Morgunblaðið - 08.05.1973, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUÐAGUR 8. MAl 1973
Otgefandl hf. Árvakur, Reykjavlk.
Framkvæmdastjóri Haraldur Svelnsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen,
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúl Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjórl Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjóri og afgreiðsla Aðalstræti 6, slmi 10-lCX).
Auglýsingar Aðalstræti 6, slmi 22-4-80.
Askriftargjald 300,00 kr. á mánuði innanlands.
I lausasðlu 18,00 kr. eintakið.
17ið setningu 20. landsfund-
" ar Sjálfstæðisflokksins sl.
sunnudagskvöld, flutti Jó-
hann Hafstein, formaður
flokksins, ítarlega yfirlits-
ræðu um framvindu stjóm-
málanna sl. 2 ár eða frá því
að landsfundur var síðast
haldinn, vorið 1971. Gerði Jó-
hann Hafstein glögga grein
fyrir þeim umskiptum er
urðu að loknum þingkosn-
- ingum í júní 1971, myndun
vinstri stjómarinnar, loforð-
um hennar í upphafi og
hvernig henni hefur með
öllu mistekizt að standa við
þau.
En í síðari hluta landsfund-
arræðu sinnar vék Jóhann
Hafstein að Sjálfstæðis-
flokknum og stöðu hans í
stjómarandstöðu. Hann
skýrði frá því, að fyrir þess-
um landsfundi lægi prentað
rit með álitsgerðum, sem
unnin hefðu verið á vegum
Sjálfstæðisflokksins um
flesta hina veigameiri mála-
flokka á þjóðmálasviðinu og
væri gert ráð fyrir, að álits-
gerðir þessar yrði grundvöll-
ur umræðna og skoðana-
skipta á landsfundinum, jafn-
frámt því, sem með þeim
hefðu verið lögð drög að
nýrri stefnuskrá Sjálfstæðis-
flokksins.
Síðan sagði Jóhann Haf-
stein: „Mér er efst í huga, að
þann tíma, sem við sjálf-
stæðismenn höfum nú verið
utan stjórnar, hefur ekki ver-
ið um að ræða neinn mál-
efnaágreining innan þing-
flokksins. Þetta er meira en
sagt verður um suma aðra
þingflokka, þótt að ríkis-
stjórn standi og ætla mætti
að minni vandi væri á hönd-
um. Ég hef verið að því
spurður, hvort við höfum
liggjandi í skúffu plagg um
það, hvernig við sjálfstæðis-
menn ætlum að stjórna land-
inu, ef til okkar kasta kæmi.
Svo einfalt er málið ekki, og
mér finnst heldur ekki að
til slíks sé hægt að ætlast.
Sjálfstæðisflokkurinn hefur
aldrei verið flokkur kenni-
setninga eða fyrirfram
gerðra boðorða um einstök
tilvik á þjóðmálasviði,
hvemig velja skuli eða hafna,
en að þvi hef ég áður vikið,
að hann hefur sterk grund-
vallarsjónarmið að fóta sig
á. Slíkt hefur komið mjög
ótvírætt fram í afstöðu þing-
flokksins, ekki sízt á sviði
fjármála og skatta>mála.“
Jóhann Hafstein gerði síð-
an grein fyrir stefnu og til-
lögum sjálfstæðismanna í
þessum tveimur mikilvægu
málaflokkum, en vék síðan
að öðrum störfum sjálfstæð-
ismanna á Alþingi og sagði:
„Sjálfstæðismenn hafa bæði
á nýloknu þingi og áður flutt
tillögur í stórmálum, sem
einkennast af vilja þeirra til
þess að dreifa valdinu í
þjóðfélaginu og stuðla að
jafnvægi og sambærilegum
kjörum fólksins. Á ég hér
bæði við tillögur til þings-
ályktunar um skipulag
byggðamála og auknar ráð-
stafanir til hagkvæmari
byggðaþróunar og tillögur
sjálfstæðismanna um stefnu-
niörkun í raforkumálum. Að
slíkum málum standa sjálf-
stæðismenn jafnt úr strjál-
býliskjördæmum, sem þétt-
býli og í því er einmitt styrk-
ur þeirra fólginn."
