Morgunblaðið - 03.04.1969, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 3. APRÍL 1969
19
Óðinn og Veiðibjalian við Grænland.
VBiðlBJALLAN BILAR. Islenzku
flugmennirnir komast ekki leiðar sinn-
ar — Óðinn dokar við eftir Ahren-
berg. — Ahrenberg leggur upp en fær
þokufregnir frá „óðni" og snýr aftur.
„í gærmorgun barst sú fregn hingað
til bæjarims frá Óðni, að Veiðibjallan
hefði hafið sig til flugs vestur í ísnum
kl. 4. en eftir örfárra mínútna flug varð
vart við hreyfilbilun svo alvarlega, að
flugan sneri aftur til Óðins.
Var frá því sagt jafnframt, að bilun
þessi væri svo mikil, að eigi myndi ráð-
legt að freista fliugs inn yfir ísinn, og
Óðinn myndi því snúa frá, við svo bú-
ið.
Þessi fregn kom yfir menn eins og
þruma úr heiðskíru 'lofti. Menn höfðu
vænzt þess, að leiðangur þessi, sem frá
öndverðu vakti mikla athygli, gæti orð-
ið þeim leiðangursmönnum til frægðar
og frama. En allar vonir í því efni urðu
að engu í einu vetfangi.
Og þá fór sem oft. vill verða, að
menn spyrja: „Hverjum ver'ður umþetta
kennt?“
Blaðið ræðir síðan um flugufregnina
varðandi ósamkomulag leiðangurs-
manna, og segir í því sambandi: „En
þegar fregnin kom í gærmorgun um það,
að Veiðibjallan væri ekki ferðafær, þá
var þessum tveimur óskyldu málum sleg
ið saman á strætum og gatnamótum og
í A'lþýðublaðinu, og því haldið fram,
að ekkert hefði orðið úr fluginu vegna
ósamkocmulags leiðangursmanna. Ef
nokkuð þvílíkt hefði átt sér stað, ef
mernn, sem leggja út í leiðangur, til að
bjarga mannslifum, létu persónuleg á-
greiningsefni aftra sér frá aðgerð-
um, þá hefðu þeir gert sig seka í þeirri
höfuðsmán, sem orð fá varla lýst.
Að órannsökuðu máli dettur Morg-
unblaðinu ekki í hug að bera slíkar
getsakir á nokkurn þeirra leiðangurs-
manna. En það skal tekið fram í upp-
hafi, að menn þeir, sem bornir hafa
verið í ræðu og riti svo þungum sökum,
eiga heimtingu á að fá þetta mál sitt
rannsakað svo gaumgæfilega fyrir al-
menningsdómi sem kostur er á.“
Og nú tóku að berast nánari skýr-
ingar frá leiðangursmönnum. Eftirfar-
andi skeyti sendi Sigurður Jóns-
son þá Pálma Loftssyni: Sem svar við
fyrirspurn yðar tek ég þeitta fram: Höf
um ekki hætt við leiðangurinn vegna
sundnungar. Mótorinn er ekki í lagi.
Viðgerð ekki möguleg.
Þá barst einnig yflrlýsing frá Schwei
kowsky véiameistara, þar sem hann
skýrir frá því, að eftir tæpl. 5 mín-
útna flug hafi þeir þurft að lenda vegna
þess að hreyfillinn gaf eftir, nálægt
100 snúninga og vegna lækkandi olíu-
þrýstings. Kvað hann ástæðuna fyrir
þvi, að hreyfillinn lét eftir, vera vont
benzín, og engimn búnaður væri þarna
á ísnum tíl að lagfæra þennan galla.
Morgunblaðið birti einnig skýringu
dr. Alexanders um ósamkomulagið, en
þar segir hann, að tíðindamaður Al-
þýðublaðsins hafi af tilviljun orðið
hitustandi á einkasamtal milli hans og
manna sirma um það, hvort réttara
væri að taka loftskeytatækin úr flug-
vélinni vegna þunga þeirra, eða láta
þau vera og hann sjálfur yrði eftir um
borð í Óðni meðan flogið væri að
Lemon-base-camp, eins og þeir lögðu
til. Alexander taldi sig hins vegar þurfa
nauðsynlega að ná taili af vísindamömn-
unum ensku í Lemon base, og því yrðu
loftskeytaitækin að verða eftir. „ ... en
orðasenna þessi jafnaðist eftir nokkr-
ar mínútur eftir að ég hafði ákveðið
að taka tækin úr og fara til Lemon
base. Samkomulag milli min og flug-
mannaima hefur ætíð verið og er hið á-
kjósanlegasta“, sagði Alexander í
skeyti sínu.
