Morgunblaðið - 03.04.1969, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÍ), UAOI . . . APRIL 1969
21
Tveir biskupar heimsækja staðinn Pálslund nálægt höfninni i Portsmouth, þar sem álitið er
að Páll hafi stigið á land við komuna til Bretlands. Sé sögn um komu hans sönn, geta þeir með
vissum rétti talið sig eftirmenn hans.
inglega heim á annan end-
ann. Þau snerust aðallega
um þá undursamlegu kenningu
að „Kristur“ eða „Messías“
yrði sendur af Guði til að vera
leiðtogi mannkynsins. Sumir
sáu hann fyrir sér sem hernað-
arleiðtoga fyrst og fremst, sem
í Iíkingu við herforingja ísra-
els nútímans ynni sigur yfir
fjandmannaherjum og aflaði
Gyðingum pólitísks sjálfstæðis
Uppreisnir Gyðinga árin 66 og
132 e. Kr., báðar undir stjórn
mannia, er hylltir voru sem
Kristur, voru öflugustu óeirðir
sem Rómverjar áttu við að
stríða.
Aðrir Gyðingar sáu Krist í
andlegra Ijósi; hann myndi
verða undursamlegt afl sem
umturnaði með öllu núverandi
heimsskipulagi. Hinir róttæk-
ustu í þessum flokki voru Ess-
enarnir.sem drógu sig í hlé til
klausturs síns í Kumran við
Dauðahafið til einlífis, bæna-
halds og lærdómsiðkana, sem
byggi þá undir alheimsbyltino
una. Líkur eru fyrir því að
kristindómurinn hafi fyrst séð
dagsins ljós sem einhverskon-
ar hliðargrein Essenismans.
Fundur „Dauðahafs-handrit
anna“ bókasafns Essenanna,
hefur á síðustu 20 árum valdið
byltingu í sagnfræðilegum at-
hugunum bæði á kristnum
mönnum og Gyðiragum.
Gyðingauppreisnimar tvær,
sem mistókust drógu á eftir
sér eyðingu Rómverja á form-
legum stofnunum Gyðingdóms-
ins, að musterinu meðtöldu, en
sltkur var máttur gyðinglegrar
hugsunar, að hún hélt áfram
að endurkastast í andlegu formi
heimshomanna milli. Hún átti
stærstan þátt í mótun evrópskr
ar siðmenningar og er enn Öfl-
ug undir hinu þríeina merki
Kristindóms, Múhameðstrúar
og nútíma Gyðingdóms, sem öll
hyggjast á tilbeiðslu hins sama
ósýnilega Guðs og hlíta að
mestu sömu siðgæðislögmálum
og Páli voru innrætt á náms-
árum hans i Jerúsalem a fyrstu
öld.
Samkvæmt viðtekinni tíma-
talsfræði, kenndi Galileu-spá-
maðurinn Jesús irá Nazaret í
Jerúsalem um skamma hríð
kringum 30 e. Ki. Hann var
varla byrjaður þar þegar róm-
versk yfirvöld tóku hann af
lífi með krossfestingu.
Páll hafði hvorki séð hann
né hlustað á hann prédika. í
fyrstu kann þetta að virðast
einkennilegt. Hvemig gat
Páll, hinn áhugasumi guðfræði-
nemi, látið slíkan kennimann
fram hjá sér fara9 Sumir hafa
reynt að ráða gátima á þá leið,
að Páll hafi dvalizt með Ess-
enum í klaustri þeirra að Kum-
ran, á meðan á hinum stutta
prédikunarferli Jesú stóð. En
fyrir þessu eru engar sannan-
ir og bezta skýringin hlýtur að
vera sú, að Jesús hafi ekki ver-
ið áberandi á meðan hann lifði;
það er ekki fyrr en eftir and-
lát sitt sem hann öðlas-. hina
stórbrotnu merkingu.
Eftir dauða Jesú virðast fylgi
endur hans hafa ^háldið áfram
að vera til sem skipulögð heild.
Þeir héldu því fram að Jesús
hefði risið upp frá dauðum og
falið þeim mikilvægar kenning-
ar. í náinni framtíð átti Jesús
að koma aftur sem Kristur'
með gnótt af himneskum krafti
og vígja nýja alheimsreglu.
Nafnið á hópnum liggur alls
ekki ljóst fyrir -■ ef til vill
hefur hann blátt áfram verið
kallaður „Lærisveinar Jesú“.
Eða þeir hafa ef til vlll verið
kallaðir „Nazarearnir“ en um
þetta nafn er allt á huldu. Orð-
takið „kristnir mann" var fvrst
tekið í notkun í Antíokkíu um
43 e.Kr. en ekki í Jerúsalem.
