Morgunblaðið - 31.10.1970, Blaðsíða 14

14
MOROUNBLAÐIÐ, LAUOARDAGUR 31. OKTÓBER 1970
BOKMENNTIR - LISTIR
BOKMENNTIR - LISTIR
BOKMENNTIR - LISTIR
Guðmundur G. Hagalín
skrifar um
BÓKMENNTIR
Merkileg bók um
mikilvægt efni
Maria Pétursdóttir:
Hjúkrunarsaga.
Þegar ég fðkk þessa bók senda
með vinsaimlegum tilimælum um,
aið ég freistaði að vekja á hieimi
athygli m'eð greimarkomá í
MorguiniblaSimu, var mér fylli-
lega Ijóst, að hún fjadlair um
ærið mikillvægt efni, en hins
vegair hugsaði ég sem svo, að
ég væri eklki rétti maðuirimm tiD.
aið geta henmair aið gaignii, svo
mjög sem þðkkimg min á þeim
málum, sem þar er um fjaillað,
er lítiil og hiriaiflkennd.
En þeigar ég hatfði gripið niðiuir
í bókinia og lesið á víð og dreilf,
vaíkniaði hjá mér sá áhugi á efni
hennar og framisefcn'imgu þess, að
ég las hama allvand.le@a frá upp-
haifi til enda, og þá hatfði óg
gert mér grein fyriir, að hún eir
ekki aðeins vöniduð að öHium
yfcri frágangi, prenfbuð á góðan
pappír, prófairkaliestuir sam-
vizkusaimlegu'r og í henjni fjöldi
ágætra mynda, helduir haifði ég
fccmizt að raun um, að hún eir
óvenjuval og skipulega samin
og mjög vel skrifuð — og að
hún er ekki einungis líkleg til
að vera æákilleg ikennislubók
hanida hjúkruniairmemium, en
einmig mjög Svo athyglisveirð og
víða bainiínis skieimmfcilleg al-
m'ennum lesanda og niokkiuirn
vegimn víst, að hún ætti að geta
vakið auikinm áhiuiga 'hvers vök-
uls manms á einhveirju hinu
mesfca fraimfara- og meinningair-
máli, sem um getur í sögu okk-
ar íslenidiiniga og umheimsins og
um leið vekja til uim.hugstunar
uim, hvort það sé raiuimveruleg
staðreynid, að veröldin hatfi farið
síversraamdi.
Vart veirður litið svo í bók
eða biað, að efcki gefci þar að
líta barŒóm yfir vonzíku heimis-
iims og þeirri vá, sem votfi yfir
honium öllum — og þá efcfci sízt
öklkar þjóð. YfirVöld eru svikiui,
síkortir ábyrgðairtiWiininiiimgu og
sanman vilja tiil að láta gott af
sér leiða. Fólk á biómaskeiði
skortir fflest tíl tmiainmisiæmianidi
lífs, sjúkir fá ekfci nœigifliega
hjálp og hjúkrutn, gaimfliiir verða
að búa við hin bágustu kjör, og
hin'ir unigu njóta sáður en svo
sæmanjdi aðstöðu till miáms og
menmiiingar. Og vísit er um það,
a@ miargs miundi vant, setm æsfci-
legt væri, en þó etf til villl fyxst
og fremst skymsaml‘egrar yfir-
sýnar og viljans til eininigar
og mamnsæmiandi saimstartfs um
það, sem í raiunámmi allilir eru
sammiála um, að ium þurfi að
bæta.
Úti í veröldinmi igerast váflegir
aitíburðir. Þar geysa styrjiafldir,
þar etru fraimin furðuflag atfbrot,
þar rSkár víða harðstjóm, hiunig-
ur og vanlþekkiing. En þar hetfur
og roörgu verið sraúið til himis
betri vegar á síðustu árafcuigum.
Mar.gvísleg hjiálparsfcanf siemi hetf-
uir verið dyggilega rækt við van-
þróaðar þjóðiir, og hveniær sem
náttúruhamtfarir hatfa herjiað,
hetfur 'aiðstoð borizt víðs vegar
að. Og í fyrsta siminii í miairan-
kynisisögummd istitja að viðræðum
við sama borð fulfltrúiar allira
kymþátta oig á 'annaið huindrað
ríkj'a og eiga þess kost að láta
til sín beyra víffct um veröfld.
Hvenmilg var þessu farið á fjmri
hfluta þessamalr taidar, svo að ek'ki
sé lenigra honft um öxfl? Getur
mokkur við því búizt, a® ger-
breytt verði á fáeitnium árum flítfi,
lífsslkill'yrðum og miemnimigairaið-
stöðu á amniað þúsurad miillljómia?
