Morgunblaðið - 26.02.1972, Blaðsíða 17

MORGUNBL AÐÍÐ, LAUGARDAGUR 26. FEBROAR 1972
17
Ingólfur Jónsson:
S j álf stæðismenn haf a
varað ríkisst j órnina
við hættunni
SÍÐAN núverandi ríkisstjóm
var mynduð hefur allur fjöldi
landsmanna haft þungar áhyggj-
ur af þeinri ráðleysis- og eyðslu-
stefnu, sem virðist vera ráðandi
á fLestum sviðum. Kemur þetta
jafnt fram hjá mörgum, sem
kusu stjórmarflokkana sl. vor
eiins og hjá stjórnarandstöðunni.
Fyrstu mánuðina eftir að rikis-
stjórnin tók við völdum var tak-
markaiiítið ausið fé úr ríkissjóði
utan fjárlaga. Þegar um þetta er
rætt hefur ríkisstjómin alltaf
spurt, hvort menn hafi verið á
móti því, að hækkun tryggingar-
bóta yrði flýtt. Því var vitanlega
enginn á móti eftir að séð var,
að staða ríkissjóðs var góð og
ríkissjóður gat staðið undir
þessum greiðslum, Trygginga-
bæturnar eru auk þess aðeins
örntill hluti af öllum þeim
greiðslum, sem um er að ræða.
Þótt fjárhagurinn væri góður og
þjóðarbúið vel stætt á miðju ári
1971, eins og forsætisráðherra
hefur ótvírætt vottað á Alþingi,
hlaut svo að fara, sem raun ber
vitni, að gildum sjóðum hefur
verið eytt.
Séint á haustdögum uppgötv-
aði ríkisstjórnin, sér til skelfing-
ar, að ríkissjóður og fleiri sjóðir,
sem voru mikiis megnugir, þeg-
ar ríkisstjórnin settist í búið,
voru þunr,ausnir. Fjárlagaaf-
greiðslan var flaustursverk, sem
virðist geta haft alvarlegar af-
leiðingar á komandi mánuðum
og jafnvel árum.
Útgjöld fjáiriaganna hækkuðu
um 50% miðað við árið 1971. Með
þessu móti er kynt undir verð-
bólgunni og aukinni þenslu á
flestum sviðum. Tekjuhlið fjár-
laganna er enn óafgreidd. Frv.
um tekjustofna sveitarfélaga og
tekju- og eignaskatt hafa fram á
síðustu daga verið í athugun hjá
ríkisstjórninni. Sj álfstæðismenn
hafa verið ábyrgir í stjómarand
stöðunni og viljað gefa ríkis-
stjórninni starfsfrið. Þingmenn
Sj álf stæðisf lokksins haf a gert
það, sem í þeirrá valdi stendur
til þess að vara ríkisstjórnina við
þeirri hættu, sem þjóðinni getur
stafað af því að lögfesta lagafrv.,
sem eru illa undirbúin og
þrengja kost almennings. Meðal
margs annars hafa Sjálfstæðis-
menn varað við áðumefndum
frv. og þeirri skattránsstefnu,
sem í þeim felst. Bent hefur ver
ið á, að réttast væri að draga þau
til baka. Með því fengist nægi-
legur tími til þess að láta fram
fara endurskoðun á skattakerf-
inu, sem e.t.v. mætti verða til
bóta.
GAGNSLAUS RÁÐSTÖFUN AÐ
HAGRÆÐA VÍSITÖLUNNI OG
ÓVITURLEG
Sjálfstæðismenn hafa varað
ríkisstjórnina við þeirri hættu,
sem af því leiðir, ef dýrtíðarskrúf
an snýst með auknum hraða. Rík
isstjórnin hefur afnumið verð-
stöðvunarlög þau, sem fyrrver-
andi ríkisstjórn beitti til þess að
hindra verðlagshækkajnir.
