Morgunblaðið - 31.10.1970, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, LAU'GARDAGUR 31. OKTÓBER 1970
Vilja fá að
heyra meira
af íslenzkri
tónlist
— sagt frá tónleikaferð
Kvartetts Tónlistarskólans
til Norðurlanda
— ÞESSI tónleikaferð var
ekki farin til fjár, heldnr tii
þess að brjóta ísinn og kynna
frændþjóðum okkar á Norð-
urlöndiim ísienzka tónlist,
eldri sem yngri. Eftir þær
undirtektir, sem við fengum,
erum við ákveðnir í að láta
ekki hér staðar numið, lield-
ur fara víðar og kynna livað
er að gerast og hefur gerzt
í íslenzku tónlistarlífi.
Þannig mælti Björn Ólafs-
son konsertmeistari er frétta-
maður Mbl. fór á hans fund
til að frétta af tónleikaferð
Kvartetts Tónlistarskólans til
Norðurlandanna nú fyrir
skömmu. 1 blaðadómum, sem
borizt hafa, sést, að tónleika-
ferðin hefur náð tilgangi sín-
um, því gagnrýnendur fagna
komu íslenzku hljóðfæraleik-
aranna innilega og eru sam-
mála um þýðingu slikrar
kynningar, þótt ekki séu þeir
allir sammála um verk og
flutning. 1 bréfi, sem Mbl.
barst frá norska píanóleikar-
anum Kjell Bækkelund, segir
hann: „Það er sjaldgæft að
heyra íslenzka tónlist i Nor-
egi, því þrátt fyrir öll þau
fögru orð, sem sögð eru í
nafni norrænnar samvinnu
eru framkvæmdirnar allt of
litlar. En nú er nýlokið heim-
sókn íslenzkra tónlistarmanna
sem kynnt hafa útvarpshlust-
endum nokkur íslenzk verk.“
Segir Bækkelund síðan frá efn
isskránni, sem áheyrendur
hafi sýnt mikinn áhuga.
Kvartett Tónlistarskólans
er skipaður Bimi Ólafssyni
konsertmeistara, Jóni Sen
fiðluleikara, Ingvari Jónas-
syni violuleikara og Einari
Vigfússyni sellóleikara. Þeir
eru eins og kunnugt er allir
í Sinfóníuhljómsveitinni og
kenna við Tónlistarskólann.
— Það var Ingvar Jónas-
son, sem fyrstur kom fram
með þá hugmynd í fyrravor
að kvartettinn reyndi að gera
eitthvað til kynningar á ís-
lenzkri tónlist erlendis, sagði
Björn. Hann hefur síðan haft
veg og vanda að undirbún-
ingi þessarar ferðar og á þar
heiður skilinn. Þessi ferð var
nkki farin til fjár og því sótt-
um við um styrk til Menn-
ingarsjóðs Norðurlanda og
höfum fengið vilyrði fyrir
honum, en til bráðabirgða
fengum við lán hjá mennta-
málaráðherra og Tónskálda-
félagi íslands og einnig er
vert að taka fram að skóla-
stjóri Tónlistarskólans og
Sinfóníuhljómsveitin sýndu
okkur mikinn velvilja í að
gefa okkur leyfi frá störfum
þessar rúmu tvær vikur, sem
tónleikaferðin stóð.
— Fyrstu tónleikar okkar
voru í Osló, í tónleikasal rik-
isútvarpsins, og stóð útvarpið
fyrir þeim i samvinnu við
kammermúsikklúbb. Þar sem
ekkert hafði verið getið um
tónleikana í blöðum söknuð-
um við margra Islandsvina,
sem ekki höfðu vitað af
þessu. Til dæmis hittum við
Orgland í leikhúsi daginn eft-
ir og var hann alveg eyði-
lagður yfir að hafa ekki vit-
að af tónleikunum. Ekkert
var skrifað um tónleikana í
norskum blöðum, en þeim
mun verða útvarpað þar.
