Morgunblaðið - 15.11.1968, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 15. NÓVEMBER 1968
JlltftgiittHfritffr
Útgeíandi
ITamkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstj ómarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingast j óri
Ritstjórn og afgrei’ðslfi
Auglýsingar
Askriftargjald kr. 130.00
í lausasölu
Hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Þoxibjörn Guðmxmdsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Krfetinsson.
Aðalstræti 6. Sími 10-100.
Aðalstræti 6. Sími 22-4-80.
á mánuði innanlands.
Kr. 8.00 eintakið.
TRÚINÁ FRAMTIÐINA
JSSk r
(iLTða iii VHJ U1 'AN UR HEIMI
Olíugas á landgrunni Noregs
— Cetur gefið milljarða fekjur
egar íslenzka þjóðin tekst
nú á við mikla erfiðleika,
skiptir það meginmáli að hún
trúi á framtíð sína og mögu-
leika til þess að byggja upp
rúmgott og réttlátt þjóðfé-
lag í landi sínu. Því fer líka
víðsfjarri að ástæða sé til að
örvænta um hag íslendinga.
Óviðráðanlegar ástæður, stór-
fellt verðfall og aflabrestur
hafa valdið því að raunveru-
legt verðmæti útflutnings-
framleiðslu okkar á þessu ári
er helmingi minna en það var
árið 1966. Það eru þess vegna
ekki íslenzk stjórnvöld, sem
standa fyrir þeirri kjara-
skerðingu, sem orðin er, held-
ur óviðráðanlegar ytri að-
stæður. Breytingin á skráðu
gengi íslenzkrar krónu er að-
eins viðurkenning á stað-
reynd, sem þjóðin hefur
horfzt í augu við undanfarna
mánuði.
Gengislækkun er að sjálf-
sögðu aldrei gleðilegur at-
burður. En hún getur engu
að síður verið nauðsynleg til
þess að rétta hlut útflutnings-
framleiðslunnar, sem fyrst
~og fremst byggir afkomu sína
á erlendum mörkuðum.
Gengisbreytingunni er ætl-
að að bæta aðstöðu útflutn-
ingsframleiðslunnar og skapa
aukna möguleika fyrir inn-
lendan iðnað. Jafnhliða
munu verða gerðar ýmsar
ráðstafanir til þess að ráða
fram úr erfiðleikum út-
flutningsframleiðslunnar af
völdum tapreksturs og skulda
byrði. Meginmáli skiptir að
hjól framleiðslunnar taki sem
fyrst að snúast og þau at-
vinnutæki, sem ýmist hafa
verið stöðvuð eða í þann
'mund að stöðvast komist á
ný í fullan gang. Nú verða
stjórnvÖId landsins, einstakl-
ingsframtak og félagsframtak
að leggjast á eitt um það að
tíyggja rekstUr atvinnutækj-
anna. Óvissunni um það, hvað
taki við í efnahagsmálum
landsmanna á nú að vera
lokið. Framleiðslan verður
áð komast í fullan gang og
hver starffús hönd að fá
vinnu. Enginn vill að atvinnu
leysi verði hlutskipti fólks-
ins. Þvert á móti eru allir
^sammála um að það sé böl-
valdur, sem umfram allt
verði að bægja á braut. Því
aðeins tekst það að þjóðin
gangi sameinuð og styrk að
því verki að byggja upp
bjargræðisvegi sína og hag-
nýta auðlindir landsins. Við
megum ekki láta við það eitt
áitja að tryggja rekstur okk-
ar gömlu undirstöðu atvinnu-
vega. Kapp verður að leggja
á að auka fjölbreytni ís-
lenzkra atvinnuvega, byggja
upp ný atvinnufyrirtæki,
efla einstaklings- og félags-
framtak og ganga að þessu
verki í bjartsýnni trú á land-
ið og fólkið.
Erfiðleikarnir eru miklir
og kjaraskerðingin er veru-
leg. Á það ber ekki að draga
dul. En þjóðin er betur búin
í baráttuna gegn þessum
erfiðleikum en nokkru sinni
fyrr. Við eigum glæsilegri
framleiðslutæki til lands og
sjávar en nokkru sinni fyrr.
