Morgunblaðið - 15.11.1968, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 15. NÖVBMBER 1968
17
i
Maithias Johannessen:
GRÍSKUR
HARMLEIKUR
„NUVBRANDI ásbaindi verður
aðeinis breytt imieð ofbeldi“,
•sagði’ Alexah'dros FaraaigouiMs,
ungur óbreyttur henmiaiður, þeg-
air hann sbóð nýlega fyrir réfcti
í Aþeu'u, ákærður fyrir tiiliraun
til að myrða forsaetisráðherra
lamdisitns. Hér er þó líkliega of
dijúpt í áriinini tekið, því að
Panagoulis baðst leyfis að
sitja meðain hann fllytti mál
sitrt, isvo aðfraimikomiinin var
hamn af pyntiragum ramnsóikn-
'atrrébfcarins. Enn einu sinini sjá-
um við miðaldimiar binfcast á
tjaldi nútím.asögunnar, eran
einu sinni heyrum við hróp
htugrakkra manna, sem leggja
heldur a'llt í söliuirnar en láta
sér lyndia ofbeldi og ófrelsi.
Og enn einu sinni kafna þessi
hróp í röti tímatns.
Paniagoulis magði fyrir rétitin-
um, „að hann hefði saetit igróf-
um pyntingum, barsmíðum og
misþyrmingum með iglóamdi
sígarebtum og á margain aranan
háfct. . . f>á þrjá mánuði, sem
ég hef setið í famgelsi, hef ég
verið hafður í haradjiárnum
daga og naebur og jafnvel þeg-
ar ég var tvívegis fluttur með-
'V’i'fcund'arlauis í sjúkralhús“.
Við 'heyrðum ómiimn af þessu
sama hugrekki, þegaæ Daníel og
Sinjevtskí stóðu fyrir rússneska
raninsóknarrófctinum í Mosikvu
fyrir nokkrum árurn, ábærðir
fyrir að daðra við fretsið, þetta
óbragð í munni rúsisneskra
'kommúnisba, ákærðir fyrir þá
„frumistæðu“ þörf manrasins að
tjá sig. Og enra si'tja þessir
rúii'snesku rithöfuradar í þræla-
búðum, ómetanlegum starf'sár-
um í lífi þeirra kasfcað eins og
beini fyrir gráðuga hunda.
Dæmdir vitasakiausir, a'ð því
léyti er einræði rússniesku
kommúnisfcamn'a auðvitað mun
verra en herforingjaklíkurain’ar
grísku.
Nú eru grísku „föðuirlands-
vinirrair" famir að endurfcaka
rússnesk réttarhöld í dómisöl-
um, þar sem vagga lýðræðisims
iStóð. Painagoulio storkalði ekki
eiraasba „löglegum" yfirvöldum
'laraidsins, heldur kom hanra
þeim í opraa skjöldu. Það ber
að hafa í huga til að geta skil-
ið, hvers vegna orð haras bár-
ust eyruim okksar. Rannisókmar-
dómaraamir voru nefini.lega með
„játnimigu“ upp á vaisarara, að
vísu falsaða eiins og aíltaif er,
þegar lfkt sbendur á, og hafa
•auðvi'bað verið þeso fu/Uvissir að
harara muradi frernur kjósa lífið
en fónraa því að óþörfu, þegar
á hólmiinin kaami; að hann
muradi frernur feaupa líf aiitt era
halda stoltiinu.
En menn eiras og þessi ungi
jgriiski hermiaður fóma fremur
lífinu fyTÍr þjóð sína og það
sem þeir trúa á, en feaupa sér
grið. Það hefur hiraum „lög-
ilegu“ stjómend'um ekki gebað
dottið í hug. Kjiarkieysið var
inær skilningi þeirra og lífisvið-
horfi. Þeas vegna hafa þeir
þótzt vissiir um að Pamia-
gouliis miundi gugraa og þeir
ætluðu ölíum heiminum að
verða vitni að þeirri „athöfn“.
Þess vegna voru réttairhöldin
opin, þess vegnia hefur rödd
hins uindirofeaða Grifekiainds
borizt oklfeur aif vörum Pama-
goulisar. Það áfcti að verða ®tór
sturad þegar haram léti deigam
síga og brotmaði og bæði um
grið — með því að staiðfesta
falisaða „játnimigu". Þá muradi
saninleifcurinn um „samisærið“
hljómia um aliain heim og
istjómarvöldin fá maiuðsynlegt
siðferðisvottorð. Og þeir lýð-
ræðissinniar, sem voru að l'in-
'ast í aradstöðu sinmtt við her-
foringj atóMfcuina, mundu eign-
•aist nýfct vopn sér til afisökuraar:
framkoma herfori'ngj amima hiafði
þá verið nauðsynleg, réfctlætara-
•leg; það voru ekki þeiir, sem
beifctu ofbeídi það voru and-
stæðingar þeirra. Þeir voru
samsærismennirnir.
