Morgunblaðið - 03.04.1969, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 3. APRÍL 1969
ur er manna lítillíftastur í rit-
hæíti, hefir verið sýndur hroki
í einu af blöðum vorum, og það
af konu, sem ekki hefir sjeð
nándar nærri eins mikið af
heiminum og hið víðförla skáld.
H.K.L. reit í sumar grein í
Morgunblaðið, um „Drengja-
kollinn og íslenzku konuna“.
Frú Guðrún Lárusdóttir svar-
aði þessari grein allhvasst.
Meðal annars vildi frúin gera
lítið úr reynzlu og þroska H.
K.L. og alls ekki viðurkenna
að 'hann stæði jafnfætis tveim
lútherskum prestum og rithöf-
undum, sem hann hafði hnýtt í,
þeim Olfert Richard, forvigis-
manni K.F.U.M. hreyfingarinn-
ar í Kaupmannahöfn, og C.
Wagner, höfundi „Einfalds lífs“
og ,,Manndáðar“.
Það mátti búast við því, að
hinn ungi tízkuhöfundur tæki
frúnni þessar fjarstæður óstint
upp, enda er það nú komið á
daginn. Það er hart fyrir mann,
sem kominn er þó nokkuð á
þrítugs aldur, sem ekki hefir
annað gert en að þroskast og
reyna síðan hann fæddist og
sem nú er suður á Sikiley, að
verða fyrir ámæli um þroska-
leysi frá húsmóður hjer í
Reykjavík. Það mátti búast við
því, að H.K.L. ræki í rogastans
frammi fyrir slíkum hroka og
leyfði sjer að benda á alla þá
mörgu bókaskápa í landinu þar
sem hans „Samlede Verker“
standa við hliðina á Heims-
kringlu Snorra Sturlusonar. Og
þeir sem þekkja H.K.L. vita,
að rithöfundarheiður hans er
honum svo viðkvæm og heilög
tilfinning, að það hlaut að særa
hann djúpt að vera borinn sam-
an við lúfherska prjedikara
eins og Richard og Wagner —
og ljettvægur fundinn.
Svar H.K.L. til frúarinnar
birtist í Morgun-blaðinu á laug-
ardaginn. Fyrst svarar hann
þeim ámælum frúarinnar, að
hann hafi misþyrmt tungu
vorri, á þá leið, að Snorri
Sturluson „sletti tiltölulega
miklu meira“ en hann. Þá snýr
hann sjer að öðrum ákúrum
hennar: „Þar sem frúin gerist
svo djörf að frýja mjer þroska
og lífsreynslu, læt jeg mjer
nægja að skírskpta til ritverka
minna, sem allur almenningur á
íslandi mætti vera að nokkru
kunnur, þau votta skýrar en
nokkuð annað, þótt lítilfjörleg
sjeu, hvers virði sje þroski
minn. Annars varð mjer á að
hvá, þegar jeg las þessi frýju-
yrði konunnar, svo furðanlega
lætur það í eyrum manns, sem
hefir ekki haft annað fyrir
stafni frá barnæsku, en af'la
sjer lífsreynslu og þroska, í sem
margháttuðustum umhverfum
menningarheimsins, að heyra
heimaalinn kvenmann, enda
þótt hún kunni að vera sæmi-
leg húsmóðir, velja sjer hæði-
yrði sakir þroskaleysis. Það er
eins og maður viti naumast
hvaðan á sig stendur veðrið
frammi fyrir slíkum hroka.“
Og enn segir H.K.L.:
„Höfundarmetnaður minn er
altof heilög tilfinning til þess
að jeg hafi löngun til að fara
í samjöfnuð við andlega dúll-
ara á borð við C. Wagner og
Olfert Richard, hversu lokk-
andi sem frægð þeirra kann að
vera i augum frú Guðrúnar
Lárusdóttur."
Þessar ívitnanir nægja til
þess að sýna, að H.K.L. hefir
svarað nokkuð svipað því sem
við mátrti búast af honum. Þó
að maður geti ekki gert að því
að brosa dálítið út í annað
munnvikið að hinu hátíðlega og
innilega monti í grein hans.þá
hlýtur hitt þó að gleðja mann,
með hve miklum hressandi
röskleik hann veitist að þeim
æfagamla misskilningi, að hægt
sje fyrir hvern þann, sem
nokkuð er kominn til ára sinna,
að knjesetja fluggáfaðan rit-
höfund með því að sletta því
framan í hann að hann sje —
ungur. Þegar frú G.L. kallar
H.K.L. óþroskaðan, þá á hún
auðvitað við það, að hanrn sje
ungur. Því síst hefði H.K.L. til
að bera minni þroska tiil rit-
starfa, en þorri hinna rosknari
manna, sem í blöð skrifa, og
engum lifandi manni myndi
detta í hug að bregða um ó-
þroska. Yfirlætið í greinum
hans, munu menn segja, er það
ekki unggæðingslegt? Mig
grunar að yfirlæti hans eigi
sjer djúpar rætur í skapgerð
hans og að það muni fremur
fara vaxandi en minkandi, eft-
ir því sem ha-nn verður fræg-
ari,víðförli og umsvifameiri.
