Morgunblaðið - 25.09.1971, Blaðsíða 16

-16
MORGLTNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 25. SEPTEMBER 1971
Útgefandi hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvaemdostjóri Hsraldur Sveinsson.
Rilstjórar Matthías Johannessen.
Eyjólfur KonríS Jónsson.
Aðetoðarritstjóri Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Augiýsingastjóri Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn og afgreiðsla Aðalstræti 6, simi 10-100
Augiýsingar Aðaistræti 6, sími 22-4-80.
Áskriftargjald 196,00 kr. á mánuði innanlands.
I lausasölu 12,00 kr. eintakið.
IÐJA Á ERLENDRI GRUND
¥ umræðum um framkvæmd-
ir og atvinnufyrirtæki
gleymist oft að geta um stór-
fyrirtæki þau, sem íslending-
ar reka á erlendri grund,
þ.e.a.s. fiskvinnslufyrirtækin
í Bandaríkjunum. Með þeirri
starfrækslu hefur þó hag-
ur útflutningsframleiðslunn-
ar, sjávarútvegsins, verið
stórbættur, en sérstaklega er
þó mikilvægt það oryggi, sem
dreifingarkerfi Sölumiðstöðv-
ar hraðfrystihúsanna og Sam-
bands ísl. samvinnufélaga í
Bandaríkjunum skapar.
Hér í blaðinu í gær var frá
því skýrt, að Coldwater, fyr-
irtæki Sölumiðstöðvarinnar,
hefði hafið framkvæmdir við
stækkun verksmiðju sinnar
um helming, þannig að flat-
armál hennar yrði 16.000 fer-
metrar. Fyrirtæki þetta hefur
verið í stöðugum vexti undir
öruggri stjórn Þorsteins
Gíslasonar, og gerir hann ráð
fyrir að hið háa verðlag, sem
fyrirtækið hefur náð, muni
haldast, og telur að fremur
muni vanta fiskblokk á
Bandaríkjamarkað en hið
gagnstæða.
Fyrirtæki Sölumiðstöðvar-
innar selur einnig fisk fyrir
Færeyinga og hefur sú sam-
vinna gengið vel. Mættu
fleiri íslenzk fyrirtæki gjarn-
an hugleiða hvort samvinna
við atvinnurekendur í Fær-
eyjum gæti ekki orðið til
hagsbóta fyrir okkur og Fær-
eyinga.
Stundum heyrist því haldið
fram, að íslendingar geti ekki
haft samstarf við útlendinga
á atvinnusviðinu, því að út-
lendingarnir muni græða á
okkur, en við tapa á viðskipt-
unum. Þessari fáránlegu
minnimáttarkennd þarf að
ryðja úr vegi. íslendingar
geta auðvitað átt í fullu tré
við erlenda menn, sem hefur
sannazt bæði þar sem þeir
reka fyrirtæki erlendis og
eins er samstarf hefur verið
haft við erlenda menn um
atvinnurekstur hérlendis.
Líklega vekur starfræksla
þeirra stórfyrirtækja, sem ís-
lendingar eiga erlendis, minni
athygli, vegna þess að starfs-
fólkið er ekki íslenzkt, en fyr-
irtæki þessi hafa engu að síð-
ur geysimikla þýðingu eins
og áður er að vikið, og von-
andi halda þau áfram að
eflast.
Vinnutíminn
I?lestir munu hafa álitið, að
■*• vinnutími hér á landi
væri lengri en á hinum Norð-
urlöndunum, en nú hefur
verið upplýst, að vinnuvikan
er styttri hér en þar.
Þessar upplýsingar leiða
hugann að því, hvort rétt
muni vera sú stefna, sem rík-
isstjórnin hefur boðað, að
stytta vinnuvikuna, og raun-
ar hafa einstakir verkalýðs-
foringjar lýst því yfir, að
þeir telji miklu mikilvæg-
ara fyrir launþega að fá kjör-
in bætt en að íþyngja atvinnu
vegunum með styttingu
vinnuvikunnar.
Sannleikurinn er sá, að
flestir Íslendingar vilja hafa
lengri vinnutíma en nemur
hinni almennu dagvinnu.
Víða fá menn líka verulega
eftirvinnu, og þá verður kaup
ið mjög sæmilegt, en hins
vegar eru til þær starfsstétt-
ir, sem naumast geta vænzt
þess að fá eftirvinnutíma,
jafnvel þótt hinn almenni
dagvinnutími sé styttur. Fyr-
ir þettta fólk hefði sjálfsagt
verið æskilegra að fá meiri
kauphækkun.
