Morgunblaðið - 28.12.1968, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 28. DESEMBER 1968
Pétur Ottesen
ulþingismuður
- MINNINGARORÐ
Pétur Ottesen, sá máður, sem
lengst allra hefur setið á þjóð-
kjörnu Alþingi Islendinga, var
fyrst kosinn þangað á miklum
umbrotatímum í miðri fyrri
heimsstyrjöldinni. Á árinu 1916
voru nýir flokkar að myndast og
hin fyrri flokkaskipan að riðlast.
Sjálfstæðisflokkurinn gamli hafði
klofnað árið áður í ,,langsum-
menn“ og „þversum' ‘,og var bar-
áttan einkum hörð á milli þess-
ana flokksbrota. „Þversum-
menn“ kunnu þess vegna vel að
meta, þegar ungur röskleika-
maður, Pétur Ottesen, bsettist í
þeirra hóp.
Faðir minn var einn „þversum-
manna“ á Alþingi og gexðist
Pétur Ottesen þegar í stað kunn-
ugur á heimili foreldra minna.
Vinátta þeirra hélzt ævilangt,
þótt stundum skildu leiðir um
sinn, Sjálfum finnst mér ég hafa
þekkt Pétur frá því, að ég sá
hann fyrst, fyrir meira en hálfri
öld, þótt tuttugu ára aldursmun-
ur hefði að sjálfsögðu áhrif á
kynni okkar framan af.
Þótt þeix, er ég hafði sam-
neyti við, fögnuðu kosningu
Péturs, fanmst ekki öllum í fyrstu
mikið til hans koma. Einhverjir
andstæðingar hans kölluðu hann
í bosningabaráttunni „grifflasala“
hjá Morten Hansen. En svo stóð
á þeirri nafngift, að Pétur var
heimagangur hjá hinum vinsæla
skólastjóra Reykvíkinga Morten
Hansen, sem var aldavinur föður
Péturs, Oddgeirs Ottesens bónda
og kaupmanns á Ytra-Hólmi.
Mér er það í bamsminni, a'ð
einhverju sinni á þessum árum
sagði fáðir minn, að sér fyndist
óþörf og lítt hyggleg sú fyrirtekt
Bjarna frá Vogi, sem var manna
mest á móti ættamöfmum, að
ávarpa Pétur Ottesen á flokks-
fundum ætíð með nafninu Pétur
Oddgeirsson. Svo óþarft sem föð-
ur mínum fannst þetta, þótti
Pétri sjólfum það vafalaust enn
óþarfara. Því að hann hélt með
réttu upp á ættarmafn sjálfs sín,
föður og forfeðra. Ottesensnafn-
ið tóku upp afkomemdur Odds á
Þrngeyrum, bróður Ólafs Steph-
enssens stiftamtmanns. Koma karl
leggir Ottesena og Stephensena
því saman í séra Stefáni á Hösk-
uldsstöðum, og þykjast þeir að
vonum ekki ættsmáir, sem af
þeim karllegg eru. Móðurkyn
Péturs ber og af vegna þess,
hversu margir af þvi hafa skarað
fram úr að gáfum eða dugnaði —
og sumir að hvorutveggja — í
Borgarfirði og víðar.
Á Pétri sannaðist, að sjaldan
fellur eplið fjarri eikinni, því að
hann varð er stundir liðu einn
mesti afreksmaður á íslandi um
sína daga. Hann var nokkuð ein-
þykkur allt frá æskudögum, og
mun það hafa ráðið miklu um,
að hann var ekki settur til
mennta, því að hugur hans stóð
þegar til búskapar og sjósóknar.
Búskapnum sinnti hann fram á
síðasta dag ævi sinnar hvenær
sem honum gafst færi til og sjó-
róðrar voru einnig hans yndi
fram á elliár.
Sjálfur sagði Pétur í sínum
síðustu ávarpsorðum til þjóðar-
innar, að sökum skorts á skóla-
menntun hafi hann byrjað starf
sitt í stjómmálum sem frekar
þröngsýnn maður. Víst er það,
a!ð á fyrri árum var Pétri oft
brugðið um þröngsýni, en jafn-
víst hitt, að hann gerðist skjót-
lega með atkvæðamestu þing-
mönnum.
Pétur varð nokkuð snemrna á
þingferli sínum viðskila við hina
upphaflegu flokksbræður sína í
Sjálfstæðisflokknum gamla. Jón
Sigurðsson á Reynistað kom á
þing 1919 og urðu þeir Pétur
fljótt miklir mátar. Árum eða
áratugum saman voru þeir her-
bergisfélagar á meöan þingtíma
stóð. Aðrir urðu þess aldrei varir,
að þeim bæri neitt verulegt í
milli. Jón var aldavinur Magnús-
ar Guðmundssonar frá því, að
hann hafði verið sýslumaður
Skagfirðinga. Nú var Magnús orð
iran fjármálaráðherra og manna
skilningsbeztur á þarfir bænda.
