Morgunblaðið - 31.10.1970, Blaðsíða 16

16
MORGUNiBLAÐIÐ, L.AUGARDAGUR 31. OKTÓBBR 1970
JltaggtitMfittfr
Útgefandi M. Arvakur, Reykjavík.
Framkvaemdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Ritstjómarfulltrúi Þorbjöm Guðmundsson.
Fréttastjórj Bjöm Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Ami Garðar Kristinsson.
Ritstjóm og afgreiðsla Aðalstræti 6. Sími 10-100.
Auglýsingar Aðalstræti 6. Sími 22-4-80.
Áskriftargjald 165,00 kr. á mánuði hnnaniands.
í lausasölu 10,00 kr. eintakið.
MORGUNBLAÐIÐ
¥ nokkur misoeri hefur það
*■ verið í tízku meðal ákveð-
ins hóps manna að gera út-
breiðslu Morgunblaðsins að
umtalsefni á þann veg, að
hún sé hættuleg frjálsri skoð-
anamyndun í landinu. Hefur
dagblaðið Þjóðviljinn tekið
að sér að túlka þessi sjónar-
mið og gert það með ýmsum
hætti. Morgimblaðið hefur
hingað til ekki séð áistæðu til
að gera þennan áróður að
umtalsefni, en nýlegt tilefni
er til að gera þar undantekn-
ingu á, þar sem er forystu-
grein Þjóðviljans sl. fimmtu-
dag.
Því hefur verið haldið
fram, að útbreiðsla Morgun-
blaðsins hafi náðst í krafti
fjármagns og að þessi út-
breiðsla sé hættuleg almennri
skoðanamyndun í landinu. I
áratugi hefur ekkert nýtt
fjármagn komið inn í rekstur
Morgunblaðsins annað en
það, sem það sjálft hefur
myndað með starfsemi sinni.
Það er heldur ekki ýkja larngt
síðan, að útbreiðsla Morgun-
blaðsins og annars blaðs var
mjög svipuð, en á þeim tíma
gerði Morgunblaðið sér ljóst,
að í harðnandi samkeppni um
hylli lesenda var sá kostur
vænlegastur að stunda þá
blaðamennsku, sem bezt þótti
og það kom fljótlega í Ijós,
að það féll lesendum vel.
Vaxandi fjöldi lesenda gaf
blaðinu tækifæri til þess að
ná þeim árangri, sem það hef-
ur náð.
Á Íslandi eiga lesendur völ
á 5 dagblöðum. Yfirgnæfandi
meirihluti íslenzkra blaðales-
enda hefur valið Morgunblað-
ið sitt fyrsta dagblað. Margir
kaupa einnig annað blað, en
það er mismunandi hvaða
arnnað blað þeir kaupa. Ekk-
ert blað getur keypt sér les-
endur í krafti fjármagns.
Það er móðgun við almenn-
ing í landinu að halda slíku
fram. Fólk velur sér blað á
grundvelli þeirrar þjónustu,
sem það veitir lesendum sín-
um. Hvernig er fréttaþjón-
usta blaðsins og hvernig er
annað lesefni þess? Þetta er
sá mælikvarði, sem lesendur
hljóta að fara eftir, þegar
þeir velja sér blað. Það ligg-
ur og í hlutarins eðli, að blað
eins og Morgunblaðið, sem
höfðar til svo mikils fjölda
iesenda, hlýtur að vera frjáls-
lyndara, en þau blöð, sem
sækja allan styrk sinn til
þröngs hóps pólitískra flokks-
manna og eiga líf sitt undir
því að falla honum í geð. Sú
staðreynd, að fleiri lands-
menn kaupa Morgunblaðið en
önnur íslenzk dagblöð bendir
til þess, að þeir telji Morgun-
blaðið rækja hlutverk sitt
betur en önnur blöð.
Þessu er svarað á þann veg
af hálfu þeirra, sem halda
uppi framangreindum áróðri
gegn Morgunblaðinu, að það
hafi að vísu betri fréttaþjón-
ustu og fjölbreyttara lesefni
en önnur bloð, en það sé
vegna meira fjármagns. Morg
unblaðið hefur lifað erfiða
daga eins og önnur blöð og
stundum mátti litlu muna, að
hægt væri að halda útgáfu
þess áfram. En það hefur
sigrast á þeim erfiðleikum og
haldizt hafa í hendur bætt
þjónusta við lesendur, aukin
útbreiðsla og þar af leiðandi
aukið auglýsingamagn.