Ríkisstjórnin virðist engin ráð
sjá til þess að hamla gegn verð
bólgunni önnur en þau, að hag-
ræða vísitölunni með sérstökum
hætti. Flestir vita, að það reyn-
ist gagnlaus ráðstöfun þegar til
lengdar lætur. Auk þess, sem
slikar aðgerðir geta hefnt sín og
eru óviturlegar. Sj álf stæðis-
menn hafa varað ríkisstjórnina
við hættunni, sem þjóðinni stafar
af ofstjórn og vaxaindi ríkisaf-
skiptum. Sj álf stæðismenn hafa
varað við aukinni yfirbyggingu
þjóðfélagsins og vaxandi kostn-
aði í ríkisrekstrinum. Ríkisstjóm
in hefur fengið samþykkt lög um-
Framkvæmdastofmm ríkisins,
sem gengur undir nafninu „Stofn
unin“, vegna þess, að uppbygging
hennar er á rússneska vísu. Með
lögum um Stofnunina virðist
þremur mönnum gefið meira
vald en dæmi eru til um hérlend
Ingólfur Jónssou
is. Þeir skipa framkvæmdaráð
stofnunarinnar og eru í daglegu
tali nefndir „kommisserar“. —
Stofnunin er allsherjar skömmt-
unarskrifstofa, sem úthlutar fjár
magni til framkvæmda, sem
þóknanlegar eru og réttmætar
að mati Stofnunarinnar. Stofnun
in yfirtók Efnahagsstofnunina,
Framkvæmdasjóð ríkisins og At
vinnujöfnuniarsjóð.
ÞJÓÐIN HEFIR EKKI EFNI Á
ÞVÍ AÐ EYÐA FJÁRMUNUM f
ÓÞARFA KOSTNAÐ
Hefur flest, eða allt það fólk,
sem áður starfaði í nefndum
stofnunum starf sitt þar áfram.
Þegar frv. að lögum um Stofn-
unina var til umræðu í Alþingi
fyrir jólin, var forsætisráðherra
að því spurður, hve mikinn kostn
að það hefði í för með sér að lög
festa frv. Forsætisráðherra sagð
ist ekki geta svarað því, en taldi
vonir vera til þess að kostnaður
yrði ekki mikiil.
Það er með Stofnunina eins og
margt annað hjá ríkisstjórninni.
Fyrst er tekin ákvörðun að óat-
huguðu máli um iagasetningu og
framkvæmdir, en eftir á er at-
hugað, hvað leiðir af ákvörðom-
inni og hvað lagasetningin hefur
í för með sér. Kostnaður við
þetta nýja ríkisbákn verður gíf
urlegur. Nú í byrjun er leitað eft
ir húsnæði með 20 herbergjum,
900 fermetrum að flatarmáli. —
Leitað eftir mönnum, konum og
körlum, til starfa í þessu stóra
skrifstofubákni, sem ætlað er að
stækka og mun þenjast út eftir
þvi hvað „kommisserarnir" verða
röskir til verka. Efnahagsstofn-
unin hafði með höndum áætlunar
gerð á vegum rtíkisins. Fram-
kvæmdasjóður og atvinnujöfinun
arsjóður veittu lán til nauðsyn-
legra framkvæmda um land allt.
Kostnaður við þessar stofnanir
var mjög lítill miðað við þann
gífurlega kostnað, sem verður nú
þega-r, en þó sérstaklega síðar við
stóra nýja ríkisbáknið. Fram-
kvæmdasjóð ríkisins og atvinnu
jöfnunarsjóð hefði mátt efla, eins
og fjárhagsgeta leyfði, án þess
að reksturskostnaðurinn þyrfti
að aukast við þær stofnanir. ís-
lendingar eru fámennir og fjár-
magnslitlir. Atvinnuvegina þarf
að efla, m.a. með fullkominini
tækni og aukinni framleiðni. Nýj
um atvinnugreinum þarf að
koma á fót til þess að auka fjöl
breytni og verðmæti framleiðsl
unnar. Til þess að koma í fram
kvæmd sem mestu af því, sem
æskilegt er að gera þarf mikið
fjármagn. Það ríður þess vegna
á miklu, að því fé verði vel og
skynsamlega varið, sem til ráð-
stöfunar er á hverjum tíma.
Þjóðin hefir ekki efni á því að
láta stóran hluta fjármagnsins
fara í eyðslu og óþarfa kostnað.
í átakanna á N - Irlandi
utm, einkum á 16. og 17. öld;
jarlinn af Tyrone, Hugh
O’Neill stjórnaði uppreisn á
árunum 1597—1603 en beið
ósigur. Önnur blóðug upp
reisn hófst árið 1641 en Crom
well tókst endanlega að bæla
hana niður á árunum 1649—
51. Þegar Jakob II leitaði
stuðnings meðal kaþólskra
manna á Irlandi, biðu hann
og fylgismenn hans frægan
ósigur við Boyne árið 1690,
fyrir mönnum Vilhjálms af
Oraniu.
