Morgunblaðið - 04.05.1968, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 4. MAÍ 1908
♦
19
Greinagerð Félags
ísl. bifreiðaeigenda
um írumvarp til laga um breytingu
á vegalögum
Inngangur.
Þann 2. apríl s.l. var lagt fram
frumvarp til laga um breytingu
á vegalögum nr. 71, 30. des. 1963.
Meginkjarni þessara laga er sá,
að lagður verður nýr skattur á
bifreiðaeigendur, er nemi árlega
miðað við núverandi verðlag, um
135 millj. kr„ og verði tekjur
ríkissjóðs af skatti þessum árið
1968 109 millj. kr.
f athugasemdum við lagáfrum-
varpið er gerð grein fyrir til-
drögum þessa máls og hvernig
hugsað er að verja þessu fé í
framtíðinni. í framsöguræðu sam
göngumálaráðherra á Alþingi 3.
apríl komu fram ítarlegri skýr-
ingar á þessari lagabreytingu og
nýju skattlagningu.
Frumvarpið sjálft, skýringar
þess og framsöguræða samgöngu
málaráðherra gefa tilefni til at-
hugasemda.
Breytingar á vegalögum nauð-
synlegar frá upphafi.
Frumvarp þetta er, eins og
áður segir, breyting á vegalög-
um nr. 71, 30. des. 1963. Þegar
þau lög voru rædd á Alþingi í
desember 1963 benti stjórn FÍB
á ýmsa vankanta þeirra laga og
sendi greinargerð til Alþingis um
málið. Sýnt var fram á, að lög
þau, sem þá voru í smíðum,
mundu ekki koma að verulegu
gagni til þess að leysa abkall-
andi vanda vegamála hér á landi
nema gerðar væru á þeim nauð-
synlegar breytingar.
Reynsla í vegamálum frá 1963
hefur sýnt bifreiðaeigendum og
sannað þjóðinni, að þessi um-
mæli voru rétt, ástand fjölfar-
inna vega í landinu hefur nær
undantekningarlaust farið ár-
lega versnandi frá 1963. Fjöl-
farnir vegir eru ætíð illfærir og
stundum bregður svo við, að
þeir verða nær ófærir um há-
sumar, þegar umferð er mest.
Reykjanesbraut getur ekki tal-
izt árangur af vegalögum 1963,
því hún er gerð fyrir lánsfé,
sem ætlunin er að greiða að
verulegu leyti með veggjaldi,
sem raunar er lagt á samkvæmt
vegalögum.
Ef fyrirhugaður stórskattur til
hraðbrautagerðar verður lagður
á bifreiðaeigendur, virðist sann-
gjarnt, að samtímis verði aflétt
veggjaldi á Reykjanesbraut, að
minnsta kosti á meðan þessi nýi
skattur stendur og ekki hefur
verið tekin ákvörðun um veg-
gjald á væntanlegum hraðbraut
um.
Varðandi vegalögin frá 1963
lagði FÍB megináherzlu á eftir-
farandi atriði:
1. Alltof litlum hluta af tekjum
umferðarinnar er varið til
vegámála og alveg sérstak-
lega er of litlu fé varið til
vegagerðar á fjölförnustu leið
um.
2. Viðhaldskostnaður á malarveg
um á f jölförnum leiðum er
orðinn óviðráðanlegur, hann
er hrein sóun á fé, og slíkir
vegir eyðileggja .verðmæti hjá
landsmönnum, sennilega fyrir
hundruð milljóna króna ár-
lega.
3. Ekki var í lögunum frá 1963
tekið nægilegt tillit til leng-
ingar þjóðvegakerfisins, sem
varð, þegar sýsluvegir voru
teknir inn í það.
4. f vegalögum frá 1963 vantaði
mjög veigamikinn þátt, en það
er ákvæði um lagningu hrað-
brauta, sem í tillögum FÍB
eru nefndar hraðbrautir c, en
það eru vegir með 200—1000
bifreiðir á dag. Alltof lítið
fé var ætlað til rannsókna og
undirbúnings varanlegra vega.
í vegalögum frá 1963 var
framlag ríkissjóðs til vega 47
millj. kr., og var því heitið, að
það skyldi haldazt áfram, sam-
kvæmt samkomulagi stjórnmála-
flokka.
Gífurlegir skattar en lítið vega-
fé.
