristurhrós
aði fólki fyrir trú, virtist hann
ekki fara neitt eftir því, hvaða
trúarbrögð það notaði“. Það er
harla óskiljaralegt, hvernig prest
ur skuli tala svona. Það er eins
og kristur hafi verið stefnulaus
í trúboðinu eða ekki vitað hvaða
trúarbrögð. Hann var kominn til
að staðfesta hjá og í fólkinu.
Hann sagði „Trúið á Guð og
trúið á mig“ og „Hver sem lif-
ir og trúir á mig hann skal
aldrei að eilífu deyja“ og „Án
mín getið þér alls ekkert gert“
o.s.frv. Hver sem les GuðspjöU-
in þarf ekki að vera í vafa um
það að allir, sem Kristur sagði
þetta við: „Trú þín hefur gert
þig heilan" Þeir trúðu á Hann.
f ritningunni er raunar ekki
talað um önnur trúarbrögð en
trúna á almáttugan Guð <tg þann
sem Hann 'sendi Jesúm Krist,
þótt getið sé Baalista Skurðgoða
dýrkenda og annarra heiðingja,
þegar Kristur deildi á Gyðinga
fyrir vantrú þeirra, kom það
glögt í ljós að þeim bar að trúa
á Hann og Guð föður allra. Trú-
ið mér þá vegna verkanna"
Kraftaverkanna sem Hann gerði,
í guðsvaldi sínu. Við lestur hér
umræddra Sunnudagshugleið-
inga, hafa mér komið í hug orð
Krists: „Sá sem ekki er með
mér, er á móti mér“, „Sá sem
ekki saman safnar með mér,
hann sundur dreifir". Ef þessi
dagblöð, — sem eru ábyrg —
og sem hér hafa verið nefnd,
hafa áhuga á því að þess-
ar sunnudagshugleiðingar verði
fólki til ábata, þá þurfa þau
að gera sér grein fyrir því að
aðeins sterktrúaðir, á almáttug-
an Guð, geta haft áhrif til trú-
arlegra hagsbóta fyrir fólkið.
Það er mikið um vantrú í
þessu landi, sumir eru svo langt
niðri að þeir telja það að mis-
bjóða virðingu sinni að lítil-
lækka sig fyrir almætti Guðs.
Kristur sagði: „Nema þér snúið
við og verið eins og bömin, kom-
ist þér alls ekki inn í himna-
ríki“. Þjóðin þarf að leysa mörg
vandamál, hún getur það ekki,
nema ahnent verði kenning
Krists höfð fyrir leiðarstjörrau.
En til þess vantar mikið. Heim-
ilin í landinu eni þjóðin. Þau
þurfa öll að ástunda „kenning-
una“, um hana þarf meira að
ræða og rita. En þess verður
þá vel að gæta að brjóta ekki
annað boðorðið: „Þú skalt ekki
leggja nafn Drottins, Guðs þíns
við hégóma.
Jón H. Þorbergsson.
„The joy of the soul is in action" (Yndi sálarinnar er fólgið
í aðgerðum). Lyautey marskálkur gerði þessa hendingu Shell-
eys að einkunnarorðum sínum. Hann vissi vel af reynslunni,
að hann fann hamingju sína í því að breyta lögun landa,
búa til borgir og ryðja brautir. Ein mikilvægasta forsenda
hamingju, á eftir innri friði, er að vinna ótrauður að verki,
að hann fann hamingju sína í því að breyta lögun landa,
búa til borgir og ryðja brautir. Ein mikilvægasta forsenda
hamingju, á eftir innri friði, er að vinna ótrauður að verki,
sem manni þykir gaman að og hefur trú á. Ef rithöfundur
situr við borð sitt og fæst við að setja saman verk, sem hann
hefur trú á, líða klukkustundirnar svo hratt, að rökkrið kem-
ur honum að óvörum. Ef sami maður væri verkefnislaus, mundi
hann geispa frá morgni til kvölds og jafnvel ekki geta ein-
beint sér að lestri. -
Þetta nána samband hamingju og athafna virðist ekki skýra
dapurleika þann á okkar tímum, sem ríkir í kvikmyndum,
leikhúsum og bókmenntum á nítjándu öld blésu margir mikil-
hæfir rithöfundar lesendum sínum í brjóst ást á tilverunni og
kærleika til mannkynsins. Auðvitað gættu þeir þess að pré-
dika ekki tiltekinn siðaboðskap í skáldverki,- skáldsögu, leik-
rit eða kvæði. Þeir vissu, að siðfræði og fagurfræði hafa hvor
sitt umráðasvæði. En siðferðileg verðmæti voru undirstaða
hugsunar þeirra og af því smituðust lesendurnir.
