Morgunblaðið - 17.06.1969, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 17. JÚNÍ 1969
11
GEORGES Pompidou, sem
nú hefur verið kjörinn for-
seti Frakklands til næstu
sjö ára er þekktasti stjórn-
málamaður landsins, með
ólíkindum fróður og auk
þess óvenju áhyggjulaus
maður. Þegar hann heldur
innreið sína í Elsée-höll
mun renna upp nýtt tímabil
í sögu Frakklands, og senni-
lega einnig í sögu Evrópu.
Hitt þarf þó ekki að draga í
efa, að hann mun hlúa að
arfleifð de Gaulle, og áhrifa
fyrrverandi forseta mun efa-
laust gæta í allríkum ma>Ii
í neinium stjórrumálaflokki.
Haran forðast að gefa loforð, ef
haran sér f.ram á að erfitt verði
að efna þau. Eins og Nixon
hefur haran kappkostað að fá
orð fyrir að vena traustur og
áreiðanlegur, en ek'ki hirt um
að vera taliran huigmyndaríik-
ur. Og haran hefur aldrei not-
að sér mátt fjölmiðluiraartaekj-
arana eins og Wilson hefur
gert.
Pompidou er dæmigarf af-
spremgi hiras franiska stjóirtniar-
far,s. Hanin eir somiansoniuir fátæks
í nýlegu blaðaviðtali kvaðst
Pompidou telja mamnökilninig
sinn höfuðkost, og sú skilgrein-
inig felur væntanlega í sér að
haran kurani að raota fólk sjálf-
um sér til framdráttar. Hvað
sem því líður gerði hairan sig
fljótlega ómissandi í hópi sam-
starfsmararaa de Gaulles, án þess
þó að trana sér fram á nokk-
um hátt.
Á fyrstu árum samvininu sinn
ar við de Gaulle fékkst Pompi-
dou við miraniháttar rraálefind,
nánast fjölskyldumál hershöfð-
Georges Pompidou — Lærisvei nn hershöfðingjans sezt nú við
stjórnvölinn.
Hann mun hlúa að arfleifð de Gaulles
næstu sjö ár.
En þrátt fyrir að Georges
Pompidou er sá stjórramálamað
ur, sem Frakkar telja sig
þekkja einna bezt, er harain þó
að mestu óráðin gáta. Fortíð
Pompidouis getur ekki varpað
Ijósi á eða gefið raeiiraa raun-
sæja vitraeskju um framtíðina.
Þó að hann hafi gegnt forsaet-
isráðfhemraembætti í sex ár sam
fleytt — sem má telja einstakt
í Frákklandi um tugi ára hef-
ur það fremur aukið á leynd-
ardóminin era leyst haim.
Á þessum sex árum var fram
fylgt möngum af helztu stefrau-
málum de Gaulles, þar á meðal
má nefna ákefð hans að halda
Bi-etum utan Efraahagsbanda-
lagsiras, brottvísun aðalbæki-
stöðva A11 antáhafsbandalagsine
frá Frakklandi, tilraunir vonu
gerðar til að hverfa aftur til
gullfótarins og afstaðan var
mörkuð til Sovétríkjanma. Samt
er mjög erfitt að greina hver
var pensónulegur þáttur Pom-
pidous í öUum þessum málurn
og rauraar fleinum. Því að sú
stiaðirieytrad er augljós ag vetrður
ekki hrakira, að þrátt fyrir all-
an frarraa Pompidouis og vel-
gengni — sem keranari, banka-
stjóri, stjórnimálamaður — þá
hefur hanin alltaf verið undir-
tylla. Nú reraraur upp sú stuind
í fyrsta skipti í lífi haras, að
haran er komiran í þá aðstöðu
að verða stjómandinn.
Hvort sem svo hefur æxlast
til eða tækifærið boðist til að
skapa og framkvæma eigin
stefrau, hefur haran aldrei þurft
að taka á sig eradanlega ábyrgð
gerða siraraa. Hiragað til hefur
fátt komið íram, sem benti til
afdráttarlauss fráhvarfs hans
frá stefnu de Gaulles, en engu
að síður hefur Pompidou hamr-
að á því í kosninigabaráttunni,
að haran væri ekki bergmél for
setans fyrrverandi, og haran
gerði sér grein fyrir því að
þjóðin vildi breytiragar og úr-
bætur án átaka og óróa. Þeg-
ar öll kurl koma til grafar sést
því, að Pompidou hefur fyxst
og frernst komizt til Elysée-
hallar, vegna þess að de Gaulle
beið ósigur og sagði af sér fyr-
ir fáeinum vikum.