Morgunblaðið biðst ekki af-
sökunar á útbreiðslu sinni, en
gerir sér jafnframt grein fyr-
ir þeirri miklu ábyrgð, sem
henni fylgir. Eins og áður
segir telur blaðið hana vís-
bendingu um að það ræki
þjónustu sína við lesendur á
viðunandi veg, þótt alltaf
megi betur gera. En það er
hæpin fullyrðing, að út-
breiðsla Morgunblaðsins sé
nánast einsdæmi í veröldinni
— miðað við fólksfjölda. Ekki
þarf að fara lengra en til
Færeyja til þess að komast
að raun um það. Að vísu eru
tekki gefin út dagblöð í Fær-
eyjum, en færeyska blaðið
Dimmalætting, sem kemur út
vikulega, hefur hlutfallslega
svipaða útbreiðslu og Morg-
unblaðið.
Er útbreiðsla Morgunblaðs-
ins hættulteg frjálsri skoð-
anamyndun í landinu eins
og haldið er fram af ákveðn-
um öflum? Ef Morgunblað-
ið væri eini fjölmiðill í
landinu væri það vissulega
rétt að blaðið hefði einokun
á frétta- og upplýsingastarf-
semi. En það er langt í frá
að svo sé. Þar hefur íslenzka
ríkið sjálft yfirhöndina, þar
sem það rekur þjóðnýtta
fréttamiðlun og harða aug-
lýsingasamkeppni við dag-
blöðin. Á nær hverju einasta
heimili í landinu er útvarps-
tæki og senn líður að því, að
á flestum heimilum landsins
verði sjónvarpstæki. Þessir
öflugu fjölmiðlar rækja víð-
tæka fréttaþjónustu og aðra
upplýsingaþjónustu. Að auki
eru gefin út fjögur önnur
dagblöð, auk nokkurra viku-
blaða og fjölmargra héraðs-
blaða. Ennfremur tímarit og
margar aðrar tegundir fjöl-
miðla. Það er því fárániegt að
halda því fram, að Morgun-
blaðið einoki upplýsingastarf-
semi eða skoðanamyndun í
landinu.
í áðurnefndri forystugrein
Þjóðviljans er því haldið
Kristján Albertsson:
Noregur verst,
verjum ísland
VIÐ íslendingar erum aftur
sjálfstæð þjóð — en hvað
sjálfstæð?
Ætlum við að áskilja okkur
fullveldi til að velja eða hafna
því sem umheimurimn réttir
að okkur? Ætlum við að
hafa þor til að vera sjálfum
okkur trúir, þeim hefðum og
hugmyndum um heilbrigt líf
og manntign sem verið hafa
styrkur þjóðarinnar um aldir,
— eða telja okkur skylt að
gleypa við allri útlendri tízku,
líka hverri viðurstyggð sem
heimurinn hossar?
Hin ei'traða mengun af er-
lendum toga sem nú herjar á
ísland hlýtur að breyta okkur
í aðra þjóð, ef við ekki veit-
um viðnám — í verri og
vesælli þjóð, lítilmótlegri og
spilltari. Meginhvatar þeirrar
helvízku þróunar (svo notuð
séu snilliyrði Helga Péturss)
eru, auk eiginlegra eiturlyfja,
en í ætt við þau, viðbjóðsleg
dægurtónlist, kvikindislegar
bókmenntir eftir fyrirmynd-
um erlends plebba-skáldskap
ar, innfluttningur klámmynda
og klámbóka, en þó öllu öðru
framar sorpmyndir kvik-
myndahúsanna.
Ekkert er torskildara í sam
tíð okkar en að skepnulegt
blygðunarieysi í kynferðisefn
um skuli hvergi eiga hægara
um vik að vaða uppi en hjá
tveim af frábærustu menning
arþjóðum heims, Svíum og
Dönum. Fyrir nokkrum árum
samþykkti danska þjóðþingið
að nema úr lögum öll ákvæði
sem bönnuðu sölu á klám-
myndum og klámritum. Ó-
hætt mun að fuUyrða, að
aldrei hafi nein löggjafarsam
kunda gert léttúðlegri sam-
þykkt, né smekklausari. —
Hvernig gat dönskum löggjöf
um dulizt hverjar mundu
verða afleiðingar þessarar
ráðabreytni?
Ótal skítapeyjar með glæpa
manns innræti þutu upp til
handa og fóta við að skipu-
leggja risavaxinn klámiðnað.