FÍB hefur lagt áherzlu á eftir-
farandi atriði: Framlag ríkis-
sjóðs, 47 millj. kr., var lagt nið-
ur á árinu 1966 og nýjir skatt-
ar lagðif á bifreiðaeigendur, sem
samsvaraði þessari fjárhæð, en
vegir héldu áfram að versna,
þrátt fyrir aukna skatta. Frá
ársbyrjun 1960 til ársloka 1967
hafa bifreiðaeigendur greitt til
ríkissjóðs liðlega 4.500 millj. kr.
af bifreiðum og rekstrarvörum
tl þeirra. Á þessu tímabili hef-
ur verið varið til vega tæplega
1.700 millj. kr., Reykjanesbraut
innifalin. Þannig hefur á undan-
förnum 7 árum runnið í ríkis-
sjóð 2.800 millj. kr. frá bifreiða-
eigendum, umfram það fé, sem
notað hefur verið til vegafram-
kvæmda.
Virðist því sanngjarnt að líta
þannig á ,að nú sé kominn tími
til þess að auka fjárframlög til
vega án nýrrar skattaálagningar
á rekstrarvörur bifreiða. Þetta
verður þeim mun ljósara, þar
sem augsýnilegt er, að vegagerð
á fjölförnum leiðum landsins hef
.ur dregizt meira aftur úr en fram
kvæmdir á nokkru öðru sviði á
undanförnum áratugum. í sam-
göngumálum á landi erum við,
þrátt fyrir allan okkar bíla-
fjölda, meðal frumstæðustu þjóða
heims, okkar lélegu vegir á fjöl-
förnum leiðum valda gífurlegri
verðmætasóun og standa atvinnu
vegunum óbætanlega fyrir þrif-
um, svo ekki sé minnzt á ó-
þægindi og sóðaskap, sem staf-
ar af þessum herfilegu vegum.
Við þurfum ekki lengri og lé-
legri vegi, heldur umfram allt
hreinlega vegi, með sléttu yfir-
borði á fjölförnum leiðum: vegi,
sem henta umferð okkar og fram
tíðar þörfum, og eru kostnaðar-
lega í samræmi við fjárhags-
lega getu okkar.
Lækkun á aðflutningsgjöldum
samfara nýjum sköttum.
Skattalagning á bifreiðir og
rekstrarvörur til þeirra hefur
verið svo stórkostleg undanfar-
in ár, að aukning á því sviði
til nokkurra annarra þarfa en
endurbóta vegakerfisins á fjöl-
förnustu leiðum, hljóta bifreiða-
eigendur að mótmæla sem ó-
hæfu. Endurbygging vega á fjöl
förnum leiðum er tvímælalaust
meðal mest aðkallandi fram-
kvæmda í þjóðfélaginu og lífs-
nauðsyn fyrir atvinnu- og efna-
hagsþróun landsins. Til slíkra
framkvæmda einna er ókleift að
mótmæla viðbótarsköttum á um
ferðina. Eins og FÍB hefur oft-
lega bent á áður, þá er bæði
fjárhagslega heppilegt fyrir þjóð
félagið og sanngjarnt gagnvart
bifreiðaeigendum, að ef til nýrra
skatta komi á rekstrarvörur bif-
reiða, þá komi jafnframt lækk-
un á aðflutningsgjöldum nýrra
bifreiða. Það skal tekið fram, að
lækkun á tollum varahluta er
ekki þjóðhagslega heppileg ráð-
stöfun til jafns við lækkun á
aðflutningsgjöldum nýrra bif
reiða. Einnig er eðlilegt og þjóð-
hagslega hagkvæmt að afnema
afnotagjöld af útvarpstækjum í
bifreiðum, því slíkt er mikilvægt
öryggisatriði, eins og Fram-
kvæmdanefnd hægri umferðar
hefur bent á.
Framfaraspor.
Varðandi einstaka liði hins
nýja frumvarps, þá er þar að
finna mikilvægar endurbætur á
vegalögunum frá 1963. Endur
bætur, sm eru í samræmi við
þær tillögur, sem FÍB setti fram
1963, þegar vegalagafrumvarp
var til umræðu á Alþingi. Er
þar um að ræða ráðstafanir til
að skattleggja bifreiðir með rétt
látari hætti en áður: Tekið er
með í reikninginn, að þungir bíl-
ar eru þau farartæki, sem fyrst
og fremst slíta vegunum og eiga
að greiða mest fyrir notkun
þeirra.
