Morgunblaðið - 15.10.1968, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR OKTÓBER 1968
11
STÚRIDJAN STUÐLAR
AD ATVINNUÖRYGGI
— eykur mjög vinnuaflsþörf i atvinnugreinum
— Ur ræðu Jóhanns Hafsteins,
iðnaðarmálaráðherra á /ðnjb/ng/nu
í RÆÐU, sem Jóhann Haf-
stein, iðnaðarmálaráðherra,
flutti við setningu Iðnþings
fyrir nokkrum dögum, ræddi
hann m.a. um vinnsluafls-
þörf í iðnaði á næstu áratug-
um og sagði, að áætlað væri
að almennur iðnaður tæki
við um 8000 manns á næstu
tveimur atvinnugreinum.
Ráðherrann sagði, að gera
mætti ráð fyrir að þessi
aukning í almennum iðnaði
tekapaði atvinnu fyrir þrjá
menn í öðrum atvinnugrein-
um á móti hverjum einum í
almennum iðnaði. (í frásögn
Mbl. af þessari ræðu og í
forustugrein um hana var
misritun, þar sem sagt var,
að um þreföldun yrði að
ræða í öðrum iðngreinum, en
átti að vera öðrum atvinnu-
greinum).
Iðnaðarmálaráðherra vék
síðan að áhrifum stóriðjunn-
ar á atvinnuástandið í land-
inu og efnahagslífið yfirleitt
og fer hér á eftir sá hluti af
ræðu hans, en þessu efni
hafa ekki verið gerð jafn ít-
arleg skil áður:
„Ég ætla m.a. að víkja nánar
að stóriðju og vinnuaflsþörf í
sambandi við hana, vegna þeas,
að að vissu leyti tel ég, að van-
metið hafi verið hjá ýmsum að-
ilum, þáttur stóriðjunnar í því
að skapa atvinnuöryggi. Þetta á
nokkuð rætur sínar að rekja til
þess, að þegar verið var að ræða
um fyrstu álbræðsluna hér á ís-
landi, eða fyrsta stóriðjufyrir-
tækið, þá hagaði svo til, að það
var vinnuaflsskortur í landinu og
megináherzla var þá lögð á það
að þegar slik stórfyrirtæki, eins
og álbræðslan og önnur lík,
tækju til stárfa, væru þau mjög
sjálfvirk og tækju þessvegna
ekki til sín mikið vinnuafl.
Þetta var að vissu leyti rétt. Því
hugsa menn sem svo í dag, þeg-
ar þarf að, sjá miklu vinnuafli
fyrir markaði á næstu árum, þá
liggur ekki lausnin £ stóriðju.
En athugum þetta nánar. I
fyrsta lagi, á byggingartímanum
taka stóriðjuframkvæmdirnar til
sín mjg mikið vinnuafl, og höf-
um við af því góða raun, einmitt
nú, þegar okkur var mikil þörf
við uppbyggingu álbræðslunnar
í Straumsvík, við hafnargerðina
í tengslum við hana á sama stað,
og stórvirkj uinina í Þjórsá við
Búrfell, sem einnig er í nánum
tengslum við þessar framkvæmd
ir, en álbræðslan og rafmagns-
samningurinn við ISAL var for-
senda þess, að hægt væri að ráð-
ast í þá stóru virkjunarfram-
kvæmd, sem þar er um að ræða.
Það er því á byggingartímanum
mjög bein og mikil vinnuafls-
þörf og önnur tengd vinnuafls-
þörf, eins og ég hefi vakið at-
hygli á.