Á hitt er líka að líta, að
það eru mjög óeðlileg vinnu-
brÖgð, að stjórnvöld segi að-
ilum vinnumarkaðarins fyrir
um það, hvernig þeir eigi að
haga samningagerð, hvaða
atriði þeir eigi að leggja meg-
ináherzlu á og hver ekki.
Ráðamenn í vinstri stjórninni
hafa þar með hrifsað til sín
völd, sem verkalýðsfélögin
eiga að hafa, og nú er öllu
stjórnað ofan frá, ráðherr-
arnir segja þeim verkalýðs-
mönnum, sem þeir telja sig
geta skipað fyrir verkum,
hvað þeir eiga að gera og
verkalýðsforingjarnir ákveða
stefnuna, án nokkurs sam-
ráðs við félagsmennina. Þessi
vinnubrögð eru fráleit í lýð-
ræðisríki, en hins vegar eru
þau ekki ósvipuð því, sem
tíðkast austan járntjalds, þar
ákveða stjórnvöldin hvað
verkalýðurinn eigi að bera
úr býtum, hve langur vinnu-
tíminn skuli vera o. s. frv.
Er næsta ólíklegt, að hinn al-
menni' launþegi sé ánægður
með þessar nýju starfsað-
ferðir, en vonandi verða þær
þó ekki til að torvelda samn-
inga milli verkalýðsfélag-
anna og vinnnuveitenda, því
að brýna nauðsyn ber til að
samningar náist og ekki komi
til vinnustöðvana.
Bifreið Jacksons sendiherra
sem honnm var rænt úr.
Ognaröld Tupamaros
TUPAMAROS-skærulið-
arnir í Uruguay hafa gert
Jorge Pachero forseta og
stjórn hans að athlægi
með fangelsisflóttanum á
dögunum, og aðeins tveir
mánuðir eru til kosninga í
landinu. Flóttinn og sú
ákvörðun skæruliðanna að
sleppa brezka sendiherran-
um Geoffrey Jackson, hafa
treyst mjög aðstöðu þeirra
og þessir atburðir hafa
orðið til að sýna fram á
nær algert getuleysi stjórn
arinnar til þess að bæla
niður starfsemi þeirra.
íbúar Uruguay hlæja góð-
látlega aS fangelsisflóttan-
um, Göngin, sem þeir grófu
frá fangelsinu Punta
Carreta, enduðu í stafu Billy
nokkurs Rials, eiganda húss
seim er beint á móti fangels-
tnu. Rúmlega 100 föngum
skaut upp í stofu Riaíls. Þar
höfðu þeir fataskipti og
gengu út á götu, þar sem
þeirra biðu hópferðabílar,
sem stuðningsmenn þeirra
höfðu rænt. Þeir óku eftir
götum Montevideo, sem voru
mannauðar í náttmyrkrinu,
og hurfu eitthvað út í busk-
ann. Leitin að þeim hefur
engan árangur borið.
Húseigandinn Rial lyfti
simtólinu og hringdi í lög-
regluna til þess að segja
henni frá hinum undar-
lega atburði, sem hann hafði
fylgzt með. „Þetta getur
ekki verið rétt,“ var svarið,
sem hann fékk frá yfirvöld-
unum. „Bíddu andartak, við
skulum hringja í fangölsið og
spyrja fangaverðina." Fanga
verðirnir svöruðu því til, að
allt væri með felldu í fang-
elsinu, þar .væri allt rólegt
og með kyrrum kj'öruim. Hálf
tíma síðar kom í iljós, að
kyrrðin í fangelsinu stafaði
af þvi að fangaklefarnir
voru tómir.
• FLESTIR LAUSIR
Eftir flóttann eru aðeins
50 af um 200 skæruliðum
Tupamaros hreyfingarinnar,
sem yfirvöld hafa handtekið
á undanförnum tveimur ár-
um, bak við lás og sliá.
Skæruliðarnir hafa sýnt með
aðgerðum sinuim, að þeir
geta látið til skarar skríða
þegar þeim bezt hentar án
þess að þei,r þurfi að óttast
gagnráðstafanir yfirvald-
anna. Víðtækar ráðstafan-
ir yfirvaldanna gegn Tupa-
maros-hreyfingunni hafa
ekki megnað að kioma í veg
fyrir að skæruliðarnir haldi
áfram baráttu sinni fyrir því
að grafa undan stjórn lands-
ins.
