Morgunblaðið - 04.08.1968, Síða 27

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 4. ÁGÚST 1968
27
- TEKKAR
Framhald af bls. 1
Tékkóslóvakíu einnig að
hætta gagnrýni sinni á hin
kommúnistaríkin. Prentfrelsi
á að öðru leyti algerlega að
fá að haldast í Tékkóslóvak
íu.
Mikil breyting augljós.
Er sovézka sendinefndin með
Leonid Breznev og Kosygin í
fararbroddi kom til Bratizlava í
gær sást, að mikil breyting var
orðin frá því sem var áður. Sjón
varpað var frá komu sovézku
fulltrúanna og annað og betra
yfirbragð á Breznev, en á fund-
inum í Cierna. Nú var hann mjög
glaðlegur og veifaði til fólksins,
en í Cierna stökk honum varla
bros og var yfirleitt þungur á
brún. Var greinilegt á yfirbragði
allra leiðtoganna að vinsemd virt
ist ríkja meðal þeirra og tékk-
nesku leiðtoganna.
Eftir fundinn í Cierna, dró
verulega úr bjartsýni fólksins
hér í landinu, en það var ljóst
þegar í gær að þetta hefði breytzt
mjög til hins betra, eftir að
Dubeek leiðtogi hafði komið
fram í sjónvarpi og útvarpi, áð-
u-r en hann fór til Bratislava. í>ar
sagði hann meðal annars, að
ekki yrði hvikað frá sjálfstæðis-
stefnunni og áfram yrði haldið
á þeirri leið, sem ákveðin var í
janúar.
Fundurinn í Bratislava í dag
virðist fyrst og fremst vera form
legs eðlis til þess að sýna að
samkomulag hafði náðzt. Hinar
raunverulegu ákvarðanir varð-
andi þetta samkomulag hafa ver
ið tekið í Cierna og ákvarðanir
þær hafa leiðtogar hinna komm-
únistaríkjanna fjögurra orðið að
sætta sig við. Markmiðið með
fundinum í dag er ekki hvað sízt
að strika yfir bréf Varsjárfund-
arins til leiðtoga Tékkóslóvakíu
og eftirleiðis skuli litið svo á, að
það hafi aldrei verið skrifað. í
fljótu bragði virðist hin skyndi-
lega lausn í þessari deilu, sem
var komið á háskalegt stig að
liggja í því, að leiðtogum Tékkó
slóvakíu hafi tekizt að sannfæra
forystumenn Sovétríkjanna um,
að Tékkóslóvakía muni á engan
hátt draga sig úr samstarfi sínu
innan Varsjárbandalagsins. Sov-
éz'ku leiðtogarnir virðast hafa
haft miklu meiri áhuga á því að
tryggja stórveldisaðstöðu Sovét-
ríkjanna fremur en að skipta sér
af innanríkismálum Tékkóslóvak
íu.
Það er hverjum manni ljóst,
að hefðu Sovétríkin gripið til
hernaðarlegrar íhlutunar mundi
það hafa haft í för með sér stór
kostlegan pólitískan og siðferðis
Jegan ósigur. Sennilega hefðu
íbúar Tékkóslóvakíu ekki gripið
til vopna gegn ofurvaldinu, en
Rússar hefðu eignazt jafnmarga
óvini og íbúar landins eru, eða
um 14 milljónir.
Þrátt fyrir það, að samkomu-
lag hefur náðzt verður margt
ekki eins og áður. Nú má telja
líklegt, að Tékkóslóvakía færist
mun næir Rúmeníu og Júgóslav-
íu enda hafa lefðtogar þessara
ríkja sýnt Tékkóslóvakíu ákafan
stuðning. Snemma í næstu viku
mun Tito, forseti Júgóslavíu
koma til Prag og siíðan Ceauscu,
forseti Rúmeníu.
„Við erum bjartsýnir . . .“
Eftir fundinn í Cierna var
sýnilegt að stemmningin var
verri hér í Prag en áður, fólk
veðríð]
BÚIZT er við suðvestlægri
átt um helgina og sólarlausu
veðri. Lítilsháttar úrkoma
eða smáskúrir vestan til á
landinu, en á Austurlandi og
mestum hluta Norðurlands
bjartara og þurrara. Bezta
veðrið um helgina verðuT trú
lega austast á landinu.
Hiti su'ðvestanlands og á
Vestfjörðum mun líklega vera
10—12 stig, en á Norðurlandi
kemst hann liklega upp í 15
stig á daginn og jafnvel í 15—l
2‘0 stig á Norðausturlandi.
var vonsvikið, bjartsýnin dofn-
aði stórlega. En í gær jókst bjart
sýni fólksins aftur eftir að Dub-
cek hafði haldið ræðu í útvarp
og sjónvarp. Þegar maður gekk
um göturnar og spjallaði við fólk
ið á fimmtudaginn eftir Ciema-
fundinn sögðu allir: „Við erum
bjartsýnir af því að við verðum
að vera bjartsýnir" — en í gær
var fólk raunverulega orðið
bjartsýnt. Þá var greinilegt að
það trúði því sem Dubcek sagði.
