Morgunblaðið - 26.02.1972, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 26. FEBRÚAR 1972
21
*
— Norður-Irland
Framh. af bls. 17
sjálfstæðisbaráttu íra —
henni var haldið áfram og ár
ið 1914 var brezka þingið
reiðubúið að samþykkja
heimastjórn fyrir Irland.
Eins og áður strandaði málið
á öflugri andstöðu mótmæl-
enda í Ulster.
Heimsstyrjöldin fyrri kom
í veg fyrir borgarastyrjöld,
en róttækir lýðveldissinnar
gerðu árið 1916 hina sögu-
frægu Páskauppreisn, sem
mistókst með öllu. 1 yfir-
standandi deilum á Norður-
Irlandi hafa margir bent á,
— ekki sízt brezkir blaða-
menn — að Englendingar
hafi oft og tíðum gerzt sek-
ir um alvarleg pólitisk mis-
tök í meðhöndlun sinni á Ir-
um. Sem dæmi hafa þeir tek-
ið Páskauppreisnina 1916.
Þeir hafa haldið þvi fram —
og ég fékk það staðfest
í samtali við forystumenn
írska lýðveldisflokksins — að
Páskauppreisnin hafi í raun
og veru ekki notið viðtæks
stuðnings meðal Ira, fyrir ut-
an að framkvæmd hennar
hafi gersamlega verið farin í
mola þegar áður en hún
hófst, (— en það er önnur
saga, sem e.t.v. verður kom-
ið inn á síðar i þessum grein
arflokki). Þessir aðilar stað-
hæfa, að brezku hermönnun
um, sem sendir voru sem liðs
styrkur til Dublin til þess að
taka fyrir blóðsúthellingar,
hafi verið fagnað af fjölda
borgarbúa, er þeir sigldu
inn á höfnina. En svo hafi
þeir gert það axarskaft að
taka af lífi alla forystumenn
uppreisnarinnar og þar með
fyrirgert samúð og stuðningi
landsmanna. Fyrir hvern
uppreisnarmann, sem tekinn
var af lífi, hafi risið upp þús
undir þjóðernissinna og and
staðan gegn Englandi magn-
azt margfaldlega.
Þetta atriði bera blaða
menn saman við atburðina í
Londonderry um siðustu
mánaðamót — „Blóðuga
sunnudaginn", sem svo er
jafnan kallaður. Bar öllum,
sem ég talaði við, saman um,
að hver svo sem tildrög þess
hafi verið, að brezku her-
mennirnir hófu skothríðina,
hafi hún verið alvarleg mis-
tök og margfaldlega eflt
stuðning landsmanna, bæði
minnihlutans í Norður-ír-
landi og ibúa írska lýðveld-
isins, við lýðveldisherinn —
IRA — og hryðjuverkastarf-
semi hans.
Aðra hliðstæðu benda
menn gjarnan á; sem sé, að
Bretar hafi ekki gefið sér
tima til þess 1914 að fjalla
af fullum krafti um málefni
Norður-írlands og kveða nið
ur andstöðu mótmæl-
enda við heimastjórnarfrum-
varpið, vegna þess, að þeir
hafi verið með hugann bund-
inn við Evrópumálin í heild.
Sama hafi verið uppi á ten-
ingnum undanfarin ár; Bret-
ar hafi verið með allan hug-
ann við Efnahagsbandalagið,
því ekki gefið sér nægilegan
tíma til að sinna N-írlands-
málunum og látið deilurnar
danka þar til þær voru orðn
ar að óleysanlegum hnút.
Skipting írlands
1 kosningum, sem fram
fóru árið 1918, að heimsstyrj
öldinni fyrri lokinni, vann
flokkur írskra þjóðernis-
sinna, SINN FEIN (nafnið er
gelískt og þýðir „við sjálfir
einir“) mikinn sigur og
fylgdi honum eftir með
skæruhernaði gegn Bretum.