Fangelsisflóttinn á dögun-
uim var ekkert einsdæmi. Um
það bil einum mánuði áður
tókist 38 konum úr hreyfing-
unni að flýja eftir göngum
sem þær grófu frá öðru fang
elsi. Skæruiliðarnir hafa
meðal annars tæmt allar fjár
hirzlur landsbanka Uru-
guays og liflátið starfsmann
bandarlsku leynilþjónustunn-
Jackson sendiherra í fanga-
vistinni.
ar CIA, Dan Mitriones. Rán
brezka sendiherrans Geoflf-
rey Jacksons hefur þó vakið
meiri athygli en ailar aðrar
aðgerðir Tupamaros-skœru
liðanna.
Sendiherranuim var rænt 8.
janúar þegar hann var á
leið til brezka sendiráðsins í
Montevideo. Tupamaros-
skæruliðar stöðvuðu bifreið
sendiherrans, yfirbuguðu bíl
stjórann ag verði í bíl, sem
ók á eftir sendiherrabílnum,
og óku á brott með semdiherr
ann í bifreið hans. Jackson
var tekinn til fanga til þess
að neyða stjórnina að sleppa
þeim skæruliðuim, sem stjórn
in hafði llátið handtaka, en
yfirvöidin neituðu að semja
við skæruliðana. Eftir fang-
elsisflóttann töldu Tupamar-
os-skærulðar ekki ástæðu
til að halda Jackson lengur
í gislingu, þar sem flestir
þeir skæruliðar, sem hafa
setið inni, eru sloppnir út.
• AUKNAR
AÐGERÐIR
1 hópi fanganna, sem tóku
þátt I fjöldaflóttanum, var
einhver þekktasti for-
ingi Tupamaros-hreyfingar-
innar, Raul Sendic, sem er
nobkurs konar þjóðsagnaper
sóna. Að minnsta kosti tveir
aðrir kunnir skæruliðafor-
ingjar voru i hópi flótta-
mannanna, Jorge Manera
Lluveras verkfræðingur, og
Julio Marenales Saenz, próf-
essor í listasögu. Fjórði
Skæruliðafloringinn, Raul
Bideegain Gréissing, slapp
úr fangelsi einum og hálfum
mánuði fyrir flóttann mikia.
Fangaverðirnir uppgötvuðu
eítir hieimsóknartíma, að bróð
ir hans hafði tekið sæti hans
í fangaklefanum. Sennilega
hefur Greissing átt hvað
mestan þátt í skiputagningu
fjöldiafióttans.
Tupamaros-hreyfingin hef-
ur hert mjög aðgerðir sínar
að undanflörnu, og er það
sett í samband við forseta-
kosningar og þingkosningar,
sem fara fram 28. nóvember.
Nitj^án ára stúdient var ný-
lega skotinn ti'l bana í götu-
óeirðum. Skömmu síðar voru
tveir lögreglumenn skotn-
ir til bana úr biflreið, sem
var ekið með oflsahraða,
sennilega í hefndarskyni við
dauða piltsins. Útflör stúd-
entsins, Julio Cesar Sposito,
snerist upp í kröftugar mót-
mælaaðgerðir gegn stj'órn-
inni. Tugir þúsunda tóku
þátt í mótmælaaðgerðun-
um, mörg verkalýðsflélög
efndu ti'l verkfalla og se.gja
má að allt athafnaliíf hafi
lamazt meðan útförin fór
fram.
Jorge Pachece Areco for-
seti og ráðherrar hans gáfu
út í tilefni þassara atbuirða
opinbera tilkynningu, þar
sem sagði að „landið stæði á
barmi upplausnar" og að
„lýðræðið væri í hættu
vegha undirróðursstarf-
semi“. Fimm vinstrisinnuð
blöð voru bönnuð, oig forseta
efni „breiðfiylkingar“ rót-
tækra og sósíalistísbra
flokka, Liber Seregni hiers-
höfðingi, kallaði þá ráðlstöf-
un pólitiska oflsókn til þess
ætlaða að múlbinda einu mál
gögnin, sem styddu hann.
• ALLENDE
STÆLDUR
Ibúar Uruguay virðast
hafa misst alla trú á því að
sbjöm Pacheco Arecos for-
seta sé þess megnug að upp-
ræta Tupamaroshreyfinguna.
Neyðarástand hefur rikt í
landinu í þrjú ár, og forset-
inn hefur stjórnað með til-
skipunum, án þess að barátt-
an gegn skæruliðum hafi bor
ið nökkurn árangur. Gert er
ráð fyrir, að ástandið miuni
enn versna, eftir því sem nær
dregur kosningunum í nóv-
emiber.
Tveir flökkar, Blanco-
Framh. á bls. 21