Morgunblaðið - 08.05.1973, Side 17

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 8. MAÍ 1973
17
á
Steinþór Gestsson, alþm.:
Um orlof bænda
og staðgöngumenn
ÞAÐ ER öllum hugsandi
mönnum Ijóst, að lögfesting
á lengingu orlofs og stytt-
ingu vinnuvikunnar í desem-
ber 1971 hefur í einu vetfangi
raskað til stórra muna að-
stöðoi starfandi fólks í land-
inu til þess að njóta þeirra
fríðinda, sem allur fjöldi lands
manna telur eftirsóknarverð-
ust, þ. e. aukins svigrúms til
frjálsrar ráðstöfunar á tiíma
til hugla'grar frístundaiðju.
Hin misjafna aðstaða starfs-
stéttanna á þessu sviði hefur
orðið mönnum áhyggjuefni.
Sérstaklega verður þetta til
erfiðleika í landbúnaði, þar
sem umhirða búpeningsins
krefur um skilyrðislausa
vinnu dag hvern, kv’ölds og
morgna.
Það er því í slíkum at-
vinnurekstri vandkvæðum
bundið fyrir bændur að dvelja
fjarri búum sínum í orlofi og
það jafnvel þótt ekki sé um
lengri tíma að tefla en sem
svarar einni dagstund.
Þegar þess er gætt, að
framleiðniaukning í landbún-
aði hetfur orðíð mjög mikil
á síðustu árum, og að hún
er að hluta til vegna aukins
starfsálags fótksins, sem að
framleiðslustörfum vinnur á
bændabýlunum, þá er það
augljóst, að þörf þeirra, sem
starfa að landbúnaði, til þess
að njóta jafmréttis við aðra
þegna þjóðfélagsins um tóm
stundir og orlof er ærin, og
um leið vandfundnari leiðir
til lausnar vanda þeirra,
vegna þess hversu sveitaheim
ilin eru orðin fámenn, þar
sem tefilt er á tæpasta vað
hvað vinnukraft varðar við
bústörfin.
Með þennan vanda í huga
var á síðasta þingi borin
fram tiilaga til þingsályktun-
ar um orlof og þjónustu stað
göngumanna I landbúnaði. Til
laga þessi var flutt af fjór-
um þingmönnum Sjédfstæð-
isflokksins, þeim Pátma Jóns
syni, Steinþóri Gestssyni,
Friðjóni Þórðarsyni og Gunn
ari Gíslasyni. Tillagan var
samþýkkt 18. rnaí 1972 og er
svohljóðandi:
„Alþingi ályktar að fela
landbúnaðarráðherra að skipa
nefnd til þess að semja frum
varp til laga um orlof sveita-
fól'ks og þjónustu staðgöngu
manna í landbúnaði. Nefnd-
in skal skipuð í samráði við
Stéttarsamband bænda og
Búnaðarfélag Islands. Niður-
stöður skulu lagðar fyrir Al-
þingi svo fljótt sem verða
má.“
Eins og sjá má, af þvi sem
hér hefur verið rakið, þá töld
um við flutningsmenn eðli-
legast, að hafa samráð við
samtök bænda, bæði hin fag-
legu og þau stéttarlegu, um
þá lagasmíð, sem tillagan ger
ir ráð fyrir. Hér er um ný-
mæli að ræða, hliðstæð
ákvæði eru ekki fyrir hendi
hér á landi og þess vegna
nauðsynlegt. að kveðja sam-
an til tillögugerðar þá, sem
sérþekkingu hafa um starfs-
greinar í landbúnaði og þá
ekki sízt þá, sem laganna
elga að njóta, þ.e. bændurna
sjátfa.
Þegar frumvarp um þetta
efni var ekki lagt fyrir Bún-
aðarþing til umsagnar og á
Alþingi kom það ekki fram
i vetur. Þá bar Pálmi Jóns-
son fram fyrirspurn til land-
búnaðarráðherra um fram-
gang þessa mikilvæga máls.
