Morgunblaðið - 09.06.1968, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 9. JÚNÍ 196«

Útgefandi:
Framkvæmdastjóri:
Ritstjórar:
Ritstjórnarfulltrúi:
Fréttastjóri:
Auglýsingastjóri:
Ritstjórn og afgreiðsla:
Auglýsingar:
í lausasölu:
Áskriftargjald kr. 120.00
Hf. Árvakur, Reykjavík.
Sigfús Jónsson.
Sigurður Bjamason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6. Sími 10-100.
Aðalstræti 6. Sími 22-4-80.
Kr. 7.00 eintakið.
á mánuði innanlands.
ÖFLUGT STARF
ALMENNA
BÓKAFÉLA GSINS
íslendingar og hafið:
Sýningin stenzt samanburð
við hið bezta erlendis
A lmenna Bókafélagið var
stofnað árið 1955 „til
þess að efla menningu þjóðar
innar með útgáfu úrvalsrita í
fræðum og skáldskap og veita
mönnum kost á að eignast
þau með eins vægum kjörum
og unnt reynist.“ Allt frá
þeim tíma hefur félagið rækt
þetta meginhlutverk af þeim
krafti, sem alþjóð er kunnur.
Um þessar mundir koma út
þrjár nýjar bækur á vegum fé
lagsins, íslenzkt skáldrit, ein-
staklega vandað kynningar-
rit um ísland á ensku og bók
er lýsir störfum blökkumanna
leiðtogans Martins Luther
King. Þessar bækur má ef til
vill skoða sem dæmigerðan
þverskurð af útgáfustarfi fé-
lagsins.
Jafnframt því sem á þess
vegum koma út íslenzk skáld
rit jafnt ný og endurútgefin,
hefur félagið hafið mikla
sókn í útgáfu bóka til fræðslu
og upplýsinga um vísindi,
þekkingu og viðburði nútím-
ans. Má þar minnast landa-
fræðibókaflokksins, sem nú
mun nær uppseldur, og bók-
anna í alfræðasafni AB, en í
þeim flokki hafa komið út 18
bækur nú þegar af 21. Bækur
í þessum flokki eiga erindi
inn á hvert einasta heimili,
þær eru vandaðar að öllum
frágangi og einkar skýrar af-
lestrar.
Engu þýðingarminni er út-
gáfustarfsemi félagsins á er-
lendum vettvangi. Landkynn
ingarbækur þess hafa selzt
mjög vel víða um lönd. Þar
ber bókina um Surtsey hæst,
en hún hefur verið þýdd á
ensku fyrir Bandaríkjamark-
að, þýzku, dönsku og norsku
og gefin út í stóru upplagi,
enda þótt hún sé naumast fá-
anleg í búðum.
Ekki er hægt að minnast
Almenna Bókafélagsins án
þess að geta bóka þess um ís-
lenzka sögu, bókmenntir,
landshætti og stjórnmál, sem
eru drjúgur skerfur til kynn
ingar á fortíð íslands og nú-
tíð. Þá eru ótaldar fjölmarg-
ar ljóðabækur og erlend
skáldverk. En félagið mun
hafa gefið út nálægt tvö
hundruð bækur á starfsferli
sínum.
íslenzk bókaútgáfa á við
ýmis vandamál að stríða. Hér
sem annarsstaðar fer verð
bóka stöðugt hækkandi vegna
aukins kostnaðar. Hér á landi
er ekki markaður fyrir stór
bókaupplög og erlendar bæk-
ur eru af mörgum keyptar í
ódýrari útgáfum á frummál-
inu. Þá hafa bókaútgefendur
bent á óeðlilega háa tolla á
öllu efni til bókagerðar.
Víða erlendis eru stærstu
útgefendur bóka um land og
sögu tengdir háskólum, t.d. í
Noregi, þar sem Universitets-
forlaget við Osloarháskóla er
einhver stærsti bókaútgefand
inn. Á íslandi skortir aðila,
sem hefur það meginverkefni,
að gefa út og kynna bækur
vísindamanna og sögu lands-
ins. Margir aðilar vinna þetta
starf og úr ríkissjóði er fé til
framkvæmda á þessu sviði
skipt á milli þeirra, þannig að
enginn verður nægilega öflug
ur til stórátaka. Þá verður að
dreifa bókum um þetta efni
sem annað á þann hátt, að
þær fari ekki einungis til
takmarkaðs hóps sérfróðra
manna, heldur eigi allur al-
menningur auðveldan aðgang
að því að eignast þær.
Sá tími kemur ef til vill, að
Háskóli íslands stofni eigin
bókaútgáfu, sem sinni útgáfu
fræðirita og samræmi aðgerð
ir á því sviði, en því miður
sjást þess ekki merki, að svo
verði í nánustu framtíð. Þar
til svo verður yrði vissulega
heppilegra að fela þetta verk
efni einkaaðila, sem byggir á
langri reynslu og hefur sann-
að, að hann hefur bolmagn til
þess að gefa út jafnt vísinda-
rit sem vinsælar fagurbók-
menntir.
