Morgunblaðið - 18.03.1971, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 18. MARZ 1971
15
Klofnar
Pakistan?
Mujib ásamt nokkrum stuðningsmönnum.
FÁTT hefur getað saimeinað
Vegtur- og Austuir-Pakistana
síðan ríki þeirra var kiomið á
fót fyrir 23 árum ainnað en
múhamieðstrú og samöiginiliegt
batur á Hmdúum, sem ráðia
'lögum og lofuim á Imdlamidi.
Ríki þeirra varð till með
skiptimgu Indlands , í ríki
Hindúa og Múhaimeðstrúair-
ma-nmia, en sú lausn var meyð-
arúrræði. Púnjjaibar, sem búa
Mujib fursti
Ali Bhutto
í Vesitur-Pakistan, og Bemgaíl-
ar, sem búa í Austur-Pa'kist-
an, hatfa sjaildam eða aldrei
getað lifað samain í sátt og
samlyndi síðan Pakisitansríki
var Stofnað. Það kemur því
ekki á óvart þótt Pakistan
rambi á þarmi upplausmar.
Fjarlsegðin miliii hinna
tveggja laindshluta'er rúmlega
1600 kílómetrar og lamds-
hættir eiru gerólíkiir. Austor-
Pakisitamair hafa jaifman Tiltið á
sig sem nýlendulþjóð, sem
hafi orðið að þoila arðrán og
kúgun Vestur-Pakistana. Þótt
Auistur-Pakistanair séu 70
millljónir, en Vestur Paikistan
ar 50 miilljónir, hafa Vestur-
Pakistanar jafman mátt sín
lanlgtum meiira í pólitísku og
efmahagslegu tillliti.
Nefnt er sem dæmi, að síð-
an ríkið var stotfnað hetfur um
það bil fjóirum fimmitu hlut-
um framlaiga á fj árlöglim ver-
ið varið tiil máia í Vestur-
Pakistam. Um það bil 85%
opihberra starfsmanima í Pak-
iatan og 90% foriimgja í hern-
uim eru Vestuir-Palkiistamar.
Tekjuir á manm hatfa hæ'kkað
um 42% í VesturPakistan á
undanfömium árum, ©n aðeinis
17% í Austur-Pakistan. Aust-
ur-Pakistamar halltía því fram,
að 70% aðstoðar þeirrar, er
landið fái eriLienidis frá, fari til
Vestur-Pakistan og 70% aills
imnflutninlgs. Auistuir-Pakistan
er einhver þéttbýlasti taind-
Skilki heiimsina og þar búa um
800 mianns á hverjum fer-
kílómietra. Jafmframt er fá-
tækt óvíða meiri, og eru ár-
Slegar tekjur á mainn aöedns
um 4.400 íslen^íkar 'krónur.
í feillibylniuim mikíla, gem gekk
yfir ósa Ganges-flj óts í des-
embarmiániuði síðastlLiðnium, er
áætlað að hálf millljón manna
hatfi týnf llífi.
KOSNINGAR
Varvræksla sambandsstjórn-
arimmair í málefinum Austur-
Pakistans átti drjúgan þátt í
því að Mohamimed Ayuh
Khan forseti neyddist till þess
að segja af sér fyrir tveimur
árum. Eftirmaður hanis, Agha
Möhammed Yahya Khan heirs-
höfðinlgi, hét því að auka
áhrif Austur-Pakistana á
stjórn ilandsins. í því skyni
efndi hanin till kosinimg.a í
desemher í fyrra til nýs
'Stjónnllagaþimgs er ökyldi
semja nýja stjórmarstorá. Þar
átti að ganga til móts við
kröfiur Austur-Paki.stana um
aiukna sjáilfstjórn og undir-
búa valdatöku borgaralegrar
stjómar.
Fyrir kosningamar óttuðust
miargir áhrif Mujib Rahmams
fursta, sem mú er orðimm
ókrýndur konunlgur Austu'r-
Pakistams. Hanm hefur fylgt
ákveðinmá þjóðernisstefnu, en
talið er að Yahya Khan for-
,seti hafi reiknað dærnið þann-
ig, að Mujib fursti og stjóm-
málafilokkur hans, Awami-
bandalaigið, femgju um 60%
þeirra 169 sæta, sem Ausitur-
Pakistönum voru ætiuð á
stjómlaigaþimginu, en atlls var
’bosið um 313 fulllltrúa. Foirset-
inn gerði ráð fyrir því að
sögn, að aðrir fuílitrúar Aust-
ur-Pakistans á stjórnlaga-
þingimiu muindu gera banda-
laig við flokkama í Vestur-
Pafcisitan og koma í veg
fyriir að Mujib ynnii hrein-
án meiriihluta í landinu sem
heild.
