Morgunblaðið - 18.12.1968, Qupperneq 24

24 MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 18. DESEMBER 1968
— F ulltrúaráðsf undur
Framhald af bls. 10
er með borunum að fá svöt við
Bpurningum, er varða útbreiðslu
þiegs, hitastig og afkastagetu í
gúfu; seltumagn og efnasamsetn-
ingu saltlögsins og forðabúr
svæðisins af salti, kalí og þeim
efriiU.m, sem aukning hefur orðið
á i leginum. í stuttu máli er ver-
ið að leita upplýsinga um stærð
og varamleika auðlindanna, og
ég held mér sé óhætt að skýra
frá því, að mikil bjartsýni ríkir
meðal jarðfræðinga og verkfræð-
inga um að þær séu bæði stórar
og varanlegar.
b) Hiins vegar eru verkfræði-
legar forkannanir á því hvernig
vinnslunni skuli háttað og hve
arðbær hún sé. Sem stendur er-
um við að reyna að spá fyrir
um það á hvaða verði við getum
framleitt salt, kalí og bróm á
fyrsta stigi vinnslunnar og reyna
að £á úr því skorið hvort við
getum verið samkeppnisfærir á
alþjóðamarkaðL Ranmsóknimar
fjalla bæði um vinnsluna sjálfa,
flutninga á framleiðslunni og
markaðsmögulleikania. Niðurstöð-
ur af þessum athugunum verða
væntanlega tilbúnar í lok næsta
mánaðar.
FRAMTfÐARMÖGULEIKAR
Mig langar nú til að ræða
við ykkur möguleikana í íslenzk
um efnaiðnaði eftir því sem tími
er til.
Eins og ég sagði áðan þá má
telja það víst, að íslenzkur efna
iðnaður mun í byrjun (og ég legg
áherzlu' á í byrjun) grundvall-
ast á ódýrri orku, raforku og
jarðhita. Því miður er raforku-
frekur efnaiðnaður ekki lengur
ails ráðandi eins og á árunum
um og eftir heimsstyrjöldina fyrri
þegar Norðmenn komu á fót sin
um efnaiðnaði. Ég get ekki ann-
að en harmað það slys, sem varð
þegar við ekki notfærðum okkur
þau tækifæri, sem Titanfélagið
og Sætersmoen buðu okkur á
þeim tíma. Vafalaust væri efna-
'hagsaðstaða okkar töluvert önn-
ur nú en orðið er, ef það mál
hefði gengið fram.
En spumingin er þá, hvað get
um við gert nú ti'l að byggja
upp efnaiðnaðinn eins og nú er
ásatt? Til allrar hamingju eru
enn allmargar framleiðslugrein-
ar sem fyrst og fremst byggja
á raforku til að framkvæma hin-
ar nauðsynlegu efnabreytingar
og nota hana þá venjulega i svo
ríkum mæli að verð hennar er
verulegur þáttur í framleiðslu-
kostnaðinum. Hér á undan var
sýndur alllangur listi slíkra efna,
en þar að auki hefur oft verið
stungið upp á fosfórbrennslu,
silisíum málmbræðslu, o.fl. Vænt
anlega liggja miklar framtíðar-
vaxtarmöguleikar í framleiðslu
léttmálmanna magnesíum og natr
íum og sýnist mér við t.d. hafa
möguleika á einstakri aðstöðu í
framleiðslu á natríum ef við
bæði höfum ódýrt salt og ódýra
raforku til staðar.
Það sem varpar skugga á þess
ar hugmyndir er sú staðreynd,
að kjarnorkan er nú í uppsigl-
ingu og vandamál á nýtingu henin
ar eru óðum að leysast. Þetta
mál var nýlega rætt á fundi
Efnaverkfræðideildar V.F.f. og
voru þá lögð fram gögn frá ýms-
um alþjóðastofnunum, sem um
orkumál fjalla, og sýndu þau
að innan skamms tíma, ef til vill
tiu ára, verði framleiðsJuverð raf
orku frá kjamorkuveri, sem
bæði geti selt raforku og af-
gangsvarma (svipaðan að eðli og
jarðhitinn er hér) þá lækkað
niður í það, sem gerist við ó-
dýrustu og stærstu vatnsafls-
virkjanir, og það er jafnvel lægra
en gerist hér á landi.
Þar sem auðvelt er að stað-
setja kjarnorkuver á eða við
sjálf markaðssvæðiin, þá er auð-
séð að innan skamms verður for-
skot okkar í ódýrri raforku og
jafnvel jarðhita með öllu tapað,
í samkeppni á a'lþjóðlegum orku
markaði. Jakob Gíslason orku-
málastjóri lét að því liggja á
Vísindaráðstefnunni, að þá
myndi ef til vill borga sig fyrir
okkur að flytja inn rafmagn eft
ir sæstreng, heldur en að virkja
sjálfir.