Ef þessi ágizkun væri nokkuð
réft, þá ætti að mega draga af
henni þá niðurstöðu, að það
mætti þrefalda vinnuafl, sem á
hverjum tíma bættist í almenn-
an iðnað til þess að gera sér
nokkra grein fyrir, hvað leiði af
beinni vinnuaflsaukningu í iðn-
aðinum, 8000 manns í almennan
iðnað, og þá samfara 24000
manns í aðrar greinar, í þjón-
ustustarfsemi, byggingariðnað,
framleiðslu rafmagns, samgöng-
ur o.fl., eins og ég sagði, þrisv-
ar átta eru 24. Ef álbræðslan tek
ur til sín beint vinnuafl, nýtt,
um 500 manns, eins og gert hef-
ur verið ráð fyrir, þá er ekki
alveg ólíklegt, að af því stafaði
miklu meiri aukning vinnuafls
á oðrum sviðum, í þjónustustarf
semi, í sambandi við álbræðsl-
una, ýmsa verkstæðisvirmu og í
byggingarstarfsemi þeirra
manna, sem reisa sér hús til
dæmis, eftir að hafa fengið fasta
og örugga vinnu við álbræðsl-
una og er þá þarna verið að
skapa nýjan vinnumarkað, ekki
fyrir 500 manns, heldur fyrir
1500 manns. Að þetta geti verið
nokkuð nálægt lagi, styðja einn-
ig aðrar röksemdir, en 'þar á ég
við, að talið er, að aukning
hreinna gjaldeyristekna okkar
íslendinga skapi svigrúm fyrir
fjórum sinnum meiri aukningu
þjóðartekna en gjaldeyrisöflun-
inni nemur. Þetta byggist á
reynslu síðustu tuttugu ára, að
í hvert sinn sem aukizt hefur
gjaldeyrisöflun þjóðarinnar, þá
hafa þjóðartekjurnar aukizt um
fjórum sinnum hæiri upphæð
eða nálægt því. Nú er áætlað, að
hreinar gjaldeyristekjur þjóðar-
innar af álbræðslunni, þegar hún
er komin i full afköst, séu með
núverandi gengi um 450 millj.
kr. á ári, og þá ætti að mega
fjórfaida þá tölu og samkvæmt
tuttugu ára reynslunni segja, að
af þessari hreinu aukningu gjald
Jóhann Hafstein
eyristekna muni leiða um 1.800
millj. kr. aukningu á þjóðartekj-
um. En slík aukning þjóðartekn-
anna dreifist að sjálfsögðu um
allt hagkerfið og skapar ný
verkefni ,m.a. á sviði iðnaðarins,
handa iðnaðarmönnum og iðn-
verkafólki og við aðrar atvinnu-
greinar. Til viðbótar þessu vil
ég svo einnig minna á skatt-
greiðsluna frá slíku fyrirtæki
eins og álbræðslunni, sem gert
er ráð fyrir að verði 70—80
millj. kr., eftir að hún er kom-
in í full afköst fyrstu fimmtán
árin, en eftir fimmtán árin
hækki það gjald upp í 120 millj.
á árL Þetta fé greiðist til Hafn-
arfjarðar, þar sem hún er stað-
sett að 20%, nokkuð í Iðnlána-
sjóð, 4.1%, en langmestur hlut-
inn, allt að 75.9% í Atvinnujöfn-
unarsjóð, verkefni hans er að
efla og skapa fjölbreyttara at-
vinnulíf. Árlegt innlegg í At-
vinnujöfnunarsjóð til atvinnu-
aukningar, 75—90 millj. kr., er
nokkuð fljótt að koma og gera
álitlegan sjóð, enda hefur verið
gert ráð fyrir því að Atvinnu-
jöfnunarsjóðurinn, sem stofnað-
ur var 1966 með lögum um leið
og álbræðslusamningarnir vora
gerðir, muni að 10 árum liðn-
um frá stofnun sinni eiga milli
500—700 milljónir króna í eigin
fé. Auk þess hefir sjóðurinn
ýmsar lánsheimildir, sem hann
gæti hagnýtt áður en hann fær
þessa fjármuni frá álbræðslunni,
vegna þess að hann gæti reikn-
að með að nota þessar árlegu
tekjur, þegar þær koma, til þess
að greiða vexti og afborganir af
lánum. Hér er þess vegna einnig
um mjög mikinn beinan stuðn-
ing til aukins atvinnuöryggis að
ræða. Loks vil ég minna á keðju
verkunina, sem einkennir stór-
iðju. Þegar við erum búnir að
semja um eina álbræðslu hér, þá
fara fyrst að koma fyrirspurnir
um aðra möguleika frá öðrum
erlendum fyrirtækjum: Getum
við fengið aðstöðu til þess að
setja upp álbræðslu á íslandi,
t.d. fyrir norðan? Af hverju höf-
um við ekkert heyrt um þetta,
getið þið spurt. Og það er m.a.