Svo að segja á svipstundu var
hin fagra, indæla borg Kaup-
mannahöfn orðin að andstyggi
legasta klámmyndabæli sem
til hefur orðið. Síðan héldu
þorpararnir, og auglýstu um
allar jarðir, fyrstu sýningu á
klámvarningi sem heimurinn
hefur litið. Þrjú hundruð
blaðamenn víðsvegar að
streymdu til Kaupmannahafn
ar til að undrast slíka fúl-
mennsku, og stjóm landsins
gat ekkert aðhafzt, ekki fram
ar til nein lög tál varnar gegn
þessum ófögnuði. Nágranna-
lönd urðu að herða á toll-
gæzlu til að verjast óþverran
um. Franskir tollarar máttu
standa í því að gera upptæk-
ar töskur og koffort farand-
sala full af dönskum klám-
varningi.
Fyrir skemmistu birti Al-
þýðublaðið myndskreytta for-
síðufrétt af fyrstu verzlun í
Reykjavík sérhæfðri í inn-
flutningi danskra klámrita.
Engin mótmæli fylgdu, né
heldur þótti öðrum blöðum
nauðsyn á að taka afstöðu til
þessarar nýju atvinnugreinar
— sem auðvitað mun blómg-
ast og dafna að óbreyttum
skilyrðum. Ekki hefur enn
heyrst um neinar aðgerðir af
hálfu lögreglunnar.
Sænskar og danskar klám
filmur hafa nú hvað eftir ann
að verið sýndar í Reykjavík,
Hafnarfirði og Kópavogi og
vafalaust um land allt — ég
var einmitt að heyra auglýst
í útvarpinu að nú væru síð-
ustu forvöð að sjá klámmynd-
ina Rauða rúbíninn á Ólafs-
firði! Og í reykvískum blaða
ummælum eru yfirleitt gerðar
gælur við allar klámmyndir.
Nú hefur Hafnarbíó hafið sýn
ingar á sænskri „hispurs-
lausri,, „fræðslumynd“ um
kynferðismál, sem nefnist
Táknmál ástarinnar (Karlek-
ens sprák), og fullyrt í aug
lýsingum að hún sé sýnd við
metaðsókn víðsvegar um
heim. Mér þótti réttara að
sjá að þessu sinnti með eigin
augum, hverju væri haldið að
íslenzkri æsku sem heppilegri
fræðslu í þessum efnum.
f stytztu máli er af mynd-
inni að segja, að óhugsandi er
að jafnvel í Svíþjóð og Dan-
mörku hafi nokkru sinni sézt
á filmtjaldi viðlíka andstyggð.
Myndin er sýnd fjórum sinn-
um a dag og leyfð börnum frá
12 ára aldri! (Samkvæmt
auglýsingu kvikmyndahúss-
ins í Mbl. 22. okt. þ.á.)
Því gróðapúkahyski sem að
myndinni stendur hefur hug-
kvæmzt það sniðuga bragð,
að gera hana að „fræðslu-
mynd“, þá yrði hún hugsan-
lega lgyfð frá 12 ára aldri —
og því ekki að hirða hvern
pening sem hægt væri að
græða á forvitni jafnvel
yngstu sakleysingja? Þetta
kænskubragð hefur heppnazt
á íslandi, þótt stórfurðulegra
megi teljast en svo, að ég fái
nokkrum orðum að komið.
En „fræðslumynd" verður
sorpfilman með því móti að
tvær mannverur af hvoru
kyni eru látnar sitja í hægind
um og ræða kynferðismál,
þrjár sænskar og ein dönsk
— læknir, kennslukona og
tveir félagsfræðingar — allt
fólk sem virðist vilja vera
fulltrúar þeirrar tegundar sál
arlausrar greindar sem á
dönsku kallast „snusfornuft“
— eins konar hundavits, eða
vits sem er sneytt öllum æðri
skilningi á lífinu. Þó virðast
sem þessar fjórar vitsmuna-
verur hugsi stundum til þess,
hvers konar fyrirtæki þær
eru að ljá þjónustu sína, og 1
verði snöggvast skömmustu-
legar. Þær ræða um nauðsyn
á „fræðslu" og „frjálsræði",
og öllum hugsanlegum ráðum
til holdlegrar æsingar og fjöl
breytilegrar kynlífsitækni, en
milli samtalsþáttanna skella
svo á dæmisögur úr lífinu:
allsnakið fólk að eðla sig með
öllu hugsanlegu móti, og ekki
sízt dvalið við ýmiss konar
óeðli, eða perversitet.
