Morgunblaðið - 29.03.1969, Síða 11

MORGUNBLAÐIB, UAUGARDAGUR ®. MABZ 196»
11
- þegar
kommún-
istar
gerðu
atlögu
að
íslenzku
lýðræði
ust öndverðir við og beittu meira að
segja vaidi sínu til þess að Tékkar gætu
ekki tekið þátt í þessu uppbyggingar-
starfi.
Eftir að afstaða Rússa var Ijós, snér-
ust íslenzkir kommúnistar mjög gegn
því að fslendingar tækju þátt í þessu
samstarfi og töldu að með þvi mundi
þjóðin hlekkja sig eilíflega við Banda-
ríkjamenn. Var Marshall aðstoðin gjarn
an nefnd mútur af þeirra hálfu.
Þetta e ina daemi sýnir augljóslega
tjónun íslenzkra kommúnista við Stalín
og Rússland. Á þessum tíma var Stalín
þeirra guð, Rússland þeirra land. Þeir
mærðu í ljóðum og lausu máli og sögðu
m.a. um Rússland: „Og 1 andið, þetta
undraland, hið endurfædda land, sem
byggt var upp á hreinni klöpp, en
hvergi treyst á sand ... “ Og skerfur
Stalíns var m.a. þessi: „Og þessi maður
horfir yfir hrikaleikans svið í þöglum
krafti skapandans sem þráir starf og
frið ... “ Síðar fé'll svo guðinn Stalín
af stalli, eins og falsguðir gera jafnan
en hvemig átti íslenzkum kommúnistum
á þessum tíma að renna grun í að sá
mikli maður vaeri auðvirðilegur morð-
ingi og vitfirringur.
LOGANDI SLAGSMAL I
ÞJNGINU Á ÍTALÍU
Fyrsta Norðurlandaþjóðin sem tók
afgerandi afstöðu til þátttöku í Atlants
hafsbandalaginu var Noregur, en það
var 3. marz 1949, sem opinberlega var
tilkynnt að norska þingið hefði falið
stjórninni að fara fram á þátttöku
Norðmanma í undirbúningsviðræðum um
stofnun bandalagsins. Tveimur dögum
síðar ákváðu svo Danir að senda Rass-
mussen utanríkisráðherra sinn til Was-
hington til viðraeðna um hugsanlega að-
ild Dana. Nokkrum dögum siðar kom
svo yfirlýsing utanríkisráðherranis að
hann mundi mæia með því við danska
þingið, að Danmörk gerðist aðili að
Atlantshafsbandalagkiu.
Einna mest átök um aðild að banda-
laginu urðu í Frakklandi og á Ítalíu.
Reyndu kommúnis'tar í báðum löndun-
um að stofna til æsinga og óláta og
kvöttu menn til að leggja niður vinnu í
I þessari jeppabifreið var komið fyrir hátalara og þaðan kallað að þtrtgmenn sósialista-
flokksins væri haldið sem föngum í þinghúsinu. Svo virðist sem aðstandendur bifreiðar-
innar hafi haft heimanbúnað, þar sem trékefli er stungið milli rimíanna og vatnskassans.
mótmælaskyni. Á ítalíu kom til slags-
mála £ sjálfu þinghúsinu. Nokkur hóp-
ur manna ætlaði þar að gera aðsúg að
fuHtrúadeiId þingsins, en lögreglan
dreifði múgnum. í>á sló i bardaga millí
þingmanna kristilega demókrataflokks-
ins og kommúnista. Æptu kommúnistar
að demókrötum, að þeir vseru ntorðingj-
ar og glæpamenn. Slíkt er ekki þolað á
ítaliu, og hendur voru látnar skipta.
Þótti það í frásögur færandi, að kven-
þingmenn kommúnista gáfu í engu eítir
í áflogunum og gengu sérdeilis vel fram
í því að hella ákvæðisorðum yfir for-
sætisráðherrann de Gasperi.