Pétur gerðist brátt honum mjög
handgengiran og var imdir hand-
leiðslu Magnúsar og Jóns Magnús
sonar þátttakandi í „Sparnaðar-
bandalagi" eða hvað þau nú hétu
þingmannasamtökin, sem urðu
undanfari stofnunar íhaldsflokks
ins á árinu 1924 undir forystu
Jóns Þorlákssonar.
Bjargföst vinátta varð með
Pétri og Ólafi Thors. Pétur var
öruggur talsmaður þess með Ólafi
að mynda Sjálfstæðisflokkinn
nýja á árinu 1929 og var til efzta
dags á meðal helztu forvígis-
manna hans. Vinátta þeirra
Ólafs haggaðist aldrei til lang-
frama og reyndi þó stundum
nokkuð á einkum við mynd-
un „nýsköpunarstjórnarinraar“.
Stjórnarsamstarfið við kommún-
ista varð um sinn til fáleika milli
Péturs Ottesens annars vegar og
vina hans Ólafs Thors og Péturs
Magnússonar hinsvegar. Vinátta
þeirra bar þó ekki varanlegan
hnekki af þessum sökum, enda
slitu kommúnistar samstarfinu
von bráðar, vegna þess að þeir
bomu ekki fram fyrirætlunum
sínum um að einangra ísland frá
lýðræðislöndunum,
Aftur á móti var Pétur einn
þeirra Sjálfstæðismanna, sem
vildu reyna samstarf við Fram-
sóknarflokkinn í lengstu lög.
Hann var raáinn samstarfsmaður
Tryggva Þórhallssonar og ann-
arra þeirra, sem ætluðu að ein-
angra hina ,,bæjarradikölu“ inn-
an Framsóknar. Enn síðar studdi
Pétur mjög að myndun „þjóð-
stjórnarinnar“ á árinu 1939 og
samstarfi þessara tveggja flokka
á árunum 1947—1956. Eftir mynd
un „vinstri stjómarinraar" og það,
sem í hennar kjölfar sigldi, hafði
Pétur fengið nóg. Hann fylgdi
fast fram kjördæmabreytingunni
1959 og þeirri stefnu, sem þá var
valin og enn er haldið.
Pétur Ottesen var allt í senn
skoðanafastur, harðsækinn og
skapstór. Hann fylgdi málflutn-
ingi sínum oft eftir með þvi að
brýna röddina, enda bæði mælsk
ur og ófeiminn. Tók oft undir í
þingsölum þegar Pétur talaði og
flokksfuradi yfirgaf hainn á stund-
um svo, að engum duldist, að
hurðir höfðu verið hreyfðar.
Pétur kunni hinsvegar vel að
gera góðlátlegt gaman að sókn-
hörku sinni Hann sagði t.d. eitt
sinn, þegar rætt var um hugsan-
legt framboð alþekkts atorku-
manns, eitthvað á þessa leið:
„Þið eruð stundum í vandræðum
vegna þvermóðsku minnar, en
ekki er hún nema svipur hjá sjón
miðað við það, sem þið þurfið við
að fást, ef þessi kemur á þing“.
Auk sjálfstæðismálsins voru
helztu hugðarefni Péturs á Al-
þingi lengst af laradbúnaður og
sjávarútvegur. Enda varð hann
þegar stundir liðu forystumaður
í samtökum beggja atvinnu-
greina. Smám saman fékk hann
einnig mikinn áhuga fyrir iðn-
væðingu landsins, varð og á efri
árum atkvæðamikill stjórnarmað
ur í sementsverksmiðjunni og á-
kafur hvatamaður stóriðju.
í mörg ár var Pétur hinn ráða-
mesti á meðal fjárveitingarnefnd-
armanna og um skeið formaður
nefndarinnar.
Hann var frumfcvöðull um ráð-
tafarair til friðunar fiskimiða og
talsmaður þess, að fiskveiðilög-
sagan væri stækkuð svo sem
fremst væri fært.
Pétur slakaði aldrei á kröfum
til fulls sjálfsrtæðis þjóðarinnar,
og skildi manna bezt, að það
yrði nú á dögurn örugglegast
tryggt með öflugu samstarfi við
aðrar lýðræðisþjóðir.
Skapgerð Péturs virtist slík, að
ætla hefði mátt, að vild eða óvild
réðu mifclu um gerðir hans. í öllu
því, semkþýðiragu hafði, lét hann
þó málefnin og skoðun sina á
þeim ráða. Vafalaust átti hann
sinn metnað ekki síður en aðrir,
en aldrei tranaði hann sér fram
heldur þverneitaði tignarstöðum,
sem hon.im hvað eftir annað
voru boðnar, eins og að verða
íorseti Alþingij og ráðherra.