Rararaisöknairdómairamir í
Moskvu hafa vafiaiaiust eiranig
áli'tið siig standa með pálmamn
í höndumuim eins og þeiir í
Aþenu, þó er það ekki eiins víist
vegna þess að rébtarhöldin þar
voru hálf lokuð. Þeir höfðu vit
á «6 taba enga 'áhætbu. Siamt
hefur þessi harmleikur borizt
ofekur, ritaður atf einhverjum
sem viðstaddilr voru, svo að
fá'tt er undanskilið.
Rúss'nesku kommúnistamir
höfðu æfinguna — og vaðið
fyrir neðan sig, þótt það dygði
þeiim ekki. Grísba herforiragja-
kfikan átti margt eftiir ólæirt,
vonamidi endurtekur hún ekki
mfetökira! Panagoulis fókk j'afn-
vel tækifæri til að ilýsa því yf-
iir í rébtarsalnuim að starfsemi
haras og féiaga haras væri ekki
ldður í bylltiingarsbairfsemi
kommúnisba og kvaðst „ekki
hafa ætlað að umibyJita þjóð-
fétaigskerfiniu í Grifeklandi, og
sagði, að hainn væri einis hollur
konunigiraum og fullltrúar her-
réttarins".
Vegnia aniniarra ummæla og
ósveigjaralegrar dirfsku bams og
karlmenrasku fyrir rétrtinum er
ástæða ti'l að trúa þessum orð-
um.
Það væri hart og illa komið,
ef sú skoðun fengi að grafa um
sig og festa rætur — efcki sízt
hjá æsbunni — að hvairvetma
þar sem barizt er gegra illum
öflum, hafi kommúnisfcar frum-
kvæðið. Sannleikuirifnm er
miblu fremur sá, að kommún-
isfcar raofca þesisi illu ofl sér til
framdrátfcar.
Gríska herforiinigjakMkain hef-
ur, eins og ofbeMisöfl sums-
•staðar anna.rs sfcaðair, notað
komimú n istagrýluna að yfir-
varpi, oft með góðum
árangri, því að sanrair lýðræð-
issimnar telja auðvitað heilaga
sikyldu 'sína og fyrsta boðorð
að berjast gegn útbreiðslu
kommúnismanis. En þeir ættu
þó efeki aið geta sætit sig við
hvaða óhæfuvenk sem er, eins
og valdiairánið í Grikklandi, í
nafni lýðræðis og aradkommún-
iismia. SM.k freisting leiðir í
ógöngur fyrr en varir.
★ ★ ★
Við sem trúum á lýðræði
þekkjum veifeleika þesis. En
það er ebki hann, sem hefur
gefið okkur trúraa á lýðnæðið,
heldur stynkuir þess. Við vitum
að lýðræðið stendur höllum
fæti í baráfctunn'i við eiinræði,
vegma þess m.a. að það hefur
sál, það firanur tit. Þó að otokur
bjóði í grun að sbundum geti
verið nauðsynlegt að refea út.
ofbeldd með valdi, kjósum við
oktour aninað hlutskipti. Ef lýð-
ræðisþjóðirmar hefðu á síraum
tíma rekið út raaisiismann með
masisma, hverju vænum við þá
bætbari? Við trúum því — eða
hljótum að fcrúa því — að við
getum signaat á kommúnism-
amium með lýðræðislegum að-
ferðuim, þófct það talki e.t.v.
laragan tíma. Án þolgæði er
lýðræði dauðadœimt. Ef við
nabuim aðferðir kommúnista,
eða leggjum blessum okfear á
fyrinbæri eirais óg valdaræn-
ingjaraa sem kollvörpuðu lýð-
ræðirau í Grikklanidi, bregð-
urmst við þekn itrúnaði, sem
otokur var sýndur með því að
taka í arf þá menmimgu, sem
átti ræbuir og upphaf í grískri
mold.
Til að minna á þessa sfiað-
reymd er greinarkom þeitta
skrifað.