Pomipdou er í sumu ekki ó-
líkur Harold Wilson, forsœtis-
ráðherra Breta. Hamn er um-
fram allt meistaralega slyngur
og leikirun stjórramálamaður.
Haran er einnig ráðríkiur og
hann er öðrum snjallari í um-
geragni við fólk. En þar rraeð
er seranilega upp talið það sem
svipað ei' með þessum tveimiur
möraraum. Pompidou hefur ekki
fyrr en í þessari kosningabar-
áttu kastað sér út í iðu og ólgu
stjónramálarunia.
Þótt furðulegt megi virðast
hefur hann aldrei verið félagi
Observergrein eftir
bónda í Auvergne og foreldr-
ar hans voru kenmara/r. Þar
sem hornun var gert kleift að
ganga merantaveginn, sökkti
hanm sér niður í raámið og þótti
snerrarraa afburða nemiaradi.
Hann flaug í gegraum „agrége“
prófið við Ecole Normale, með
sénstökum glæsibrag, en það
próf skipar uragum náimismöran-
um í röð frerrastu menmtamarana
og valdamanma Frakklands.
Hanm fókfcst við kennslu í
Marseilles í tíu ár og síðam í
París. Á því leitour eragiinm vafi,
að á þessum árum átti haran
þaran metnað einan að standa
sig vel í stöðu sirani sem keran-
ari, og æðsti draum-ur haras þá
virðist hafa verið að hljóta
bókavarðarembætti skólaras.
Pompidou hefur alla tíð verið
bók'hneigður ' maður með af-
brigðum, og fróður er hann svo
orð er á gert og betur heima í
skáldskap t.d. Baudelaire og
Apollianaire en flestir aðrir.
Það vakti til dæmis eftirtekt
í ræðu sem hann flutti fyrir
skiemm-aiu í Straissbourg, að
haran vitnaði í ljóð sex
frairaSkra skálda. Haran hefur
gefið út safn ritgerða um bók-
menntir og franska ljóðagerð.
Haran er mikill aðdáandi André
Malraux, og sjálfur hefur
hanm alltaf átt þainn draum að
fást við ritstörf.
I heimisstyrjöldinmi síðari var
hanm fótgönguliðsforiragi unz
Frakkland féll í hendur Þjóð-
verjum árið 1940, en kom lítið
við sögu meðan á hernámi
þeirra stóð. Þó hafði hann sam-
úð með starfsemi frönsfcu neð-
an j ar ða hhr ey fi ragar i nna r, og
haran gerðist ákafur og heitur
aðdáandi de Gaulles. Þegar
Frakkland hafði verið frelsað
úr klóm Þjóðverja árið 1944 og
Pompidou reit René Brouillet,
einum helzta ráðgjafa de GauU-
es, bréf til að biðja um starf,
notaði hanm þá görnlu aðferð,
sem tíðkuð er ekki síður í
Frakklandi en anrnars staðar, að
færa sér í nyt kunniragsskap
við gamlan skólabróður til að
komast áfram. De Gaulle var
að skima í kringum sig eftir
peranafærum manni, og Brouill-
et og Pompidou höfðu verið
góðir vinir, þegar þeir voru
sarraan við Ecole Nonmale.
Haran fékk starfið, sem hann
sótti um, og starfaði í þágu
gaullista í tvö ár, aðallega við
að semja ræður og gera tillög-
ur. Mikið orð fór af gáfum
haras, hann vanm gagnlegt starf
og gamaU samstarfsrraaður de
Gaulles minnist þess að Pampi-
dou var alltaf nærstadduir þeg
ar á þurfti að halda.
John de St. Jorre
iragjans. En þannig létti hanin af
hönuim mörgum áhyggj'um, og
de GauUe og koraa hans hafa
aldrei getað fullþakkað homurn
að hann tók að sér að stjónrna
góðgerðasjóði, sem stofiraaður
var í miraningu dóttur þeirra
heittelskaðirar, Önnu, sem lézt
vanigefin.