Þeir sem höfðu gaman af útreikning-
um og tölum, settu&t hinsvegar niður
og fundu út að ítalskjr þingmenn hefðu
tæmt úr 3000 kaffibollum á meðan 40
klukkustunda umræSa fór fram í þing-
deildinni um málið. Og væntarilega hef-
ur kaffið verið vel sterkt, því það
drukku menn til að halda sér vakand.i
Þegar svo atkvæðagreiðslan fór fram,
kom aftur til slagsmála. Niðurstaðan
varð sú að 342 þingmenn greiddu at-
kvæði með aðild ftalíu að bandalags-
stofnun-inni, en 170 voru á móti.
ARÓÐURSRÆKLINGUM KASTAÐ
í ÞINGMENN
Þegar sáttmálinn var til umræðu í
danska þinginu, kom þar til óláta.
Kommúnistar sem komið höfðu sér fyrir
á ' áheyrendapö'llum þingsins höfðu í
frammi hróp og gerðu tilraunir til að
trufla störf þingsins. með því að kasta
auglýsingaspjöldum og áróðursritum í
þingmenn. Varð lögreglan að handtaka
nokkra menn. sem höfðu sig mest
í frammi.
VONIR BUNDNAR
Víö SAMNINGINN
19. marz var bandalagssáttmálinn
birtur opinberlega. Var þá ákveðinn
að hann skyldi undirritaður í Washing-
tan 4. apríl af utanríkisráðherrum 7
landa, sem stóðu að stofnun þess, en
það voru þau lönd sem áður hafa verið
upp talin. Þá var ennfremur búið að
bjóða fjórum öðrum löndum þátttöku,
Danmörku, íálandi, Portúgal og Ítalíu.
í sáttmálanum staðfestu löndin að
standa saman í baráttu gegn öllum
stríðs- og ofbeldistilraunum í Evrópu
og Norður-Ameríku. í samningnum féli-
ust löndin á að bera tafarlaust saman
ráð sín, ef ástæða þætti til að ætta, að
ógnað væri sjálfstæði eða öryggi einn-
ar bandalagsþjöðar eða fleiri. En höf-
uðmarkmið o-g aðalgrundvö'llur banda-
lagsstofnunarinnar var að vinna a'ð efl-
ingu friðarins, lýðræðisins og öryggis.
Greinilega kemur fram að lýðræðis-
löndin sem að bandal'aginu stóðu bundu
við það mikliar von-ir, svo sem sézt á
ummælum forystumanna þjóðanna
er samningurinn var birtur opinber-
lega. Þá sagði t.d. Bevin utanríkirsáð-
herra Breta: „Samningurinn er varnað
arráðstöfun, gerð til öryggis þjóðunum
sem gerast aðilar að honum.“ Dr. Stikk-
er, utanríkisráðherra Hollands sagSi:
Hoílendingar munu fagna þvi, ef fleiri
þjóðir, sem eflt gætu frið og öryggi i
heiminum, gerðust bandalagsmeðlimir.“
Einar Gerhardsen forsætisráðherra Nor
egs sagði: „Samningurinn mim reynast
haldgóður grundvöllur undir aukna sam-
vinnu lýðræðisþjóðanna.“ Þannig mætti
áfram telja. Þeir einu sem ekki voru
ánægðir með samnángana var tiltölu-
lega fámennur hópur kommúnista í
hverju landi fyrir sig.
1 AUSTRI REISUM
VÉR RADSTJÓRNARVITANN
Snemma byrjuðu umræður hérlendis
um hugsanlega þátttöku Islands að
banda'laginu. Fóru þær umræður fram
bæði opinbérlega og bak við tjöldin..
Segja má aS fyrsta ræðan sem haldin
er um máliS, sé 1. desember 1948, af
Sigurbirni Einarssyni dósent á fullveld-
ishátíð stúdenta. Varaði h-ann í ræðu
sinni við þvi að íslendingar gengju í
„hernaðarbandalag" og taldi bezt að
fylgt væri fram „hinni hefðbundnu
stefnu hlutleysis í hernaðarátökum, sök
um smægðar landsins, vopnleysis og
andúðar á styrjöldum.“
Fljótlega skýrðust línurnar um af-
stöðu stjórnmálaflokkanna til málsins.