Við getum aldrei verið lýð-
ræðinu trú með því að sbyðja
ofbeldi, og við gebum ekki skot-
ið oklkur á bak við kommúra-
isbagrýl'uma til að finaimfylgja
því. Að vísu hefur margt
myrkravenkið verið lUinmið í
nafni guðs og biMíumnar. Nú
taka ofbeldissinmaðar klífeur
stundum upp á því að bjanga
lýðræðiniu með því að koll-
varpa því. Þær nota aðferðir
kormmúnilsba og hafa undimóð-
ursbarfsemi þeinna að skáika-
•skjóM. Við gebum aflidnei sætt
okkur við að slí'kir taki foryst-
una í barátbunni við heims-
'kommúnismamn. Trúuim því
heldur að Papandreou heitimn,
Karaellopoulos og aðrir þeir,
sem komust tií vaflda ag áhrdfa
í Grifcklandi, meðara preratfnels-
ið ríktá þar, hafi verið sæmi-
lega trúandi til að starada vörð
ium það og skoðaniaÍTelisið. Um
lýðnæðið.
En grísku henforitngjartnir
vonu ekki á sama máli, þ.e.
þeir höfðu fyrinheiitna laradið
„Salazair“ að takmanki. Leiðar-
ljósið var ekki vesbnæm, lýð-
ræðisleg hugsun, heldur afbur-
haflld með vígvélar að haifehjalli
og þess vegna — og einumgis
þess vegna — lébu þeir til
skairar skríða með komrnún-
istalhætbuma að vegalbréfi. Allt
bal um að bjanga Gritotolandi úr
klóm kommúnista verkar á
mamm eims og hiljómiaradi
málmur og hvellandi bjalla.
Það vonu fneistimgar valds-
ins sem gininibu þá, það
er gömul saga. Láitum ekki
villa um fyriir okkur, þetba
er nægileg skýring. Við þurft-
um ekki annað en fylgjast
með Pipineliis, ulbanríki«náð-
herra, á ráðhemafunidi Aiblantis-
hafsband'alagsins hér í siumar
till að sjá að harara stendur að
mininsta kosti ekki fyrir istjóm-
málasbefnu, sem bíður af sér
góðan þokka.
Þögnin hæfði honum bezt.
★ ★ ★
Að vísu enum við, sem teij-
um ofetour lýðræðissinma, sam-
mála um, að ofbeMi í hvaða
mynd sam það birtist sé í arad-
stöðu við markmið okkar og
leiðir. Að því leybi gebum við
vairla verið sammála Pana-
goulis, þegar harain segir blá-
kalt fyrir herrébtiraum — með
þeim af'leiðiragum, sem það
hlýbur óhj ákvæmdlega að hafa
— að hanm hefði reymt að ráða
Georg Papadopoulos, fonsætis-
ráðhenna, af döguim. Era setjum
okkur í spor þeirra, sem voru
sviknir. Setjum okkur í spor
þeirra sem horfiðu á lýðræðdð
í lamdi sírnu — og það í sjálfu
Griktfclandi — fótum troðið.
Æfiratýnamenra eins og forsæt-
isráðhernanra, sem virðasit trúa
á að tilgangurimn helgi meðafl-
ið — eiga á engu góðu von og
mega búaist við að orðum biblí-
ura'nar: auga fyrir auga og tönm
fyrir tönn, verði framfylgt í
þessu ófirjálsa og feúgaða landi
hvenær isem færi gefst. Slíikir
menn verða að vena neilðulbúnir
að tafea afleiðiniguim gerða
sinna, þeir eru engar heilagar
kýr. Allira síst í laindi, þar sem
búast má við ölilu, þegar blóð-
ið sýður og tilfinninlgar tafea
vöidira af ákyniseminni. En að
minmsta koisti bnást fonsætis-
ráðherramn ekki eins vel við
og henmaðuriran umgi.
Það talar símu máfli.
„Ofbeldi fæðir af sér of-
beldi“, sagði Panagouliis fyrir
rébtirauim.
Ef við beitiuim einthvenn of-
heldi, megum við búast við að
þessi orð geti á svipsturadu
breytzt í btákalda staiðreynd.
Það enu fleiri en einiræðisklík-
ur og vafldaræraiingj'ar sem eiga
„huigsjónir" og eru meiðúbúnir
að fnamikvæma þær með hvaða
hætti sem er. Rauniar er t.d.
með ólíkiradum að Rússar skuli
efeki enra hafa kallað yfir sig
ofbeldi í Tékkóslóvaikíu. En
ekki búa allar þjóðir við
þrosba og raunisæi Tébkósló-
vaka.
„Við vonum mótfalinir of-
beldi og pólitískum morðum,
en þegar herforingjaistjórnin
kom til valda með vopnavaldi
og ofbeldi, urðum við að svara
í sömu myrat“, sagði Panagoulis
ennfremur.