í dag bjóða allir framúrstefnuhöfundarnir (sem verða orðnir
afturúrstefnuhöfundar í næstu framtíð) áhorfandanum og les-
andanum sorglega mynd af lífinu. Stundum virðist svo sem
takmark þeirra sé að draga allan kjark úr mönnum og skapa
hjá þeim varanlega hræðslu við heiminn og mannlífið. Heim-
urinn, sem þeir lýsa er fáránlegur. Þeir leggja einkennilega
áherzlu á heimsku. Persónur þeirra skilja ekki, af hverju þeim
er slöngvað inn í þessa hringiðu. Þeir hafa engan áhuga á að
fjalla um eðlilegar tilfinningar manna. Þeir gera gys að löngun
mannsins að varðveita trú sína á sannleikann. Allt gengur út
á það eitt, að setja á svið tilraunir óhamingjusamra mann-
vera við að gleyma hörmulegu hlutskipti sinu með hjálp kyn-
óra og drykkjuskapar. Það er að verða sjaldgæf dirfska að
nota söguhetjur, sem viðurkenna siðferðileg verðmæti. Þó þykj
ast menn ennþá dást að Balzac og Tolstoi, en lýsa því jafn-
framt yfir að sú tegund bókmennta sé orðin úrelt.
Menn sem uppi verða eftir hundrað ár og fást við að rann-
saka okkar tíma, hljóta að verða mjög undrandi. „Er það hugs-
anlegt," munu þeir segja, að nokkrir áhorfendur hafi getað
þolað þessar hoskeflur örvæntingar? Voru menn svo óham-
ingjusamir, að þeir hefðu jafnvel þörf fyrir algert tóm?“. Ef
þeir halda könnun sinni áfram, munu þeir hins vegar komast
að því, að þjóðfélögin, sem framleiddu þessar bókmenntir, höfðu
komizt á hátt stig velmegunar, og fjárhagur þeirra var kennd-
ur við allsnægtir, jafnvel svo að nokkur lönd vissu ekki, hvað
gera skyldi við tekjuafganginn. Án efa voru þó mörg sam-
félög fátæk, - en það var alls ekki til hinna þjáðu, sem þessar
örvæntingarbókmenntir sóttu áhangendur sína, heldur til efn-
aðra stétta og einkum og sér í lagi til þeirra, sem ekki höfðu
vinnu. ' *
Ef maður veltir dálítið fyrir sér þessum undarlegu stað-
reyndum, tekur maður að skilja orsakasamhengið. Samband
iðjuleysis og dapurleika er eðlilegt. Venjulegur maður, sem
verður á hverjum degi að sjá sér og fjölskyldu sinni farborða,
spyr ekki sjálfan sig, hvort lífið sé fáránlegt. Hann hefur of
mikið að gera við að fullnægja þörfum, sem enga bið þola,
til að spyrja slíkra spurnínga. Athafnirnar vernda verkamann-
inn, verkfræðinginn og listamanninn gegn hinu ófrjóasta og
hættulegasta í heiminum, - hugleiðingum um sjálfan sig. „The
joy of the soul is in action". Nú, í allsnægtaþjóðfélaginu,
styttist vinnutími rnanna. Það er ánægjulegt fyrir alla, þ.e.a.s.
ef aðrar athafnir, frjálsar athafnir (íþróttir, listir), eru látnar
fylla frítímanna, sem svona vinnst. Það verður til ills, ef
stytting vinnutíma leiðir til iðjuleysis. í því tilfelli verður
allsnægtirnar til að láta mönnum fara að leiðast.