Niels Brestrup-Nielsen, verk-
fræðingur hjá Vegarannsókna-
stofu danska ríkisins, hefur
skýrt frá eftirfarandi niðurstöð-
um af rannsóknum á saman-
búrði á sliti, sem bifreiðir valda
á vegum, miðað við þunga
þeirra:
1. 1 bifreið með 12 smálesta öx-
ulþunga (stór vörubifreið)
slítur veginum jafnmikið ' og
35 þúsund bifreiðir með 0,5
smálesta öxulþunga (fólksbif-
reiðir), miðað við sama axtur.
2. 1 bifreið nieð 8 smálestaöxul-
þunga (meðalstór vörubifreið)
slítur veginum jafnt og 7000
bifreiðir með 0,5 smálesta öx
ulþunga (fólksbifreiðir) mið-
að við sama akstur.
3. 1 bifreið með 6 smálesta öxul-
þunga (minni vörubifreið)
slítur veginum álíka mikið og
5400 bifreiðir með 0,5 smálesta
miðað við sama akstur.
Heimildin um ökumæla er
mjög gagnlegt nýmæli, sem stuðl
að getur að réttlátri skattlagn-
ingu þungra ökutækja. Við telj-
um þó, að í stað hækkunar á
gúmmígjaldi, hefði verið heppi-
legra að taka upp stig—hækk-
andi þungaskatt, bæði með til-
liti til þess, að ökumælar geta
leiðbeint um réttláta skattlagn-
ingu 5 tonna bifreiða og þyngri,
og einnig með hlðsjón af því, að
hjólbarðar eru mkilsverð ör-
yggistæki, og verð má ekki
hindra bifreiðaeigendur í endur
nýjun þeirra. Þá er rétt að
vekja athygli á því að verð á
hjólbörðum lækkaði verulega
hér á landi, þegar innflutning-
ur á þeim var gefinn frjáls. Það
verður einnig að líta á það sem
óheppilega ráðstöfun að taka til
baka, með nýjum sköttum, þann
eðlilega og sjálfsagða hagnað,
sem bifreiðaeigendur fengu með
frjálsri verzlun.
Kostnaðargrýla.
Þá vill FÍB einnig vekja at-
hygli á því að sú bráðabirgða-
kostnaðaráætlun fyrir hraðbraut
ir hér á landi, sem gerir ráð
fyrir, að 1 km kosti 5 millj.
kr., er of há. Með hagsýni og
fyllstu nýtingu á nútímatækni
mun víðast hvar hægt að leggja
hraðbrautir á fjölförnustu leið-
um hér á landi fyrir % eða
jafnvel helming þessa verðs, ef
tekið er fullt tillit til okkar
þarfa, og hentugusta tæki, efni
og aðferðir notað við gerð veg-
anna.
Hraðbrautarfé — eðyslufé.
FÍB vjll vekja athygli á því,
sem fram kemur í athugasemd-
um við frurrívarpið, að fyrirhug-
að er að gera áætlanir um lagn
ingu hraðbrauta að lengd um
300 km næstu 5-6 árin, og verði
þá varið í það því fé, sem kemur
í vegasjóð vegna þessara nýju
skatta, ásamt eldri ákvæðum, og
lánsfé. FÍB tekur, að hér sé
farið inn á rétta braut og beri
að fagna því framtaki, sem ligg-
ur að baki slíkra fyrirætlana.
Þessi fyrirheit eru glæsileg og
geta staðizt, ef rétt er á haldið,
en upphaf þessa ágæta máls er
því miður æði bágborið og lofar
ekki góðu, því að samkvæmt
bráðabirgða-ákvæðum við gaga-
breytinguna, sem fjallar um ráð
stöfun fjárins, er gert ráð fyrir
að rúmum 80% af þessum nýja
skatti á rekstrarvörur bifreiða
veði á þessu ári varið til
greiðslu á gömlum skuldum og
til almennrar eyðslu við vega-
gerð, sem kemur þjóðinni í heild
að harla litlu gagni. Það virðist
miklu eðlilegra að afla fjár til
slíkra framkvæmda á erfiðleika-
tímum með aukinni hagsýni og
betri nýtingu vegafjárins í heild
ella fresta framkvæmdum, sem
eru síður aðkallandi en hrað-
brautir.
