Morgunblaðið - 06.09.1972, Page 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVÍKUDAGUR 6. SEPTEMBER 1972
Oitgefandi hf. Árvaikuf, R&ykjavlk
Fr.OTrtkv89mda*tjóri HaraWur Sv«m*aon.
Rtortjórar M«t#iías Johamreeson/
Eýjolifur KonráO Jórisaon-
AðstoSarritstjóri Styrmir Gunnarsson.
Rrtstjóroarfall'trúi Þmrbjöin Guðmundsaon.
Fróttastjóri Björn Jóhanooson.
Augiýsingástjöri Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn og afgreiösia Aðaistrwti 6, sfrni 1Ö-100.
Au^ýaingar Aðatetreati ©, sfmi 22-4-60
ÁsíkrrftargjaW 225,00 kr á mánuði iivnanlarKte
f teusasöTu 15,00 ikr eirttakið
hundraði frá fyrra ári. Út-
vegsmenn telja, að fiskverðið
verði að hækka um allt að
15 af hundraði, svo að unnt
verði að standa undir aukn-
um rekstrarútgjöldum báta-
flotans. Sú hækkun myndi
nema um það bil 400 til 500
milljónum króna.
Þá hefur fiskvinnslan átt
við mikla erfiðleika að etja
að undanfömu fyrst og
fremst vegna kostnaðarhækk-
ana. Fyrir skömmu var svo
komið, að fyrirsjáanlegt var
STÖÐVUN BLASIR VIÐ
T||jög þunglega horfir nú í
atvinnulífi landsmanna.
Um þessar mundir er t.a.m.
áætlað, að 1600 milljónir
króna skorti svo að unnt verði
að komast hjá stöðvun út-
gerðar og fiskvinnslu í land-
inu.
Rekstrarafkoma togaraflot-
ans hefur verið mjög slæm
það sem af er árinu. Fram-
kvæmdastofnun ríkisins hef-
ur gert áætlun um afkomu
togaraútgerðarinnar á þessu
ári, sem bendir til þess, að
tap á hverjum togara muni
nema allt að 10 milljónum
króna. Þetta þýðir 180 milljón
króna tap á öllum togaraflot-
anum. Óhætt er að fullyrða,
að togaraútgerðin hefur sjald-
an verið jafn illa á vegi stödd
eins og nú. Þessu veldur bæði
minni afli og stóraukinn
kostnaður við útgerðina.
Aðstaða bátaútgerðarinnar
er ekki ósvipuð. Talið er að
aflamagn bátanna hafi minnk
að um 20 af hundraði, þegar
tillit hefur verið tekið til
þess, að fleiri bátar stunda
nú veiðar en áður. Afli hand-
færabátanna hefur þó minnk-
að enn meira eða um 40 af
að stöðva yrði framleiðslu á
frystum karfaflökum vegna
hallareksturs. Þetta hefði haft
í för með sér, að togurunum
hefði verið lagt, en þeir hafa
mestmegnis stundað karfa-
veiðar að undanfömu.
Sérstakar bráðabirgðaráð-
stafanir voru þá gerðar með
því að fella niður útflutnings-
gjald af frystum karfaflökum.
Sú ráðstöfun leýsti þó aðeins
hluta vandans, og stendur auk
þess aðeins til fyrsta október
nk. Ráðstöfun þessi jók á
hinn bóginn enn vanda vá-
tryggingarsjóðs fiskiskipa, en
í hann hefur meginhluti út-
flutningsgjaldsins runnið.
Þetta er einkar skýrt dæmi
um það, hvernig ríkisstjómin
grípur á þeim vandamálum
og viðfangsefnum, sem við er
að etja.
Talið er, að nú skorti um
það bil 900 til 1000 milljónir
króna til þess að tryggja
rekstrargrundvöll frystihús-
anna í landinu.
Þannig kemur í ljós, að allt
að 1600 milljónir kr. skortir
til þess að unnt verði að
halda áfram útgerð og fisk-
vinnslu. Engum dylst, að hér
er við mjög mikla erfiðleika
að etja, sem geta leitt til
stöðvunar í þessum undir-
stöðuatvinnuvegi þjóðarinn-
ar.
