Morgunblaðið - 22.11.1968, Qupperneq 17

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 22. NÓVEMBER 1968
17
1
Stjórnarandstœðingar í úfvarpsumrœðum:
Stefnubreytingar þörf
j þaer kröfuraddir yrði ríkisstjórn-
in að hlýða á. Þá ræddi Tómas
1 um skuldasöfnun fslendinga er-
lendis, og sagði að með þeim
j væri ríkisstjórnin einungis að
j velt drápsklyfjum á komandi
1 ÚTVARPSUMRÆÐUNM í gær
kvöld um vantrauststillögu á rík-
isstjórnina töluðu fyrir hönd
stjórnarandstöðunnar þeir Ólaf-
iur Jóhannessson, Lúðvík Jósefs-
son, Jngvar Gíslason, Ágúst Þor-
fValdsson, Eðvarð Sigurðsson,
iTómas Karlsson og Karl Guð-
jónsson. Fer hér á eftir frásögn
af ræðtun þeirra:
Ólafur Jóhannesson (F) sagði
í ræðu sinni að það væri út í
höht fyrir ríkisstljórnina að af-
saka erfiðleikana með aflabresti
og verðfalli. Röng stjórnarstefnia
ætti megin þáttinn í því hvernig
komið væri, og um raunhæfar
úrbætur yrði ekki að ræða fyrr
en skipt yrði algjörlega um
stefnu í efnahagsmálunum. Geng
isfellingin hefði í för með sér
20% kjaraskerðingu, sem laun-
þegar hefðu enga möguleika til
;að taka á sig, þar sem þeir hefðu
■orðið fyrir þungum áföllum nú
þegar ekkí síat í mynd minni
'atvinnu. Litlu skipti orð og fyrir-
heit ríkisstjórnarinnar um aukna
atvinnu, heldur athafnir hennar,
sem ekki bentu til Þess að tak-
ást ætti á við vandann á raun-
hæfan hátt. Rakti Ólafur síðan
tillögur framsóknarmanna til
lausnar vandans, m. a. lækkun
vaxta, skipulag fjárfestingar og
sparnað í ríkisrekstrinum.
Lúðvík Jósefsson (K), sagði að
ekki mundi hag íslenzku þjóðar-
innar vera svo illa komið sem
raun bæri vitni hefði verið far-
ið eftir tilliöiguim Alþýðuibamda-
lagsmanna á undanförnum árum.
Vissulega hefði aflabrestur og
verðfall verið alvarlegt áfall, en
því hefði verið hægt að mæta á
ýmsan annan hátt, en með geng-
isfellingu og þar með stórkost-
legri kjaraskerðingu launþega.
Ræddi Lúðvík síðan um úrræði
Alþýðubandalagsins og nefndi
m.a. lækkun vaxta, framlengingu
stofnliána, Skipulega stjónn gjald
eyris- og innflutningsmála og
stöðvun innflutnings á þeim vör
um sem hægt væri að framleiða
hérlendis.
Ingvar Gíslason (F) saigði, að
það vaeri auðvelt aðrötaityðja
vantraust á rí'kisstjórnirua. Hún
vel'dur ekki verkefni sínu. Ef nú
heldur fram ®am horfir stefnir
að rí'kisgj aldþroiti. Það er útiilok-
að að einhliða genigislækkiuin sé
varamlegt úrræði. Óhjákvæmi-
legt er, að táka upp nýja stefnu
í efniahagsmálum. Við verðum að
gera oklkur grein fyrir sénstöðu
Islandis. ísland er ekki iðnaðar-
þjóðféíag heldur bænda- og fiski
manna þjóðfélag. Við verðum að
haga istefniu okkar í efnahags-
miálum í samræmi við þessa stað
reymd. Það hefur ekki verið gert
unda nfarin ár og þess vegna er
nú komið sem er. Það er sam-
eigiinlegt hagsmuniamáil alþýðu
ti‘1 sjávar og sveita að losna við
þessa rí'kissitjóm.
Ágúst Þorvaldsson (F) sagði,
að stjórnairandstaðan hiefði brugð
ist vel við óskum ríkisstjómar-
iinnar um viðræður uim efinahags
vandann. Heimildir um ástamdið
hefðu elkki legið fyrir, fyrr en
tveimur árurn seinna og þær
hefðu verið Ijótar. Þá hefði verið
búizt við að ríkisstjórnin segði
af sér og tæki þátt í myndun
þjóðstjórnar en sú heflði ekki orð
ið raunin .Ræðumaður fjailllaði
síðan nokkuð um stefnu Fram-
söknarfllokksiims síðustu ár og
sagði, að auigu almennings væru
nú að opnaist fyrir því að sú
stefna hefði verið rétt og væri
rétt.