Af þessu er ljóst, að ef orku-
lindirnar eiga að verða okkur
nokkurs virði til iðnaðaruppbygg
ingar, þá verðum við að nýta
þær á mjög skömmum tíma, í
hæsta lagi á 15 til 20 árum,
eftir því hve markaðssvæði þau,
sem við keppum á eru fljót að
tileinka sér kjarnorkuna, og eft
ir því hve virkjunartækni okk
ar fleygir fram.
Þessi skammi tími er mér mjög
mikið áhyggjuefni, ekki vegna
þess að við getum ekkert gert
á þessum tíma, heldur vegna
þess að enn hefur allt of lítið
verið gert til að kanna orku-
svæðin og undirbúa nýtingu
þeirra og því síður athugað hvern
ig mætti gera raforkuna að verð-
mæti með iðnaði.
Þar sem meðgöngutími vatns-
aflsvirkjana er nokkuð langur,
og alls ekki liggur ljóst fyrir
hvar eða hvernig skuli virkjað
á hinum ýmsu orkusvæðum, þá
er bráð nauðsyn á því að gera
átak í því að ljúka undirstöðu-
rannsóknum og virkjunaráætlun
um á öllum helztu orkusvæðum
okkar. Þar með eru talin:
Þj órsár-Hvítár svæðið
Laxár-Jökulsársvæðið í Þing-
eyjarsýslu.
Jökulsár á Brú — Lagarfljóts-
svæðið.
Enn sem komið er hefur nær
eingöngu hið fyrstnefnda svæð-
ið verið kannað og það ekki
nema að takmörkuðu leyti.
Þessar rannsóknir verður að
gera til þess að hafa tiltæk svör
við spurnin.gunum:
1. Hvar á að virkja næst?
2. Hvernig á að virkja?
3. H.vað kostar orkan frá
hverju orkuveri?
Hið síðaisita hefur að sjálf-
sögðu grundvallarþýðingu fyrir
möguleikana á raforkuiðnaðar-
framkvæmdum, og samninga við
hugsanlega orkukaupendur, er-
lenda sem innlenda.
En það er ekki nóg að vita
hvar má virkja og hvað orkan
kostar. Yið verðum einnig að
finna markað fyrir orkuna og
bókstaflega leita uppi þær iðn-
greinar, sem á orkunni gætu
byggzt og kainna arðhæfni þeirra
hér. Sjóefnavinnslan er að mínu
viti mikilvægt spor, ef hún reyn
ist hagkvæm, því hún getur
breitt mjög úr sér eins og ég
reyndi að sýna hér áðan. En til
eru aðrir möguleikar, sem kanna
þyrfti eða bein'línis að leita að.
Þá þyrfti að örva innlenda og
erleinda aðila til fjárfestingar í
stóriðnaðarf yrirtæk j um.
SKIPULEG KÖNNUN A
UPPBYGGINGARMÖGULEIK-
UM.
Og nú vil ég vekja athygli
á merkri uppástungu Baldurs
Líndal á Vísindaráðstefnu nýlega
um að unnið verði markvisst og
skipulega að könnun á mögu-
leikum okkar til iðnuppbygging
ar grundvallaðri á auðlindum
landsins og flýtt fyrir fram-
kvæmdum og fyrirtækjastofnun
á þeim sviðum, sem hagkvæm
reynast. Leita þarf að svörum
við eftirfarandi spurningum:
1. Hvar eru hagkvæmustu
virkjunarstaðir landsins, hvern-
ig á að virkja þá og hvað kost-
ar orkan frá þeim?
2. Hver er afkastageta og var-
anleiki jarðhitasvæða okkar og
hvernig er bezt að nýta þau?
3. Hvaða hráefnum býr land-
ið yfir og hvar eru þau? (í
þessu sambandi vil ég leggja td
að komið verði á fót jarðvísinda
stofnun, sem hafi m.a. það hlut-
verk að kanna landið kerfis-
bundið frá hagnýtu sjónarmiði,
annaðist málm- og jarðefnaleit,
jarðhitarannsóknir o.fl. Dr. Þor-
leifur Einarsson hefur nýlega
benit á það að möguleikarnir á
að finna og vinna hér hagnýt
jarðefni séu miklu fleiri en menn
gera sér almennt grein fyrir og
vantrúa manna á það,að hér finn
ist eitthvað nýtilegt er fyrst og
fremst byggð á því, að það mál
hefur hér nær ekkert verið kann
að).
4. Hvaða tæknilegir möguleik
ar eru til að nýta raforku, jarð-
hita og hráefalindir í iðnaði?
5. Hverjir eru markaðsmögu-
leikarnir fyrir hverja vöruteg-
und fyrir sig? Markaðskannanir
og markaðsleit er mjög aðkall-
andi nú einmitt þegar innganga
í EFTA er í athugun, og mætti
hvetja innflutningsfyrirtækin til
að beita sér í útflutningi nú
þegar innflutningur er að drag-
ast saman.
6. Hvað kostar að ráðast í
ákveðna framleiðslu og hver er
hagkvæmni hennar?