„Leiði , sagði Alain,“ er það, sem eftir er af hugsun okkar,
þegar engar ástríður lifa lengur í þeim.“ Ef maður hefur
hvorki löngun til að vinna né sterkar tilfinningar, þá tekur
hann að velta því fyrir sér, hvers vegna hann sé fæddur á
þessari reikistjörnu. Þá mun hann komast í það dapurlega
skap, sem gerir hann móttækilegastan fyrir svartsýniskvik-
myndum og alls konar stjórnleysingjaboðskap. Að gera ekkert
er að leggja sig í hættu, því að þá er maður viðkvæmastur
fyrir slæmum hugdettum." Otehllo sat auðum höndum, þegar
hann fann upp á því að kyrkja einhvern. „Fuglarnir tímgast,
byggja sér hreiður og fóðra afkvæmi sín. Þeir eru hamingju-
samir. Einhver segir líklega: „Það kann að vera, en einkenni
mannsins er að láta sér ekki nægja þessa frumstæðu ham-
ingju.“ Kannski, en þá án þess að vanrækja daglega verk-
efni og einfalda gleði. Fyrir eitthvert undarlegt öfugstreymi í
því að frelsa menn frá skorti, þá verður velmegun valdur
þunglyndis.
Til eru aðrir. Það var þannig, þegar tímarnir voru tryggari
og yfir mannkyninu vofði ekki önnur eins hætta og nú, að
ræktaði maður landskika, stofnaði fyrirtæki eða setti saman
listaverk, þá hafði hann þá tilfinningu að hann væri að gera
eitthvað til varanlegs gagns, fyrir sjálfan sig, börn sín eða
land sitt. Hann horfði tiltölulega öruggur um sig fram í tímann.
Við lifum aftur á móti í dag við eilífa ógn eyðileggingar.
Þetta gæti nægt til að svipta menn hug til athafna. Þó
heldur þessi stórkostlegi kynstofn áfram siðum sínum, störfum,
ferðalögum og skemmtunum. Það er að nokkru leyti vegna
þess, að menn trúa því ekki í raun og veru, að til svo
djöfullegra athafna verði stofnað, sem sjálfsmorðsstríðs með
kjarnorkuvopnum. Það er einnig vegna þess að þannig er
eðli mannanna og ódrepandi kjarkur. Hafa þeir ekki alltaf
búið í hlíðum eldfjalla og af þolinmæði byggt aftur borgir,.
sem hrundið hafa í landskjálftum?
Samt lítur vandamálið öðru vísi út í augum unga fólksins
í dag. Ég get afsakað svartsýni þeirra ungu. Frá barnæsku
hafa þeir heyrt talað um kjarnorkueldflaugar, sem geti eyði-
lagt heila borg, kannski heilt land, kannski allt mannkynið.
Hvert er þá hugarfar þeirra? Eldri menn hafa átt sitt líf.
Ef þessi heimur, sem flestir þeirra hafa elskað, verður að farast,
þá hafa þessir fullorðnu menn þó þekkt hann og notið hans.
En hinir ungu, sem eru aðeins á þröskuldi lífsins, sem ekki
hafa enn lagt inn á brautir þess, og sem maður segir við
„kannski allt taki bráðum enda,“ hljóta auðvitað að fá á fall
af því að gera sér grein fyrir fáránleika örlaga sinna. Þegar
maður hugsar um þessa ógn, þykir manni skiljanlegra, ag marg-
jir þeirra leita athvarfs í óhófslifnaði og að þeir leyfa sér
að draga í efa þau verðmæti, sem verið hafi hinum eldri leiðar-
ljós fram á slíkt hengiflug glötunar. Þeir svipast um eftir
hinu fáránlega, vegna þess að þeir lifa í fáránleika. Sýnið þeim
þolinmæði í tíu ár eða svo, og þá mun aftur renna upp skeið
mikilla bókmennta. Yndi sálna þeirra verður þá fólgið í að-
gerðum, þegar þeir telja sig orðna vissa um að aðgerðirnar
verði ekki til einskis.
Himinn stjórnmálanna er þrunginn svörtum skýjum. Kannski
skellur á óveður, kannski ekki. Við skulum sökkva okkur
niður í vinnu. Vinnan er eina haldgóða meðalið við sjúkdómi
aldarinnar.