Yfirgnæfandi meirihluti þjóð
arinnar er vel efnum búinn
og vel fær um að mæta
stundarerfiðleikum. Einmitt
þess vegna verður að gera
allt sem unnt er til þess að
létta þeim róðurinn, sem af
minnstu hafa að taka, lág-
tekjufólki og öldruðum og
sjúkum. íslenzka þjóðin þarf
að finna til máttar síns og
neyta krafta sinna til þess að
sigrast á vandkvæðum, sem
alltaf geta að höndum borið
meðan atvinnulíf hennar er
jafn einhæft og raun ber
vitni.
TILKYNNINGAR-
SKYLDA
FISKISKIPA
rT'ilkynningarskylda fiski
skipa er af öryggis-
ástæðum sjálfsögð og eðlileg.
Hitt virðist með öllu óþarft
að láta hana leiða til veru-
legra útgjalda fyrir útgerð-
ina. Sá hugsunarháttur hefur
verið allt of algengur hér á
landi að stöðugt væri hægt
að bæta hverjum pinklinum
á fætur öðrum á atvinnutæk-
in og skapa þeim stöðugt ný
útgjöld, án tillits til mögu-
leika þeirra til þess að rísa
undir þeim.
Þessi hugsunarháttur verð-
ur að hverfa. Það er ekki
hægt að skapa afkomu- og
atvinnuöryggi í landinu ef
atvinnufyrirtækin eru merg-
sogin og máttvana. Þetta
verða menn að gera sér ljóst.
Ef þessi skilningur er ekki
fyrir hendi er um tómt mál
að tala að tryggja stöðuga
og varanlega atvinnu. Eina
raunhæfa tryggingin fyrir
góðri afkomu almennings, er
heilbrigður grundvöllur at-
vinnuveganna og blómlegur
a tvinnu rekstur.
í sambandi við tilkynning-
arskyldu fiskiskipa og
greiðslu kostnaðar vegna
skeytasendinga, má svo
mínna á það, að útgerðin verð
ur að greiða ærið fé vegna
TRÚIN á olíu og gas á Norffur.
sjávarbotni er orffin aff vissu.
Á mánudaginn birtist frétt í
norsku blöðunum sem var líkust
apríl-gabbi: — Phillips Petrole-
um Norsk A/S hefur fundiff
jarðgas á 13.000 feta dýpi undir
sjávarbotni. Þar streyma upp 40
milljón rúmfet af gasi og 1500—
2000 tunnur af „kondensat“
(jarðolíu) á sólarhring! Áður
hafði gas fundizt þama, en það
fór leynt þangaff til nú, þegar
gusan kom úr nýju holunni, sem
virffist halda áfram aff spúa gas-
inu meff ósvekktum krafti, svo
aff menn halda aff þama sé um
stóran „gasbelg“ aff ræffa niðri í
tertiæra jarðlaginu undir Norffur
sjónum. En samt ætlar nú
Phillips Petroleum aff bora tvær
holur í viffbót þarna skammt frá
og ef þær gefast vel, verffur ráff
izt í aff hagnýta gasiff.
En það er einn galli á gjöf
Nj'arðar: þessi teitarskák Phiillips
er 250 km umdan landi, í jaðr-
imum á þeim hafsbotni sem Norð
menn hafa helgað sér, og þaðan
er álíka iangt til Skotlanids, Dan-
merkur og Noregs. Með öðrum orð
um úti í miðjum Norðursjó. Það
kostar kringum 400 milljónir
norskar krónur að leggja gas-
leiður þaðan til Noregs og það
sem torveldar þetta miannvirki
er að teiðslan til SV-Noregs yrði
að liggja yfir „norslku remmuna”
svonefndu, þ,e. hafdýpisálinn
sem liggur meðfram SV-Noregi.
Fljótt á litið mun leiðsla til
Skotlands eða Dammerkux verða
ódýrari, og svo kemur einnig
annað til greina, nefnilega það,
að markaður yrði betri fyrir
jarðgasið í Damörku en í Noregi,
vegna þess að Norðmenm nota
mikiu minma gais en Dandr. Norð
menm hatfa ódýrt rafmagn frá
fossrumum sem útrýmt hefur gasi
frá heimilisnotkum. Það er því
sennilegast ,að ef til vinnslu þess
arar gasnámu kemur, verði gas-
ið leitt til Danmerkur. Þá fara
Norðmenn á mis við bagnað af
istofnun mannvirkisins.