Eðvarð Sigurðsson (K) sagði
að af gengisfellingunni mundi
leiða um 20% kjaraskerðing, og
að flest allar nauðsynjavörur
mundu hækka í verði um 40-
50%. Væri hér um að ræða
mestu kjaraskerðingu sem átt
hefði sér stað hérlendis. Með
gengisfellingunni væri verið að
ónýta þá kjarasamninga með laga
boði er gerðir voru I marz í
fyrra. Ríkisstjórnin yrði að gera
sér þess ljósa grein að almenn-
ingur í landinu hefði þegar tek-
ið á sig mikla kjaraskerðingu,
og útilokað væri að þeir lægst
launuðu gætu tekið á sig aukn-
ar álögur. Verkalýðshreyfingin
mundi nú fylkja liði til þess að
kynslóðir í landinu, með það eina
sjónarmið í huga að geta hang-
ið í ráðherrastólunum.
Karl Guðjónsson (K) sagði að
með gengisfellingunni í fyrra
hefðu launþegar tekið á sig
kjaraskerðingu, svo og með
mjög minnkaðri atvinnu og at-
vinnuleysi. Útilokað væri því að
láglaunafólk gæti tekið á sig
viðbótarkjaraskerðingu nú. Karl
rétta hiiut sinn og muindi ekki sagði að öllum hefði verið ljóst j
verzla neitt með réttindi sín.
Tómas Karlsson (F) sagði að
íslenzka þjóðin væri búin að fá
mikla reynslu af gengisfellingum
núverandi ríkisstjórnar og engin
ástæða væri til að ætla að þessi
gengisfelling tækist betur en sú
er gerð var í nóvember í fyrra.
Það væri krafa stjórnarandstöð-
imnar og þjóðarinnar allrar að
málin yrðu lögð undir dóm þjóð
arinnar í Alþingiskosningum, og
að aðgerða var þörf í efnahags-
málunum, og vissulega bæri að
viðurkenna að gengisfelling hefði
verið ein af þeim leiðum sem til
greina kom að fara. Væri geng-
isfellingin sjálf ekki aðaládeilu-
efnið, heldur hvernig að henni
var staðið. Forsenda fyrir já-
kvæðum árangri gengisfellingar
væri að hún væri gerð í tíma,
en það hefði ekki verið gert að
þessu sinni.
Erlendar skuldir borgarinnar:
Aukast um 127 millj.
— vegna gengisbreytingarinnar
SKULDIR borgarsjóðs og borgar
stofnana hækkuðu um 127.0
milljónir vegna gengisbreyting-
arinnar. Mest hækkun verður
hjá Hitaveitunni, 96,7 milljónir
og hjá Hafnarsjóði 17.0 millj.
Greiðslubyrði borgarinnar á
næsta ári hækkar í 30,9 milljón-
ir af þessum sökum, þar af mest
hjá Hitaveitunni 20,4 milljónir.
Borgarstjóri gaf í gær á fundi
borgarstjórnar upplýsingar um
h'ækkun á erlendum skuldum
borgarsjóðs og borgarstofnana
vegna gengisbreytingarinnar. —
Var það vegna fyrirspurnar
Svavars Gestssonar (K) um þa’ó
mál. Hækkanirnar urðu sem hér
segir: Borgarsjóður skuldaði
15,4 millj. sem hækkar í 23,6
millj. eða um 8,4 milljónir. —
Skuld þessi er vegna Borgarspit-
alans og verður að fullu greidd
1970.
Skuldir hitaveitunnar aukast í
274.7 milljónir, eða hækka um
96.7 milljónir.
Skuldir Hafnarsjóðs verða 46,2
millj. og er hækkunin 17 millj.
Þó er uppgjöri við erlenda verk-
taka Sundahafnar ekki endan-
lega lokið.
Skuldir S.V.R. hækka um 7,5
milljónir og verða' 21,4 millj.
Eru þær vegna kaupa á nýljum
strætisvögnum.
S k u 1 d i r Innkaupasitofnunar
Reykjavíkurborgar hækka um
8.7 milljónir og verða 24,8 millj.
Þessar skuldir eru vegna vöru-
kaupa fyrir ýmis borgarfyrirtæki
og skiptast þannig (gamla geng-
ið): 5 milljónir vegna hafnar-
innar, 5,9 milljónir vegna kaupa
á röntgentækjum til Borgarspít-
ala og 600.000 til slökkviliðs. Til
ýmissa innkaupa 4,6 milljónir
mest til gatnagerðar.