Þá er ekki síður gaman að
H.K.L. þegar hann lætur brún-
irnar síga og mælir frá hvirfli
til ilja þá oddborgaralegu bá-
bilju, að ungur rithöfundur
megi ekki tala óvirðulega um
sjer eldri og frægari höfunda,
sem hann hefir ógeð á. Heyr á
endemi! segir Kiljan, ef það á
að halda fyrir munninn á mjer
með „frægð“ þeirra Riehard og
Wagners, þá ríf jeg mig lausan
og hrópa „andlegir dúllarar" á
eftir þeim. (Þetta orðatiltæki
er það besta sem H.K.L. hefur
dottið í hug, og mun verða
langlíft í tungunni).
Halldór Kiljan Laxness hefir
upp á síðkastið skrifað margt,
sem hneykslað hefir (og mun
ef til vill verða vikið að því
siðar hjer í blaðinu) — en um
hitt blandast engum hugur, að
máttur máls og stíis hefir hon-
um mjög aukist á síðasta ári.
(Þó slettir hann enn óþarflega
mikið. „Evropeis'kur“ er ill
danska, en íslenzka orðið hlýt-
ur að vera evrópiskur eða ev-
rópskur.) Tungu vorri játar
H.K.L. ást sína með þessum orð
um í svari til frú G.L.:
„íslenskt nútíðarmál leikur á
breiðum tónstiga, alt milli
hrópandi ruddaskapar og ljóð-
rænnar fegurðar, og er auð-
ugra af gný ósnortinnar nátt-
úru, jötunættaðri kyngi, töfr-
andi litbrigðum og eg.ghvössum
biturleik, en nokkurt mál ann-
að í víðri veröld, jeg ann hin-
um dælska og ámáttuga krafti
íslenzks nútíðarmáls."
SJALFSTÆÐUR OG MAGN-
AÐUR PERSÓNULEIKI
Víkjum nú aftur að ritdóm-
inum fræga um Vefarann, sem
vakti miklar deilur. „Flestum
kom saman um að þetta væri
ein sú ómerkilegasta bók sem
sést hefði á íslandi. Margir rit-
dómarar töldu það höfuð-
skömm að slík bók væri gefin
út á vora tungu. Sjaldan hefur
nokkurt skáldmenni verið
skammað jafn rækilega fyrir
bók“, skrifar Halldór sjálfur í
Skáldatíma. Og hann bætir við:
„En góðkunningi minn Kristján
Albertsson sem feingið hafði alt
húshæft og kirkjugræft í Aust-
urstræti á víxilinn til að kosta
bókina, hann var nú samt á
öðru máli, og skrifaði um hana
ritdóm sem enn er frægur með
íslendingum af upphafsorðum
sínum: „Loksins — loksins“.
Ritdómur Kristjáns er lang-
ur og verður ekki rakinn hér
nánar. Hann gerir grein fyrir
efni sögunnar, sálarlýsingum
persóna og stíl. Og segir: „í
heild ber verk hans (Halldórs
Laxness) vott um sjálfstæðan
og magnaðan persónuleik, fjöl-
skrúðugan eigin hugsanagróð-
ur, mikla sjálfsrækt gáfaðs full
huga.“
Hann getur þess í grein í
Verði að H.K.L. hafi farið í
maímánuði til Ameríku eftir
ársdvöl hér heima. Dvelji hann
í Winnipeg og muni bráðlega
ferðast um íslendingabyggðir.
Þetta er orðið langt mál.
Greinarnar sjálfar eru skemmti
legar, þegar litið er til baka,
og segja sína sögu, og þar litlu
við að bæta. — E.Pá.
SG-t~.ljC>mplötur SG-Kiljámplötur SG-hij6mplOtur_________________SG - hljómplötur______SG - hljömplötur_____SG - öljómplötur______SG - hljömplötur
SG-HLJÓMPLÖTUR BJÓÐA AÐEINS ÞAÐ BEZTA
g^M_át?P|8lul' SG - hljómplötur SG - hljórnplötur SG-hljómplötur SG-hljómplötur SG-hljómplölur SG-hljómplötur