Þótt okkur þyki hin þögula
andstaða Tékkóslóvalba geð-
ugni en venknaður hins huig-
djarfa uraga henmanns, hljóbum
við að geta sett ofekur í spor
hans ySkilið orð haints og hugs-
anir. Amnaðhvort trúum við á
lýðræði og berjuimst gegn of-
beldi, hvar og hvemær sem það
bintist, eða við bregðumst
þeirri einu hugsjón í þessum
marghrjáða heiimi sem eran er
nokkurs virði. Þegar við aif
ekihverjium ástæðuim, kanmski
af ótta við kommúnista, er-
um hætt að fordæma of-
beldið, glötuim við trúmni
á frelsið og lýðræðið —
og höfnum í pólitístori ösku-
tunnu isamtíðarinmar. Við get-
um ekki látið bletokjast af
sléttu og felldiu yfirborði, sem
iað sögn blasir hvarvebna við
fenðamanmi’num í Grikklandi,
frekar en ástæða var til að gapa
af hrifningu og guðlegum inn-
bíæstri, þegar Hitler setfci sín
óviðjafinanlegu sjónarspil á
svið á árumum fyrir stríð. Und-
ir yfinborðinu er kvika þögulliar
ógæfusamrar þjóðar, en stollt
heninar er ó'bugað. Hún bíður
átekfca, staðráðin í að berjast
fyrir freisi sínu til þnautar. Hún
veilt, að rétt er það sem WiLÍ
Dunant segir um glæstasba
Skeið menningarsögunnar,
henraar fortíð: „Það hefur
máski verið eimmitt þetta
óskipulaga lýðræði, serh leysti
úr læðingi þá onku, sem lyfti
Aþenu í 'hæðir sögumraar. Aldrei
bafia þegnar nokkurs rikis tek-
ið 'Svo almennian og Skaparadi
þábt í þjóðmálum“.
Hverjir taba nú þátt í þjóð-
málum í Grikklaindi? Mangt
'hefur breytzt þar frá því F’eri-
kles og Sokrates sábu £
leikhúsi Dionýsosar og „stjórn-
viiziba jlistir, vísiradi, heimspeki,
bókmenntir, trú og siðgiæði
nunrau ekki eftir sérsfcæðum
farvegum eiras og á blöðum
sagnaritara, iheldur var þetta
all't ofið í saimfellt gl'itlfclæði
þjóðarsögunnar“, segir Dunarat
í „Grikkflaradi hinu forma“.
Aþenumenn vissu að í kjölfar
fullveldis þegnararaia 'kom á vöxt-
ur flrelsisins í verki, orði og
hugsurL
★ ★ ★
Sumurn lýðræðissimraiuim hef-
ur komið til hugar að krefjast
þess að Grikklarad verði rekið
úr Atianbshaifisbandalagiiniu, það
setji blefct á baindailiagið. Ég
spyr: sebur gríska þjóðira, sem
sjál'f 'tók ákvörðun um aðild
sína að Atl'amtshafiílbandaliagimu
á sínuim tím.a, nú ‘kúguð og und-
irökuð, blett á þessi saimtök
frjáisna þjóða? Auðvitiað ekki.
Það væri mjög misráðið að
krefjast þess að Grikklarad yrði
rekið úr NATO, ei'ns og málum
er nú há'ttað. Atlantsh'afsbainda
iagið er að verða eini vonar-
neisti grísbu þjóðarinnar. Húm
gefcur lagt á sig iamga and-
vökunótt, ef AtlaimtShafis-
bamdalagsríkin bregð'ast hemni
ekki á úrslitaifctiund, en sbarada
með henni og reyna að
'hafa einhver áhrif til góða
á þróuin’iha í Grikblandi.
Engira rök eru þess vegna fyrir
því að setja grísku þjóðina út
af sakraimemtiniu vegraa þess að,
núverandi leiðtogar hemraar
hafa svikið haraa í tryggðum.
Við eigum að blása í von-
arglæðurnar. Leggja að þekn
sprek, kynda bál — bál þess
frelsis, þeirra hugsjóma, sem
við höfum eytt ævinná í að
berjast fyrir. Herforiragjaklík-
ara hefur jafnvel látið að því
liggja, og ýmsir hen t á lofti,
að valdaránið í Grikklaradi hafi
verið gert með aðstoð, jafnvel
í nafni Atlantshafsbainda'lags-
iras. Engir igrískir þimgmenra sátu
funidi þimgmianraasambands
NATOs í Brussel, ætli það tali
ekki sínu m.áli. Atlamtshafs-
bandalagið var ekki stofmað til
að afnema þingin, heldur
verja þau; það var ekki stofmað
til að afnema lýðræði, heldur
verja það. Ef Afclamtsbafs-
bandaiagið væri ekki til,
mundi vonin og Gri'kkland
halda hvort sína leið. Og
þá muindu engar raddir heyrast
— talaðair út úr brjósti grísku
þjóðarimmar — nema rödd her-
mannsims unga, Alexaradiros
Panagoulisar.
Akropolis.
*wáám*