Fyrirspurninni var svarað
27. marz 1973. Ráðherrann
upplýsti, að hann hefði fal-
ið Gunnari Guðbjartssyni og
Jónasi Jónssyni að semja
það frumvarp, sem þings-
ályktunartiUagan gerði ráð
fyrir, og hefði hann ákveð-
ið að leggja frumvarpið fyr-
ir kjörmannafundi hérað-
anna á komandi sumri. Hins
Steinþór Gestsson.
vegar væru engar upplýsing
ar gefnar um það, á hvern
hátt væri á málinu tekið né
með hverjum hætti orlof
bænda gæti orðið annað en
nafnið tómt.
Það er góðra gjalda vert,
að fyrirhugað er að kynna
frumvarpið á kjörmannafund
unum. Hins vegar tel ég það
engan veginn vera fullnægj-
andi að fjalla um það á fuli-
trúafundi, sem aðeins starf-
ar eina dagstund og hefur
mörg málefni önnur til með-
ferðar. En kjörmenn sveitar-
félaganna þyrftu að fá frum-
varpið í hendur hið fyrsta og
fá það rætt á fundum heima
fyrir. Með öðrum hætti ecr
naumast hægt að segja, að
undirbúningur að lagasetn-
in.gu um þetta stórmál sé
fullnægjandi.
Ég hygg, að það, hversu
búið verður uin hnúta varð-
andi orlof og staðgöngumenn
á beendabýlum, geti ráðið úr-
slitum urn það, hver fram-
vinda verður og þróun í land-
búnaði á íslandi. í mínum
huga er þetta mál þess eðlis,
að það fer eftir því á hvem
hátt það verður leyst, hvort
það bil verður brúað, sem
orðið er milli manna, eftir
starfsgreinum. Landbúnaður
á afflt undir þvi að vel tak-
ist til i þessu efni. Því vil ég
hvetja bændur til þess að
fylgjast vel með framvindu
málsins og koma á framfæri
þeim athugasemdum, sem
þeir kunna að vilja gera við
frumvarpið, þegar það verð-
ur sýnt. Það eru bændumir
sjálfir, sem mest eiga undir
þv4 að vel takist til í þessu
efni. Þess vegna skulu þeir,
þegar færi gefst, koma sin-
um sjónarmiðum á fram-
færi í tíma. Það er von mín,
að landbúnaðarráðuneytið
hiutist til um, að bændur fái
til þess tækifæri, og að frum-
varpið verði hið fyrsta sent
búnaðarfélagum sveitanna,
svo að skoðun á þvi geti orð-
ið gaumgæfileg og umsögn
kjörmannafundanna eihhvers
virði.
En kafna í spiki
á næstu
hæð
Og þannig er mér . . . „kleift að
gera eitt í dag og annað á morgun,
að fara á dýraveiðar að morgni dags,
fiska eftir hádegi, stunda nautgripa-
rækt á kvöldin, en gerast gagnrýn-
andi eftir kvöldmat, rétt eins og mér
dettur í hug, án þess þó, að verða
nokkurn tima veiðimaður, fiskikarl,
kúreki eða gagnrýnandi." Sá mid-
night cowboy, m.m., sem hér mælir,
er sjálfur Karl Marx, að lýsa til-
verunni i framtiðarlandi sameignar
og jöfnuðar, síðasta stiginu í þróun
mannfélagsins.