O-g ef váð ísfliemidinigar meminium
laugumium til bafca., — hver voru
kjör miarania hér á lamidi, fyrir
aiðeans háfltfri öfld, hverjir möigu-
leJkair þeánra til úrbófca, hver
von þeirra um samhjálp? Ég
María Pétursdótttr
sagði fyrir háflfri öld, em muraa
má eimmig himiar liðnu aldir
hörmuraga, algerrar örbirigðar,
réttleysiis og toúgunar.
'Eimiiraitt þesisi bók er sérlega
vefl till þess faiflim að sýraa í sér-
lega dkýru ljósi, hver regiin-
miunuir til bóta er á samtíðtimmi
og síður en svo fjiarlægri fortíð.
í fyrstu toötflum bókariniraar,
Elztu heámilldir, Kölliun tíl l'íkn-
arstarfa, Um'bótavirðX'eitni og
'Flonence Nightingafle,- er lýst
þróunitrarai í flíkmar- og hjúkriun-
amraáflum í umheimimium frá
Jóhann Hjálmarssoij
skrifar um
BÓKMENNTIR
og sálgr e iningin
Freud
Sigmund Freud:
UM SÁLGBEININGU.
íslenzk þýðing
eftir Maiu Sigurðardóttur
með inngangi eftir
Símon .lóh. Ágústsson.
Hið íslenzka bókmenntaféiag,
Keykjavík 1970.
Um sálgreiningu er fyrsta bók
in eftir Sigmund Freud, sem kem
ur út á íslensku. Þetta kver er
að efni til fimm erindi, sem
Freud flutti árið 1909 í boði
Clark-háskóla í Bandaríkjuraum.
Erindin fjalla um sálgreining-
araðferð, sem Freud beitti til að
lækna sefasýki, en haran var
ekki upphafsmaður hennar eins
og margir halda, heldur læri-
meistari hans dr. Josef Breuer,
læknir í Vínarborg. Josef Breu-
er beitti fyrst sálgreiningarað-
ferð á árunum 1880—1882. Hann
dáleiddi sjúklinga sína til að fá
þá til að opna hug sinn svo or-
sakir meinanna kæmu í ljós.
Freud hafnaði síðar dáleiðsluað-
ferðinni í sálgreiningu sinni og
hélt rannsóknum sínum áfram til
æviloka. Frægur er hann fyrir
túlkun sina á draumum, enda
samdi hann veigamikið rit um
gildi drauma.
Símon Jóh. Ágústsson segir
um Freud í inngangi þeirrar litlu
bókar, sem hér er gerð að um-
ræðuefni: „Þótt Freud hafi ekki
höndlað allan sannleikann, mark
ar sálkönnunin tímamót i sögu
sálarfræðinnar. Með fullum rétti
má tala um sálarfræði fyrir og
eftir daga Freuds. Freud var
gæddur frábærlega auðugu
imyndunarafli, hann hefur af
mikilli en þó vitaskuld ekki ó-
skeikulli glöggsýni bent á fjöl-
margar leiðir og vegi, hann er
einn hinn frjóasti tilgátusmiður,
sem við sálarfræði hefur fengizt,
og hefur þannig e. t. v. átt meiri
þátt i því en nokkur annar mað-
ur að opna sálfræðingum víðari
sýn.“ Ennfremur segir Símon
Jóh. Ágústsson: „Fáir munu nú
fylgja kenningu hans óbreyttri,
en áhrif hennar á sálarfræði,
mannskilning og lífssýn nútíma
manna eru slík, að við hugsum
nokkuð öðruvísi en menn gerðu,
áður en hún kom fram.“
Kenningar Freuds um ósk-
hyggju draumfara og hvatalífið
höfðu mikil áhrif á súrrealista.
Súrealisminn er nokkurs konar
sálgreining. Allt er leyfilegt; í-
myndunaraflið á að vera frjálst.
André Breton, leiðtogi súrreal-
ista og höíundur Súrrealista
ávarpsins hafði sem ungur
læknanemi látið heillast af óráðs
hjali sjúklinga. 1 fyrri heims-
styrjöld var hann aðstoðarlækn
ir á vesturvigstöðvunum og þá
reyndi hann sálgreiningu til að
lækna sjúklinga, sem crðið höfðu
fyrir sálrænum áföllum. Hann
hafði kynnst kenningum Freuds
og var sannfærður um mikilvægi
þeirra, einkum voru það kenn-
ingarnar um kynhvötina og bæl
ingu mannsins, sem urðu Breton
innblástur til að halda fram
nýrri list- og lifsstefnu. Að sjálf
sögðu á súrrealisminn sér fleiri
rætur en kenningar Freuds, en
framhjá Freud verður ekki geng
ið þegar fjallað er um súrreal-
ismann, einkum eins og Breton
vildi hafa harrn. En því má bæta
við, að sjálfur hafði Freud lít-
inn áhuga á viðleitni André
Bretons og félaga hans.