Upplýsingar um þá eru af
skornum skammti, en foringi
þeirra virðist hafa verið Jakob
bróðir Jesú, strangtrúaður
hreinlífismaður, ,.em lá svo oft
á bæn, að sagt er að kné hans
hafi verið sigggróir. eins og á
úlfalda. „Hinir tóif“ voru ann-
ar áhrifamikill hópur, sem taldi
sig hafa sérstakt umboð frá
Jesú; um gerðir flestra „hinna
tóir' er litið vitað, en að
minnsta kosti einn þeirra, Pét-
ur, virðist hafa verið mikill
prédikari. Þeim var gefið heitið
„postutar“, það er „sendiboð-
ar“ eða boðberar á máli Gyð-
inga. Sjö „djáknar“ gengdu
minnibáttar hlutverkum. Á
einni samkomu var tala „safn-
aðar“-meðlima 120. Allar þessar
tölur 7, 12, 120 voru algengar
i dulspeki Gyðinga
Meðlimirnir voru guðhrædd-
ir, samheldnir og fullir eld-
móðs. Þeir biðu með ákefð end-
urkomu hins fallna leiðtoga og
hugsanlr þeirra snerust um
kraftaverk og spádóma. Eins og
Essenamxr í Kumran deildu
þeir með sér eignum sínum,
veittu nýjum félögum inntöku
með skírn og höfðu sameigin-
lega mádtíð, með brauði og víni,
sem aðal helgisið En þeir vonx
frábrugðnir Kumran-flokknum
að því leyti, að þeir héldu á-
fram að lifa venjulegu fjöl-
skyldulífi og stunduðu bæna-
hald í Musterinu. „Lærisvein-
ar Jesú“ voru einn af senni-
lega alimörgum dultrúarflokk-
um Gyðinga, sem hvex hafði
sínar sérstöku kenningar um
Krists; þeir hegðuðu sér vissu-
lega sem Gyðingar og litu á
sjálfa sig sem Gyðinga.
Páll komst í kynni við „Læri-
sveina Jesú“ árið 36 e.Kr. eða
um það bil sex arum efth' að
krossfestingin er talin hafa átt
sér stað. Hann vai þá hálf-þrí
tugur og hlýtur að hafa verið
kominn Iangt í guðfræðinámi
sínu og hefur að öHum lík-
indum vakið athygli fyrir
dugnað sinn og atorku. f
fyrstu var afstaða hans ti'.
Jesú flokksins hrein ábeit og
að eigin sögn átti hann veru-
legan hlut að ofsÓKnum á hend
ur þeim. Hann vai þátttakandi
i því er hinn mælski djákni
Stefán var grýttux í hel.
Ástæðan fyrir ofsa Páls er ó-
Ijós. Ekki hefur hann haft
hann eftir lær:föður sínum.
Gamalíel, sem sagt er að hafi
lýst yfir þessu um „Lærisveina
Jesú“: „Látið þessa menn eiga
sig og sleppið þeim, þvi að ef
þetta ráð eða verk þetta er af
mönnum, verður það að engu;
en ef það er af Guði, þá megn-
ið þér ekki að yfirbuga þá. Eigi
má yður það henda að þér jafn-
vel berjist gegn Guði.“ Af sam-
stöðu Páls með ofstækisfullum
ofsóknaröflum má ef til vill
ráða hina eðlislægu atorku
hans. Því hefur jafnvel verið
haldið fram, að hann hafi haft
grun um að hann sjálfur væri
kallaður til að vera Kristur, og
hafi því verið sérstaklega í nöp
við áhangendur Jesú. Sennileg
ast er, að flokkurinn hafi vak-
ið djúpar tilfinningar hjá hon-
um, án þess að honum væri Ijóst
í fyrstu hvað vai að gerast
Eins og stundum á sér stað milli
manns og konu, getur óbeit ver
ið undanfari samdráttar og Páll
misskildi tilfinningar sínar.
Skömmu eftir líflát Stefáns
lagði Páll af stað til Damaskus
með einhverskonar umboð til
að uppræta þar Messíasar-trú-
flokk Gyðinga, sem annaðhvort
var grein af „Lærisveinum Je-
sú“ eða náskyldur þeim. Þetta
var um veturinn 36—37 e.Kr
Einhversstaðar á leiðinni —
ekki er vitað nákvæmlega hvar
— sá hann Jesúin í sýn, sem
varð upphafið að lífsstarfi hans
Til eru þrjár frásagnir af op
inberunni, mismunandi í smáatr
iðum en samhljóða í öllum meg-
inatriðum. Um miðjan dág
fannst Páli, sem hann væri um-
kringdur leiftrandi ljósi, sem
blindaði hann. Rödd sagði:
„Sál, Sál, hví ofsækir þú mig?“
Hann svaraði: ,Hver ert þú,
herra?“ Röddin sagði: „Ég er
Jesús, sem þú ofsækir.“
Frá þeirri stundu var Páll
sannfærður um að Jesús væri
Kristur, og prédikaði það það
sem eftir var ævinnar. Hann
leit svo á, að hann væri kallað-
ur af Jesú sjálfum og jafnaði
opinberun sinni við þá atburði
er Jesús hafði að sögn birtzt
mönnum dagana eftir krossfest
inguna.