Einhugur var innan Sjálfstæðisflokks-
ins um aðild að bandalaginu, svo og að
mestu innan Alþýðuflokksins. f Tíman-
um, málgagni Framsóknarfíokksins má
einnig lesa 16. febr. 1949, að stefna sú í
öryggismálum, sem Sjálfstæðisflokkur-
inn og Alþýðuflokkurinn hafi markað
sér, sé í samræmi við sjónarmið Fram-
sóknarflokksins. Flokkurinn var þó eng
an veginn sjálfum sér samkvæmur í
máli þessu, þar sem yngri menn skáru
sig úr og voru í andstöðu við flokksfor-
ystuna, — margir hverjir að minnsta
kosti. Afstaða kommúnista var hinsveg-
ar skýrt mörkuð. Þeir fylgdu Rússlandi
að málum, og afstöðu þeirra mætti
reyndar setja fram með tveimur ljóð-
línum úr hinni rauðu söngbók þeirra:
„I austri reisum vér ráðstjórnarvitann,
hinn rauða, sem vísar oss leið.“
Af mörgu er hægt að marka hversu
afstaða íslenzkra kommúnista í utanrík-
ismálum var á þessum tíma, háð af-
stöðu Rússa, eins og hún hefur reynd-
ar löragum verið. Til að mynda sagði
málgagn þeirra, Þjóðvi'ljinn í ágúst
1939, að Bretland sé „okkar eðlilegi
verndari“ en rúmum tveimur mánuðum
síðar er blaðinu snúið við og sagt, ,,að
brezka auðvaldið sé sterkasti óvinur-
inn.“ Það sem olli þessum hamskiptum
var að í fyrra skiptið stóðu yfir samn-
ingar milli Vesturveldanna og Rússa
en þegar síðar tilnefndu ummælin voru
viðhöfð voru Rússar og Þjóðverjar biin
ir að gera með sér vináttusamning.
Þá er ótalið að stofnaður var „flokk-
ur“ þjóðvamarmanna. Var afstaða
þeirra til þessa má'ls á yfirborðinu á-
þekk stefriu kommúnista, en átti sér
nokkuð aðra undirrót. Hjá mörgum
þeirra réði tjónkun við Rússa ekki af-
stöðunni, heldur bitu þeir sig fasta í
laerið á þeirri kenningu sinni, að ís-
lenzk menning og jafnvel íslenzk tunga
mundi bíða af því óbætan-lega hnekki,
ef ísland gerðist aðili að bandalaginu
og erlendur her fengi að hafa hér að-
setur. Þeir neituðu og að viðurkenna
að bandalagið væri vamarbandalag, og
nefndu það oftast í þess stað hernað-
arbandalag.
VESTURFÖR RAÐHERRANNA
f byrjun marzmánaðar 'þótti sýnt að“'
íslendingum yrði boðin þátttaka í
bandalaginu, og áður en þær þjóðir
sem stóðu að bandálagsstofnuninni
gengu frá samningsuppkastinu fengu
þær fréttir nokkra staðfestingu. f um-
ræðum á Alþingi upplýstist það, að fs-
lendingar höfðu 12. janúar óskað eftir
því að kanna málið til hlýtar, en það
var ekki fyrr en 9. marz sem Banda-
ríkjastjórn sagði að nú væri hún reiðu-
búin til umræðna.
Þessi yfirlýsing var tekin til greina
Framhald á bls. 12
Ef mynd þessi prentast vel má sjá á henni grjóthnullunga er kastað bafði veríð að Alþingishúsinu og fólkimi sem stóð upp við það. Er
myndin var tekin var lögreglan að riðja Austurvöll með táragasi.