Morgunblaðið - 28.12.1968, Blaðsíða 8

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 28. DESEMBBR 1868
„HVAÐ VORUM VID AD TALA UM?"
Fáein orð í filefni umsagna um John Steinbeck
Eftir Jóhann Hjálmarsson
ÞESSA dagana hefur öðru
hverju mátt sjá viðtöl við Thor
Vilhjálmsson í blöðunum, flest
um það hve miklir þeir séu í
augum heimsins, hann og Hall-
dór Laxness. Ekki mun ég draga
í efa, að Laxness sé þekktur
rithöfundur í Evrópu, en hvern
ig Thor Vilhjálmsson hefur orð-
ið í augum málsmetandi manna,
sem ekki kunna íslensku, einn
af helstu höfundum álfunnar,
er mér ókunnugt um. Hans er
að vísu getið í æviminningum
Arturs Lundkvists, kallaður
þar „módernistinn Thor Vil-
hjá'lmsson frá fslandi". Ekki hef
ur Lundkvist treysit sér til að
gefa honum hærri einkunn.
í löngu viðtali við dagblaðið
Tímann 21. desember, ræðir
Thor um Nóbelsverðlaun, og er
það ekki að furða, að þau
haldi fyrir honum vöku, sé það
sem hér hefur verið drepið á að
framan haft í huga. Hann kall-
ar Rússann Sjólókoff „skálk“ án
þess að rökstyðja það nánar,
enda er rökræn hugsun ekki
hin sterka hlið þessa orð-
drukkna „menningarmanns“. En
Thor heldur áfram, og beinir nú
brandi sínum að bandaríska rit-
höfundinum John Steinbeck,
sem er nýlátinn: „ — og það er
reyndar líka sárt að hugsa til
Steinbecks eftir að hann hóf að
agítera fyrir mannamorðum í Ví-
etnam og tala um fingurna flug-
mannsins á sprengjugikknum, að
þeir minntu hann á fingur Pab
lo Casals á sellóstrengjun-
um, en Þrúgur reiðinnar, við
skulum ekki gleyma henni, þrátt
fyTir allt. Hvað vorum við að
tala um?“
Gegnum þessi orð Thors skín
í afdráttarílausa hræsni, sem
kennir sig við frjálslyndi, eina
mynd þess kommúnisma, sem
heltekið hefur marga hérlendis.
Eftir ferðaþáttum Thors að
dæma gerir hann sér far um að
þefa uppi hverja kommúndsta-
klíkuna eftir aðra, gefist hon-
um næði frá hangsi sínu á kaffi
húsum í Suðurlöndum, en þar
situr hann löngum, blindaður ne-
onljósasæ'lu þess manns, sem bað
ar sig í ímyndaðri frægð.
Thor Vilhjálmsson nefnir
Þrúgur reiðinnar, eftir Stein-
beck en þessa þjóðfélagslegu
skáldsögu gaf Mál og menn-
ing út hérlendis fyrir mörgum
árum, einnig Mýs og menn. Á
þeirri tíð var John Steinbeck á-
deiluhöfundur í samræmi við tím
ann. Þá var hægt að nota hann,
en varla lengur. John Stein-
beck fór að gagnrýna Sovétrík
in harðlega. Hann leyfði sér
einnig að hafla aðnar skoðanir á
Víetnammáliniu en algengt er
meðal rithöfunda. Lesendur
Morgunblaðsins þekkja afburða
greinar hans frá Víetnam, enda
flestar, ef ekki allar, prentaðar
í hlaðinu.
Eitthvað var fréttamaður £
þeirri stofnun, sem kona Thors
Vilhjálmssonar stjórnar, að gefa
í skyn að meta mætti Steinbeck
sem rithöfund þrátt fyrir Víet-
namskrif hans. Þetta er ósvífni
af því tagi, sem hlutaðeig-
endur ættu að sjá sóma sinn í,
að biðjast afsökunar á. Leggur
Ríkisútvarpið það t.d. í vana
sinn, að segja flrá láti kommún-
istískra rithöfunda á þann máta,
að séu öfgafullar skoðanir þeirra
látnar liggja milli hluta megi
lesa skáldverk þeirra sér að
gagni.