Úrslit ko.sn.imganina urðu á
annan veg og voiru gíf urlegur
sigur fyrir Mujib og Awami-
bandalagið. Hvorki meira né
minna en 98 af hundraði
kjósenda í Austur-Pakistan
greiddu Awamibandallaigimu
afkvæði, Mujib hlaiut 167
hinna 169 þingsæta Austur-
Paikistana og kosningamiair
tryggðu honum hreiinan
meirihluta á stjórmlagaþinig-
inu.
SJÁLFSTÆÐISYFIRLÝSING
KosninigaúrSlitin j atfmgiltu
yfirlýsimigu um vilja Austur-
Pakistan'a til þess að hljóta
mjög víðtæka sjáltfstjórn og
jafnvel sjálfstæði. Sigur Muj-
ibs byggðist á stefrausbrá í
Sex liðum, þar sem þess var
krafizt að Austur-Pakistanar
færu sjálfir með stjórn skatta-
miá! a, utanríkisviðskipta, að-
stoðar frá erlenduim trikjum
og að þar með yrði endir
bundimn á lamga yfirdrottnun
Vestur-Pakiistania. Samkvæmt
Stefnuskrá Muj ibs skyidi Pak-
istan breytt í sambamidsrífci,
þar sem hvert hérað íengi
rauinverulega sjáltfstjórn í eig-
in málum, en sambandastjórn-
in hefði lítill VÖld í öðrium
málum en utanrífcismálum og
V'arnarmálum.
í Vestur-Pákiiistan unnu
Zulitfkar Alli Bhutto og flofck-
ur fcans, Alþýðufiloktourinm,
tallsverðan sigur og hlutu 83
af 144 sætum Vestur-Pakist-
ama á stjómlagaþingiiniu. Ali
Bhutto er fyrrverandi ut-
ami'ifkisráðherra herforingja-
stj órniair.ininar, heimistouinniur
stjórmmálamaður og átti
mianina mest þátt í því, að
Pakistan kom á nánium ten.gsl-
um við Petoing-stjómina. —
Bhutto hetfur lýst yfir því, að
Austur-Pakistan.ar hafi engan
rétt til þess að þrömgva
stjórnarskrá upp á Vestur-
Pakistana. Gagnstætt Bhutto
er Muj ib hlýnintur vestræmum
ríkjum og fylgjandi því, a'ð
saetzt verði við Indverja.
Þótt vinstrisinnaðuir sé, nýtur
Bhuitto stuðnlings fjármála-
manna, skrifstofuembættis-
manrnu og herforimgja í
Vestur-Pakistain, sem óttast
'að stef nuskrá Muj iibs geti
splundrað rí'kinu og þar með
áhrif'um þei'rra.
Bhutto hefur reynt að fá
Mujib til að slá atf kröfum
sínum, þar sem hann hefur
talið þær jafngilda kröfu um
al'gert sjállfstæði. Hann hefuir
hvatt til þess, að utanrí’kis-
viðsksiptum og erlendri aðstoð
verði bætt við þá mála-
floktoa, er heyra skuli undlir
saimbandsstjórnina sam'kvæmt
stefniuskrá Mujibs. En furst-
inn hefur neitað að hvifca frá
kröfum sínum og segir að það
hafi einkum verið með stjónn
þessara málaflokba sem Vest-
ur-Pakistönum hatfi tekizt að
hafa tögtliin og haigildirmair í
Austur-Pakistan. Murjib vís-
aði eininig á bug tillögu
Bhuttos þess efnis, að þjóð-
þimgið yrði í tveimur deildum
og að önnur deiildin yrði skip-
uð jafnmörgum fUlltrú'um frá
hinum fimm fylkjum Pialkiist-
ans.
Framhald á bls. 16.

Á gagnvegum
EFTIR
SVERRI HERMANNSSON
í ÞESSUM greinarstúfi hefur áður ver-
ið minnzt á ýmis efni, sem lýsa aðstöðu
mismuni fðlksins i hinum dreifðu byggð
um og þess í þéttbýlinu. Minnzt hefur
verið á hina ójöfnu menntunaraðstöðu
unga fólksins, sem líklega er það al-
varlegasta; og skort á félagslegri að-
stöðu hvers konar, sem snaran þátt á
í búferlaflutningi fólks til höfuðborgar
innar og annars þéttbýlis við Faxaflóa.