Sameining og heimastjórn
fyrir landið í heild strandaði
á andstöðu mótmælenda í
Ulster og fór svo að lokum,
að brezka stjórnin ákvað að
skipta landinu, annars vegar
í Norður-Irland, sem hefði
innan sinna vébanda sex
greifadæmi af níu, er til
heyrðu Ulster; hins veg-
ar Suður-lrland, er tæki til
hinna 26 greifadæmanna í
landinu. Báðum hlutunum
skyldi veitt sjálfsstjórn í ýms
um innanlandsmálum og kom
ið skyldi á heimaþingi í
hvorum hlutanum fyrir sig.
Létu Bretar þar með minni-
hluta ibúa Irlands neyða sig
til málamiðlunar, er meiri-
hlutinn leit engan veginn á
sem endanlega lausn mál-
anna.
Árið 1921 fóru fram kosn-
ingar. 1 þeim sex héruðum
Ulster, sem töldust með Norð
ur-írlandi vann . flokkur
Unionista — Sambandssinna,
mikinn kosningasigur, þar
sem mótmælendur höfðu al-
geran meirihluta á þessu
landsvæði. Þannig fengu
Unionistar i hendur stjórn
Norður-írlands og hafa hald
ið henni til þessa dags.
I Suður Irlandi vann Sinn
Fein yfirburðasigur í kosn-
ingunum og hélt áfram
skæruhernaði gegn Bretum
með það fyrir augum að
losna alveg við yfirráð
þeirra. 1 júlí það sama ár
komst þó á vopnahlé og í des
ember bauð Lloyd George Ir-
um svipaða stöðu gagnvart
Englandi og Kanada hafði
fengið.
Sinn Fein klofnaði út af
þessu máli. Eamon de Valera,
sem var forseti þings bylt-
ingarmanna, Dail Eireann,
var andvígur samningum við
Breta en þingið samþykkti
hann með sjö atkvæða meiri
hluta.
1 næstu grein verður nánar
fjallað um klofninginn innan
SINN FEIN fyrr og nú.
— mbj.
100 bókatitlar á uppboð
KNÚTUR Bruun heldur fimimta
bókauppboð sitt á þessum vetri
— Blásýra
Framh. af bls. 1
sem tekur að sér eyðingu á
úrgangsefnum og fluttir sam
kvæmt fyrirmælum lögregl-
unnar i Warwicéshire.
— Læknar hafa sagt okk-
ur, að hér sé um að ræða blá
sýrumágn, sem nægt hefði
til þess að þurrka út milljón
mannslif, var haft eftir tals-
manni lögregiunnar. Senni-
lega var þama um úrgangs-
efni frá iðnaðiinum að ræða,
en það er ótrúiegt, að noikkur
geti hafa verið sv:> viti firrt-
ur að koma eitrinu fyrir á
þessum stað.
í Átthagasal Hótel Sögu mánu-
daginn 28. febrúar og hefst það
kl. 17.00. Bækurnar verða til
sýnis að Grettisgötu 8 laugar-
dagimn 28. febr. n.k. og hefst það
og 18.00 og í Átthagasal Hótel
Sögu 28. febrúar milli kl. 10 ár-
degis og 16 síðdegis.
Margar ágætar baékur verða
seldar á uppboðinu m.a. ýmisar
bækur og verk Þorvalds Thor-
oddsens, t. d. Landfræðisaga fs-
lainds I—IV bindi, Árferði á ís-
lamdi í þúsund ár og Lýsing. ís-
lands I—IV bindi, Tímarit kaup-
félaganina I—II gefið út í Reykja-
vík 1896—1898, Grágás, Kaup-
mannahöfn 1879, íslendintgasög-
ur, útgáfa Sigurðar Kristjáns-
sonar (I. útg.), Jarðabók Ánna
Magnúsison.ar og Páls Vídalíns,
gefin út í Kaupmannahöfn 1913
—1943, svo og ýmsar aðrar merk-
ar bækur.
— Bókmenntir
Framh. af hls. 8
Þessi skýring þykir kannski
nokkuð kyndug í nútímanum, en
vafalaust má þó finna henni ein-
hverjar hliðstæður á öllum tím-
um. Uppruninn loðir lengi við.
