Morgunblaðið - 09.12.1970, Blaðsíða 3

MORiGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 9. DESBMBER 1970
3 ^
Heklubókin nýja
eftir dr. Sigurð í»órarinsson
ALM'BNNA bókafélagið sendir
finá sér þessa dagana nýja bók
uim HékJu, sean dr. Sigurður Þór-
arinisson heíur tefeið saman.
Þeitta er glaeisilegt verk og vand-
að að ölluim búniingi, en þó um-
fr,am allt markvert og sfeemmti-
Jega skrifað fræðikiiit uim stórtorof
ið efni, sem er samofið sögu ís-
lenzku þjóðarinnar.
Að upphafi bó'kariranar vikur
höfundurinn fyrst að sifeoðunum
erliendra manna á Heklu fynr á
öldum, en eins og þar segir hefur
efefeert islenzkt eldfjail „hlotið
erlendis slífea frægð að endem-
uim sem Hefela. Eftir að hún
vafenaði af aldasvefni árið 1104
og gaus í fyrsta sinn að mönn-
u/m ásjáandi, leið ekki á löngu
þar til feifenlegur sögur tóku að
berast af henni út um allan hinn
kaþólsfea heim, og varð það brátt
almannarómur, að þar væri að
íitnna aðalinngang Helvítis, eða
jafnvel Helvítd sjálft." í einni
heimdld frá 1120 er þess sérstak-
lega getið, að Júdas sé geymdur
þar, og gott ef einum dönskum
feonungi hefur efeki líka brugðið
þar fyrir, ef marfea má Bisfeupa-
ainnála sr. Jóns Egilssonar. >á er
heimidisiástæðum í Heklu lýst
þannig m.a. í bók einni frá 16.
öld: „Upp úr botnlausiri hyldýpis
gjá Heklufelils, eða öllu heldur
neðan úr Helvíti sjálfu, berast
ömiurleg óp og háværir kveinsitaf
ir, svo að heyra má þann harrna-
grát i margra mílna fjarlægð.
Kolsvartir hrafnar og gammar
eru þar á sveimi," o.s.frv. En um
þetta segir dr. Sigurður, „að þá,
sem hafa átt þess kost að standa
nærri gjósandi Heklugígum
stuindum saman og horfa á svart-
ar hraunflygsur með hSnum fár-
ániiegusitu formurn faUla niður úr
gosmöfcfeunuim með annarlegu
hvæsandi hljóði, mun sízt furða,
að forfeðrum þeirra þóttu þebta
vera furðufuglar eða sálir for-
dæmdra. Er efeki lauist við, að
maður hafi á stundum þótzt bera
kennsi á eina og aðra sál yfir
H efelugígum. “
Dr. Sigurðiur lýsir þessu næst
jarðfræð'i Heklu og gossögu henn
ar eftir þeim heámilldum, sem
ýmist eru til í rituðU rnáii eða
hún hefur sjálf látið eftir sig í
aðgreiniiegum jarð’lögum. Tefeur
þá við annáll allra þeirra gosa,
átt hafa sér stað frá upplhafi land
máms, en þau telur höfundurinn
fiimmtiáin talsins. En ítarlegast er
greint frá hinuim síðustu Heklu-
gosum, 1947 og 1970, og er sú
frásögn í raun megimefni bókar-
innar.
í bókinni eru efeki færri en 54
heilsíðuijósmyndir, auk fimmtán
mynda í sjálfum textanum. Eru
fjölmargar myndanna í litum og
suimar undrafagrar, en aðrar eru
m.a. til átakanlegs vitnis um af-
leiðingar síðasta Heklugoss í
eyddum gróðri og dauðum bú-
peningi.
Bókin um Heklu á að sjálf-
sögðu fyrst og fremist erindi við
íslendinga. Samt er efni hennar
og myndaval engu síður forvitni-
legt útlendingum og fyrir því
hefur hún jafnframt verið gefin
út í en&kri þýðingu Jóhanns
Hannesisonar og Póturs Karlsson-
ar. Geta menn naumast valið
erlendum vinum sinum fallegri
bók eða minnisstæðard.
Heklubókin er 114 bls. tví-
Eldsúlan stendur upp úr gígrnun við Skjólkvíar. Myndin er tek-
in af hraunrindanum norðan við gíginn í tæplega kílómetra
fjarlægð kl. 3,30 fyrstu gosnótt ina í mai sl. — Ljósm.: Mbl.
dálfca. Grafik h.f. litgreindi
myndirnar, Prentþjónuistan sf.
gerði myndamót, en Oddi hf. sá
um prentun bókarinnar og
Sveinabókbandið batt hana.
(Frá A.B.).
STAKSTEIIR
Hvert stefnir
velferðar-
þjóðfélagið?