—- Frá Noregi fórum við
til Stokkhólms, til Hasselby-
hallar, sem er menningarset-
ur Norðurlandanna, eins og
kunnugt er. Þar bjuggum við
og héldum þar einnig tón-
leika, sem voru mjög fjöl-
sóttir. Hásselby er yndisleg-
ur staður og umhverfið fag-
urt og vel við okkur gert á
allan hátt. Sendiherrahjónin
höfðu haldið okkur boð tveim
ur dögum fyrir tónleikana í
samráði við Birger Olsson,
sem ræður ríkjum i Hassel-
by, og var þangað boðið
helztu tónskáldum og gagn-
rýnendum Svía. Einnig hafði
verið sagt frá komu okkar í
blöðum og átti það sinn þátt
í hve fjölmennt var á tón-
leikunum. Einnig lékum við
í sænska útvarpið.
1 Sviþjóð, sem og í Noregi
og Danmörku lék kvartettinn
fjóra íslenzka strokkvartetta:
„Kvartett 1969“ eftir Leif Þór
arinsson, „Kvartett 1968“ eft-
ir Þorkel Sigurbjörnsson og
er sá kvartett tileinkaður
Kvartett Tónlistarskólans í góðra vina hópi á heimili íslenzka sendilierrans i Stokkhólmi.
Frá v.: Jón Sen, Simon Edvardsen, ópernsöngvari, sem hingað kom m.a. með sænsku óper-
una, sem flutti Figaró í Þjóðieikhúsinii, frú Kröyer, frú Lanz.ky Otto, Einar Vigfússon, l.an-
zky-Otto, sem kenndi liér liljóðfæraleik á símim tíma, Ingvar Jónasson og Haraldur Kröyer,
sendiherra.
Hásselbyhöll, Kvartett opus 21
eftir Jón Leifs og kvartett
nr. 2 eftir Helga Pálsson.
— Það var sérstaklega gam
an að leika þarna kvartett-
inn, sem helgaður er Hássel-
byhöll, sagði B.jöm.
í gagnrýni í Dagens Nyhet-
er segir Claes M. Cnattingi-
us, að það sé beinlínis
hneyksli hve Svíar viti lítið
um tónlist þessarar bræðra-
þjóðar og því hafi tónleikam-
ir í Hásselby verið einkar gott
tækifæri til að heyra verk
eldri og yngri höfunda ís-
lenzkra. Ræðir hann síðan
nokkuð um verkin og seg-
ir að sér hafi komið mest
á óvart kvartett Jóns Leifs,
„Dauði og líf“. Lýsir hann
hrifningu sinni á verkinu og
segir flutning tónlistarmann-
anna hafa átt sinn mikla þátt
þar. Að lokurn segir gagn-
rýnandinn, að í heild hafi ver
ið gaman að kynnast þess-
um strokkvartett og hefði ver
ið vel til fundið ef hann hefði
farið í tónleikaferð um land-
ið á vegum sænska ríkisins.
í Svenska Dagbladet hrós-
ar Carl-Gunnar Ahlen öllum
verkunum og segir hljóðfæra
leikarana heiðarlega og list-
ræna í flutningi sínum — í
staðinn fyrir að „pólera“
hljóminn leggi þeir aðal-
áherzluna á að gefa tónlist-
inni karakter. Hrósar hann
mjög fyrirliðanum, Birni Ól-
afssyni.
— Að lokinni heimsókninni
í Sviþjóð héldum við til Hels-
inki sagði Björn, þar sem við
lékum verk Leifs Þórarins-
sonar á „Nordiska musikdag-
ar“, norrænni tónlistarhátíð,
sem þar stóð yfir, en hún er
haldin til skiptis á Norður-
iöndunum. Á þessari tónlist-
arhátíð voru einnig flutt verk
eftir Atla Heimi Sveinsson og
Þorkel Sigurbjörnssoh, en allt
sem þarna var flutt, var í
mjög nýtízkulegum anda.
Dómar um leik kvartetts-
ins í Finnlandi hafa ekki bor-
izt, en frá Finnlandi hélt hann
til Árósa í Danmörku.