Þegar kjördæmabreytingin var
samiþykíkt á árinu 1959 var Pét-
ur orðinn rúmlega sjötugur og
vildi þess vegna alisekfci iengur
sitja á þingi. Hann reyndist þó
enn atkvæðamikill í flokksstarfi,
var á meða1. helztu forystumanna
á Landsfundum og gaf kost á sér
til kjörs í miðstjórn. Fundi henn-
ar sótti hann hin siðustu misseri
af meira kappi en nokkru sinni
áður. Hann taldi sig auðsjáanlega
eiga erindi þangað. Erindið var
að brýna okkur hina yngri.
Pétur Ottesen var á síðari ár-
um ekki einungis orðinn víðsýnni
heldur og mildari en áður. En ein
beitni hans og málafylgja bilaði
ekki með aldrinum. Hann var
sunnfærður um, að í öllu, sem
mestu máli skifti, væri nú rétt
stefnt, og áminnti okkur um að
láta mótblástur og óviðráðanleg
áföll ekki verða til þess að við
hvikuðum frá þeirri stefnu, sem
horfði til heilla landi og lýð.
Hinn 1. desember á fimmtíu ára
afmæli fullveldisins, beindi hinn
víðsýni, djarfhuga öldungur
hvatningu sinni til allrar hinnar
íslenzku þjóðar. Drengilegri
kveðjuorð hefur engiran forystu-
maður til hennar mælt.
Bjarni Benediktsson.
í DAG verður gerð frá Akranes-
kirkju útför fyrrverandi alþing-
ismanns, Péturs Otteeen. Hann
lézt að heimili sírau, Ytra-Hólmi,
16. þ.m.
Pétur var fæddur að Ytra-
Hólmi 2. ágúst 1888 og var því
rösklega áttatíu ára er hann
léat. Hann var sonur hjónanna
Sigurbjargar Sigurðardóttur
(frá Efstabæ í Sfcorradal) og
Oddgeirs Ottesen á Ytra-Hólmi,
og á Ytra-Hókni átti hann heima
alla ævi. í uppvexti vandist
hann störfum bæði til sjós og
larads, því jafraframt búskapnum
á Ytra-Hóbni var lengi gert út
sexmannafar. Eimnig stundaði
hann sjóróðra suður í Garði á
yngri árum. En óg hygg þó, að
landbúnaður hafi alla tíð staðið
honum nær. Það sýndu hinar
mi'klu jarðabætur og húsa, sem
h.ann lét framkvæma á jörð
sinni. Mun töðufall hafa auk-
izt í hans tíð á Ytra-Hókni úr
um 300 hestburðum í a.llt að fjög
ur þúsund hestburði í meðal ári,
enda rak hann jafnan stórt bú og
í seinni tíð í félagi við Jón son
sinn. Pétur hafði alla tíð mikinn
og vakandi áhuga fyrir öllum
nýjungum í landbúnaði og var
fljótur að færa sér þær í nyt.
Þannig var hann fyrsti bóndi í
sinni sveit til að setja súgþurrk-
un í hlöðu. Hann fékk einnig
fyrstu mjaltavélina og þaranig
var um fleiri nýjungar.
Snemma valdist hann til for-
ustu í sveitarfélagi sínu; var
óslitið hreppstjóri, hreppsnefnd-
armaður og sýslunefndarmaður
frá 1918 til dauðadags, eða í
50 ár, auk þe';S sem haran hafði
margskonar aðra fyrirgreiðslu
fyrir sveituraga sína. Það áttu því
margir erindi að Ytra-Hólmi og
stóð þar jafnan opið hús gest-
risni og fyrirgreiðslu.
Pétur var kvæntur milkilli
gæða- og myndarkonu, Petrínu
Jónsdóttir frá Káraneskoti í
Kjós. Þau áttu tvö börn, Sigur-
björgu, búsetta í Reykjaivík, og
Jón, bónda á Ytra-Hólmi, og
hvíldi búskapurinn mtkið á hans
herðum hin síðusrbu ár.
Ég vil nú, er leiðir skiljast,
færa þessum látna vini mínum
kærar þakkir fyrir áratuga vin-
áttu og samstarf ,og votta ást-
vinum haras mína dýpstu samúð.
Guðmundur Jónsson,
Innra-Hólmi.
f dag er til moldar borinn frá
heimili sínu að Ytra Hólmi í
Innri Akraneshreppi, þingskör-
ungurinn og bændahöfðinginn
Pétur Ottesen fyrv. alþm. —
Hann lést að heimi'li sínu þ. 16.
desember s.l.