Það er alkunna, að Marx skipti
sögunni í tímabil eftir ríkjandi at-
vinnu- og viðskiptaháttum. Þessi
hagsögulegu timabil renna fram
í vissri röð, knúin af þróun fram-
leiðslutækninnar, en á hverju skeiði
kúgar allsráðandi yfirstétt, sem á
framleiðslutækin, lítils megnuga und
irstétt þræla, ánauðugra bænda
eða öreigaverkamanna. 1 iðnaðar-
þjóðfélögum Vesturlanda ríkti, að
sögn Marxs, auðvaldsskipulagið, sem
einkenndist meðal annars af fjölda-
framleiðslu í verksmiðjum einokun-
arhringa, alheimsmarkaði, gífurlega
háþróaðri framleiðslutækni og öreiga
lýð, sem sífellt varð fátækari og sí-
felit fjölgaði við það, að smáir at'
vinnurekendur bættust i hóp-
inn. Marx, sem varði ævi sinni til
lítils annars en að rannsaka þetta
ömurlega þjóðfélagsform, taldi það
að hruni komið seinni hluta 19. ald-
ar. Við mundi taka tímabil, sem væri
algerlega einstætt í mannkynssög-
unni, enda síðan ekki söguna meir.
Þetta var hið kommúníska þjóð-
skipulag, himnaríki á jörðu. Þar yrði
framleiðslutæknin svo fullkomin, að
„efnahagsvandamálið" leystist, allir
gætu fengið nægju sína af lífsins gæð
um: handa hverjum eftir þörfum, frá
hverjum eftir getu. Framleiðslutæk-
in yrðu sameign þjóðarinnar, svo að
fyrri skiptingin í undir- og yfirstétt
hyrfi og um leið valdafíkn, valda-
barátta og valdarán. Atvinnuskipt-
ing eftir starfsgreinum mundi úr sög
unni, en menn bauka við þau störf,
sem bezt uppfylltu starfslöngun og
sköpunargleði þeirra, og vinnan yrði
ekki lengur kvöl og þrældóm-
ur brauðstritsmannsins. Allir yrðu
jafnir að virðingu. Fallega hugsað,
segja menn, en fremur einfeldnings-
lega.
Sovétrikin hafa næstum í 55 ár
fylgt uppskrift Marxs, a.m.k. í orði
kveðnu, og þó ekki án lagfæringa
þeirra Leníns og Stalins, en þeirra
var þörf m.a. vegna þess, að auð-
valdsheimurinn lifði af rússnesku
byltinguna, og lifir reyndar enn í
hárri elli, þegar þetta er ritað.
Reynsla Sovétrikjanna er áhuga-
verð. Augsýnilega búa þau ekki við
allsnægtir, efnahagsvandamálið, er
óleyst, ella væri hvorki keypt hveiti
af jafn vafasömum karakter og R.M.
Nixon, né slegin lán þessa dagana
hjá Davíð Rockefeller í Chase Man-
hattan bankanum i New York. En
ójöfnuðurinn, sá Írafells-Móri, sem
fylgt hefur mannlegu samfélagi frá
öndverðu? Ástandið, sem Davíð Stef
ánsson lýsti svo:
í kjöllurum þínum kveljast menn af
hungri,
en kafna í spiki á næstu hæð.
Hvernig líður þvi? Hvernig er sam-
anburðurinn milli hæða í Sovétinu?
Hefur tekizt að útrýma þar félags-
legri mismunun, að koma jöfnuði á
dreifingu gæða og verðmæta? Er tog
streita milli þjóðfélagshópa úr sög-
unni, er metorðastiginn horfinn, finn
ast engir forréttindahópar? Voru hin
ar marxísku kenningar, sem rúss-
nesku bolsarnir leiðréttu með gerð-
ir sínar, falskar eða var Marx svik-
inn af mönnum, sem fölsuðu kenning
ar hans vegna þess, að þeir mátu
stjórnmálahagsmuni sína meira?