Á þessum árum flúðu marg
ir merkustu menn landsins
en í staðinn komu enskir og
skozkir menn og tóku jarðir
þeirra óg aðrar eignir. Inn-
flutningur þeirra hófst í stór
um stíl nokkrum árum eftir
sameiningu Englands og
Skotlands, á fyrsta áratug
17. aldar — og voru lands-
menn markvisst hraktir til
rýrari landsvæða i suður og
suðvesturhluta Irlands.
Vegna trúarágreiningsins
varð lítil sem engin blóð-
biöndun milli þessara að-
komumanna og Ira, en hin
keltneska menning beið mik-
ið afhroð. Ulster varð nán-
ast eins og hvert annað
brezkt hérað, en stundum
bar það við, meðal annars
fyrir áhrif frá frelsishreyf-
ingum í Frakklandi og Norð-
ur-Ameriku, að einþykkir
mótmælendur, einkum Pres-
byterianar, sameinuðust
kaþólskum í uppreisn gegn
Englendingum, meðal annars
árið 1798, en urðu jafnan að
lúta I Iægra haldi.
Gladstone og
samtök
Oraegista
Þó urðu talsverðar stjórn-
málalegar breytingar á
stöðu Ira á 18. öldinni. Eng-
lendingar höfðu sett þeim sér
stök lög árið 1494, sem voru
mjög óvinsæl og þau voru nú
afnumin. Irar fengu að kjósa
100 fulltrúa í neðri málstofu
brezka þingsins og 32 full-
trúa í lávarðadeildina. Mjög
var mönnum þó mismunað í
kosningum eftir trúarbrögð-
um, það var ekki fyrr en ár-
ið 1829, að kaþólskir fengu
jafnan kosningarétt á við mót
mælendur.
Um miðja 19. öldina flutt-
ust tvær milljónir manna úr
landi, er kartöfluuppskeran
eyðilagðist og hungursneyð
varð í landinu. íbúar Irlands
voru um 8 miiljónir talsins
árið 1840 en eru nú einung-
is háif fimmta milljón samtala
og segja þessar tölur sína
sögu um efnahagsástand og
lifsskilyrði á Irlandi á þessu
timabiii.
Á síðari hluta 19. aldar
risu upp ýmsar sjálfstæðis-
og þjóðernishreyfingar, sum-
ar býsna róttækar. Glad-
stone hafði mikla samúð með
þjóðernishreyfingu Ira og
var einn af fáum Englend-
ingum, sem gerði sér grein
fyrir því hve þjóðernis-
tilfinning þeirra var öflug.
Hann beitti sér fyrir heima-
stjórn þeim til handa, en
beið ósigur í því máli. Harð-
astir andstæðingar heima-
stjórnar í Ulster voru svo-
kallaðir „Orangemen", (hér á
eftir kallaðir Orangistar) sem
nutu stuðnings brezkra íihalds
afla. Orangistar voru og eru
hagsmunahreyfing mótmæl-
enda sem ber nafn sitt af Vil-
hjálmi frá Oraniu, og heldur
jafnan hátíðlegan 12. júlí,
daginn sem Vilhjálmur sigr-
aði við Boyne. Hreyfingin
varð upphaflega til árið 1795
eftir harða orrustu
kaþólskra og mótmælenda í
greifadæminu Armagh. Til-
gangur hennar var að halda
uppi lögum og rétti mótmæl-
enda í Ulster og viðar í ír-
Iandi — og verja hagsmuni
þeirra allra. Hreyfing þessi
varð brátt býsna fjölmenn
og hefur myndað megin-
kjarna andstöðunnar gegn
írskum þjóðernissinnum.
Starfsemi Orangista hafði Ieg
ið niðri um hríð, þegar tiUög-
ur Gladstones um heima-
stjórn komu fram, en þá reis
hún margefld upp á ný.
Hreyfingin er skipuð fólki
úr ýmsum stéttum, eigna-
mönnum og iðnaðarmönnum,
um, smábændum sem stór-
bændum og háskólamönnum
ýmissa greina. Innan hennar
er haldið uppi strangri sið-
vendni og rik áherzla lögð ái,
að félagar Orangista hafi ekk
ert saman við kaþólsku kirkj
una að sælda. Eru þess dæmi,
að félagar hafi verið reknir
úr samtökum Orangista fyrir
að vera við brúðkaup I
kaþóiskri kirkju.
Sögulegar
hliðstæður
En svo vikið sé aftur að
Framh. á bls. 21