Morgunblaðið - 21.01.1973, Síða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 21. JANÚAR 1973
Jóhann Hjálmarsson:
UM VEIJO MERI
FINNSKI rithöíundurinin
Veijo Meri fékk bókmermta-
verðiaun Norðurlandaráðs að
þessu sinni fyrir skáldsöguna
Sonur liðþjálfans. í greinar-
gerð dóminefndar er bók hans
m.a. lofuð fyrir áhrifamikla
lýslngu á heimi bams og þá
gliöggu mynd, sem dregin er
upp af hinum örla.garíku að-
stæðum skömmu fyrir siðari
heimsstyrjöld.
Flestar skáldsögur Veijo
Meris fjalla urn stríð. Verð-
launaskáldsagan er að vissu
marki bernskuminning. Meri
er sonur l'ðsforingja í finnska
hemum og alinn upp í um-
hverfi, þar sem hermennska
var sífelit í brennipunkti;
snemma hlustaði hann á ótal
stríðssögur og síðar meir
urðu þær honum efni í skáld-
verk. Finnski bókmennta-
fræðingurimn Kai Lait'nen
hefur sagt að Meri sé jafn
upptekinn af því að lýsa her-
mennsku og Þjóðverjimn
Gúnter Grass heimaborg sinni
Danzig.
Um þekktustu skálldsögu
sína, Hampreipið, hefur Meri
látið þau orð falla, að hann
hafi verið neyddur tii að
skrifa um stríðið, allt annað
hafi vikið fyrir þvi. Hamp-
reip ð, sem kom út 1957, segir
frá hermanninum Joose, sem
heldur heim úr stríðinu með
reipi, sem hanm hefur fundið.
Heimferðin líkist martröð og
þegar hann kemur á leiðar-
enda er hann fastur í þessu
merkilega reipi, svo að það
verður að skera það af hon-
um. Allt er þar með unmið
fyrir gýg.
Inm í hina löngu lestarferð
Jooses fléttast sögur og minn-
ingar úr stríðimu, flestar með
marki fáránleikans og sist til
þess fallnar að gylla her-
mennsku og stríð. Enginn er
hetja í þessum sögum, aðeims
varnarlauis maður gagnvart
kynlegum örlögum, oftast eim
mama og forviða.
Undirliðþjálfinm Ojala í
einni skáldsögu Meris verður
viðskila við hersveitimar og
ákveður að halda heim og
snúa sér að búskap eins og áð-
ur. Hann gengur 300 km leið
og lendir í ýmsum ævimtýr-
um. Skáldsagan um Ojala
minnir eins og fleiri skáldsög-
ur Meris á Góða dátamm
Svejk eftir Jarosliav Hasek,
enda er skop einn sterkasti
þátturinn í verkum Meris.
Sumium skáldsögum hans hef-
ur verið likt við kvikmyndir
Chaplins; hinar rótilauisiu og
skrinigilegu persómur í verk-
um Meris minna óneitanlega
á Chaplin. Eims og margir nú-
tímahöfundar hefur Meri sfttt
innblástur í þöglu kvikmynd-
irmair, nægir að nefina absúrd-
ista eins og Ionesco og Beck-
ett, en með þeim á hann
margt same'ginlegt.
Veijo Meri varast að taka
fram fyrir hendurmar á les-
endum með yfirlýsingum oig
sikýringum á háttemi söigu-
persóna sinna. Gerðir þeirra
lýsa þeim; sjálf atburðarásin
er eina hj'álp lesandams. Meri
segir frá á beinan og ljósan
hátt og sögur hans eru fiull-
ar af skemmtilegum inmskot-
um, dálitlum sögum í sög-
unni, sem oft varpa skæru
Ijósi á efmið í heild. Annað
áberandi einkenni skáldsagina
Veijo Meri
Meris er að þær gerast oft á
ferðailögíum, persónurnar eru
á sífelldri ferð. Þetta kemur
til dæmis fram í frægustu
skáldsögu Meris, sem ekki
fjaliar beimlínis um stríð:
Konu í spegli (1963), þar sem
örlögum fjögurra persóna er
lýst með frásögn af einni
helgi í lífi þeirra.
Hinar mörgu skáldsögur og
smásöigur Veijo Meris lýsa
heiisteyptum rithöfundi, sem
er fyrst og fremst fulltrúi nú-
tímaskáldsagmagerðar, emdur-
skoðunar- og tilraunamaður í
skáldsiagnagerð. Við hlið
Vainö Linna hefur Veijo Meri
lengi staðið sem amnar fremsti
skáJdsagnahöfundur Finma.