Og Mfsbaráttuna viil hver heyja
með því lagi, sem honum hefur
verið kennt.
Um konu nokkra viðhefur höf-
undur þessa einföldu og auð-
skildu, en þó um leið lýsandi
athugasemd:
„Sigurlaug lét aldrei bugast
og hélt reisn sinni þrátt fyrir
sára fátækt. Hún hóf sig ein-
hvern veginn ótrúlega yfir hvers
dagsleikann á andlegan sjónar-
hól, þar sem hún viðraði af sér
þá beiskju, serri flestir í hennar
sporum ganga með sálu sinni til
óþrifa."
Það eru meðal annars athuga-
semdir af þessu tagi, sem gera
ævisögu Helga Þórarinssonar
lassilega hverjum, sem er, þó hún
hljóti að eiga brýnast erindi til
lesenda í eigin heimkynnum.
Sagt hefur verið, að Skaftfeli-
ingar berist litt á og gumi ekki
af afrekum sinum. Þeir hafa þó
átt sán framfaraskeið ekki síður
en aðrir landsmenn, og tekur
þessi bók til upphafs eins þeirra.
Skaftfellingar- munu semsé hafa
orðið einna fyrstir hérlendra
manna til að raflýsa híbýli sín,
og er sú saga merkileg fyrir
margra hluta sakir og væri meir
á loft haldið, ef tæknin þætti
nógu skáldleg til að fá rúm í
margfrægum og títtnefndum
„þjóðlegum fróðleik". En þeir
(þ. e. Skaftfellingar) hafa líka
kunnað að koma fyrir sig orði á
prenti, þó það sé sízt af öllu í
hámælum haft; það sannar með-
al annars þessi umrædda bók.
En hún er einnig — auk greina
góðs texta — prýdd fjölmörgum
myndum, sem komast flestar vel
til skila á þjálum pappír; þökk
sé útgefendum, þeim Goðasteins-
mönnum i Skógum undir Eyja-
fjöllum.
Erlendur .Tónsson.
Unnur Árnadóttir
— Skák
Framh. af bls. 14
— Minninc
Ég hefi naumast efni á því,
nýstaðinn frá veizluborði æsk-
unnar, að ræða dauðann við
mér eldri og reyndari menn. Ég
hefi í sannileika nýverið upp-
götvað hann sem staðreynd,
■uppgötvun sem gjörbreytt befur
lífsskoðun minni og verðmæta-
mati. Dauðinn er mér ekki leng
ur eittihvað fjarlægt og hræði-
legt, heldiur orðinn hluti af líf-
inu. Hann er ékiki lengur óvel-
kominn gestur heldur einnig
mildur lausnari. Sem slíkur mun
hann og hafa birzt tengdamóð-
ur minni, sem kvödd er í dag,
eftir langvarandi og erfið veik-
indi.
Unnur Árnadóttir fæddist að
Njálsgötu 45 i Reykjavlk þann
17. júlí 1908. Foreldrar hennar
voru hjónin Branddís Guð-
mundsdóttir frá Litla-Holti í
Saurbæ, og Árni Jónsson frá
Varmá í Mosfellssveit. Á Njáls-
götunni ólst Unnur upp i hópi
fjögurra systra, unz fjöiskyld-
an fluttist að Þverholti 3, þar
sem hún hefur búið siðan. Ekki
er ég til frásagnar um uppvöxt
þeirra systra annað en það, sem
ráða má af órofa samheldni
þeirra og tengslum við æsku-
heimilið.
Árið 1938 giftist Unnur eftir-
liifandi manni sínum Samúel
Torfasyni járnsmið og siðar iðn-
rekanda í Reykjavik, ættuðum
frá Kollsvík í Rauðasandsihreppi
Þau Saimúel reistu bú sitt að
Njálsgötu 36 í Reykjavik, þar
sem þau bjuggu til ársins 1952,
en fluttusit þá að Bólstaðailhlíð 7.