Engin ástæða er til að ætla
að ekki hafi búið heilt undir
hjá Pompidou. Hann var mikill
aðdáandi de Gaulles og sumir
sögðu jafnvel að hamm tilbæði
hann. Haran hafði áraægju af
því að starfa fyrir hanm, jafn-
vel þótt öranur störf tækju hug
hans allan, fyrst í þjórausitu
rikisinB og síðar í Rotsehilds-
banfca, á áruraum 1946 til 1958,
þegar de GauUe hafði eragin af-
skipti af fröraSkum stjómmál-
uim og dvaildist sem útliagi að
s veitaisetri sírau. En eragu að síð
ur l'á það í eSli haras að sOofma
sifellt hærra og hærra. Og áð-
ur en de Gaulle kom aftur til
valda 1958 var hanin orðinin
eiran raámasti ráðunautur haras.
HerShöfðinginm tóik mikið
mark á tillögum haras. Það var
meðal aninars fyrir áhrif hans
að hershöfðinginm ákvað að
reyna ekki að endurreisa flokfc
gaullista, RFP, eftir klofning
hans 1953, þótt ritari flokksiras,
Jacques Soustelle, væri því ein
dregið fylgjandi. Pompidou var
ómissandi ráðgjafi á óróadög-
unum er leiddu til þess að de
GauUe tók völdin 1958, tiUögu
góður og traustur.
Pompidou hafði ekki gert sér
ljóst, að hvaða rraarki skyldi
stefnt. Tveirraur árum eftir að
hann hóf störf fyri-r Rotsohild
var haran orðinn bankastjóri.
Þessi skjóti frami raægði hon-
um um skeið og veitti haraum
mikilsverða reynslu á sviði
bankamála og stjómunar. Á
þessum árum hafði haran eiranig
yfirumsjón með fjárfestimigu í
N.—Frakklandi og endurskipu-
lagningu járnbrautarana. Hann
hafði góð laum, og hann og
Claude, lífsglaða eiginkonan
hans, gátu leyft sér mikinm
munað.
Á fyrstu sex mánuðum bráða
birgðastjórnariraraar 1958, var
Pompidou námasti ráðgjafi de
Gaulles. Hanm neitaði þó til-
boði um stöðu aðalritara for-
setans í Elysée-höll, sneri aftur
til bankaras og starfaði þar í
tvö ár í viðbót. Þótt Potmpi-
dou væri bankastjóri var hanm
alltaf viðtoúinm, ef de Gaulle
þurfti á horaum að halda. T.d.
bar hann hita og þuiraga við-
ræðnanraa við fulltrúa Þjóð-
frelsishreyfingarimraar í Alsír
1961, en þær leiddu til undir-
ritunar Evian sammingsins,
Stjórnarstarfsmaður, sem flutti
Skilaboð milli de Gaulles og
Pompidous á meðan á viðiræðm-
uraum stóð, segir, að Pompidou
hafi stálvilja, sé lipur samrn-
ingamaður, gætinm og hygginm.
Framtíð Pompidous var loks
iras ráðin, þegar hamm varð amm
ar forsætisráðihenra de Gaulles,
1962. Áður hafði hanm hafmað
tilboði um stöðu fjármálaráð-
herra í ráðuneyti fyrirretranara
síns, Midhels Debres. Sem for-
sætisráðherra var Pompidou
tryggur þjónm de Gaulles og
gegndi embætti sínu óaðfinm-
anlega. Haran fjallaði fyrst ag
firemst um efraaihaigs- og félagis-
mál, en þurfti lítið að skipta
sér af utanríkis- og varnar-
málum. Það gerði hershöfðinig-
inn sjálfur. Eitt afrek má nefna,
sem Pompidou varnm á forsætis-
ráðherraferli síraum. Honum
var feragið það vandasama verk
efni að firaraa 800 þús. Evrópu-
mönnium, sem fluttu frá Alsír,
stað í fröoskiu þjóðfélagi og
það tókst horaum með prýði.
Hin miklu þjóðfélagsumbrot
og óeirðir í Frakklandi í maí á
s.l. ári, sem bæði de Gaulle og
forsætisráðherra haras báru
nofckra ábyrgð á, en hvorugur
sá fyrir, leiddu í ljós, að Pompi
dou hafði feragið mikimm áhuga
á stjórnmálalegum völdum, og
mikil hætta var á, að de Gaulle
misisti völdin, þótt það væri
horaum þvert um geð. Það var
Pompidou, sem tókst að lægja
öldurraar. Hanin fékk de Gaulle
til þess að hætta við nær von-
lausa þjóðaratkvæðagreiðshi,
og átti mestan þátt í kosniraga-
sigri gaullista s.l. sumar.