Linna er mum hefðbumdmari
höfundur, en stríð er einnig
aðalviðfanigsefni hans. Mun-
urinm á þeim Linna og Meri
er samkvæmt skilgreiningu
Kai Laitimens sá að Linna er
venuleikagaignrýniandi, sem
hefur tekist að breyta við-
horfi manna til sögtiegra at-
burða, en Meri stílfærir veru-
ieikamn og speglar hið óráðna
og flókna í tiliverummi með
þvi að leggja áherslu á grót-
esku og kómísku hliðarmar.
Þessi ályktun Laitinens sýnir
að Meri sver sig í ætt absúrd-
ista, sem leggja rækt við að
lýsa himu fáránlaga og hafa
ekki annam boðskap að flytja
en þann, sem felst í listræn-
um efmistökuim. Persónurnar
í Skáldsögum Meris eiga til
dæmis fátt sameiginleigt og
Skilja maumast hverjar aðra.
Meri kappkostar að draga
fram það, sem gerir þær út-
lægar úr mannlegu fólagi, en
aJiitaf með skopið að vopni
eins og Tékkinn, sem gaf okk-
ur hinn ódauðlega dáta Svejk.
Að Veijo Meri skuli fá
bókmenntaverðlaum Norður-
landaráðs að þessu simni kem-
ur ekki á óvart. Hamm er
kjörinn fulitrúi hinna fjöl-
skrúðugu og merkilegu
finnsku nútímabókmennta.
Loðnubátar
Hraðfrystihús í Keflavík óskar eftir loðmubát í við-
skipti á loðnuveiðum og síðan á netaveiðum. Vin-
^amlega leggið nöfn og símanúmer inn á afgr.
Mbl. í Keflavík merkt: Loðnubátur — 939.
Ullarkápur................frá kr. 1000
UTSALA Terylenekápur, lítii númer kr, 500
Kápuefni..................... kr. 350
Stutt terylenepils . . . kr. 350
Vattstungnir sloppar . . kr. 600
Karlmannaskyrtur í stærðum 45—46—48 aðeins
kr. 500.
ANDRfiS, kápudeiltl, Skólavörðustíg 22, sími 18251.
Útgefðarmenn — skipstjórnr
Viljum vekja athygli yðar á nýjung hjá okkur.
Nú getum við boðið yður átaksmæli bæði fyrir
flotvörpu og botnvörpu. Mjög hentugur i allar
stærðir báta og togara.
GlJSTAF AGUSTSSON h/f.
Box 7034.
Sími 26787.
Síðir samkvæmiskjólar (aðeins einn af hverri gerð)
Síð pils, samkvæmisblússur, kvöldtöskur,
Lady-Marlene brjóstahöld og magabelti.
Guirtain-parfyme: Shalimar, Mitsouko, Chan Dárones.
Námskeið um
manninn og
umhverfi hans
BANDARÍSKUR vistfræðingur,
dr. William P. Nagel, mun flytja.
fyrirlestra og stjórna umræðum
um manninn og nmhverfi hana
hjá Háskóla ísiands nú á vor-
misseri. Námskeið þetta er öll-
um opið.
Dr. William P. Nagel er pró-
fessor við Oregon State Univer-
sity í Bamdairíkjuinuim og dvelst
hann í vetur sem gisitiprófessor
við verkfræði- og rautwísinda-
deild H. í. Prófessor Nagel mum
flytja fimmiitám fyrirlestra á
framangreindu námiskeiði á
þriðjudagskvöldum og sdðan
vernða umræðufumdir um sama
efni á fimmtudagskvöldum. —
Fyrsti fyrirlesturimm verður hald
inm 23. janúar nlk.
Bátaeigendur athugið
Óska að taka á leigu, nú þegar eða fljótlega, 7—12
lesta bát í góðu lagi. Æskilegt að sjálfvirkar hand-
færarúllur fylgi.
Upplýsingar í síma 96-41464.
Bridgeklúbbur hjóna
Hægt er að bæta við nokkrum pörum.
Spilað annan hvorn þriðjudag.
Upplýsingar í símum 83348, 20541, 82426, 34233.
Útsala
Karlmannaföt ........ frá kr. 2975
Stakir jakkar ....... frá kr. 1500
Stakar buxur ....... frá kr. 875
Terylenefrakkar ........ ki\ 1850
ANDRÉS, Aðalstræti 16.
ÁMINNING !
Ferðaskrifstofon Orval minnir ferðafélaga
úr Mallorca ferðunum sem farnar voru
1., 5. og 15. september 1972.
ó GRÍSAVEIZLU
(með grís, sangria og öllu tilheyrandi)
í Þjóðleikhúskjaílaranum
Sunnudaginn 28. janúar kl. 19.30.
Gleymið ekki að tilkynna þátttöku
fyrir fimmtudagskvöld.
I
ro
FERDASKRIFSTOFAN
URVAL
Eimskipafélagshúsinu simi 26900