Skuldir þessar námu 249,8
■milljónum en verða 385,5 millj.,
hækkunin nemur 135,7 millj. Að
■frádregnum þeim skuldum Inn-
kaupastofnunarinnar sem greið-
ast á þessu ári, verða tölurnar:
233.7 millj. fyrir gengisbreyt-
ingu hækkun vegna hennar 127
milljónir eða 360,7 milljónir.
Greiðslubyrði fyrrgreindra
stofnana vegna erlendra lána
verða 30,9 milljónir króna. Hjá
Borgarsjóði 4,3 milljónir, Hita-
veitu 20,4 milljónir, Hafnarsjóði
4.7 milljónir, S.V.R. 1,5 milljón.
Borgarstjóri sagði að ekki væru
hér tekin með fyrirtæki, sem
borgin væri aðili að eins og t. d.
ihjá Landsvirkjun, heldur ein-
igöngu hrein borgarfyrirtæki. Þá
Væri heldur ekki talin með Bæj-
arútgerðin, en hún ætti að afila
tfjár eftir gengisbreytinguna.
iSkuldir hennar næmu nú um 75
þús. sterlingspundum og væri á-
lætlað að greiðslubyrði vegna
iþeirra skulda ykist um 5,5 millj.
'króna.
þjóðinni leiðina fiitl bœttra 'lífs-
kjará með grjótkaati í Alþingis-
húsið og kröfu um að lífiláta for-
jt.iliumenn þjóðarinna'r. Núver-
andi stjórnarflokkum er það
fyrir löngu íjóst, @ð einhæft at-
vinnulíf sem byggist á sveiflu-
kenndum afivinnurekistri eins 0‘g
sjávairútveginum, skapar aidrei
jafna fram'ieiðsliu. En þó sjávar-
útvegurinn muni, uim ófyrirsjá-
aniega framtíð, verða hötfuðmiátt
arstóipi útfluitnings okkiar, þá er
brýn nauðayin að aiuka fjöl-
breytini aitvinnulífsiniii og eiga
ekki a’Jia afkomu undir duttlung
uim hafs og veðiráttu.
Loks saigði .Miattihías Bjarna-
son:
Sjiálfsitæðiisflokkurinn , hefiur
verið forystuflökbur þjóðarinn-
ar um iangt áraibif. Umdir bans
forystu 'hafia orði’ð stærri og
meiri framfarir um a‘ltt lanid
hvort sem er til sjávar eða sveita.
Hanin lítur á það fem skyiidu
sína að taikast á við erfiðleikama.
Sjálfstæðis'flobkuri’nn beitir á
alla íslendinga að horfa á raun-
sæi og skiilininigi á úriausn þess-
ara vándamála og treystir því að
fólk hvar sem það er í stétt eða
flokki taiki ’höndum saman, en
l’áti eklki bleklkjast af þeim hjá-
róma röd'dum, isem nú hvetja til
sundrumgar.
Það er eins víst og dagur kem-
ur að morgni að ef við stömdum
saman mumum við sigrast á þess
um erfileikum og vomamdi ve jt)-
ur þesa ekki mjög langt að bíða
að aftur fari lífskjör þessarai
þjóðair baitnan'di.
Karísjiona'r að með láintökum er-
lendis hefði verið velt dráps-
klyfjum á framitíðina, Siagði
Benedikt að svo virtist sem hinn
umgi Framsókinanimaður kaiiaöi
kaup 150 fiskibáta, flugvélakaiup,
B'úrfellsvii'’kjunina og fleiri fjár-
festingarframikvæmdi'r dráps-
kiyfjar, því til þessara fram-
kvæmda 'hefði iánanna verið
aflað. Þá sagði Benedikt að i
þessum umiræðurm hefiðu stjórn-
aranidl ’tæðin.gum orðið tíðrætt
um að vegið væri að sparifijár-
eigendum með ' þessum aögerð-
um, og vissulega væri þalð rétt.
Hitt mætti ekki glieymast að
stjórna'randstæðingar ihefðu hvað
eftir annað rætt um lætkkiun
vaxta, 'sem vitainlega væri eiimiíg
þá árás á sparifjiáreigendur.
Benedi'kf sagði, að ekki hefðu
Btjórniarandstæðingar fengist ti'l
sess að leggja fram neina heitld-
aitíitefnu, né bemda á nein varan-
leg úrræði. Nauðsynlegt væri að
áhrif og gagn genigisfelllingarinn-
ar yrðu ekki eyðilögð með ófriði
vinnumairkaðinum og miundi
rí'kisstjórnin hefja viðræðuir við
verkalýðssamtöikin að lokmu
ASÍ-þingi.