Það er í rauninni ekki hægt
að skrifa um svona mynd,
ekki svo að lesandi fái nokkra
hugmynd um allan þann ó-
geðs'lega óhroða og alla þá vit j
brjálun, sem hér er á ferð- 1
inni. (Kunningi minn, sem
með mér var, fór í hléinu, gat
ekki hugsað sér að horfa á
meira). En það má heimta að
ég tali skýrar, vegna þess hve
áfellisdómur minn er harður.
Eitt dæmi verður að nægja.
Vitsmunaverurnar fjórar eru
prýðilega sammála um, að
kynferðileg sjálfsfróun (on-
aní) sé meðmælaverð, „góð
og holl æfing“, eins og segir í
íslenzkum texta myndariinnar.
(Margflalt vitrari menn, þar
á meðal D. H. Lawrence, sem
flestum fremur hefur kennt
okkur að líta hleypidómalaust
á kynlífsmál, hafa verið á
þveröfugri skoðun). En speki
hinrua fjögurra fylgir til árétt
ingar langt atriði, þar sem
sýnd er nakin kona við þessa
Framhald á bls. 23
fram, að Morgunblaðið sé
ekki hlutlægur upplýsinga-
og fréttamiðill.
í fyrsta lagi er þess að
geta, að á Morgunblaðxnu
ríkja strangar reglur um það,
að í fréttum blaðsins birtist
engar skoðanir, hvorki blaðs-
ins né þess, er fréttina ritar,
einungis fréttin sjálf, frásögn
af atburði eða öðni og eftir
atvikum viðbrögð einstak-
linga, félagasamtaka eða ann-
arra, sem hlut eiga að máli,
við þessum atburði. Fréttir
blaðsins eru því hlutlaus frá-
sögn af því, sem gerst hefur.
Þá er sagt, að þetta kunni vel
að vera, en fréttavalið sjálft
sé pólitískt. Það er líka ranigt.
Innlendar fréttir blaðsins
berast eftir ýmsum leiðum
og fréttin sett í blaðið skv.
mati starfsmanna blaðsins.
Erlendar fréttir koma aðal-
lega frá tveimur fréttastofn-
unum og það er einnig mat
starfsmanna blaðsins á hvern
veg sagt er frá þeim fréttum.
Fréttamemn Morgunblaðsins
eru ekki flokksbundnir í ein-
um stjórmmálaflokki og þeir
hafa mjög mismunandi
stjómmáiaskoðamir. Þeir eru
fyrst og fremst blaðamenn.
Á hinn bóginn hefur Morg-
unblaðið sem slíkt skoðanir
á þeim málefnum, sem efst
eru á baugi hverju sinni. Þær
skoðanir korna fram í rit-
stjómargreinum blaðsins, þ.e.
forystugreinum, Staksteina-
dálki og Reykjavíkurbréfi.
Morgunblaðið hefur eitt ís-
lenzkra dagblaða tekið upp
þann hátt, að skýra að jafn-
aði frá ræðum stjórmmála-
andstæðinga blaðsins á Al-
þingi og í borgarstjóm
Reykjavíkiu-, þótt það skuli
fúslega viðurkenmt, að betur
mætti gera í þeim efnum og
að því er sttefnt.
Rlaðamenn Morgunblaðsins
gera sér ljósa grein fyrir
þeirri ábyrgð, sem á þeirra
herðum hvílir. Þeir leitast
því við að skýra satt og rétt
frá því, sem geriist innanlands
og utan.. Það er ekki rétt, að
Morgunblaðið „halli réttu
máli, er því sýnist svo“ eins
og komist var að orði í for-
ystugrein Þjóðviljams sl.
fimmtudag. Ef slík vinn-u-
brögð eru viðhöfð er þau að
finna anmars staðar en í
Morgunblaðinu.
Blaðamennska á íslandi
hefur tekið miklum framför-
um á undamförmum áium og
áratugum. Morgunblaðið hef-
ur átt þátt í þeirri framför
og það vill eiga þátt í henni
áfram. Engum er betur ljóst,
en þeim, sem við Morgun-
blaðið starfa, að í blaðinu
mætti margt betur fara. En
það væri fremur í anda
þeirra umbóta, sem orðið
hafa í blaðamennsku á ís-
landi, að Þjóðviljinn og aðrir,
sem um þetta mál hafa fjall-
að, litu fremur í eigin barm
till þess að lleita skýringa á
lítilli útbrteiðslu Þjóðviljans
og takmörkuðu fylgi þeirrar
stjómmálastefnu, sem þeir
berjiast fyrir.