SAMSKIPTI
VIÐ AÐRA
TTér á landi er nú haldið al-
“ þjóðleg skákmót, þar sem
íslenzkum skákmönnum gefst
tækifæri til þess að reyna
hæfni sína við erlenda skák-
snillinga. Á þessu sviði sem
öðrum auka kynnin við aðra
víðsýni og þekkingu.
Því er oft haldið fram og
stundum réttilega, að íslend-
ingar hafi hvorki efni né að-
stöðu til að taka þátt í sam-
starfi við erlenda aðila eða
alþjóðasamtök á þann hátt,
að eitthvert gagn verði af fyr
ir land og þjóð. Og það kemur
fyrir, að þessari röksemd er
beitt fyrir fullyrðingum um,
að okkur sé heppilegast að
halda að okkur höndum í slík
um samskiptum, fækka full-
trúum okkar erlendis og
draga saman seglin. Sömu
menn krefjast þess þó jafn-
framt, að ísland láti meira til
SÝNINGIN islendingar og hafið
hefur vakið mikla athygli sýn-
ingargesta, enda er sýningin sú
yfirgripsmesta og fróðlegasta,
sem haldin hefur verið á íslandi.
Sýningargestir eru nú orðnir
yfir 25 þúsund. Við lögðum leið
okkar í sýningarhöllina, gengum
þar um og skyggndumst inn í
ævintýraheim sjávarútvegsins. í
stuttri grein er ekki hægt að
beizla þann hafsjó af fróðleik,
sem sýningin er, en hér verða
hripaðar línur um nokkur atriði,
sem vöktu forvitni okkar.
Við komum fyrst inn í sögusýn
inguna, þar sem forn fiskveiði-
og fiskvinnslutæki eru sýnd á-
samt líkönum mismunandi skipa
tegunda og forvitnilegum göml-
um stækkuðum myndum frá
gamalli tíð Sögusýningin er í and
dyri sýningarhallarinnar og þar
er einnig safn uppsettra fiska
úr Byggðarsafni Vestmannaeyja.
Tegundir fiskanna eru alls 70 og
er bæði fróðlegt og skemmtilegt
að sjá safnið, sem er sett upp af
Jóni Guðmundssyni kennara. 1
Vestmannaeyjum er einnig safn
lifandi fiska, þar sem allar helztu
fiskategundir við ísland dafna í
góðu yfirlæti.
Við höldum áfram í gegn um
deild Rannsóknéirstofnunar ríkís-
ins, Orkustofnunarinnar og Sem
entsverksmiðju ríkisins. Rann-
sóknarstofnunin og Orkustofn-
unin kynna verkefni framtíðar-
innar og Sementsverksmi'ðjan
kynnir þann vinnslumöguleika
úr sjó, sem snýr að þeim.
1 sögusýningunni vinna Hrafn-
istumenn við veiðarfæragerð og
við tilltum okkur niður hjá þeim
og röbbuðum við þá.
Þetta voru unglegir og hressir
heiðursmenn á aldrinum 70—76
ára, og hétu Jón Kristjánsson,
sem er Önfirðingur, Ingvar Árna
son, sem er Arnfirðingur og Guð
mundur Guðjónsson, sem er reyk
viskur Árnesingur.
— Hvernig líkar ykkur að
vinna hér?
Jón: „Alveg prýðilega og
við erum mikið ánægðir með
það hvað fólkið kemur kátt og
brosmilt hingað til okkar.“
— Truflar umferðin ykkur
ekkert?
Ingvar: „Nei, nei, það bítur
ekkert á okkur. Nú, ef fólkið
stanzar, þá ræðum við gjaman
við það um iarðlífið og eiginlega
hvað sem er.“
— Hefur þú verið lengi sjó-
máður. Guðmundur?
— „Ég var í 48 ár til siós bæði
á skútum, mótorskipum og tog-
urum. Ég var t.d. skipstióri á
.Tóni forseta.“
— Stanzar fólk ekki við hiá
vkkur oe forvitnast um vinnu-
bröeðin?
sín taka á vettvangi Samein-
uðu þjóðanna og „láti sjálf-
stæða rödd“ koma fram þar.
Grundvöllur viðurkenning-
ar í alþjóðasamstarfi er, að
gaumgæfilega sé fylgzt með
hræringum á því sviði. Full-
trúar landa taki sem virkast-
an þátt í öllum undirbúnings
störfum og fylgist vel með öfl
un upplýsinga og skoðunum
annarra, þannig að fullyrð-
ingar þeirra og skoðanir séu
byggðar á raunhæfu mati á
öllum aðstæðum. Við núver-
andi skilyrði vegna fámennis,
fjarlægðar og mikils kostnað
ar eru hverjum einstökum
„Jú, það gerir það‘‘, svarar
Jón um leið og hann vefur þræði
á netahnýtinganálina. „Ah, nú
truflaðir þú mig, ég gleymdi
brögðunum í nálina. Þau eigia að
vera 18“.