í ræðu sinni minnti Jóhann
Hafstein landsfundarfulltrúa
á, hversu þýðingarmikill
þessi landsfundur væri. En
hann er haldinn, þegar Sjálf-
stæðisflokkurinn í fyrsta sinn
frá árinu 1958 er í stjórnar-
andstöðu. Um leið og Jóhann
Hafstein vakti athygli lands-
fundarfulltrúa á þýðingu 20.
landsfundarins að þessu leyti,
sagði hann: „Við skulum
hafa í huga, að á miklu velt-
ur um vinnubrögð og sam-
hug á þessum landsfundi en
Sjálfstæðisflokkurinn hefur
aldrei fyrr á öllu lýðveldis-
tímabilinu verið í stjórnar-
andstöðu, þegar landsfundur
er haldinn.“
Hinni yfirgripsmiklu setn-
ingarræðu sinni lauk formað-
ur Sjálfstæðisflokksins með
hvatningu til allra sjálfstæð-
ismanna er hann sagði: „Við
skulum gera okkur fulla
grein fyrir því mikilvæga
hlutverki, sem flokkur okk-
ar á að rækja nú sem endra-
nær. Sjálfstæðisflokkurinn er
víðfeðmasta og sterkasta afl-
ið í þjóðfélaginu til þess að
viðhalda trausti og festu,
trú á landið og framtíð þjóð-
arinnar. í lífsskoðun og hug-
sjónum sjálfstæðisstefnunnar
er kiölfesta komandi kyn-
slóða.“
„KJÖLFESTA K0MANDI
KYNSLÓÐA“
JíeitrJJðrfcSitneð!
Eftir
C.L. Sulzberger

og umheimurinn
Japanir
TOKYO — Langar samræður við
Kakuei Tanaka forsætisráðherra
benda til þess að núverandi utanríkis
stefna Japana grundvallist á trygg-
ingum Bandaríkjamanna i ðryggis-
málum, vináttu við Kínverja og tví-
ræðum samskiptum við Rússa, kulda
legum á stjómmálasviðinu en mild-
ari í efnahagsmálum vegna mikilla
tækifæra, sem standa Japönum til
boða. Þegar þau viðhorf sem núver-
andi forsætisráðherra lætur I ljós
eru vegin og metin, er eftirtektarvert
að Vestur-Evrópa er honum ekki of-
arlega í huga.
Tanaka viðurkennir, að yfir standi
umræður í Japan um þessar mundir
um hlutleysisstefnu annars vegar og
bandalagið við Bandaríkin hins veg-
ar, en tekur lítið mark á málsvörum
fyrrnefndu stefnunnar og telur þá
skipta tiltölulega litlu máli. Ef hug-
myndir þeirra verða ofan á, segir
hann, yrði þróunin sú að velja yrði
á milli kommúnisma og núverandi
stjórnarforms og „eina rökrétta af-
leiðingin yrði skipting Japans eins
og Víetnams".
Hann játar, að Japanir setja traust
sitt á 7. flota Bandarikjanna til varn-
ar og kjarnorkumátt þeirra ef grlpa
verður til örþrifaráða, en heidur því
fram um leið, að ósanngjarnt sé að
ætlast til þess að Japanir endurgjaldi
þetta eins og Vestur-Þjóðverjar gera
með fjárframlögum fyrir hernaðar-
stuðning Bandaríkjanna í Evrópu.
„Það mundi aðeins styrkja röksemdir
þeirra sem vilja afnema öryggissátt-
málann," fullyrðir hann. „Við erum
ekki Þjóðverjar. Við hofum engan
Berlínarmúr sem blasir við okkur.“
Auk þess, heldur hann áfram, hafa
Japanir engan áhuga á því að verða
aftur hemaðarstórveldi. Síðari heims
styrjöldin var fyrsta stríðið, sem Jap
anir hafa tapað, og þeir eru óvanir
þeim „leik Evrópuþjóða" að „vinna
stundum, tapa stundum". Þar að
auki eru þeir fyrsta og eina þjóðin
sem hefur orðið fyrir barðinu á eyð-
ingarmætti kjarnorkunnar.
Þess vegna er mikil andúð á þeirri
hugmynd að endurvekja hernaðar-
mátt landsins að öðru leyti en þvi
að koma á iaggimar hóflegu sjálfs-
vamarliði. „Enginn,“ segir hann,
„gæti unnið kosningar á baráttu fyr-
ir endurskoðun á stjómarskránni til
þess að leyfa eflingu hernaðarmátt-
ar."