Árið 1917, þegar fámennur hópur
áhugamanna um þá þýzku heimspeki,
sem að framan greindi, tók völdin
með byltingu í Rússlandi, var land-
ið á mörkum léns- og auðvaldsskipu
lags. Iðnverkamenn voru sárafáir og
burgeisar bágbornir og undir vernd-
arvæng landeigenda. Bolsarnir not-
uðu ríkisvaldið í upphafi til
að tryggja völd sín (alræði öreig-
anna), meðal annars með því að út-
rýma gömlu forréttindastéttunum og
smábændum. Þar næst tók ríkið við
fyrirtækjarekstri og fjármunamynd-
un, hlutverki borgaranna í auðvalds
þjóðfélagi, og byggði á skömmum
tíma iðnaðarþjóðfélag eftir hin-
um frægu fimm ára áætlunum. Af
iðnvæðingu þessarar landbúnaðar-
þjóðar undir handleiðslu hrepp-
stjóra kommúnistaflokksins leiddi
meðal annars endurstokkun tekju-
dreifingarinnar og myndun nýrra
félagshópa, svo sem sameignar-
bænda, kommissara, sovét mennta-
manna og iðnverkamanna, en ekki
draumaland Marxs. Hafði lærimeistar
inn ekki sagt, að yfirbygging þjóð-
félagsins og tengsl manna í atvinnu-
lífinu ákvörðuðust af framleiðslu-
tælcninni? Að kommúnískt þjóðfélag
kæmi aðeins, þegar auðvaldsþjóðfé-
lagið væri búið að renna skeið sitt
á enda, vegna þess, að aðeins
þá væri framleiðslutæknin nægilega
öflug til að sjá fyrir efnislegum alls-
nægtum? Engan Marxista skyldi því
undra, þótt Sovétríkjunum svipaði til
auðvaldslandanna um félagslegan
jöfnuð þegnanna.
1 Sovétríkjunum er að finna kerf-
ÞRÁIIMIM EGGERTSSON
STRIK í REIKNINGINN
isbundinn ójöfnuð, sem rekur rætur
til verkaskiptingarinnar i atvinnu-
lifinu. Hin vaxandi eftirspurn eftir
menntuðu starfsliði, sem er fylgifisk
ur háþróaðs iðnaðar, hefur skapað
þar svipað kerfi ójöfnuðar og á
Vesturlöndum. Þótt einkaeignarrétt-
urinn yfir framleiðslutækjunum hafi
verið afnuminn, fylgir sumum starfs-
greinum bæði réttur til að segja öðr-
um fyrir verkum og ráðstafa verð-
mætum, en af þvi leiðir auðvitað póli
tískt vald og ýmis forréttindi. Launa
mismunur er mikill á starfsgreinum
(verksmiðjuforstjóri getur fengið 30
sinnum hærri tekjur en verkamað-
ur), og rétt eins og á Vesturlöndúm
þykja sumar starfsgreinar fínar,
aðrar ekki. Misrétti kynjanna hefur
ekki verið upprætt enda þótt
þar hafi margt verið vel gert. Rúss-
ar drottna yfir öðrum þjóðum og
þjóðabrotum Sovétríkjanna.
Enda þótt framleiðslutækin séu
ekki lengur einkaeign í Sovétrikjun
um, er stéttaskipting ekki úr sög-
unni. Lægst settir eru bændur
og búalið í sveitum, sem hafa lægra
kaup og njóta minni virðingar sam-
félagsins en vinnandi fólk í borgum,
auk þess sem þeir eru valdaminni
(dræmari aðgangur að floktonum). 1
öðru lagi skiptir með handverksmönn
um og öðru vinnandi borgarfólki.
Mestur er munurinn á handverks-
mönnum og háskólagengnum mennta
mönnum. Hinir síðamefndu hafa
hærri tekjur og njóta meiri virðing-
ar og haga neyzlu sinni á annan veg
en verkamenn, kvænast innbyrðis
og stofna til ólikra vináttusambanda.
Loks er klofningur milli forustuliðs
kommúnistaflokksins og forustu-
manna atvinnulífsins, sérfræðing-
anna, en staða hinna síðarnefndu i
þjóðfélaginu byggist æ meir á hæfni
og menntun. Vald flokksleiðtoganna
er hins vegar komið undir stjóm-
málahæfileikum (þ.e. slóttugheitum
og lýðskrumi). Þessi óliku sjónarmið
Framhaid á bls. 25