— Ástæðan að hætta varð við ferð-
ina á jökulinn, segir Sigurður, var fyrst
og fresnst benzínhlandan, eins og kemur
fram í Morguntxlaðinu á þessum tíma.
Sjálfsagt hefði verið hættuilegt að fljúga
vélinni, eins og á stóð.
Og Sigurður heldur áfram: — Ann-
ars finnst mér núna, þegar ég lít til
baka, að leiðangurinn hafi í rauninni
verið fljótræði. Þó er það vart við okk-
ur að sakast, heildur hygg ég að ótti
og vanhugsaðar aðgerðir aðstandenda
Courtaulds hafi dregið okkur út í þetta.
Þegar fyrst var rætt um, að leiðang-
ur færi héðan til hjálpar mönnunum,
átti Alexander tal við milljónerafrú í
Englandi af íslenzkum æittum, sem tengd
var þessu Courtauld-fólki. Sagði hún
Alexander, að hann þyrfti ekki að horfa
í kostnaðinn til að koma Courtauld til
hjálpar, það yrði allt skilvíslega greitt.
Þess vegna var lagt út í þetta fyrir-
tæki, og kom það okkur því heldur á
óvart, að það andaði köldu til okkar
frá vísindamönnum Watkins í Grsén-
landi þegar samband náðist við þá. Það
var eins og þeim væri ekkert urn ferð
okkar gefið, enda komumst við að því
seinna, að aðstandendur Courtaulds
sendu leiðangur þennan án þess að hafa
samtáð við Watkins.
ÞARF Á ENGRI HJALP A» HALDA
Um þetta mátti lesa í skýrslu, sem
Valtýr Stefámsson, ritstjóri Morgun-
blaðsins tók saman og birti í Morgun-
blaðinu hinn 6. og 7. maí undir fyrir-
sögninni: Óðinsleiðangurinn: Hvers
vegna mistókst hann? Þar segir, að dr.
A.J. hafi ekki vitað betur, en hann væri
í fýllstu samvinnu við Englendingana í
Grænlandi — við aðstandendur þeirra í
Englandi og að hann og þeir félagar
hans hefðu verið fengnir til að fara
þessa för til þess að bjarga mönnum úr
lífsháska.
En hinn 1. maí fær dr. Alexander svo-
hljóðandi skeyti frá stöð Englending-
anna í Lemon á Grærtlandi:
„Watkins leiðangurinn, sem sendxrr
var héðan til þess að leita að Court-
auld, þarf á engri hjádp að halda sem
stendur því að hann hefir birgðir til sex
vikna en hefur aðeins verið í burtu í
11 daga.
Það væri á hinn bóginn gott fyrir
humdana hans að fá viðbótarforða, og
yrði það til þess að Watkins gæti verið
lengur í ferðalagi sínu.
Ég lit svo á að mjög litlar líkur séu á
að koma auga á stöð Courtaulds uppi á
jökiinum.
Ef þér óskið eftir því að fljúga inn
yfir jökulinn, þá er bezt að þér komið
við hérna og takið hér hundafóður, og
leiðsögumann, sem getur vísað yður leið
ina inn yfir jökulinn.
Þér verðið að hafa það hugfast, að
ef þér fljúgið þá gerið þér það á eigin
ábyrgð algjörlega og alls ekki eftir til-
mælum frá mér ... — Lemon.“
Óðinsmemn létu þetta þó ekki aftra
sér og héldu ferðinni áfram, enda þótt
tilefnið væri nú orðið nokkuð annað en
upphaflega var ætlað. En þá var það
sem Veiðibjallan bilaði, og þar með
voru frekari ferðaáætlanir upp á jök-
ulinn úr sögunni. Þá höfðu ísjakarnir
einnig færzt svo saman, þar sem Óð-
inn lá, að skipherrann taldi skipið í
hættu, og krafðist þess að sigla út úr
ísnum.