FRÁ striðsiokum a. m. k. hafa
þjóðir heiims lagt hófuðáherzlu á
framleiðslu- og framleiðniaukn-
ingu, sem grundvöll að stöðugt
batnandi Ufskjörum almennings.
Japanir hafa náð ótrúlega örum
vexti og talað er um hið jap-
anska efnahagsundur. Hagvöxt-
ur í Bretlandi hefur á hinn bóg-
inn verið sáralítill, enda hafa
Bretar ekki þótt ýkja heppnir í
stjóm efnahagsmála sinna seinni
árin. En nú heyrast nýjar radd-
ir, sem afneita stöðugt auknum
hagA"exti í sjálfu sér og telja,
að markmið nútímaþjóðfélags
hljóti að verða allt annað. Þeir,
sem þannig tala telja það sann-
að af fenginni reynslu, að auk-
inn hagvöxtur, auknar tekjur og
aukin neyzla, skapi ekki ham-
ingjurikara líf. Þess vegna sé
engin sérstök ástæða til þess fyr
ir þjóðir heims að leggja endi-
lega áherzlu á aukinn hagvöxt
eða aukna neyzlu, heldur herl
fyrst og fremst eftir öðrum leið-
um að sjá svo um, að fólk geti
lifað hamingjusömu lífi — aukin
neyzla færi ekki með sér aukna
hamingju. Þannig talar t. d. hinn
heimsþekkti bandaríski hagfræð
ingur, John Kenneth Gailhraith,
sem nú er prófessor við Har-
vardháskóla og gestaprófessor í
Oxford, en var amhassador
Kennedys í Indlandi á sínum
tima, í nýlegu viðtali við hrezka
hlaðið Observeir.
Smfóníuldjónisveit Islands og söngsveitin Fílharmonía á sviði Háskólabíós.
Níunda sinfónía Beethovens
— flutt annað kvöld
SINFÓNÍUHLJÓMSVEIT ís-
lands og Söngsveitin Fllharm-
onía minnast 200 ára afmælis
Beethovens með flutningi 9. sin-
fóníunnar, en það eru 6. reglu-
legu tónleikar Sinfóníuhljóm-
sveitarinnar. Tónleikarnir verða
fluttir fimmtudaginn 10. desem-
ber kl. 21 í Háskólabíói og laug-
ardaginn 12. desember kl. 14.30.
Stjórnandi er dr. Róbert Abra-
ham Ottósson og flytjendur auk
sveitanna einsöngvararnir Svala
Nielsen, Sigurveig Hjaltested,
Sigurður Björnsson og Guðmund
ur Jónsson.
Rífeisútvarpið skýrði frá þess-
um' tónllieikuim á blaðamanina-
fundi í gær, sem Gunnar Guð-
mundsson hélit Þar voru og
staddir ednsöngvaranndr, sitjórn-
aindd tónleikanina, formaður Fil-
harmoníu og ritairi, þau Ragnar
Árnason og Gerður Guðmunds-
dótitdr Bjarklind, svo og tónliist-
anstjóri útvarpsins, Árnd Kristj-
ánsson.
Niunda sinfówía Beethovens
var frumflutit í Vínarborg 7. mad
1824, ásamt þremur þáttium úr
Mdssa Solemnds. 142 árum siðar
eða 1966 var sdnfóndan flutt í
fýns'ta sdnn á íslandi undir stjórn
dr. Róbers A. Ottóssonar. Flytj-
endur þá voru hinir sömu og eru
nú og voru ails haldndr 5 tón-
lleifear fyrir íullu húsi áheyr-
enda.
Á þessu Beethovenári hefur
Sinfóniuhljómsvedtdin filutt 10
verk eftdr meistarann. Þar má
niefna pianókonserta nr. 1, 4 og
5, sinfóndumar nr. 3, 4, 5 og 7,
fiðliuikonsertinn, Egmont-forleife-
inn og Missa Solemnis. 1 samein-
ingu hafa Sinfóniuhijómsveditin
og Filharmonia flutt: Carmdna
Burana eftdr Carl Orff 1959
ásamt Þjóðleifehússkómum,
Þýzka sál'umessu eftir Brahms
1961 og 1966, Messias eftir Hánd-
el 1963, Requ'iem eftir Mozart
FYRIR nokkrum dögrum kom út
ný bók um íslenzka sjómenn á
hættuslóðum eftir Svein Sæ-
mundsson. Þetta er fimmta bók
höfundar um ævintýri, svaðil-
farir og þrekraunir sjómanna.
Hann hefur á undanfömum ár-
um safnað saman miklum fróð-
leik um þetta efni og má þar
nefna frásögn af Halaveðrinu
1925, sem birtist fyrir nokkrum
árum.