Niðurstöður.
a) FÍB mótmælir eindregið, að
sá nýi skattur, sem lagður
verður á bifreiðaeignedur, skv
frumvarpi til laga um breyt-
ingu á vegalögum nr. 71, 30.
des. 1963 og lagt var fram
á Alþingi 2. apríl 1968, verði
notaður til nokkurra annarra
þarfa en undirbúnings að
byggingu hraðbrauta og gerð
þeirra.
FÍB telur, að leggja beri i
sjóð þann hluta fjárins, sem
eigi þarf að nota til undir-
búnings á þessu ári, og nota
hann til framkvæmda á næsta
ári.
b) Þá bendir FÍB á, að afla beri
fjár til þeirra framkvæmda,
sem nefndar eru í bráðabirgða
ákvæðum við lagafrumvarpið
og ekki koma hraðbrautum við
með hagsýni og betri nýtingu
á núverandi vegafé, ella verði
framkvæmdurn í þessum lið-
um frestað, þar sem þær þola
fremur bið en gerð hraðbrauta
á fjölförnustuleiðum landsins
c) Þá væntir FÍB, að hið háa
Alþingi sjái sér fært að gera
þá þjóðhagslega heppilegu
ráðstöfun að lækka innflutn-
ingsgjöld á nýjum bifreiðum
meira en gert hefur verið, og
einnig að afnema sérstök af-
notagjöld á viðtækjum í bif-
reiðum, enda afnám slrks
gjalds veigamikið umferðarör
yggisatriði, svo sem „Fram-
kvæmdanefnd hægri umferðr“
hefur nú þegar bent á.
d) FÍB fagnar því, að hafinn
er raunhæfur undirbúningur
að lagningu hraðbrauta', en
bendir jafnframt á, að van-
* traust mun skapast á fyrir-
ætlunum um lagningu þeirra,
ef fyrsta hraðbrautaféð er
notað sem eyðslueyrir til fram
kvæmda, sem koma fáum að
notum.
Reykjavík 6. apríl 1968.
Félag ísl. bifreiðaeigenda.
ÓLAFUR SIGURÐSSON SKRIFAR UM
■■■■■PPPPPPÍPIPPHPH
mmmmmmmmumttEm
HÁSKÓLABÍÓ
THE SOUND OF MUSIC
(Tónaflóð)
Það er mikið búið að tala um
þessa mynd og lengi búið að
bíða eftir henni hér. Það er
kannske engin furða, þar sem
engin mynd hefur verið jafn
vel sótt um heim allan á und-
anförnum árum. Til dæmis um
vinsældirnar má geta þess, að
í Osló varð aðsóknin nokkru
meiri en heildar íbúafjöldi
borgarinnar. Það þýðir einfald-
lega það, að fjöldi marma hefur
séð hana tvisvar.
Tónlistina þekkja allir. Stór
plata með tónlistinni hefur nú
selst í tíu milljónum eintaka, sem
er meira en nokkur önnur plata
hefur selst áður.
Kvikmyndagagnrýnandi viku-
blaðsins Time sagði 1965 þegar
myndin var frumsýnd, að miðað
við þessa mynd væru óperett-
ur Lehar grimmilegur realismi.
En hann hélt áfram og bætti því
við, að eftir að heyra Julie And
rews syngja eitt eða tvö lög,
hefði enginn áhyggjur af því
lengur- Efni • myndarinnar er
saga Trapp fjölskyldunnar, sem
þegar er mörgum kunn. Hefur
verið gerð kvikmynd um Trapp
fjölskylduna í Þýzkalandi og
var hún sýnd hér í Austurbæj-
arbíó fyrir allmörgum árum við
góða aðsókn. Einnig hafa heyrst
hér plötur með Trapp fjölskyld-
unni. En það var allt áður en
Rodgers og Hammerstein komust
í málið.
Eins og sagan er í myndinni,
kemur ung stúlka úr klaustri,
til að líta eftir sjö börnum sjó-
liðsforingja nokkurs, sem misst
hefur konuna. Vinnur hún
hjörtu barnanna og síðar manns-
ins. Þegar svo Þjóðverjar leggja
undir sig Austurríki verða þau
að flýja land.
Þetta er upplagður söguþráð-
ur til að sökkva í tilfinninga-
semi og sykurleðju. Það sem
kemur til bjargar eru þau Julie
Andrews og Christopher Plumm-
er, sem leika aðalhlutverkin.