Fyrsta bam þeirra Unnar og
Samúels, Mtil dóttir, fæddist
rorð
andvana, en þau sem á legg kom
ust.eru Hlíf Braaddís, gift und-
irrituðum Pétri Stefánssyni,
Ámi verzlunarmaður kvæntur
Guðnýju Á. Björnsdóttur i
Keflavík og Torfhiildur Guð-
björg, gift Guðmundi Ágústs-
syni tæknifræðingi í Reykja-
vik.
Unnur Árnadóttir var kona
björt yfirlitum og frið sýnum,
lundin áköf og næir barnslega
einlæg. 1 vöggugjöf hlaut hún
mjög háa og bjarta söngrödd,
sem hlédi'ægni hennar og feimni
komu í veg fyrir að skóluð
yrði að verðleikum. Hún var í
senn glaðvær og félagslynd i
sínum hópi og hafði sérstakt
- ■.aiáaaraa
þesisi eðlilegi leikur tapleikur-
inn. Betra var 15. Bd2 ásamt
Hcl og hvitur stendur dável).
15. - d5!, (Nú nær svartur ör-
uggu frumkvæði, sem hann
notfærir sér mjög fallega).
16. e5 - d4!, 17. Rxd4 - Rg4,
18. Bgl - Rxh'í! !, (Nú er skák-
in í rauninni unnin á svart,
þótt Guðmundur verjist af
hörku unz yf ir lýbur). 19. Hfcl
(Eftir 19. Bxh2 kæmi auðvitað
Dxd4 og ef 19. Kxh2 þá 19.
- Hxc,3!, 20. Dxc3 - Bxb4! og
gegn hótuninni Dh4v og mát
er engin viðwnanidi vöm).
19. - Rg4, 20. Re4 - Bxb4!,
21. Rg5 (Auðvitað ekki 21.
Dxb4 - Dh4f og mátar i næsta
leik). 21. - Dd5, 22. Rgf3 -
Dxb3, 23. Rxb3 - Bd5, 24. Rfd2
- Bc3, 25. Hal>l - b5, 26. axb5 -
axb5, 27. Re4 - Bxe4, 28. dxe4
- Hc4, 29. g3 - li5, 30. Kg2 -
Hd8, 31. Hc2 - Bxe5! (Enn
einn fallcgU'r lei!kiur). 32. Hxc4
- bxc4, 33. Ra5 - Ild2t, 34. Kf3
- Bd4!! (Þesisi biskup er búinn
að gera það gott, ef nú 35.
Rxc4 þá Rh2t!, 36. Bxh2 -
Hf2+ mát. Lokin þarfnast ekki
skýringa). 35. Bxd4 - Hd3t,
36. Ke2 - Hxd4, 37. e5 - c3,
38. Hcl - Hd2+, 39. Kf3 - Hd3t,
40. Kg2 - Re3t, 41. Kf2 - Rf5
og hvítur gafst upp. Það má
niikiö vera ef þessi skák fier
ekki fegurðarverðlaun nióts-
ins.
Hvítt: Jón Kristinsson
Svart: Friðrik Ólafsson
Benoní-vörn.
1. d4 - Rf6, 2. c4 - c5, 3. d5 - g6,
4. Rc3 - d6, 5. e4 - Bg7, 6. Be2
- e6, 7. Rf3 (Hér er einmig
leikið 7. Bg5 eða 7. f4, sem
leiðir til hinnar svonefndu
fjögurra peða árásar). 7. - 0-0,
8. 0-0 - exd5, 9. cxd5 - a6,
10. a4 - Bg4, 11. Dc2 (Til álita
kom að leika hér Rd2 eða
jafnvel 11. h3, nú verður bisik-
upinn á g4 hvítum erfiður).
11. - Rbd7, 12. Bf4 - Dc7,
13. Hfel - Hfe8, 14. Hadl
(Þessi hrókur virðist eiga lítið
erimdi á d-línunni. Til greina
kom 14. h3 ásamt a5). 14. -
Hab8, 15. h3 (Nú getur hvitur
ekki hindrað b5 lengur).