7. Hvaða aðra möguleika opn
ar ein framleiðslugrein þegar að
hún er komin á stofn?
8. Hvað má gera til þess að
úr framkvæmdum verði. „Hvern
ig á að fjármagna fyrirtækin og
hver skal ráða málum þar“? Hér
kemur að sjálfsögðu upp spurn-
ingin um eignar hlutdeild ein-
staklinga og erlent fjármagn.
Hér eru mörg verkefni, sem
vinna þar að, og í rauminni verð
ur að hvervæða fjölda manna
úr raunvísindum, verkfræði og
viðskiptalífi. Einnig er víst að
til þessara athugana og síðar til
framkvæmda þarf mikinn fjölda
tæknimenntaðra manna sérstak-
lega í efnaverkfræði og efna-
fræði, og ég vil varpa þeirri
spurningu fram, hvort ekki sé
tímabært að stofna fyrrihluta
nám í efnaverkfræði hér við
háskólann. Fyrrihluta kennsla í
almennri verkfræði hér við há-
skólann hefur orðið landinu mik
il lyftistöng í sambandi við all-
ar mannvirkjagerðir og fram-
kvæmdir á siðustu áratugum, og
ef menn vilja á annað borð stuðla
að uppbyggingu efnaiðnaðar, þá
hlýtur það að vera mikilvægt
spor að draga að greininni áhuga
sama unga menn og gera þeim
kleift að afla sér menntunnar í
henni.
Þess má geta, að danski tækni-
háskólinn hefur nýlega endur-
skipulagt efnaverkfræðideild sín
og flutt hana í mjög stórfeng-
leg húsakynni og hefur mér ver-
ið sagt af dönskum skólabróður
mínum frá Ameríku sem nú kenn
ir við efnaverkfræðideild danska
tækniháskólans (DTH), að vafa
lítið yrðu engin vandkvæði á
því að taka við íslenzkum stúd
entum til seinnihluta náms.
I.OKAORÐ
Að lokum vildi ég segja þetta:
Ég held að við verðum nú mjög
fljótt að ákveða okkur um hvort
stefna beri að þessum markmið-
um, sem varða nýtingu orkulind
anna og uppbyggingu efnaiðnað
ar. Að sjálfsögðu verður þá fjár
veitingar- og framkvæmdavald-
ið að marka stefnuna og láta
hug fylgja máli. Reynir nú mjög
á vilja þeirra til að stuðla að
amkvæmdum. Á framlögðu frum
varpi til fjárlaga telur fjármála
ráðherra æskilegt að veittar
verði 12 milljónir kr. til borana
og rannsókna varðandi sjóefna-
vinnslu á Reykjanesi. Hins vegar
er engin leið séð til að veita þetta
fé og er ekki reiknað með því
í fjárlögum né heldur í þeim
endurskoðuðum. Ég ber því ugg
í brjósti um að dráttur verði
á nauðsynlegum rannsóknum og
framkvæmdum á þessu sviði þótt
ljóst sé, að tíminn vinnur mjög
á móti okkur.
Ef þið, góðir Sjálfstæðismenn,
eruð sammála mér í því að hér
geti verið um slíkt nauðsynja-
mál að ræða, að það geti ráðið
miklu um framtíðarþróun efna-
hagslífs landsins, þá heiti ég á
ykkur að nota þau áhrif og tæki
færi, sem þið kunnið að hafa
til þess að gera forustumönnum
Ijóst, að hér verði að stuðla að
framgangi máls eins fljótt og
mögulegt er.
Þökk fyrir.
H afnarfjörður
Þeir sem hafa áhuga á að senda nýárskveðjur eða
auglýsa í Borgaranum, sem kemur út fyrstu dagana
í janúar eru vinsamlega beðnir að gera viðvart hið
fyrsta í síma 51874 á venjulegum skrifstofutíma.
Blaðið BORGARINN.

GLUGGATJALDASTANGIR
J. Þorláksson
/J'N\ & Norðmann hf.

J
Jakobína Sigurðardóttir:
SNARAN
Skáldsaga.
Snaran er fimmta bók og önnur skáldsaga höf-
undar. Sagan gerist á ókomnum tímum þegar ís-
lendingar eru orðnir stóriðjuþjóð, en varpar jafn-
framt ljósi á sögu síðustu áratuga.
120 bls. — Verð kr. 301,00.
HEIMSKRINGLA
Iðnaður —■ verzlun
Til sölu er lítið iðnaðar- oig verzluinarfyrirtæki. Fyrir-
tækið hefur góð umboð og fasta við.sikiptavini. 1 siinni
núverand'i mynd veitir fyrirtætoið 1—2 mönmim vinnu
og er í fullum gangi. Naiuðsynlegt fjármaigin ,til kaupa
og starfrækslu er um 3—400 þús. kr. Möguleilkar eru á
að taka góðan bíl upp í útborgun eða skipti é lítilli
húseign. Tilboð merkt: „Viðskipti — 6699“ sendisit Morg-
unblaðinu fyrir 23. des. 1968.