Raunar má segja að Julie And
rews sé ekki aðeins leikkona,
heldur fáheyrt fyrirbæri. Hún
varð fyrst fræg fyrir hlutverk
sitt á Broadway í „The Boy-
friend“ en náði heimsfrægð fyr-
ir hlutverk sitt sem Eliza í My
Fair Lady. Það hlutverk lék
hún í tvö ár í New York og
síðan í átján mánuði í London.
Þar næst lék hún drottninguna
í Camelot. Fyrsta hlutverk henn-
ar í kvrkmynd var í Mary Popp-
ins, þar sem hún sló í gegn.
Næst lék hún í „The Amircani-
sation of Emily“, þar sem hún
hvorki söng né dansaði, og fékk
ágæta dóma þrátt fyrir það. Báð-
ar þessar myndir hafa verið
sýndar í Gamla Bíó.
En hvergi hefur henni þó
gefist betur kostur á að sýna
hvað í henni býr en í þessari
mynd. Hún sýnir þarna ótrú-
legt svið í leiklist og þegar við
það bætist mikill eðlissjarmi og
óvenjulega falleg söngrödd verð
ur hún bókstaflega ómótstæðileg.
Myndin byrjar á því að sýndar
eru stórkostlegar landslagssen-
ur úr Ölpunum og er þögn á
meðan. Síðan sést Julie And-
rews og byrjar að syngja „The
hills are alive, with the sound
og music ...“ og eftir það á
hún alla áhorfendur. Stór hluti
af viðstöddum táraðist af hrifn-
ingu þegar hún byrjaði, en þeir
sem harðar eru af sér fá gæsa-
húð af hrifningu. Stórkostleg
frammistaða, sem allir hljóta að
vera sammála um nema
þeir allra laglausustu.
Hitt aðalhlutverkið leikur
Christopher Plummer, Canada-
maður að uppruna, og þekktur
Shakespearleikari. Auk þess að
leika í Shakespeare hefur hann
orðið kunnur fyrir hlutverk sín
í leikritum eins og „J.B.“ og
„Arturo Ui“. Leikur nann þetta
hlutverk af frábæru öryggi . og
hófsemi, og nægilegu skopskyni
til að forðast alla væmni.
En ekki má gleyma mönnun-
um, sem mestan þátt eiga í vin-
sældum verksins, Richard Rodg-
ers og Oscar Hammerstein, sem
sömdu tónlist og texta. Þeir
störfuðu saman í nærri tuttugu
ár og hefur það verið árang-
ursríkasta samvinna í sögu söng-
leikjanna. Þeir sön.du fyrst sam-
an Oklahoma 1943 og síðan
komu Carousel, Allegro, State
Fair, South Pacific, The King
and I, Flower Drum Song og
fleiri. Seinasta /erkið sem þeir
unnu saman var sviðsútgáfan af
The Sound of Music, en áður
en kvikmyndin var gerð lést
Oscar Hammerstein. Fyrir kvik-
myndina samdi Rodgers tvö ný
lög, „I have confidence in me“
og „Something good“ og samdi
sjálfur textana.
Verk þetta náði þegar miklum
vinsældum og gekk í fjögur ár
á Broadway og önnur fimm í
London- Var því ekkert til spar-
að, þegar taka kvikmyndarinn-
ar var hafin og fengnir til bestu
kraftar. Leikstjórinn Robert
Wise hefur langa reynslu og hef-
ur stjórnað mismunandi kvik-
myndum, svo sem „Citizen Kane“
sem framleidd var af Orson
Welles og hefur orðið sígilt verk.
Þá stjórnaði hann kvikmyndinni
West Side Story og hlaut fyrir
mikið lof.
Handritið er gert af Ernest
Lehman, sem hefur gert handrit
af fjölda frægra mynda svo sem
North by Northwest, The King
and I, West Side Story og Sweet
Smell og Success. Hans fyrsta
mynd sem framleiðanda var
Hver er hræddur við Virginiu
Woolf.
Mynd þessi fæst við fallegt
efni og meðferðin er öll frá-
bærlega kunnáttusöm. Útkoman
verður að myndin er ótrúlega
falleg þegar saman kemur fall-
eg tónlist, góður söngur, ágætur
leikur og serstök náttúrufegurð.