15. - Bxf3, 16. Bxf3 - b5, 17.
axb5 - axb5, 18. Be2 - c4,
19. Bfl - Rh5, 20. Be3 - Rc5,
21. Bd4 - Rd3, (Nú missir
hvítur sterkasta manninn úr
vörninni). 22. Bxd3 - Bxd4,
23. Bfl - Dc5, 24. Dd2 - Be5,
25. Re2 - b4, 26. Hcl - Rf6,
27. Rf4 - c3, 28. bxc3 - bxc3,
29. De3 (Hvítur á ekki annars
úrkosta). 29. - Dxe3, 30. fxe3
- Rxe4, 31. Hedl - Bf6, 32. Bd3
- Rc5, 33. Kf2 - Hb2t, 34. Kf3 -
Hea8, 35. Bbl og gafst upp um
leið.
Og að lokum kemur hér ein
skák án athugasemda.
Hvítt: Fl. Georgliiu
Svart. R. D. Keene
Griinfelds-vörn.
1. d4 - Rf6, 2. c4 - g6, 3. Rc3 -
d5, 4. Bf4 - Bg7, 5. Rf3 - 0-0,
6. Hcl - c6, 7. e3 - Be6, 8. Rg5
- Bf5, 9. Be2 - dxc4, 10. Bxc4
- Rd5, 11. Bxd5 - cxd5, 12.
Db3 - Rc.6, 13. 0-0 - e5, 14. dxe5
- d4, 15. exd4 - Dxd4, 16. Rd5 -
Rxe5, 17. Hcdt - Dc5, 18. Ih'3
- Bc8, 19. Hd5 - Dc7, 20. Hxe5 -
Bxe5, 21. Rdð - Dd6, 22. Re4
- De6, 23. Hel - Bxf4, 24. Ref6+
- Kh8, 25. Hxe6 - Bxe6, 26.
Db4 - Bli6? (Bg5), 27. Dh4 -
Kg7, 28. Rh5t - gefið.
Þegar ég var að Ijúka við
greinina bárust mér fréttir af
úrslituni biðskáka: Harvey —
Andersson jafntefli. Tukina-
kov — Harvey 1:0, Andersson
— Freysteinn 1:0, Magnús —
Freysteinn 1:0.
Staðan eftir 14 umferðir er
þá þessi: 1.—2. Hort og Ge-
orghiu 1014 v., 3.—4. Friðrik
og Stein 10 v., 5.—6. Anders-
son og Timman 914 vinning,
7. Tukniakov 9 v., 8. Keene 7
v., 9.—10. Giiðmundur og
Magnús 6 v., 11.—12. Bragi og
Jón Torfason 514 v., 13.—14.
Freysteinn og Jón Kristinsson
314 v., 15.—16. Gunnar og
Harvey 3 vinninga.
Andersson hefur því litla
möguteika til sigurs, en það
er ekki bara hanm og Timman,
sem geta náð í stórmeistara-
titil með þvi að fá 10 vinnimiga,
Tukmiakov er einnig i þeim
hópi.
Siðasta umferðin hefst i dag
kl. 13 en á morgun kl. 13
hefst almennt hraðskákmót
með þátttöku flestra, ef ekki
allra erlendu þátttakendanma
og að auki munu þeir Blaek-
stock, aðstoðarmaður Keene
og sæmski meistarinn Sköld,
sem hér er staddur sem
fréttaritari og aðstoðarmaður
Anderssons taka þátt i mót-
inu. Þátttökugjald er 300 kr.
og eru menn beðnir að mæta
stundvislega.
Jón I>. Þör.
Innilegar þakkir sendi ég öll
um vinum minum, sem glöddu
mig með gjöfum og heilla-
óskum á 70 ára afmadi minu
14. febrúar sl.
Guð blessi ykkur öll.
Magðalena Hinriksdóttir,
Stykkishólmi.