Það trúði því að hann segði ekki
annað en það sem hann gæti stað
ið við. Það virðist trúa á þennan
mann eins og guð. Þegar maður
gengur um borgina núna, finn-
ur maður að fólkið andar léttar.
Ungt kærustupar sat á bekk,
ég vatt mér að því og truflaði það
milli kossanna. „Afsakið" sagði
ég á þýzku, því að hér virðast
flestir skilja það tungumál. „Ég
er blaðamaður frá fslandi. Hvað
finnst ykkur um ástandið hér?“
„Við erum bjartsýn" sögðu þau
einum rómi, „það þýðir ekkert
annað. Vonandi fá draumar okk
ar um framtíðina að rætast við
þetta nýja fyrirkomulag. Það
var ekki hægt undir gamla farg-
inu. Foreldrar okkar höfðu ná-
kvæmilega sömu vonir og við,
þær fengu ekki að rætast. Nú
eru þau dáin, en við ætlum okk
ur að sjá vonir þeirra rætast í
okkur“.
Mjög almenn viðbrögð fólks,
sem maður hittir eru þessi: Við
höfum fengið nóg af Rússum.
Það segir auðvitað enginn opin-
berlega vegna þess að það yrði
ögrun við Rússa. Fólk segir:
„Rússa geta gert allt við okkur
sem þeir vilja, það þýðir ekkert
fyrir okkur að berjast við þá.
Til þess að ná því marki, sem
við settum okkur í janúar verð-
um við að 'haga okkur þannig að
Rússar fái ekki höggstað á okk-
ur“.
Ég hef það fullkomlega á til-
finningunni að frelsi ríki í land
inu. Fólkið er bara ekki búið
að læra á eða venjast frelsinu
eftir tuttugu ára kúgun. Ég hafði
mjög gaman af því á fimmtudag
inn þegar ég var á fundi þar
sem Smrkovsky forseti þjóð-
þingsins kom fram og , svaraði
spurningum fólksins um fund-
inn í Cierna. Þar lagði fólkið
fyrir hann erfiðar spurningar og
varð hann að bjarga sér út úr
þeim, ekki ósvipað því sem ger-
ist í lýðræðislöndum.
Ekki ósvipað því sem gerist
í lýðræðislöndum.
Fólkið hér í Prag er afskap-
lega vingjarnlegt í garð Vestur
landabúa og 'það er alls staðar
tekið frábærlega á móti marmi.
Allir vilja tala við mann og
og greiða götu rnanns. Ég get
nefnt sem dæmi, að þegar ég
kom á flugvöllinn í Prag vissi
ég ekkert hvert ég ætti að fara,
en lét berast með straumnum
að áætlunarbifreið. Þar vatt sér
að mér maður og spurði hvort
ég væri útlendingur og er ég
játti því tók hann undir hönd
mér og leiddi mig að bifreið-
■ inni, greiddi fargjaldið fyrir mig
og setti mig við hlið sér. Þetta
var Tékki, en mér til mikillar
furðu talaði hann sænsku. Hann
sagði mér að hann hefði verið að
koma frá Svíþjóð. Áður hafði
hann verið við nám í Svíþjóð á
I árunum 1945-48 en þá farið
heim til Tékkóslóvakíu og lent
| í því er kommúnistar tóku yfir
og nú eftir 20 ár hefði hann
fyrst fengið tækifæri til að hitta
vini og kunningja í Svíþjóð. Er
ég spurði 'hann af hverju hann
hefði ekki farið fyrr, sagði hann:
„Ég fékk það ekki“. Þetta voru
fyrstu kynni mín af Tékkum
eftir að þeir höfðu fengið frelsið
á nýjan leik, þannig eru þeir,
þeir vilja tala og tala. Eina mál
ið sem ég hef ekki fengið þá til
að ræða mikið er hvort þeir vilji
að Tékkóslóvakía hverfi úr Var-
sjárbandalaginu. Það vilja þeir
ekki, því þeir vita að þeir kom-
ast ekki upp með það. Heldur
virðist mér anda köldu í garð
NATO, en ég er ekki frá því, að
það sem Tékkar raunverulega
vilji, sé að bæði bandalögin
verði lögð niður.
A V^RRi || | ‘AN IÍD HFIMI
X%m iV U 1 %8S)U^ 1 nli U1% nUIYII
Fiokksþing í Fiorida
FLOKKSÞING republikana-
flokks Bandarikjanna hefst í
Miami Beach á Floridaskaga
á mánudaginn, og í sambandi
við þingið er búizt við um 50
þúsund gestum til borgarinn-
ar. Meðal þessara gesta eru
þingfulltrúarnir 1.333, og aðal
verkefni þeirra á þinginu er
að velja forseta- og varafor-
setaefni flokksins við kosning
arnar í nóvember. Áætlað er
að ákvörðun um frambjóðend
ur verði tekin á miðvikudags
kvöld, 7. ágúst, eða aðfara-
nótt fimmtudags.