En höldum okkur við boðskap
Thors Viihjá'lmssonar. Hann
hneykslast á líkingu Steinbecks
um finguma á gikknum. Thor
setti að skilja það manna best.að
rithöfundar grípa oft til lík-
inga, jafnvel fáránlegra. Alvar-
ilegri er sú ásökun Thors, að
Steinbeck hafi „agíterað fyrir
mannamorðum í Víetnam". Eng-
inn sómakær rithöfundur, sem
vill orða sig við frjálslyndi, tek
ur þannig til máls nema hann sé
innlimaður í þann hring, sem
hvergi sér stríð og manndráp
nema þau sem Bandaríkjamenn
eru viðriðnir. Við þekkjum öll
þamin hugsunarhátt, og skal ekki
fjölyrt um hann hér að þessu
sinni.
Þess er líka skemmst að minn
ast, að ungt ljóðskáld, Birgir Sig
urðsson, orti ósmekklegt níð-
kvæði um John Steinbeck vegnia
greina hans um Víetnam, og var
því hælt fyrir snjalla heimsá-
deilu. af bókmenntagagnrýn-
anda Morgunblaðsins Edlendi
Jónssyni. Bók þessa unga höf-
undar, sem ljóðið birtist í, er gef
in út af Alinerma bókafélaginu,
en það var á sínum tíma stofnað
til að spyrna fótum við á-
sókn kommúnista í íslensku
menningarlífi. Nú þegar Mál og
menning, einbeitir sér að fræði
ritum og hægfara bókmenntum
öðrum, hleypur Almenna bókafé
lagið undir bagga og gerist vett-
vangur hlnna nýju rauðu penna,
eða kamnski bleikrauðu.
John Steinbeck vair stríðs-
fréttaritari í seinni heimsstyrj-
öldinni, og þegar hann tók að
sér að segja frá stríðinu í Ví-
etnam samkvæmt eigin reynslu
af ferðalagi þangað þótti mörg-
um fengur í þeim skrifum. En
kommúnistar og fylgifiskar
þeirra urðu æfir. Steínbeck leit
sínum augum á það, sem var að
genast á þessum slóðum. Hefði
hann aftur á móti snúist önd-
verður gegn baráttu Bandaríkja
mianna í Víetnam, stutt útþenslu
stefnu kommúnista í Asíu, hefði
allur aá „frjálslyndi" hópur,
sem þykist gerat vita um gang
heimsmála, rekið upp gleðirokur
með Thor Vilhjálmsson og Frétta
stoflu Ríkisútvarpsins í broddi
fylkingar. Sama fólkið og féll í
stafi yfir innrás Rússa í Un.g-
verjaland og Tékkóslóvakíu.
íslenskir lesendur, sem bók-
mennrtum unna, munu aftur á
móti minmast hlýlega Johns
Steinbecks, þess Steinbecks, sem
samdi Kátir voru karlar, Þrúg-
ur reiðinnar, Mýs og menn, Aust
an Edens, og fleiri bækur. Og
enginn, sem fylgdist með hinum
snjöllu greinum hans frá Víet-
nam í Morgunblaðinu, mun
gleymia blaðamanninum Stein
beck, hinum þjálflaða stríðsfrétta
ritara, sem ekki hafði ástæðu
til að láta neina alheimshreyf-
ingu segja sér hvernig hann ætti
að hugsa og skrifa.
Við kveðjum nú merkan rit-
höfund, þökkum honum sam-
fylgdina, gleymum ekki persón-
unum, sem hann kynnti fyrir
okkur og þeim umhugsunarefn-
um, sem hann fékk okkur. Hitt
er svo annað mál, að Nóbelsverð
launin fékk hann of seint. En
það er hvorki mér né Thor Vil-
hjálmssyni að kenna.