„Þeir fiska, sem róa,“ sönglar
Ingvar og stokkar línuna af full-
um krafti.
— Hafið þið ávallt næg verk-
efni?
,,Það er lítið eins og er“ svarar
Guðmundur um leið og hann
gengur frá steina- og kúlutein á
neti.
„Þegar við erum inni í Hrafn-
istu vinnum við ýmis verk og
þar er t. d. netafelling, áhnýting
tauma og svona sitthvað, sem
til fellur‘‘, segir Jón og heldur
áfram að syngja með fjörugu
sjómannalagi, sem hljómar í há-
talarakerfi sýningariinnar.
„Þetta er fín tónlist,“ segiir
Jón, „það wantar bara stelpurn-
ar“, og hann svingar sér í stóln-
um.
Guðmundur býður okbur í nef
ið og segist vera með úrvalstó-
bak, en við leggjum ekki í fyr-
irtækið að sinni.
„Þeir fiska sem róa“ sönglar
Ingvar enn og Jón brosir við með
sínu viðkunnanlegia brosi. „Við
Hrafnistubúar biðjum að heilsa
fólkinu“, segir hann, „og þökk
um því gott viðmót“.
„Þú hefur misst gleraugun
Ingvar“, segir Guðmundur og
hann teigir sig niður í netabing-
inn eftir gleraugunum.
„Ha, já“, svarar Ingvar, „þau
tolla ekki á mér helvítis gleraug-
un“.
„Það þýðir ekki að vera með
gleraugu, nema þau tolli á
manni“, segir Guðmundur og í
fulltrúa íslands á erlendum
vettvangi falin svo umfangs-
mikil verkefni, að oft á tíðum
veitist örðugt að gegna þess-
um grundvallarþætti sem
skyldi. Það er því þverstæða,
að krefjast þess annars vegar,
að ísland láti meira til sín
taka á alþjóðavettvangi, en
hins vegar leggja til, að full-
trúum þar verði fækkað. Sjón
armið um hagkvæmni í
rekstri á þessu sviði sem öðr-
um eiga ávallt fyllsta rétt á
sér.
Til þess að tryggja sölu
afurða okkar á erlendum
mörkuðum verður ætíð að
því leita nokkrir sýningargestir
aðstoðar Hrafnistumanna og
biðja þá að útskýra fyrir sér nokk
ur atriði í sögusýningunni, sem
þeir gera án tafar.
Við höldum áfram ferð okkar
og komum nú inn í aðalsalinn og
komum fyrst að Akureyrarbásn-
um, sem er byggður upp af 16
sýningaraðilum og sýnir athafna-
skiptingu Akureyrar.
í nálægum bás er ferskfiskeft-
irlitið með sýnishorn af nýjum
ísuðum fiski, þorski, ýsu, rauð-
sprettu og karfa.
Við bás Reykjavíkurhafnar
standa nokkrir menn og virða
fyrir sér líkön af Sundahöfn og
byggingum og akstursbrautum
nýja skipulagsins í miðbænum.
Þar er á ferð Sigmund Jó-
hannsson frá Vestmannaeyjum
og við spyrjum hann um saman-
burð á þessari sýningu í saman-
burði við Esbj erg-sýninguna, en
þar var Sigmund í sambandi við
vélar sínar.
„Þessi sýning er mun skemmti-
legri, þó að hin hafi verið sölu-
sýning og sumir básarnir eru
hreinustu listaverk og það er auð
séð að mikið er vandað til“.
Við göngum nú fram hjá bás
Vélskólans þar sem rafmagnstöfl
ur hvæsa og blikka ljósum, en
þar eru sýnd sjálfvirknitæki í
vélarrúm.
í bás netagerðarmanna er m.a.
líkan af Vattanesinu, 250 tonna
bát með útfíraða nót við síðuna
og eru bátur og nót í réttu stærð
arhlutfalli. Nótin er ótrúlega
stór.
Þar hittum við að máli full-
trúa Hocht-verksmiðjanna þýzku,
Framhald á bls. 31
hafa augun opin fyrir því,
sem þar fer fram. Þetta er ef
til vill meginverkefni okkar
fámennu utanríkisþjónustu
sem stendur, og kunnugt er
um ákveðnar tillögur hennar
um framkvæmd þess, sem
væntanlega verða að veru-
leika fyrr en síðar.
í alþjóðlegu samstarfi
verða íslendingar að sníða sér
stakk eftir vexti sem á öðrum
sviðum, þess vegna verður að
leggja mikla rækt við þá á-
fanga, sem þegar hefur verið
náð, og undirbúa næsta leik
gaumgæfilega.
Myndin er tekin í bás Stýrimannaskóians í Vestmannaeyjum.