Ljóst er, að staða ríkis-
sjóðs er mjög erfið; þar hef-
ur allt verið þanið til hins
ítrasta og ekki verið gert ráð
fyrir neins konar erfiðleikum.
Ríkisstjómin tók við völdum
við einstaklega góðar að-
stæður í atvinnu- og efna-
hagslífi þjóðarinnar. Þeirri
stöðu hefur stjóminni hins
vegar tekizt að glutra niður á
einu ári.
Það er ekki einúngis, að
samdráttar verði vart í undir-
stöðuatvinnugrein eins og
sjávarútvegi, heldur hefur
efnahagsstefna ríkisstjórnar-
innar haft lamandi áhrif á
flest allar atvinnugreinar.
Stórkostlegir erfiðleikar blasa
nú t.a.m. við byggingariðnað-
inum. Ríkisstjómin hefur
sýnt fullkomið sinnuleysi við
að fjármagna byggingarsjóð
ríkisins. Af þeim sökum hef-
ur enn ekki verið unnt að af-
greiða lán til þeirra hús-
byggjenda, sem komið hafa
upp fokheldum húsum á
þessu ári. Ef svo heldur áfram
sem horfir í þessum efnum,
er hætta á samdrætti í íbúð-
arbyggingum með ófyrirsjá-
anlegum afleiðingum.
Rekstrarerfiðleikarnir koma
jafnt niður á fyrirtækjum
einkaaðila, samvinnumanna
og opinberra aðila. Yfirlýs-
ingar forstöðumanna atvinnu-
fyrirtækja eru allar á einn
veg.
Ríkisstjórnin stendur nú
ráðalaus frammi fyrir þess-
um vanda. Útgjöld ríkisins
hafa verið aukin um 50 af
hundraði á einu ári og skatt-
byrðin stóraukin. Verðbólgu-
skriðunni hefur verið skotið
á frest til áramóta, en þá á
að gera varanlegar ráðstafan-
ir. Nákvæmlega sömu orð
voru viðhöfð í fyrra, þegar
verðstöðvunin var framlengd,
en án sýnilegs árangurs.
Jóhann Hafstein:
Hvað bar á milli íslenzku
ríkisstjórnarinnar og
Breta 1. september 1972?
EÐLILEGA hefur margt verið rætt
og ritað síðan fiskveiðilandhelgin
okkar var færð út í 50 mílur þann
1. september.
Ég legg enn sem fyrr á það á-
herzlu, að við forðumst innbyrðis
deilur. Þó hefur sitthvað gefið ástæð-
ur til ágreinings, en flest af því má
bíða, og ætti að liggja kyrrt i bili.
Hitt er sjálfsagt að leiðrétta rang-
hermi og ósannindi, sem fram hafa
komíð nú á ný og hampað var fyrir
kosningar í fyrra, svo sem að sam-
komulagið við Breta og V-Þjóðverja
frá 1961 hafi verið „landráðasamning-
ur“. 1 því fólst viðurkenning á rétti
okkar til þess, sem þá var um deilt,
þ. e. 12 mílna fiskveiðilandhelgi við
Island. Samkomulagið var því viður-
kenning Breta á sigri íslendinga í
„þorskastríðinu", sem hófst 1. sept.
1958. Gils Guðmundsson, forseti neðri
deildar, lætur hafa eftir sér í Þjóð-
viljanum 22. ágúst sl.: ,,Ef ekki hefði
komið tii óheillasamningurinn frá
1961 hefði enginn komizt upp með
múður, með útfærslu okkar nú.“
Þetta er óskynsamleg staðhæfing og
rðng. Við vitum 811, að Bretar kom-
ust sannarlega upp með múður við
útfærsluna í 12 mílur 1958. Ekki gat
það verið á grundvelli neins sam-
komulags, sem ekki var til, en nærri
þriggja ára þorskastríð hófst, sem
hins vegar var bundinn endi á með
samkomulaginu frá 1961.
Nú skal ég ekki hafa þennan inn-
gang len,gri, en mér finnst kominn
tími tiil, að almenningur hér á landi,
fái nú ótvíræða og fulla aðstöðu til
þess að átta sig á því, sem á milli
bar og milM ber, eftir viðræður og
tillögugerð deiluaðiia, sem staðið
hafa frá því I fyrra. Um þetta hafa
að vísu ráðlherrar tjáð sig, bæði I
blöðum og úttvarpi, svo að hér getur
ekki talizt hvila yfir nein leynd. Enn-
fremur hafa ráðiherrar haldið fjöl-
menna fundi með fyrirsvarsmönnum
sjómanna og útgerðarmanna og fleir-
um um tillögugerðir deiluaðila.