Jóhann Hjálmarsson.
John Steinbeck
ÖLAFUR SIGURÐSSON SKRIFAR UM:

Kópavogsbíó
HVAÐ GERÐIR ÞÚ
í STRÍÐINU, PABBI?
(What did you do in the war
daddy?).
Stríð er ekki eitt af Því, sem
bezt er til þess fallið að gera það
fyndið eða broslegt. Það er þó
verið að reyna hérna. Er valin
innrás Bandamanna á Sikiley í
heimsstyrjöldinni síðari, sem var
allt annað en fyndin fyrir þá sem
tóku þátt í henni.
Blake Edwards er leikstjóri og
framleiðandi, William Peter
Blatty sanidi kvikmyndahandrit-
ið og Henry Mancini gerði tón-
listina. Þetta eru allt kunnir at-
vinnumenn og maður hefði ætl-
að, samkvæmt fyrri reynslu, að
myndin ætti að bera þess merki.
Því miður er svo ekkL
Aðalhlutverk leika Dick
Shawn, James Coburn, Aldo Ray
og Sergi Fantoni og má segja að
leikur þeirra sé nær einj ljósi
bletturinn á myndinni. Ýmsir
fleiri leika ágætlega, en það bæt-
ir úr litlu. Myndinni verður ekki
bjargað.
Margt er sér til gamans gert
og víða leitað að hlutum, sem
eiga að vera broslegir. Fremur
en rekja hér söguþráðinn, sem
er svo margbrotinn, að ekki er
eennilegt að það tæki minna en
tvær síður, vil ég gefa nokkur
dæmi um þann skilning, sem
lagður er í fyndni og skemmtun
í þessari mynd.
Það er til dæmis fyndið, þegar
ítali nokkur sækir dóttur sína
hálfnakta í rúmið til yfirmanns
hins sigrandi hers. Hún hafði
kynnzt honum kvöldið áður. Ha,
ha.
Það er fyndið, þegar menn
ræna líki þýzks hershöfðingja og
drasla því fram og aftur um
bæinn. Ha, ha.
Það er fyndið þegar verið er
að grafa mann lifandL ha, ha, og
enn meira sniðugt þegar botninn
dettur úr gröfinni ofan í gömul
jarðgöng og hann bjargast, ha,
ha.
Það er ofsalega fyndið, enda
sýnt oft, þegar maður er hægt
og hægt að missa vitið og verða
brjálaður. Ha, ha.
Það er víst ógurlega fyndið, ef
dæma má eftir lengd senunnar,
þegar þýzkur liðsforingi er aö
leita á amerískan liðsforingja,
sem er dulbúinn sem kvenmaður.
Það er sérstaklega fyndið með
tilliti til þess, að dulargervið var
ekki betra en svo, að sjáanlegt
var að um karlmann var að
ræða. Ha, ha.
Það á sennilega að vera fynd-
ið líka, að á meðan báðir herirn-
ir eru á fylliríi og kvennafari í
þorpinu, spígsporar hvít dúfa á
vélbyssu nokkurrL Friðardúfa,
þið skiljið. Ha, ha.
Og svo var það maðurinn sem
datt í gosbrunninn, ha, ha, og
náttúrlega var það enn meira
sniðugt þegar fimm í viðbót
duttu í gosbrunninn á eftir hon-
um, ha, ha. Og svo fékk einn
tómata framan í sig, ha, ha. Og
einn setti á sig hjálminn sinn,
sem fullur var af rauðvíni, ha,
ha.
En ég gleymdj alveg að segja
ykkur frá manninum, ha, ha, sem
svaf á láréttri flaggstöng, ha, ha,
hann var sko svo fullur, ha, ha,
......ha.