Með fráfalli Péturs Ottesen er
horfinn af sjónarsviðinu maður
sem hafði til að bera óvenju
mikinn persónuleika, glæsilegur
þingskörungur, bændahöfðingi
og forustumaður í margvíslegum
framfaramálum þjóðar sinraar um
hálfrar aldar skeið, á því tíma-
bili sem framfarir hafa verið stór
stígari og árangursríkari en
dæmi eru til um áður í sögu
þjóðarimraar.
Pétur Ottesen var fæddur að
Ytra Hólmi þ. 2. ágúst 1888 og
var því á 81. aldurs ári þegar
hann lézt. — Pétur Ottesen
átti til sterkra stofna að telja í
báðar ættir. Foréldrar hans
voru þau heiðurshjónin Oddgeir
Ottesen, bóndi og kaupmaður að
Ytra Hólmi og kona hans Sig-
urbjörg Sigurðardóttir. —
Oddgeir faðir Péturs var son-
ur Péturs Ottesen dbrm. frá
Munaðarhóli á Snæfellsnesi og
konu hans Guðnýjar Jónsdótt-
ur. Þau fluttust að Ytra Hólmi
árið 1859, er Pétur keypti jörð-
ina af Þórunni Stephensera, ekkju
Hannesar Stephensen alþm. —
Alla tíð síðan hafa þeir feðgar
mann fram af manni, búið að
Ytra Hólmi og rekið bú sitt af
miklum höfðings og myndar-
skap. —
Nafni Péturs og afi var sæ-
garpur mikill og atorku maður,
haran stundaði um skeið hákarla
veiðar með góðum árangri og var
einnig talinn afburða góð skytta.
Hann hlaut sérstaka viðurkenn
ingu fyrir störf sín. —
Oddgeir faðir Péturs bjó einn-
ig að Ytra Hólmi. Hann rak
verzlun jafnhliða búskapnum.
Oddgeir gegndi mörgum trún-
aðarstörfum fyrir sveit sína,
hann var ta'linn vel lesinn í ís-
lenzkum fræðum, vinsæll maður
og traustur. —
Sigurbjörg móðir Péturs var
Sigurðardóttir, Vigfússonar, er
síðast bjó í Efstabæ í Skorradal,
og konu hans Hildar Jónsdótt-
ur frá Efstabæ. — Þau hjón áttu
stóran barnahóp og komust níu
þeirra til fullorðins ára. — Voru
þau Efstabæjarsystkyni öll orð-
lögð fyrir framúrskarandi dugn
að, og myndarskap í hvívetna.
— Er sá ættbálkur nú orðinn
all stór, og hefur fest rætur m.a.
um állar byggðir Borgarfjarðar.
Eins og fyrr segir má fullvíst
telja að ekkert tímabil í sögu
þjóðarinnar marki jafn stór spor
í framfara átt og það tímabil sem
liðið er af tuttugustu öldinni.
Það fer því ekki hjá því, að á
slíku framfara tímabili, koma við
sögu margir einstaklingar sem
lagt hafa hönd á plóginn, og
lagt af mörkum mikið starf og
orku við þá alhliða uppbygg-
ingu sem átt hefur sér stað. —
Einn þeirra mætu manna sem
hvað hæst ber í þeirri fylkingu
er þingskörungurinn Pétur Otte
sen að Ytra Hólmi, — það kom
fljótlega í 'ljós á meðan Pétur
Ottesen var enn ungur að árum,
að menra þóttust sjá að þar fór
mikið mannsefni, enda fór það
svo, að honum voru þegar á unga
aldri falin margvísleg trúnaðar-
störf í þágu sinnar heimabyggð-
ar og alþjóðar eftir að hann var
kosinn þingmaður Borgfirðinga
um haustið 1916. Þá aðeins 28
ára að aldri. — Svo sem kunn-
ugt er, átti Pétur lengri þing-
setu að baki, en nokkur annar
fslendingur, fyrr eða síðar, allt
frá því að Alþingi var endur-
reyst árið 1845, til þessa dags og
sat hann samtals á 52 þingum. —
Til marks um það hvað Pétur
Ottesen átti traustu fylgi að
fagna í kjördæmi sínu _ er, að
það kom fyrir að hann væri
sjálfkjörinn, þar sem engiran
bauð sig fram á móti honum. —
Um þær mundir sem Pétur
Ottesen tók sæti á Alþingi, stóð
enn fyrir dyrum lokasóknin í
sjálfstæðisbaráttu þjóðarinnar,
— þar tók hann þegalr virkan
þátt í og skipaði sér í sveit með
þeim mönnum sem fastast sóttu