En þarna er um norska gull-
námu að ræða samt. Samkvæmt
séríeyfislögunum um olíuleit, frá
1065, fær sjávarbotnseigandinn
Karachi, Pakistan,
13. nóv. (AP).
STJÓRNIN í Pakistan tilkynnti
í dag, aff Zulfikar Ali Bhutto,
fyrrum utanríkisráffherra, og 14
stuffningsmenn hans hefðu veriff
handteknir. Bhutto var áffur ná-
inn samstarfsmaður Ayub Khans
forseta, en er nú Ieiðtogi stjórn-
arandstöðunnar. Er hann og sam-
starfsmenn hans sakaðir um aff
hafa hvatt til stúdentaóeirffa
talstöðva skipanna og fjar-
skiptaþjónustu. Það er því
sannarlega engin goðgá, þótt
ætlast sé til þess að útgerð-
in þurfi ekki að bera veru-
legan kostnað af þeirn ör-
yggisráðstöfunum, sem í til-
kynningarskyldunni felast.
(norska ríkið) 10% af brúttótekj
unum af olíu og gaisi sem fram-
leitt er, hvort sem félagið tapar
eða græðir á reksriuum. Bn í
viðbót koma svo skatitar og
gjöld ,þaranig að ef reksturinn
borgar sig fær ríkið 56—60% af
nettóhagnaði fyrirtækisiino. Og
þetta geta orðið tekjuir sem um
munar — hundruð miilljónia eða
miMjarðair króna. En að svo
stöddu faira nú ráðamdi menn
hægt í sakirraar hvað gróðavon-
irnar snertir. Jens Everasein, deild
arstjóri í Iðnmálaráðuraejrtinu og
formaður olíuráðsins sem stofn-
að var 1005, telur að vísu gas-
fundinn gefa miklar vonir en
vill þó ekki spá raeirau um istór-
gróða að svo stöddu. Oig E. W.
Thrall framkvæmdiastjóri Phill-
ips Petroleum segir aðeiras að ef
þær tvær holur sem fyrirtækið
ætlar að bora þairraa í sömu skák
irani ,rar. 7—11, gefi góðan árang-
ur muni PhiMips hefja fram-
kvæmdir og leggja gaslei'ðslu,
sem mundi verða fullgeirð 1970—
71. Og þá getur æfintýrið byxjað
og norski ríkissj óðurinn farið að
innbeimta olíugróðann þegar í
stað — svona 400 milljónir
norskar til að byrja með! En
þetta fer snarhækkamdi ef um
arðbæra viranslu verður að ræða.
T.d. kostar viransluleyfið 500 kr.
á ferkíl'ómetra (hver reitur eða
skák er 260 ferkm.) á ári fyrstu
6 árin, en hækkar síðan árlega
upp í 5000 kr. eftir tíu ár, en
jafnframt verður sérleyfishafinn
að afhenda ríkirau 25% af skák-
urn isínum eftir 3 ár og önnur
25% eftir 9 ár, ef hann vill fá
sérleyfi sitt fraimleragt eftir
fyrstu 6 árin.
Þetta. kuniraa að þykja harðir
kostir, en samt fengu 8 fyrir-
tæki sérleyfi til olíuleitar uradir-
eiras og lögin höfðu verið sett.
Meðal þeirra var Petronord (en
Norsk Hydro er eiran helzti að-
ili þeirnar samsteypu) sem fékk
12 skákir og Phillips með 11
skákir. En jafniframt er Petro-
nord í samvinnu við Phillipts, svo
að norskur aðili er að þessari ný-
fundnu gasnámu: nfl. Norsk
Hydro. Það fyrintæki hefur mik-
inn áhuga á olíu og jarðgasi
þeirra, sem staffið hafa undan-
farna viku, en aff sögn yfirvalda
náðu óeirðirnar hámarki á sunnu
dag, þegar tilraun var gerff til aff
ráða Ayub Khan af dögum.
Bhutto var hanidtekiiran í borg-
irani Lahore, en þar flutti honn
ávarp á furadi l'ögfræðiraga í gær-
kvöldi, og lýsti því yfir, að hann
hefði samúð með málistað stúd-
enta. „Ég fylgi þeim af heilum
huga í barátturani“, saigði hann í
ræðunni.