AHRENBERG FINNUR MENNINA
En víkjum þá sögunni aftur tíl Ahr-
enbergs. Þegar við skildum síðast við
hann, hafði hann verið kominn af stað
en snúið við, þegar þokufregnir bárust
frá Óðni. Um sama leyti bárust fréttir,
að enskur leiðangur undir stjórn Cott-
ons, þess sem beindi fyrst tilmælunum
tfl Alexanders að senda leiðangur til
Grænlands, væri að imdirbúa þriðja
leiðangurinn frá Englandi. En hinn
næsta dag flaug Ahrenberg til Græn-
lands, og gerði brátt tilraun til þess
að fljúga inn yfir jökulinn. Neyddist
hann til að snnla við I fyrstu tilraun
eftir að hafa flogið um 70 mílur inn
jökulinn, þar sem þoka hindraði út-
sýni.
En laugardaginn 9. maí barst loks sú
frétt, að Ahrenberg hefði fundið Court-
auld, þar sem hann var á leið niður af
jöklinum í för með Watkins og félögum
hans. Honum hafði tekist að finna kofa
Courtaulds, og lenda þar nálægt, en
kom að tómum kofanum. Á leiðinni aftur
til Angmagsalik kom Ahrenberg auga
á Watkinsleiðangurinn, og var Court-
auld þar með þeim.
— Já, flugið í heild var mikið
afrek hjá Aihrenberg, segir Sig-
urður, — ef við miðum við þeirra tíma
aðstæður. Og þó hann hefði aldrei beint
samband við mennina eða kæmi þeim
beinlínis til hjálpar, gat hann samt upp-
lýst umheiminn um, að Courtauld væri
á leið til byggða heilu og höldnu, og
róað þannig aðstandendur.
Við minnumst fréttar Morgunblaðsins
um að Courtauld og félagar hafi verið
að vinna þarna að veðurathugunum með
tilliti til flugferða milli Bandaríkjanna
og Englands. Við spyrjum því Sigurð,
hvort hann hafi nokkuð fregnað um
árangur af því starfi: — Nei, og ég
held satt að segja að þetta hafi alls
ekki verið verkefni þeirra. Mér hefur
skilizt, að þessir brezku leiðangurs-
menn hafi að miklu leyti verið heldri
manna synir í Bretlandi, sem stunduðu
nám í Oxford eða við aðra betri há-
skóla Breta, og þeir hafi lagt þetta á
sig til að verða sér úti um einhverja
visindagráður, eins og þá var í tízku.
Courtauld var til að mynda milljóna-
mæringssoniur í London, og faðir hans
átti stórar verksmiðjur í því landi, seg-
ir Sigurður.
Skemmst er frá því að segja, að Ahr-
enberg hlaut mikið lof fyrir flug sitt til
Grænlands. Honum var fagnað með
húrrahrópum, þegar hann lenti hér í
Reykjavík á heimleið, og eins fagnaði
honum mikill fjöldi bæði í Kaupmanna-
höfn og í Stokkhólmi. Hér í Reykjavík
var haldin veizla honum til heiðurs, og
þar flutbu dr. Alexander stutt ávarp
og óskaði honum til hamingju með' ferða-
legið, eins og hann greinir frá í bók
sinni ,,í lofti“.
— Við vissum að það fékk mikið á
Alexander að leiðangurinn skyldi mis-
heppnast og þó kannski enn frekar all-
ar kviksögurnar, sem spunnust út af
þessu, enda þótt hann léti ekki mikið á
því bera, segir Sigurður. — Hann vissi
ekki betur en mannslíf væri í veði, þeg-
ar hann lagði af stað, en um leið hugð-
ist hann með þessum leiðangri reyna
að rétta fjáhhags Flugfélagiins eitthvað
við, eins og hann skýrir frá í bókinni ,,í
lofti“. því að eriend stórblöð hefðu án
efa keypt frásagnir af leiðangrinum dýru
verði. (The Times í London hafði einka-
leyfi á fréttum af Watkins-íeiðangrin-
um og ferð Ahrenbergs). En þetta tókst
ekki, og upp úr þessu var eins og Al-
exander heitinn færi að missa hinn
mikla þrótt sinn til flugsins, enda átti
það nú orðið mjög erfitt uppdráttax.
En þannig lyktaði sem sagt þessum
leiðangri, sem heita mátti að væri að-
alfréttaefni blaðanna hér og ekki síð-
ur í nágrannalöndum okkar mestan
hluta maí-mánaðar fyrir 3® áruim.