—STÖNDUM SAMAN
Framhald af bls. 12
ur algeru atvinnuleysi á þeim
stöðum sem næstum eingöngu
eiga atvinnu sína undir því að
þessi framleiðslutæki starfi með
eðlilegum hætti. í þessu sam-
bandi er eðlilegt og skylt að taka
tillit til óvenju mikilla erfið-
leika í ákveðnum landshlutum
og leysa þeirra mál með sérstök
um aðgerðum umfram þær al-
mennu aðgerðir sem fram þurfa
að fara.
Ég tel eðlilegt að stofnsjóðir
og bankar taki að einhveriju leytj
á sig að létta hinar þungu byrð-
ar framleiðslufyrirtækjanna eft-
ir þessi erfiðu ár, með því að
gefa eftir hluta af-skuldum þeirra
við. þá eða breyta þeim í föst
lán til langs tíma með lágum
vöxtum.
Það er rétt að taka það fram,
að þær ráðstafanir sem nú er
verið að gera, eru ekki gerðar
fyrir sjávarútveginn einan heldur
vegna þjóðarinnar í heild. Starf-
ræksla útgerðar og fiskvinnslu
er undirstaða þess að atvinna sé
fyrir hendi og jafnframt að ekki
verði samdráttur á öðrum at-
vinnugreinum. Það kemur
engum á óvart að þær efna-
hagsráajtafanir sem nú er verið
að gera, eftir þau þungu áföll
sem þjóðin hefur orðið fyrir leiöa
af sér skerðingu á líflskjörum.
Það er engin ástæða til að draga
fjöður yfir það. Hitt er þjóðinni
mikilvægara, að aitvinna haldizt
og 'ekki verði fa'rið út í þær að-
gerðir, sem eyðileggja þassar ráð
sbafanir. Sl’íkt myndi aðeins
leiða tii stöðvunar aitvininulífsms
og aitvimnuleysis. Atviinnulieyiiið
er mesta bölið sem yfir Okkur
getur komið. Báðir fllubnmigs-
menn þessairar vantrauis'tsitiHögu
hafa haft greiðan aðgamg að öll-
um gögnum um ástand efnahaigs-
máianna og stöðu útfiutniimgsat-
vi'nnuvegainna, Þeir viba mæta
vel, að það varð elkki komizt hjá
að gera ráðstafamir sem höfðu í
för með sér kjairai-iberðimgu. Það
er hytggilegra að taka á sig kjara-
skerðingu um hríð meðam verið
er að komiast yfir þessa erfið-
leika og það er skoðun mím að
þeir sem koma með úrræði til
þess að halda uppi aibvininu í
itandinu muni eklki reynaisit laun-
þeganuim verr en hinir sem aldrei
þora að hafa ákveðna Skoðun til
lausnar vandamákmium en
kynda í þess sbað el'd að glóðum
óánægju og sundruingar. Það er
víst að jai'ðskjálftadei'ld hima
mýja Ailþýðubandala'gs vísar eklki
- GENGISFELLING
Framhald af bls. 12
vinnu. Síðan vék ráðherra að úr-
ræðum stjórnarandstæðinga, s«m
hann sagði aðeins snerta auka-
atriði og nefndi hann dæmi þess.
Að lokum sagði svo ráðherra, að
nú óskaði stjórnarandstaðan að-
eins eftir glundroða í stað þess
að hafa kjark til þess að viður-
kenna staðreyndir og takast i
við vandann.
Eggert G. Þorsteinsson sjávar-
útvegsmálaráðherra sag'ði í ræðu
sinni að um 7 vikna skeið hefði
.verið haldið uppi viðræðum við
stjórnarandstöðuflokkanna, og
þeir hefðu fepgið allar upplýs-
ingar um efnahagsmálin er þeir
fóru fram á. Eigi að síður hefðu
þeir ekki treyst sér til þess að
mófia stefnu sína. Ævinlega væri
þannig varið málum að léttara
væri að gagnrýna heldur en að
framkvæma erfiðar aðgerðir
Gengisfellingin hefði verið gerð
að vel athuguðu máli, og verið
talin bezti kosturinn af þeim sem
kom til greina, þar sem hún gæti
haft stórkostlega jákvæð áhrif
á þróun íslenzkt * átvinnulíf, og
efnahagslífs, ef áhrif hennar
yrðu ekki eyðilögð. Ráðherra
sagði að staðreyndir orsaka erf
iðleikanna lægju ijósar fyrir Og
væru viðurkenndar af öllum
þeim sem eitthvað fylgdust með
málum. Þannig hefði t. d. síldar-
aflinn minnkað um J frá siðasta
ári, sem hefði þó verið slæmt
síldarár og frystar fiskafurðir
hefðu lækkað um 20—30%
verði frá 1966.