Flokksþingið verður sett
klukkan 10 á mánudagsmorg-
un að staðartíma, eða klukk-
an 2 síðdegis eftiir íslenzkum
tíma, og á það að standa í
fjóra daga. Þingfulltrúar tóku
að streyma til Miami Beach
um síðustu helgi, þeirra á
meðal nefndarmenn þeir og
konur, sem ganga eiga frá
mikilvægasta þingskjali fund
arins — stefnuyfirlýsingu
flokksins.
Ray C. Bliss skipar nú em-
bætti formanns stjórnar repu
blikanaflokksins, og flytur
hann setningarræðuna á
mánudagsmorgun. Síðan verð
ur kjörinn fundarstjóri þings-
ins, og verður það Edward
W. Brooke öldungadeildar-
þingmaður frá Massachusetts,
fyrsti blökkumaðurinn, sem
það embætti hlýtur.
Natnak.il I.
Fulltrúarnir 1.3*33 koma frá
öllum 50 ríkjum Bandaríkj-
anna og frá höfuðborginni
Washington, Puerto Rico og
Jómfrúareyjum. Fer fjöldi
fulltrúa hvers ríkis eftir íbúa
fjölda, flokksstyrk í ríkinu
o. fl. Við atkvæðagreiðslu á
miðvikudag er viðhaft nafna-
kall, og geta þá fulltrúar
hvers ríkis komið fram með
tillögur um forsetaefni ef
þeir óska. Til að ná útnefn-
ingu þingsins þurfa forseta-
og varaforsetaefnin að fá
hreinan meirihluta atkvæða
þingfulltrúa, eða að minnsta
kosti 667 atkvæði. Nái enginn
frambjóðenda því atkvæða-
magni við fyrsta nafnakail,
eru atkvæði greidd á ný, og
þannig er haldið áfram þar til
einhver frambjóðenda hefur
náð tilskildum meirilhluta.
Á undanförnum fjórum
flokksþingum republikana
hefur foTsetaefni flokksins
verið kjörið í fyrstu atkvæða
greiðslu. Að þessu sinni von-
ast stuðningsmenn Richards
Nixons til þess að sú venja
haldist, og hann verði kjörinn
frambjóðandi við fyrstu at-
kvæðagreiðslu. Helzti keppi-
■nautur Nixons, Nelson Rocke-
feller ríkisstjóri í New York,
vonast hinsvegar til þess að
geta komið í veg fyrir kjör
Nixons við fyrstu atkvæða-
greiðsluna, og síðan náð af
honum fylginu smátt og smátt
þar til hann hefði sjálfur náð
nægum meiriihluta.
Flestir óbundnir.
Talið er að aðeins um 10%
fulltrúanna séu bundnir
ákveðnum frambjóðanda,
þannig að þeir megi ekki við
fyrstu atkvæðagreiðslu greiða
öðrum atkvæði sín. Um 20%
til viðbótar eru bundnir svo-
nefndum „favorite son’s“,
þ.e. fulltrúum úr heimaríki
þeirra, venjulega formanni
sendinefndarinnar, og ber
þeim að greiða honum at-
kvæði við fyrstu atkvæða-
9SSs^*s3&3£hs35isbi
greiðslu. Er oft gripið til þess
ráðs til að halda fulltrúunum
óháðum þar til þingið hefst,
og gefa þeim tækifæri til að
kanna aðstæður áður en þeir
ganga til liðs við ákveðinn
frambjóðanda. Aðrir fulltrúar
eru óbundnir, þótt meirihluti
þeirra teljist oftast fylgja
ákveðnum frambjóðanda frek
ar en öðrum. Þótt enginn
frambjóðenda nái hjreinum
meirihluta við fyrstu atkvæða
greiðslu nú á miðvikudag, er
gert ráð fyrir því að atkvæða
greiðslum verði haldið áfram
þar til samkomulag hefur
náðzt, en það gæti samkvæmt
ofanskráðu dregizt fram á
nótt.
Engin hætta er á að fundar
höldin á flokksþinginu fari
fram hjá þeim, sem áhuga
hafa á því að fylgjast með.
Um sex þúsund fréttamenn
sjónvarps, útvarps og blaða,
myndatökumenn og tækni-
fræðingar verða þar viðstadd
ir, og verður sjónvarpað það-
an um öll Bandaríkin og til
28 annarra ríkja í fimm heims
álfum um gervihnetti. Einnig
verða fulltrúar erlendra ríkja
viðstaddir í Miami Beaoh, og
hafa sendiráð 72 ríkja í Was-
hington þegið boð flokksleið-
toga republikana um að senda
þangað fulltrúa.

Frá setningu sumarháskólans Sjá frétt ábaksíðu.