Háskólabíó:
ELTINGALEIKURINN
(Follow that camel)
Þetta er ein þeirra mynda,
sem koma manni skemmtiílega á
óvart. Það má senniilega lýsa
henni bezt með því,- að hún er
líkust því að hafa verið skrifuð
af P. G. Wodehouse. Snerting við
rauniveruleikarm er lítil sem eng
inn og fer vel á því. í myndinni
leika eingöngu karakterleikarar
og eru hver öðrum bertrL
Uim aldamót er leLkið krikket
við herragarð í Englandi. Bo
West (Jim Dale) er sakaður um
að hafa brugðið fæti fyrir vin
sinn og keppinaurt um hýlli
stúlku nokkurrar. í örvæntingu
sinni gengur hann í útiendinga-
hersveitina ásamt þjóni sínum
Simpson (Peter Buitterworth).
Báðir eru þeir snilldarlegir út í
hött í bezta stíl Wodehouise.
Það kemur í ljós að West er
saklaus og stúlkan hans, lady
Jane Ponsonby (Angela Douglas)
leggur af stað að leita hans. Fað-
ir hennar varar hana við að
vilja gera henni eittihivað. Það
kernur í ljós að það sem menn
vilja gera hennL er henni alls
ekki á móti skapi. Hittast þau
loks, þegar hún er að því kom
in að verða þrettánda kona Ara-
bahöfðingja.
Kenneth Williams, sem er sér-
fræðingur í að leika brezkar yfir
stéttir, eins og þær líta út á sín
um verri augnablikum, leikur
að þessu sinni foringja í útlend-
ingahersveirtinini, sem var áður
skylmingakennari í Vín. Hann
haefði kennt Lady Jane skylm-
ingar, jaifnframt því að fleka
hana til fylgila'gs við sig. Vegna
þeas sem hann hafði gert henni,
Kounda
endurkjörinn
Lusaka, 21. desember. NTB.
KENNETH Kaunda, forseti Zam-
biu var í gær endurkjörinn í það
embætti og flokkur hans, Sam-
einaði þjóðlegi sjálfstæðisflokk-
urifti, (UNIP), sem farið hefur
með stjóm, tryggði sér meiri
hlutft í þinginu. í kjördæmum,
sem samanlagt ráða yfir 30 þing
mönmun, voru frambjóðendur
UNIP án noktourra mótframbjóð
enda og því sjálfkjörnir og í gær
kvöldi hafði þessi sami flokkur
tryggt sér 31 af 75 þingsætum,
sem samkeppni var um, en Afr-
íski þjóðþingsflokkurinn (ANC)
hafði tryggt sér 16 aif þessum
þingispætum.
gekk hann í úttendingafhersveút-
ina. Nei, ekki af því að hann
flekaði hana saurtján ára gamla,
heldur af því að hann gaf henni
örlitla skrámu í skylmingum.
Joan Sims, þybbin stúlka, sem
margir kannast við úr brezkum
gamanmyndum, leikur Ztgsig,
eiganda kráar í Afríku. Hiún er
forsmáð. Nocker liðþjiálfi er elsk
hugi hennar, sjálfsániægður og
avikull hermaður, leiikinn af
Phiil Silvers, sem lenigi var mjög
vtnsæll í sjórwarpi í Bandaríkj-
unum. Og svo er það damsmeyj-
an frá Egyptaiandi sem heiitir
Conktip.
Það er langt síðan óg hetf séð
mynd, sem hefur jaifn mikið af
snjöllum comediuibrögðuim. En
það sem gerir myndina skemmiti
lega er fyrst og fremst það, að
hún snertir hvergi raunrverulleik
ann að óþörfu. Það verða sjálf-
®agt einíhverjir ailvöruþnjmgnir
menn, sem segja að myndin sé
„tóm viitleysa", og það er alveg
rétt. En það breytir ekki því, að
„rtóm viitleysa" getur verið
skemmtileg ef vel er með hana
farið.
ós.
JNttgmii’faDifr
AUGLYSINGAR
SÍMI E2*4*8Q