í bókimmi „Á hætbuslóðum'1
segir frá íslemzkum sjómönmum
í baráttu við stórviðri, hafís og
brotsjói á hafi úti. Sagt eir frá
eámmi ævint ý rafl egust u ferð ís-
lenzfes slkips, er gerður var út
leiðlamigur héðam til Græmiamds
árið 1929. Þá segir frá meiistara-
legri björgum skips í Reykjavik-
1964, Maigmifdeat eftir Bach 1965,
Sáltmasinfóníuna eftdr Strav-
inisky 1965, sinfóniu nr. 9 eftdr
Beethoven 1966, Requiem eftir
Verdi 1968, Al'þinigishátiðarkant-
ötu Páls Isólfssomar 1968 og
Missa Solemnds eftdr Beethoven
1970.
Sömgsveitiin Fílharmonía var
stofmuð árið 1959 og hefur leitazt
við að flytja a.m.k. eitt meári
háttar tónverk á ári. Aldtaf hefuir
urhöfm og frásögn er af því er
vairðskipsmanmi var ræmt 1 síð-
asta stráði. í ekium kafla bófear-
iininar er sa,gt frá ævintýrum og
hrakndmiguim háfearliamamma við
Breilðafjörð og gnednit er frá því
er togani frá Reykjavík hneppti
áfaill í hafi 1937. Síðaisti feafli
bókairimnar er um mammsfeaða-
veðriið sem gekk yfir Vestfirði
á öndverðu ári 1968, er mangir
sjámenTi fórust, em aðrir björg-
uðust naumliega. í etftirmála
eru slys og slysavarmir rædd
og varpar höfundur þar fram
þairri hugmymd a@ feomur sjó-
tmamma myndi með sér lamdssam-
tök hið fynsba. Sllkuir félagstskap-
ur sé líklegur til þese að hrimda
í fraimlkvæmd þáttum í öryggia-
máium sjómámna, sem himigað til
Á hættuslóðum
— ný bók um íslenzka sjómenn
eftir Svein Sæmundsson
dr. Róbetrt Abraham Ottósson
verið stjómandi sveitarinnar ut-
an ednu sinni, á Listahátíð 1964.
Nú eru 150 söngvarair og söng-
konuir i sveitdmni. 1 sitjóm henmar
eru Gerður Guðmundsdótitár
Bjarklind, Gestur Gisiason, Guð-
ríður Magnúsdóttiir, Helga Guð-
mumdsdóttdr og Ragnar Áma-
son.
Til greina kemur að fleiri tón-
leikar verði — leyfi aðsókn.
Sveinn Sæmundsson.
hefur ldtt eða efeki veriið sdnmit.
Má þar nefna hið tmikla nauð-
synjamál að gæzluskip vemði
með bátaflotamum fynir Vest-
fjörðum á vetrairvetrtíð.
Bófeim ,,,Á hættusllóðum“ er 221
blaðsíða að stærð og að aufed
aiimarigair myndasiður. Útgef-
atndi er Setberg.
Fegurra
þjóðfélag
Raddir, á horð við þær, sem
vikið var að hér að framan, eru
þegar byrjaðar að skjóta npp
kollinum á íslandi. Þær heyrð-
ust m. a. á flokksþingi Alþýðu-
flokksins í haust — vafalaust
fyrir áhrif frá jafnaðarmönnum
á hinum Norðurlöndunum —- og
komu fram í ályktun flokksþings
ins um viðfangsefni 8. áratugar-
ins. En í þeirri ályktun segir m.
a.: ,J>að má ekki vera eina
markmiðið að bæta efnahaginn.
Aukin velmegun verður að færa
manninum aukinn þroska, vax-
andi hamingju í óspilltu um-
bverfi. Markmiðið á ekki aðeins
að vera auðugra þjóðfélag, ekki
aðeins réttlátara þjóðfélag, held-
ur einnig fegurra þjóðfélag. —-
Þess vegna verður viðleitni til
þess að bæta manninn og efla
hagsæld hans að móta alla fram-
faraviðleitni á öllum sviðum,
vera grundvöllur hennar og tak-
mark.“
TJppreisn
bippanna
Og í forystugrein Vísis í fyrra-
dag er f jallað um þessi nýju við-
horf. Þar segir: „Fjölmennir hóp
ar hippa og annarra utangarðs-
manna hafna framleiðsluaukn-
ingunni og lífsþægindakapp-
hlaupinu sem á Vesturlöndum
fylgir í kjölfar hennar. ... Vissu
lega gengur þessi afneitun of
langt. ... Þótt uppreisnin gegn
framleiðsluþjóðfélaginu þeri
þversögnina í sér, felst samt í
henni töluverður sannleikur og
aðvörun. Við megum ekkl
verða svo hugfangin af fram-
leiðsluaukningunni og lífsþæg-
indunum, að við gleymum þeim
endanlegu verðmætum, sem
þessi þægindi eiga að þjóna."