Með þetta í huga heldur hann því
fram, að milli stjórnanna í Tokyo og
Washington ríki enginn grundvallar
ágreiningur og engar ólíkar skoðan-
ir séu uppi um afstöðu til Kína og
Rússlands. Hann bætir við: „Japanir
gera ekki eina einustu ráðstöfun í
þessum málum án þess að hafa fyrir
fram samráð við Bandaríkin og kom-
ast að samkomulagi við þau.“ (Ekki
virðast allir ráðerrar Tanaka eins
lausir við gremju og hann virðist
vera vegna svokallaðra „Nixon-
áfalla", þ. e. af völdum sáttaumleit-
ana hans gagnvart Kínverjum og ráð
stafana í efnahagsmálum, allra sízt
Yasuhiro Nakasone, ráðherra utan-
ríkisviðskipta).
Hvað Kinverja snertir, en gagnvart
Kakuei Tanaka
þeim eru Japanir haldnir sektarkennd
og líta menningu þeirra sömu augum
og Rómverjar litu menningu Grikkja,
er forsætisráðherrann sannfærður um
að þeir hafi enga löngun til þess að
verða risaveldi. Hann segir: „Þetta
sögðu þeir Nixon forseta og þetta
hafa þeir sagt mér síðan."
„Auk þess er þriðjungur geysi-
langra landamæra Kína gagnvart
Rússlandi og Indlandi illa merktur
og þar rikir ókyrrð," segir Tanaka.
„Kínversku þjóðinni fjölgar um hér
um bil 2% á ári. Samt er heildar-
þjóðarframleiðsla þeirra aðeins helm
ingur hinnar japönsku. Þess vegna
verða þeir að einbeita sér að uppbygg
ingu innanlands. Ef Kínverjar hefðu í
raun og veru sótzt eftir því að verða
heimsveldi og risaveldi, hefðu þeir
ekki hvatt Norður-Víetnam til þess
að hætta stríði sínu.“
Tokyostjómin fagnar stuðningi
Kínverja i deilu hennar við Rússa
um landsvæði, sem voru hernumin
1945. Japanir gera tilkall til fjögurra
smáeyja í Kúrileyjaklasanum. Tanaka
segir, að Pekingstjórnin geri meira
en styðja þessa kröfu, blöð hennar
hafi auk þess haldið því fram að skila
ætti aftur öllum Kúrileyjum, en það
hefur stjórnin í Tokyo ekki einu sinni
farið fram á.
Forsætisráðherrann heldur þvi
fram, að afstaða Sovétstjómarinnar
hafi ekki breytzt í þessu máli síðan
1957, þegar hún bauðst tii að skila
tveimur eyjanna, ef Japanir féllust
á að semja um stöðu hinna eyjanna
tveggja. Hann geti ekki með nokkru
móti „horfið 15 ár aftur i tímann" i
þessu máli. Þess vegna eigi hann örð
ugt með að fara til Moskvu eins og
valdhafarnir þar hafi lagt til.
Samt er hann reiðubúinn að gera
greinarmun á stjómmálum og efna-
hagsmálum í ljósi þeirrar tillögu
Rússa, að Japanir aðstoði við hag-
nýtingu jarðgass og olíuauðlinda í
Siberíu. Til þessarar tillögu megi
taka afstöðu eins og hún liggi fyrir
og vega hana og meta með hliðsjón
af nánar tilteknum skilmélum, sem
Moskvustjórnin bjóði, og einnig með
hliðsjón af viðbrögðum Pekingstjóm-
arinnar, sem lítur fyrirætlanir Rússa
grunsemdaraugum.
Niðurstaðan er því sú, að Tanaka
virðist reiða sig mikið á áframhald-
andi skilning og stuðning Bandarikj-
anna og vonast einonig eftir að geta
aukið samúð Kínverja og stjórnmála
legan stuðning þeirra. Hálfgert ósam
ræmi virðist vera i viðhorfum hans
ti! Sovétríkjanna. Annars vegar vill
hann bersýnilega samkomulag, sem
veitti blómlegu athafnalífi Japana
aðgang að nýjum og tiltölulega ná-
lægum orkuauðlindum. Hins vegar
kýs hann heldur kuldalega afstöðu
á stjórnmálasviðinu unz landadeilan
leysist.