— í Árósum héldum við tón
leika í sal tónlistarskólans í
borginni og lékum við á veg-
um AUT, sem er félagsskap-
ur ungra tónlistarmanna í
Árósum. Tónleikamir voru
heldur illa sóttir, enda sagði
mér danskt tónskáld, að að-
sókn að tónleikum í Dan-
mörku væri ekki meiri en svo
að stórstjörnur eins og Stem
og Glaude Arran léku aðeins
fyrir hálfu húsi.
Tónlistargagnrýnandi Jyll-
lands-Posten harmar hve fáir
áheyrendur voru en segir
skýringuna e.t.v. liggja i því
að sama kvöld hafi verið sið-
asta sýning á vinsælli óperu í
sama húsi. „Islenzki kvartett-
inn reyndist mjög duglegur,
leikur hljóðfæraleikaranna
fjögurra var hljómmikill og
samhljómur nákvæmur." —
Gagnrýnandinn segist ekki
sérlega hrifinn af eldri verk-
unum á efnisskránni en hrós-
ar verkum yngri höfundanna
og segir Þorkel Sigurbjöms-
son miklum hæfileikum bú-
inn.
— Frá Árósum lá leiðin til
Kaupmannahafnar og þar lék-
um við fyrst fyrir Islendinga
í húsi Jóns Sigurðssonar.
Munu þetta vera fyrstu tón-
leikamir, sem þar eru haldnir
og okkur fannst við vera
komnir á íslenzka grund. Því
freistuðumst við til að leika
með eitt erlent verk, kvartett
eftir Mozart. — Þegar ég sá
skiltið utan á húsinu, þar sem
stóð: „Islandsk kulturcentr-
um“ fylltist ég gleði yfir að
við, þessi litla þjóð, skyldum
eiga menningarmiðstöð á er-
lendri grund. Daginn eftir
héldum við tónleika í sal Tón
listarskólans í Kaupmanna-
höfn — og þar með laukhinni
eiginlegu tónleikaferð okkar.
Gagnrýnandi „Politiken"
gladdist í dómi sínum yfir því,
hve ánægjulegt hefði verið að
hlýða á þennan tónaboðskap
frá fjarlægri eyju. Fannst
honum verkefnavalið gef»
skemmtilegan þverskurð af is
lenzkri tónlist, eldri og yngri
og hefði tilbreytingin á tón-
leikunum því verið mikil.
Gagnrýnandi Berlingske Tid
ende sagði, að þótt kvartett
Tónlistarskólans ætti ekki
heima í úrvalsflokki á heims-
mælikvarða, hefði hann gef-
ið góða mynd af þessum f jór-
um tónskáldum og væri virki-
lega þess virði að á hann væri
hlýtt. Segist hann yfirleitt
ánægður með verkin og seg-
ist aldrei hafa heyrt fallegra
verk eftir Jón Leifs.
Gagnrýnandi Berlingske aft
enavis harmaði að áheyrendur
skyldu ekki hafa verið fleiri
og segir að þeim sé alveg ó-
hætt að mæta næst, þegar
kvartettinn komi — svo mik
ið hafi hann fram að færa.
Lýsir hann yfir hrifningu
sinni á verkum ungu höf-
undanna, sérstaklega verki
Leif's Þó'rairinssioiruar.
— Þessi ferð var í heild
mjög ánægjuleg og lærdóms-
rík fyrir okkur, sagði Bjöm,
og við lærðum heilmikið um
það, hvernig hægt er að skipu
leggja svona ferðir. Er mikill
hugur í okkur að láta ekki
Framhald á bls. 21
Ásgrímur Jónsson
og frú Bjarnveig
Meðal verðmætustu dýrgripa
þjóðarinnar, á borð við þá, sem
nú eru í eigu Þjóðminjasafnsins
og Handritastofnunarinnar, má
eflaust telja þann vísi að safni
af verkum Kjarvals, Jóns
Stefánssonar og Þórarins Þor-
lákssonar, sem nú eru í eigu
tveggja listasafna borgarinnar.