í Postulasögunni er látið að
því liggja að Páll hafi haldið
áifram til Damaskus og tekið
skírn hjá trúbræðrum þar, en
síðan hélt hann til Jerúsalem,
þar sem hann hitti Jakob 0“
„hina tólf“. Frásögn hans sjálfs
í bréfinu til Gálatamanna um
20 árum síðar, er ákveðnari:
„En þegar Guði, sem hafði út-
valið mig frá móðurlífi og af
náð sinni kailað, þóknaðist að
opinbera son sinn í mér, til
þess að ég boðaði hann meðal
heiðingjanna, þá ráðfærði ég
mig eigi jafnskjótt við hold og
blóð; ekki fór ég heldur upp til
Jerúsalem til þeirra sem voru
postular á undan mér, heldur
fór ég burt til Arabíu og sneri
svo aftur til Damaskus. Síðan
fór ég eftir þrjú ár upp til
Jerúsalem til að kynnast Kefasi
(Pétri) og dvaldist hjá honum
fímmtán daga, en sá engan af
hinum postulunum heldur að
eins Jakob, bróður Drottins.
Það sem ég skrifa yður, sjá,
Guð veit að ég lýg því ekki.“
Með „Arabíu" hlýtur uð vera
átt við eyðimerkurland þad,
sem nu er hluti af konung-
dæmi Jórdaníu. Þar gat mað-
urinn verið einsamall. Við-
brögð Páls við opinberun sinni
voru því ekki þau að ræða
hana við aðra áhangendur Je-
sú, heldur leita einveru og
dveija við hugleiðingar í allt
að þremur árum. Þetta er ekki
venjuleg hegðun manns, sem
tekið hefur nýja trú og bend-
ir til þess að Páil hafi verið
einstæður persónuleiki.
í síðari skrifum sínum sýndi
hann ekki minnst i áhuga á ferli
Jesú sem jarðnesks kenni-
manns. Hann vitnar ekki í
neina af dæmisögum þeim og
spakmælum, sem urðu uppistað
an í guðspjöllunum f jórum, sem,
þótt enn væru pau óskrifuð,
hljóta að hafa verið til sem
munnmæli. Þegar Páll vitnar í
ritninguna, er það ávallt Gamla
testamentið, sem hann hefur
auðsjáanlega þekkt til hlítar
en aldrei orð Jesú. Jafnvel þeg
ar hann setur reglurnar um
hina heilögu máltíð, vitnar hann
ekki í neinar mannlegar siða-
reglur heldur segir hreint og
beint: „Þetta hef ég fengið frá
Drottni“. Áhugi Páls beindist
einvörðungu að hinum dul-
ræna, upprisna Jesú og vænt-
anlegri afturkomu hans til jarð
arinnar í dýrð Krists. „Tími
okkar þverr óðum“ skrifaði
hann, „heimurinn eins og við
þekkjum hann er á hverfanda
hveli.“
Páll varð brátt tilþrifamest-
ur hinna kristnu prédikara, en
samskipti hans við hina eldri
heild voru oft erfið og stund-
um stappaði nærri algerum slit-
um. Páll viðurkenndi engan sér
æðri og staðhæfði alltaf: „Ég
er postuli og ég hef séð Jesúm,
Drottin vom.“ Jafnframt lét
hann í Ijós lítilsvirðingu á sýn
um annarra þegar þær stöng-
uðust á við hans eigin vitran-
ir. Hann réðst á spámenn, sem
í Kólossu í suður Tyrklandi
voru að rugla trúskiptinga
hans í ríminu með nýjum kenn-
ingum: „Enginn nafi aí yður
hnossið, sá er hefur mætur á
auðmýkt og engladýrkun, stát-
ar af sýnum sínum, upphrok-
ast ástæðulaust af hyggju
holdsins og heldur sér ekki við
höfuðið.“ Það ber mögnuðum
persónuleika hans ljósan vott,
að hann skyldi komast upp með
annað eins og þetta
Páll fór þrjár aðal trúboðs-
ferðir, um Tyrkland og til Mið-
jarðarhafslanda Evrópti. Þær
voru svo þýðingamúklar að sú
bók Nýja testamentisins, sem
nefnist Postulasagan, fjallar að
mestu leyti um gerðir Páls
Ferðalög voru engum sérstök-
um erfiðleikum háð. Samgöng-
ur á sjó og landi voru vel á
veg komnar og maður gat lagt
af stað í ferðalag aokkum-
veginn viss um hve langan tíma
það myndi taka og hvað það
myndi kosta, það -tið hálf önn-
ur öld áður en levðaaðstæður
urðu aftur jaingóðar.
Páll virðist sjálfur hafa stað-
ið straum af kostnaðinum. Ef
tíl vill hefur hann átt einhver ja
sjóði, en hann vann einnig að
iðngrein sinni sem tjaldsaumari.
„Bæði kann ég að búa við lít-
inn kost og ég kann einnig að
hafa allsnægtir“ skrifaði
hann. Það samræmdist fylli-
lega Gyðinglegri hefð að kenn-
ari sæi fyrir sér sjálfur; sér-
hverjum rabhína v-ar ætlað að
stunda einhverja atvinnugi-ein
en hafa ekki trúna sér til fram-
færzlu.