En ekki hefur þetta verið dregið
saman svo að mér sé kumnugt þann-
ig, að aimenningur eigi auðvelt með
að átta sig á hlutunum, Má vera að
það hafi verið gert á fundum, sem
Alþýðubandalagsmenn hafa efrnt til
nú eftir, 1. september.
Lúðvik Jósepsson sjávarútvegs-
ráðherra, greinir frá síðustu tiilögum
íslenzku ríkisstjómarinnar til Breta
frá 11. ágúst sl. í viðtali við Þjóð-
viljann þ. 15. ágúst.
Ráðherramn greinir þar orðrétt frá
síðustu tillögum rikisstjórnarinnar
að þvi er ætla verður. Áður en hann
gerir það segir hanin, að íslenzka
rikisstjómtn hafi Iagt áherzlu á tvö
atriði:
„1) að viðurkennt yrði, að Islend-
Lmgar hefðu framkvæmd þeirra reglna
sem settar yrðu (þ, e. ef samkomu-
lag næðisit um veiðiheimildir o. fl.)
2) viðurkennt yrðí, að Islendingar
skuli njóta meiri réttinda til fisk-
veiða á svæðum utam 12 mílna en
aðrar þjóðir.“
Það er vitað af öðrum frásögnum,
að þegar brezka sa!mninganefndin
var hér síðast fyrir miðjan júlí und-
ir forsæti lafði Tweedsmuir ráðiherra,
þá var hún reiðubúin að failast á, að
svæðatakmarkanir ættu aðeins að
taka til Breta en ekki fslendinga, ef
að öðru leyti yrði samkomulag um
eftirfarandi atriði:
1. Afli Breta við Island yrði minnk-
aður um 25% miðað við afla þeirra
1971.
2. Samið yrði um svæðaskipulag.
3. Mörk svæðanna skyldu hefjast
við 12 mílna takmarkið.
4. Engar hömlur yrðu á veiðum ís-
lenzkra skipa innan svæða, sem lok-
uð væri Bretum (nema sérstakra um-
samdra hrygningarsvæða eða sér-
stakra vemdarsvæða).
5. Um fyrirkomulag við fram-
kvæmd reginanna yrði saimið sér-
staklega síðar.
Jóhann Hafstein
6. Samkomulagið skyldi gilda til 1.
september 1975.
----O----
Þegar framangreint er athugað,
sést að sáralítið ber á milli íslenzku
ríkisstjómarinnar og Breta, eða í
aðalatriðum:
1. Samkvæmt upplýsingum sjávar-
útvegsráðherra sem áður er vitnað
til, hefur íslenzka ríkisstjómin þ. 11.
ágúst stungið upp á því að fyrri
uppástungur um taikmörkun á stærð
skipa verði breytt þannig, að leyfðar
verði veiðar stærri brezkra togara en
áður var ráðgert, eða allt að 800
tonna.
2. Islenzka rtkisstjómin stingur
upp á, að veiðisvæði ætluð brezkum
skipum nái á ýmsuni svæðum inn að
12 mílna mörkum. Bretar vilja að
þau nái alls staðar að 12 mílna mörk-
unum:
-----°---
Hér ber of Mtið á milU til þess að
endahnútur verði ekki bundinn á þá
deilu sem nú er risin, með yfirvof-
andi hættu á lífsíiæbtulegum árekstr-
um á islenzkum fiskimiðum.
íslenzka landheigisgæzlan hefur
farið að með gát. Efflaust er það að
boði forsætis- og dómsmálaráðherra.
Hér er hyggilega að farið. Sama verð-
ur ekki sagt um brezka togara, sem
skipa sér í fiokk sjóræninigja með
því að breiða yfir nafn og númer og
ögra Islendingum með hljóðfæra-
slætti um það, „að Bretar stjórni á
hafinu“.
Hver ber nú gæfu til að stöðva án
tafar deiiur áður en óihöpp hljótast
af?