vegna þess, að Englendingar og
aðrir hafa verið að laða til sín
á þessu sama tímabili slík stór-
iðjufyrirtæki og það hefur orðið
til þess að þessir aðilar sumir,
sem töluðu við okkur lauslega,
hafa dregið sig í hlé. Englend-
ingar hafa verið að reyna að
egna fyrir erlend álfyrirtæki að
reisa álbræðslur, sem eru lítið
þekktar eða ekki þekktar áður í
Englandi. Þeir hafa gert það með
svo róttækum ráðum, sem við
eigum ekki nokkurn kost að
beita, , þessi litla þjóð, að gefa
þeim fyrirheit um ríkisstyrk, allt
að 40%, 35—40% af kostnaðar-
verði álbræðslunnar. Hvernig
haldið þið nú að þeir samning-
ar hefðu verið taldir af okkar
hálfu, ef við hefðum sagt við
Svisslendingana: Við skulum
gefa ykkur 35—40% af kostnað-
arverði álbræðslunnar, sem var
reiknað að myndi kosta um
2400; millj. kr. Þá hefði mátt
gagnrýna okkur fyrir lélega
samninga. Og við höfum ekki
slíkt fé úr ríkissjóði eða af öðr-
um atvinnugreinum að taka. Við
álsamningana var ekki af nein-
um atvinnugreinum tekið og
allar þær lántökur, sem fóru
fram í sambandi við Búrfell,
þær draga ekki neitt úr lána-
möguleikum annarra atvinnu-
greina á erlendum markaði,
vegna þess að raforkusamning/r
inn sem lagður var á borðið við
álfyrirtækið borgar allar afborg
anir og vexti af þeim erlendu
lánum á 26 árum.
Um þessar mundir er að hefjast framleiðsla hérlendis á rafgeymum undir hinu heimsfræga
vörumerki CHLORIDE. Hér er um að ræða samvinnu, sem tekizt hefur með rafgeymaverk-
smiðjunni Pólar H/F og brezka risafyrirtækinu Chloride Electrical Storage Co. Ltd.
Samband íslenzkra samvinnufélaga hefur haft milligöngu um þessa samvinnu, en það
hefur um árabil haft á hendi aðalumboð Chloride hérlendis.
Chlortbe RAFGEYMAR
Þessi samvinna hefur m. a. það I för með sér, að nú geta Pólar nýtt að vild allar tækni-
nýjungar Chloride, en á rannsóknarstofum þeirra vinna yfir 300 manns og auk þess opnast
nú Chloride notendum alþjóðleg þjónusta Chloride fyrirtækjanna.
Chloride rafgeymirinn framleiddur af Pólum H/F mun innifela allar þær tæknilegu nýjungar,
sem hafa gert Chloride heimsfrægt á þessu sviði.
Jafnvel enn mikilvægari er þó sú staðreynd, að ýmsir hlutar framleiðslunnar, sem of dýrt
er að framleiða hérlendis vegna takmarkaðs fjölda munu fást frá Chloride á mun lægra
verði vegna fjöldaframleiðslu þeirra fyrir heimsmarkaðinn.
Bein afleiðing þessarar samvinnu er veruleg verðlækkun, sem er mismunandi eftir gerðum.
Rétt stærð rafgeymis verður fáanleg fyrir allar tegundir bíla, báta og dráttarvéla.
Einnig hafa verið gerðar ráðstafanir til framleiðslu á geymum til margvíslegra annarra nota.
Pólar H./F munu framleiða 37 tegundir Chloride rafgeyma, sem panta má frá verksmiðjunni
beint eða Véladeild S.i.S.
SMÁSALA: UmboSsmenn um land allt.
HEILDSALA:
Pólar H/F, Einholti 6, Reykjavík Pósthólf 809 Símar 18401 og 15230.
Véladeild S.Í.S., Armúla 3, Reykjavík — Pósthólf 180 — Síml 38900.
Framleiðsla: POLAR H.F.