Mikið vantar þó á að þessi söfn
geymi heillega mynd af list-
sköpun þessara afreksmanna
okkar.
Um Ásgrím Jómsson, einn höf
uðsnillinginn, gildir þó öðru
máli, þar sem hann „stakk und-
an“ verulegum hluta verka
sinna, lét engan sjá þau eða vita
um þau, og afhenti ríkissafninu
að minnsta kosti helming lífs-
stárfs síns. Þetta er liklega stærri
gjöf en nokkur þjóð hefur þeg-
ið af velgerðarmanni sínum.
Ásgrímur Jónsson var um flest
fyrirhyggjusamur maður. Þó
mun hann tæplega hafa gert sér
grein fyrir því, hve illan að-
búnað myndir hans áttu við að
búa í húsi hans við Bergstaða-
stræti, en nokkrum hluta þeirra
hafði hann komið fynr í kjallara
geymslu, þar sem loft var kalt
og rakt. En í þessum raka kjall
ara geymdi hanm þau málverk,
sem hann ætlaði ekki að „selja“,
og sum þeirra ef til vill, mála í
síðar, enda ýmist merktar orð-
unium „fullgerð" eða „ófullgerð".
Þessi geymsla mun þó eiga eftir
að reynast frægasti kjallari borg
arinnar og geymir nú hundruð
verka listamannsins, þar á með
al þær myndir, sem hann „faldi“
á sínum tíma og nú hefur verið
bjargað frá eyðileggingu, sem
yfir þeim vofði.
í einu hafði Ásgrímur Jónsson
reynzt fyrirhyggjusamur og vit-
ur. Er hann fól frænku sinni
Bjarnveigu Bjarnadóttur yfirum
sjón verkanna eftir sinn dag. Er
ekki öðrum en undirrituðum
kunnugra um vilja Ásgríms í
þeim efnum, enda hafði frú
Bjarnveig um langan tírna verið
honum dyggur og hollur ráð-
gjafi, sí og æ uppörvandi hann
og hvetjandi, að leggja ekki ár-
ar í bát hin síðustu ár, sem
hann bjó að mestu á spítala og
þráði að tjá sig en þurfti mjög
á aðstoð að halda.
Myndir þæir, sem Ásgrímur
Jónsson ánafnaði ríkinu, eru ó-
mietanllegir þjóðardýrgriplir, og
höfum við mörg, sem þó þekkt-
um Ásgrím mjög náið, aðeins
örlitla hugmynd um hverju
hann lumaði á, en mörgum þeirra
verka hefur frú Bjarnveig, bein
línis bjargað frá eyðileggingu
síðustu tíu árin, sem hún hefur
staðið fyrir safni hans á Berg-
staðastræti.
Sýning sú á myndum Ásgríms
Jónssonar, sem nú hefur verið
opnuð í Bogasalnum, gefur að-
eins litla hugmynd um mynda-
safn Ásgríms og það mikla og
óeigingjarna starf, sem frú
Bjamveig hefur unnið fyrir safn
ið, með því að leita til hæfuatu
manna að gera verkin sem ný
og afla með atorku sinni fjár, er
skiptir milljónum, til að fá þetta
nauðsynjaverk unnið af færuatu
mönnum.
Við sem um þessar mundir
hyllum Ásgrím Jónisson og þökk
um honum hans ómetamlegu
gjafir, hljótum líka að hylla frú
Bjarnveigu. Án hugkvæmni
hennar, dugnaðar og ástar á list
frænda síns, hefðu eflaust mörg
þeirra verka sem nú gefa safn-
inu einmia mest gildi, lent í ösku
tunnunni. Og hinu má þá heldur
ekki gleyma að það var hún,
sem bókstaflega studdi lista-
manninn síðustu veikindaár
hans, fylgdi honum út í néttúr-
una og veitti honum hjálp og
öryggi, sem honum var svo
nauðsynlegt.
R. J.