Ástæðulaust er að eyða þessu litla
rými í rökræður um þá nauðsyn að
efla búsetuna í öllu landinu. Húp er lýð
um ljós, þótt það sé æði misjafnt, sem
menn vilja leggja á sig til liðveizlu við
hana. Mjög miklu hefur þó verið áork-
að í þessum efnum á undanförnum ár-
um og hafa Sjálfstæðisflokkurinn og
fyrirsvarsmenn hans á þingi haft þar
um forystu. Hið mikilvægasta, sem á-
unnizt hefur, er þó nýr skilningur fólks
í þéttbýli og strjálbýli á því, að hvor
aðili verður að styðja hinn ef vel á að
fara. Að hér eru ekki andstæðir hópar
manna, heldur hvor öðrum lífsnauðsyn
til þess að mynda þjóð sem heild, eins
og einu tré eru bæði rætur og blöð. Til
eflingar þessum skilningi hafa gengið
fram fyrir skjöldu hinir öflugustu liðs
menn. Má í því sambandi minna á orð
borgarstjórans í Reykjavík, Geirs Hall-
grímssonar, er hann lagði þessu máli
sérstakt lið í sjónvarpsumræðum dag-
inn fyrir bæjar- og sveitarstjórnakosn-
ingamar sl. vor og minnti á nauðsyn
samstöðunnar og samhjálparinnar. Það
eru orð slíkra forystumanna, sem fylla
menn bjartsýni á mikinn og vaxandi
árangur.
Það skal greiðlega játað, að ýmis úr
lausnarefni byggðajafnvægis okkar eru
örðug viðfangs. Engin þó óleysanleg.
Þau krefjast tíma og fjármuna. Vissu-
lega einnig aðgæzlu og þolinmæði, svo
ekki sé rasað um ráð fram. Hitt er
ekki fyrir að synja, að tregðulögmáls-
ins virðist gæta um of í ýmsum málum,
sem manni virðist að auðvelt sé að
hrinda í framkvæmd til hagsbóta fyrir
ýmis byggðalög og jafnvel heila lands-
fjórðunga. það er t.d. minna en ekkert
vit í því að flytja nálega allar vörur,
sem til landsins eru fluttar, beint til
Reykjavíkur, til þess að umskipa þeim
þar með ærnum kostnaði og endur-
flytja svo út á land með enn meiri
kostnaði. Þá kastar fyrst tólfunum að
nauðsynjavörur Austfirðinga skuli
fluttar fram hjá landshlutanum til um
veltingar í Reykjavík. Ofan á allt ann-
að bætist svo, að strandferðir i lands-
hlutanum eru reknar afar slælega og
ná vörur ekki heimahöfn fyrr en eftir
dúk og disk. Slík vinnubrögð eru vitan
lega ekkert annað en sóun tíma og
fjármuna. Austfirðingar þurfa því strax
að eignast sína innflutningshöfn með
tollvörugeymslu og öðru sem tilheyrir
um sölu og dreifingu vöru fluttrar beint
frá útlöndum.
Margt mætti nefna um opinbera þjón
ustu ýmiss konar sem betur mætti fara.
T.d. hafa nokkur útgerðarpláss eystra
hlotið stóran skaða af því að ráðamenn
þeirra hafa ekki talið sig hafa efni á
að veita símaþjónustu nema hluta úr
deginum. Er þá símakostnaður reiknað-
ur á nef notenda, en alveg hortt fram
hjá hinum mikilvæga útflutningsat-
vinnuvegi sem í þessum plássum er
stundaður. Má sjá af þessu að þjóðar-
hagur gengur ekki alltaf fyrir. Þó
stendur þetta til bóta þegar sjálfvirki
síminn kemst í notkun.
Enn skal eitt nefnt að lokum sem
dæmi um eldgamalt og úrelt skipulag í
opinberri þjónustu, en það er sú stað-
reynd að Austur-Skaftfellingar verða
enn í dag að sækja þjónustu sýsluyfir-
valda til Víkur í Mýrdal. Lesendur
munu ajKr svo vel að sér í landafræði
að einfærir séu um að dæma slíkt og
þvílikt. Mun nú í bígerð að kippa þeasu
í liðinn og er það vel.