Það er aftur á móti engu lík-
ar en Freud hafi súrrealista í
huga í bók sinni Um sálgrein-
ingu, þegar hann segir: „Ef sá
maður, sem er ósáttur við veru-
leikann, hefir til að bera list-
ræna hæfileika, en sllkir hæfi-
leikar eru okkur ennþá sálfræði
leg ráðgáta, þá getur hann
breytt ímyndunum sínum í hvers
konar listaverk í stað sjúkdóms-
einkenna. Þannig getur hann
komizt hjá því að verða tauga-
veiklun að bráð og endurheimt
snertingu sína við veruleikann
eftir þessum krókaleiðum." Stund
um er talað með fyrirlitningu
um freudisma í skáldskap eða
freudisma yfirleitt. En það var
ekki ætlun Freuds að koma á
ringulreið eða gera heiminn móð
ursjúkan. Hann var skynsemis-
hyggjumaður, sem leitaði lausnar
á vandamálum sálarlífsins, land-
olztu tíimiuim, seim heimdlldiir fcaka
tifl, og ég hygg, alð imairgiuir, sem
flítið eða ekke-rt hetfuir um þessá
tmál vi'tað, marai veirða umdriand'i
viið leistuir þessaira kaífla, sem
sýma homium, a® etoki lafldir, hefld-
ur aldaraðir ilíöa, én. þess a®
særðir og sjúlkiir eflgd tocwt sam-
fefllldirar aðhlyminiingair, hva® þá
kuiranáfct.usaimll'egir,air hjúflcriuiniar,
isem sé iraoktou® í líkimi@u vi® þa®,
sam nú er tailli® sjálfsagt. Raunar
á konan ávaítlt liílknaindii hömd,
og með ktrdsfcnium dórni rís aflda
ekki aðeiins hjairtiams, hefldur
heillagrar Skyldiu, þó a® siíðam
komi það -táil um stoeið, seim hetf-
ur öðru hverju vilja® vi® brenrua
alflt fcil þessa daigs, að í ýmsium
Ikiriistnuim hópuim, verð'i þa® ó-
haggamflegt trúairafcrilðii, a® trúim
ein eiigi að bæfca sáir og sj úk-
dórnia, ef þa® ®é guiðs vilji, a@
úr verði bæfct. . .. Bn það er
etoki fyrr en með stairfi Fflorenoe
Nightimgale upp úa: rniiðri síð-
uistu öld, að moikikiur veruflleg um-
skipfci verða, sem sé þau, a®
(kMnraáttusamlieg hjúkrum sé tal-
im niaiuðsym oig stuðiniimgur vi®
flíkmiar- og hjúkrumiairméflliin borg-
araleg siðferðisislkylda, auik þess,
seim opimbaruim aðifllum berd a®
vera þar virlkiuir aðifli. Florence
Niightiiimgale vair hietjia a® þmefci
og þori, húm var vifcuir fcotraa og
gædd milkiilliLi oig víðtæöcri þekk-
iingu, og hjartfca beoraair kuininii
elkiká að faira í mammgiieiinar-
álifc. Hún g&r&i mönmium l'jóst,
a® flijúkrumairkoiniuir þörtfmiuðuisit
þetokimgar og skólaðrair meyinslu,
a® þa@ var fjiamri samná, að „uim
hjútoruinairikioiraur gildiir sviipa® og
þjánustustúilkuir, þær þurfa lítið
ammað en Ikuinma ia@ flieggja
batostra." Háflfrar aminiairrar lafljdar
fæð'ingardags þesisairar miklu
(kiomu var hátíðiega miinnzt um
víða veröfld eimimiifct í áir.
Fiimimfci oig lengsti IkiaÆtt bótoar-
imoar er Saga hjúkiruin.anmála á
ísll'aindi, sjötti toatfttmm fjiafllar um
Nionræna og allþjóðflega sam-
viinirau og sá sjöumidi og síðasiti
heitir Fmá ýmisiuim löndum.
Leragstiur þassaira katfla er sá,
sem segir frá þróum hjiúkrumiar-
miáfliarana hér á landi. Þar er
fyrst skárskotað tdl gamailíl’a
heimiflda. en samiraairil'ega er á fáu
a® stiklla frá öðmuim öldutm —
jaifnvel firá þeimrá 19. Hér urðu
mienm yfirl'edtt a® deyja drottnd
sínuim, án ainiraamnar l'íkmiar en
lögð var atf mtóður, eiiigimfciomu,
systur eða dóttur, og margur
einistæð'inigurinm áfct'i eragrar líkm-
aindi handar kost. Þaminiig var
þet'ta um lamdið afllt — með fá-
um urada'nitetoraimiguim —• fram
Framhald á bls. 21
Þorkell Sigurbjörnsson skrifar um:
TÓNLIST
Sinfóníutónleikar
SEINUSTU tóraieiitoar Simtfómiu-
ihljómisvieitardmmiar voru hiefldur
bnaglðdiauifiir. Það verður sífellt
mieiria á/benainidi, hve hljómsiveitin
er niú iila skiipuð: sitnemigjasiveit-
imia eina vainitar t.d. 1)0—12
miaranls, oig í öðrum diedldium er
ýmdssia liagfæriraga þörf. Hvenndig
Sigmund Freud.
könnuður hugans, sem fann
áður ókunn lönd.