Bragi Sigurjónsson sagði að
alltaf væri auðvelt að vera vit-
ur eftir á og það hefði komið
sér betur fyrir okkur íslendinga
að grípa fyrr til aðgerða í stað
þess að eyða upp gjaldeyris-
varasjóðnum. Þa'ð hefði hins veg
ar verið gert, í trausti þess að
hið alvarlega ástand sem skap-
azt hefði mundi ekki verða lang-
varandi. Alþýðuflokkurinn hefði
ákveðið að standa að gengis
fellingunni að vel athuguðu
máli, af því að telja mætti að
hún stuðlaði að fljótari örvun
atvinnulífsins, yrði ekki eins
snöggleg kjaraskerðing og ef
aðrar leiðir hefðu verið farnar,
og mundi eimnig verða til upp-
byggingar atvinnuvegum lands-
manna, ekki sízt sjávarútvegi og
iðnaði. Með samstarfi við laun
þegasamtökin væri ekki að efa
að aðgerðir þessar mundu bera
Benedikt Gröndal gerði að
umtalsefini ýmis atriði er fram
iniga m.a. uromæli Tómaisar
komu í ræðum stjórnarandstæð
- ÞRIBJORN
Framhald af bls. 28
|E. t. v. lætur það ekki illa
'í eyru, sagði þingmaðurinn,
iþegar gjaldeyrir er af skorn-
lum skammti, að gera beri ráð-
stafanir til að stöðva óþarfa
ánnflutning. En hvað er þarft
log hvað er óþarft? Skoðanir
á því eru sennilega jafnmarg-
lar og borgararnir í þjóðlfélag-
linu. Og hvernig var fram-
ikvæmd innflutningshaftanna
og annarra leyfaúthlutanna?
Ætli það hafi farið fram eitt-
ihvert vísindalegt mat á því,
fyrir hverju ætti að úthluta
og fyrir hverju ekki? Engum
dettur í hug að svo hafi verið,
•enda engar slíkar vísinda-
leg'ar reglur til, sem hægt sé
að fara efitir við úthlubun
leyfa. Þeir sem úthlutaoim-
ar önnuðust voru fulLtrúar
þeirra S'tjórnmálaiflokka, sem
með völdin fóru hverju sinini
og töldu það 'sLtt trúnaðar-
starf að sjá til þess, að sem
mest af leyfium kiæmu í hiut
einstaklinga og fyrirbækja er
flökkinn sbuddu með fjárfram
lögum eða á ainnam hátt. Það
er að vLu sjaldnaist hægt að
sanna það mieð tölum hivem-
ig þeir, sem leyfaúthlutan-
ir hafa haift með höndum
hafa hyigilað fyTÍrbækýum er
tengd voru flokkuim þeiirra,
en þó gefur það afhyglisverða
víisbenidingu í þeasa átt, að
samkæmf reikningum S'ÍS
sem birtiir eru m.a. í 40 ána
afmæliisriti Samibandisins eft-
ir Gíslia Guðmundsson alþm.,
kemur í ljós, að á kreppuár-
unum 193i3—1937 óx vörusa'La
SÍS úr 4,8 mililj. kr. í 11,3
mil'lj. kr. eða meira en tvö-
faldaðist á sama tímiabili
þegar almennur saimdrátt-
ur var í öliluim viðsikipt-
um. SÍS var samt ekki eina
fyrirtækfð sem notið hafði
þannig forréttinda í skjóli póli
tískrar aðstöðu og Framsókn-
armenn eru ekki þeir einu aem
notað hafa aðstöðu sína í út-
hlutunarnefndum til fram-
dráttar fyrirtækjum og ein-
staklingum er flokkinn studdu.
Hér var um leikreglu að ræða
sem allir flokkar fylgdu og
ég held að allur metingur
milli flokkanna um það hver
hafi verið skeleggastur að
skara eld að sinni köku niundi
enda í bræðrabyltu. í því ligg
ur skýringin á því að ekki hef
ur fyrr verið kveðið upp úr
um það á hvern hátt fram-
kvæmd leyfaúthlutunar var
a.m.k. hafa svonefndir ábyrg-
ir stjórnmálamenn ekki gert
það.
Síðar í ræðu sinni sagði Ólaf
ur Björnsson: Ég býst við að
hinir rosknari stjórnmálaleið-
togar a.m.k. þekki þessa sögu
vel, mér kæmi það á óvart
ef einhver þeirra fyndi hvöt
hjá sér, til að andmæla þessu.