Samkvæmt öryggislögum lands
ins hefur ríkisstjómira heimild
tffl að handta'ka menra, sem hún
hefur ásfæðu til að ætla að séu
„hættulegir” og fanigelsa þá um
ótiltekirara tíma án þetss að leiða
þá fyrir rétt eða bera fraim form-
legar ákærur. Etoki hafa verið
gefin upp nöfn allra þeima sem
handtetonir voru um leið og
Bhutto, en vitað að meðal þeirra
vegna þess að það er að breyta
áburðarframleiðslu sinni og ætl-
ar að nota olíu við þá fraim-
leiðslu sem ammoniak var not-
að áður.
Af öðrum fyrirtækjum, sem
fengu sérleyfi fyrir þremur ár-
um má raefna: Esso (12 skákir),
Norske Shell (10), Amoco-Noeo
(sem er að nokkru leyiti norskt)
10 skákir.
En það er Phillips sem alla tíð
hefur lagt mest kapp á rairarasókn
ir og olíuleit, ekki aðeins á
norska Norðursjávainsvæðinu
heldur líka því brezka. Hefur
það haft olíuboruraarpaltinn
„Ocean Traveller“ starfaradi, og
það var þessi pallur isem boraði
holiuraa, sem nú er a'ðakumtals-
efinið í Noregi. Fólk taliar um
stórgróða og er karanske farið að
voraast eftir skattailækkunum,
því að síðan gasnáman mikla,
Schlochteren við Hollarad fairarast,
hefur hún gefið hoMenzka ríkinu
2 mitljarða n.k. kr. í tekjur.
Vitanlega vilja Norðmenn
helzt fá gasleiðsiuraa til Noregs,
því að lagning heranar mundi
veita þjóðirani stórtekjur og allt
sem gaisvinnslunni fylgir muradi
veita mikla atviran-u. Era þó vilja
Norðmenn una við að Darair
njóti þessara hlunrainda, — ef
gróðinn af gasvinraslurani verður
meiri með því móti, þá græðir
norska ríkið á því líka, vegna
þess að gróðinn á fyrirtækinu
verður meiri, en þá vitarailega
hluti ríkissjóðs um leið.
Og þess vegna bíður ekki að-
eiras Phillips heldur öíl þjóðin
með óþreyju eftir svarirau frá
þeim tveimur holum, isem nú á
að bora til viðbótar áður en
Fhillips tekur ákvörðun um
hvort gasið verður hagnýtt eða
ekki.
10. október.
ESSKÁ.
★
f tilefni þessarar fréttar sneri
biaðið sér til Jóns Jórassonar,
jarðfræðirags, og spurði hvort
nokkur von væri til að íslending
ar hlytu slíka búbót. Jón sagði
að svo væri því rraiður etoki.
jarðlög hér væru svo urag að
það væri varla notokur vora til
að firana nothæft gais.
voru fræradur baras tveir, Mum-
taz Ali Bhut'to og Vir Baktosh
Bhutto.
Bhu'tto var uitanríkisráðherra
Pakistain árin 1963-66, og á/tti
mestan þátit í að bæta sambúð-
iiraa við Kíraa. Á þessum árum
vair hairan einn helzti ráðgjafi
forsetans, en viiraslit urðu með
þeim árið 1966 þegar fUllitrúar
Iradl'ands og Pakistaras undirrilt-
uðu viraáttusiamninig í Tashkerat
í Sovétríkjuiraum. Vair Bhutto
andvígur bættri sambúð við
Indlarad, og sagði af sér embætti
þegar Tashkerat-samniragurinn
var gerður. Hefur hann síðan
verið leiðtogi stijónnairandistöð-
uraniar, og hefuir verið talinn lík-
legur fraimbjóðairadi við forseta-
kosniragamar, sem fram eiga 'að
fara í Pakistan á næsta ári, en
þar verður Ayub Khan í fram-
boði til endurkjörs. Hefiur Bhutito
ferðazt víða um landið að und-
anförrau og haldið furadi, þaT sem
hann ma.rgoft hefiur lýst því yfir
að Ayuh Khan forseti væri hiairð-
Bitjóri.
Ólga í Pakistan
Bhutto fyrrum utanríkisráðherra tekinn