í stað þess að þakka Pompi-
dou góða frammistöðu, svipti
de Gaulle haran embætti. Þrátt
fyrir það, hélt forsætisráðherr-
ann fyrrverandi áfram að
starfa fyrir herSh öfð iragj aran og
átti mikiran þátt í að friða upp-
reisnargjarnam hluta þirag-
flokks gaullista í janúar s.L, þeg
ar de Gaulle bannaði vopma-
söilu til ísrael. Einnág gtudidi
Pompidou forsetamn í kosn-
ingabarátturani fyrir hina
örlagartku þjóðaratkvæða-
greiðslu í apríl.
Nýkjömi forsetinn hefur á-
unnið sér mjög miklar vinsæld-
ir meðal almenmirags. Hann er
traustvekjandi, þegax hamn
keiraur fram á opinberum fund-
um, klæddur léttum gráum föt-
um, með sterka andlitedrætti
og hrjúfa rödd. Hamm á auð-
velt með að gera flókna hluti
einfalda og róleg og geðþekk
framkoma hamis í sjónvarpi hef
ur aukið fylgi hans.
Pompidou er hæðinm, en
breitt bros og hlýlegur glampi
í augum, taka broddirun úr at-
hugasemdum haras. Hanm er eft-
irlæti skopmyndateikmara, em
sjálfur hefur hamm hæfileika
þeirra til þess að draga fram
galla, á útliti og persómiuleika
manna, og ýkja þá. Pompidou
reynir að halda opimiberu lifi
og eirakalífi eins aðskildu og
mögulegt er. Hanm og koma
haras kurana bæði betur við sig í
hópi listmálara, rithöfunda og
kvikmyndaleikaia, en stjórn-
málamanmia og eriendra sendi-
rraararaa. Fyrsta verk Pompidou,
þegar hann tók við skrifstofu
forsætisráðherra í Hotel Matig-
non 1962, var að fjarlægja
drungalegar andlitsmyndir af
Ridhelieu, Mazarin og Colbert
og setja í staðinn málverk eft-
ir Soulages, Max Ernst og Bra-
que. Pcmipidiou-ihjóniiin eiga
gllæsilaga ibúð í fögnu umlhiverfi
í hjarta Parísar, sveitasetur í
Carjac og annað, sem þau kalla
„Hvíta húsið“, skamimt fyrir
vestan Paris.
Hverniig mun Pomipidou
stjórna Frakklandi? Talið er að
hann verði eins valdamikill og
die Gaoiile en sveipi sig efktki
sama leyradardómsbjúpi og fyr-
iirreniraari haras.
í kosniragabaráttu sinini lof-
aði Pompidou, að útvarp og
sjónvarp yrðu frjálsari en áð-
ur, og skoðanaskipti forsetams
og ríkisstjórraarinnar aranars
vegar og þessara tveggja aðila
og þingsins hins vegar, yrðu
aukin til murnia. Flestir eru þeirr
ar skoðuraar, að þessi loforð
verði haldin.
Erfitt er að gera sér ljósa
framtíð fimmta lýðveldisiras, eft
ir að hinm sérstæði stofnamdi
þess er hættur að stjóma. Pom
piidlau raýtur stuðniiingis mulkiiils
meirihluta þinigmanma oig
stjórniaramdstaðan er margklof
in. En þrátt fyrir þetta, verð-
ur hanm að taka tillit til
sterkra afla í þjóðfélaginu, sem
andvíg eru stjórn hans.
Það er skoðun fréttamanna,
að Pompidou fjalli fyrst og
frerrast um efnahags- og félags-
mál, eiras og hann gerði sem
forsætisráðherra, en haldi ut-
anríkismálastefnu de Gaulles
nær óbreyttri. Hanm kemst þó
ekki hjá því, að endurskoða
þegar i stað banmið við vopna-
söliu til ísrael. Ekki er tailið
að hann aflétti því í heild,
heldur heimili aðeins sölu vara
hluta í frörask vopn. Frökkutn
finnst ekkert liggja á að fjalla
um aðild Breta að Efnahags-
bandalagi Evrópu, en nýkjömi
forsetiran og ráðherrar hans
gera sér ljóst, að straumhvörf
eru í nánd varðandi samstarf
Evrópuríkja. Eirakenmist af-
staða þeirra til þessara mála
fremur af ótta við efnahags-
lega yfirburði V-Þjóðverja,
en hugsjóraum eða viðskipta-
hagsmuraum.
Helztu irananríkisvandamál,
Framhald á bls. 22