Eins og margir lærdómsmenn
var Freud einþykkur og sætti
sig ekki við að vinir hans og
lærisveinar færu aðrar leiðir en
hann. Af þessum sökum urðu
þeir viðskila hann og Carl Gust-
av Jung. En um þetta atriði og
mörg önnur má fræðast i inn-
gangi Símons Jóh. Ágústssonar,
sem er greinargóður og skemmti
legur.
Um sálgreiningu er ekki þung
bók aflestrar. Framsetning
Freuds er við hæfi alþýðu, bein
og ljós. Hann kryddar auk þess
mál sitt með lifandi dæmum,
meira að segja gamansögum.
Um sálgreiningu er i flokki
Lærdómsrita Bókmenntafélags
ins, sem Þorsteinn Gylfason rit-
stýrir. Kverið er snoturt og ekki
verður annað séð en þýðing
Maiu Sigurðardóttur sé unnin
af vandvirkni.
er hæigt að liáfca svomia sfcarfsár
©ffcir sitiartfsér í hedflam árafcug,
þagar ýmisu fer fram hér á landi,
þá er hljómisveitim látim grotmia
niðiuir? Gietum við, áhieynemidiur,
eklkient gKrt tiil hjálpair? Hvar
er nú sé lífislkmaffcuir, sem klom
þessiu fyrirtiæki af sfcað fyriir 20
ártum, nú vamfcair svo s'ammiarliega
■end'Uimýjiumiairhœtfttieátoa sttks
kraffcs!
Maxiim Sjioisfcakovitsij stjiómniaiM
tó'nfleikiuinium, ekki þó rraeð sér-
liegtum fcilþmitfuim, a.m.k. tóikst
'horaum elkki a@ la@a fram „igeilsfla
mongumisólarimmiar" í Kovantöíma
foirleiiflc Múisisiomgsikýis, 'hljómisiveiiit-
armeinm voru líkia tregiir til a®
láta hiatfa sdig út í mleitt slítot oig
spttutðlu stumidum fluirðu óhirteimt.
Kairiinie Geioingyam lék edinletik-
iinm í RiotooklO‘-tttibriig®um Tajiaí-
boivskýs fyriir sieilló oig hljóm-
sveit. Þetta ©r léttvæig músdk,
aem mieSihömdfla þairf mie® þofldkia,
stafclauisuim gasluxn friemuir em
áfcöikium hiinmia stóriu kiomisierta,
(svo siem þesis, er gert IhiafSii ver-
ilð ráð fyrdr í hiedldairyfirliifcimu yf-
iir tómlleikia fyrra miissieirÍB). Georg
yiam eir himis vagar átakakoma og
lífcil hliiómisrvedfcin hiafði ekki við
þedm sömig oig hrvimi, sem húm sog-
aðii frarn úr hljóðfæiri s'mu. Urad-
ir lofcin sýinidd hún lítoa, að hún
gletuir hlaupá® flesfca sieiUóvirfcúiása
atf sér.
Lokiarverkið var 5. sdmtfómía
Bieiefchovemis, „öirliaigaisiiintfání'am“.
Svo seim touminuigit er, er aðal-
Ihneytfiiafl fynsta þéttiar (oig eirani-
ilg víðar í verkiimiu) siérkeminilieig
hfliófðífallishuigmiynid, „ör-liaig-a
bank“. Elmhverra hlutia veigma
néðdisrt afldrei tilfcakiamflieig smieirpa
í hliáðtfailflilð. í 'edmiu var isitjóm-
amidiinin loóklsitatfnlum tirúr. Þa@ vár
í 'Sfcyrkfleitoanuimi. Himis vegar er
nú á dlclgum niauiðBvnileigit að
bmdfcia sityTkle'ikiahlufcföl'lumum til
víða í veirtoimiu, þar eð Beefchovem
hatfðd bMisitiuirshiljóðtfæird mieð alflt
aminiam og miiinirai raddisfcyrk í
huigla,, þeiglar hamm skrifiaðd siín
,.flortie.“ I öðmu neymidi stjómand-
inn a® bietruimlbæta Biaethoivem.
Þa@ var þ-igiar hianm klippfci
tviisyar á „fcilhfllaupim" -afð upp-
hiatfs’Fitiefi lotaaþáttiariinB, bæði í
■byrium oig í íitirekutn.