Morgunblaðið - 18.12.1973, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 18. DESEMBER 1973
Matthías Á Mathiesen:
Eyðslustefnu ríkisstjómarinnar
verður að setja takmörk
Lækkun beinna skatta nauðsynleg og
framkvæmanleg
MATTHlAS A. Mathieson mælti f gær fyrir frumvarpi sjálfstæðis-
manna um tekjuskatt og eignarskatt, er það var tekið til fyrstu
umræðu I neðri deild Alþingis. Hér fara á eftir helstu atriðin úr ræðu
þfngmannsins.
VANHUGSUÐ
SKATTASTEFNA
Matthías A. Mathiesen rakti í
fyrstu ástand skattamálanna i
dag, svo og þróun og meðferð
skattamála á undanförnum árum
og áratugum, og sérstaklega for-
ystu og afstöðu Sjálfstæðismanna.
Þingmaðurinn sagði:
Það er engurn vafa undirorpið,
að aldrei hefur jafnmikil óánægja
grafið um sig, meðal þorra skatt-
greiðenda í landinu og síðan nú-
verandi ríkisstjórn hóf afskipti
sín af skattamálum.
Strax á fyrsta þingi núv. kjör-
tímabils réðust núverandi stjórn-
arflokkar i breytingu á skattalög-
unum, sem voru í senn vanhugs-
aðar og án þess að þeir gerðu sér
nokkra grein fyrir því, hvaða
áhrif breytingarnar hefðu á ein-
staklinga, atvinnureksturinn eða
skatttekjur ríkisins í heild.
Við sjálfstæðismenn snérumst
gegn þessum breytingum og vör-
uðum við þeim og afleiðingum
þeirra, en á það var því miður
ek-ki hlustað. Okkur var ljóst, að
þær breytingar, sem gerðar voru
hefðu í för með sér verulega
aukna skattbyrði á meginþorra
gjaldþegna þjóðfélagsins. Við
lögðum þess í stað til, að haldið
yrði áfram þeirri vel undirbúnu
endurskoðun, sem fram fór á ár-
inu 1969 — 1971 og frestað yrði
lögfestingu á þeim breytingartil-
lögum, sem fólust í frv. vinstri
stjórnarinnar.
Við álagningu 1972 kom í ljós,
að allt, sem stjórnarandstaðan
hafði sagt á þingi var rétt. Rikis-
stjórnin varð að gripa til bráða-
birgðalaga til þess að sliga ekki
algjörlega gamla fólkið, með
þeirri þungu skattbyrði, sem
stjórnarflokkarnir höfðu samþ.
og var aukningin um 110 —
140%, og var þar enn bætt um,
þegar þau bráðabirgða
lög, voru sarnþ. á Al-
þingi. Þá kom i ljós, að innheimt-
ur tekju- og eignarskattar fóru
nær 1 milljarð fram úr áætlun
1972 og skattbyrðin jókst um rúm
20%.
Enn var haldið áfram á sömu
braut. Við álagningu 1973 námu
tekjuskattar einstaklinga 4.678
millj. kr„ að meðtöldu 1% álagi
til Byggingarsjóðs ríkisins. Við
frumálagningu 1972 námu tekju-
skattar einstaklinga 3.426 millj.
kr. og við álagningu 1971 1.117
millj. kr. Þetta jafngildir 318,8%
hækkun 1971 — 1973. Á sama
tíma sem brúttótekjur framtelj-
enda hækkuðu aðeins um 60%.
Sömu hneigðar gætir i fjárlaga-
frumvarpi því, sem Alþingi hefur
nú til meðferðar. Þar er gert ráð
fyrir, að tekjuskattar nemi
6.380.170 þús. kr. Þar af nema
tekjuskattar einstaklinga um
5.615 millj. kr. og félaga 764 millj
kr„ hvort tveggja með Byggingar-
sjóðsálagi. Áfram ætla þeir að
halda i sömu átt.
En hver hafa viðbrögðin við
þessari sefnu Verið?
VIÐBRÖGÐ
LAUNÞEGA-
SAMTAKA
Það gerist um, sem aldrei hefur
áður gerzt.
Launþegasamtök landsins hafa
sett skattamálin á oddinn í þeirn
kjarasamningum, sem fram und-
an eru. Þeim sýnist nú mælirinn
fullur. Aðiiar þeirra gera sér
ljóst, að ekki er ástæða til að
leggja hert að sér, ef ljóst er, að
meiri hluti viðbótarteknanna fer i
skatt, og að kauphækkanir eru
lítils virði, ef þær verða aðeins til
þess að þeir færast hærra upp í
skattstigann og komast í hæstu
skattþrepin. Reyndar eru skatt-
þrepin það kröpp, að þau rerina
nánast saman í eitt þrep. Þessu til
stuðnings má benda á, að um 72%
allra tekjuskattsgreiðenda á ár-
'inu 1973 greiddu skatt í hæsta
skattþrepi, en þá er hámarks-
skattur á viðbótartekjum orðinn
54,69% að meðtöldu útsvari,
byggingarsjóðsálagi og kirkju-
garðsgjaldi, en Viðlagasjóðsgjaldi
sleppt.
Viðurlögin við vinnu manna
eru orðin svo þung, að ekki mun
vera meiri hluti á Alþingi til
stuðnings við þær álögur, seni
lagðar eru til i fjárlagafrumvarp-
inu fyrir 1974 og verða þvi
stjórnarliðar með talnaleik þegar
þeir ganga frá þeirn pappírs-
fjárlögum sem þeir hugsa sér
að samþykkja. Þá hefur það
komið fram, að ríkisstjórnin
hefur verið knúin til þess
að ræða við launþegasamtökin um
lækkun beinna skatta en þá gert
um leið kröfu til þess að þeirri
skattalækkun verði mætt með
söluskattshækkun sem fari ekki
inn í kaupgreiðsluvísitölu, og er
grunur manna sá, að ýmislegt
óviðkomandi sé ætlað að fljóta
með.
Sjálfstæðisflokkurinn vill með
frv. þessu gera tillögur sem fela í
sér lækkun tekjuskatta einstak-
linga. Þær tiilögur, eru fyllilega
tímabærar eins og ég hefi nú
vikið að. Af hálfu Sjálfstæðis-
flokksins er frumvarpið skoðað
sem áfangi á þeirri leið að minnka
beina skattheimtu ríkisins enn
frekar. Þær breytingar, sem lagð-
ar eru til, eru að okkar dónii við-
ráðanlegar fyrir ríkissjóð, án alls-
herjar breytingar á öllu skatta-
kerfinu.
72% Í HÆSTA
SKATTÞREPI
Þá vék þingmaðurinn nokkuð
að því, sem gerst hefur i þeim
löndum, þar sem skattheimta
ríkisins er orðin of hátt hlutfall af
þjóðarframleiðslu að dómi
skattborgarans, og benti í því til-
viki á uppstokkun í dönskum
stjórnmálum, nú fyrir skemmstu.
Þess væru glögg merki, að
þróunin í skattheimtu hér á landi
siðustu tvö árin, væri á sömu leið
og í Danmörku. Annað mál væri,
að ríkisstjórnin ætlaði seint að
ótta sig á hlutunum.
„Astandið nú minnir á þær
ógöngur, sem skattheimta ríkisins
var komin í, þegar Viðreisnar-
stjórnín tók við völdum 1960, eftir
að vinstri stjórnin gafst upp
vegna óðaverðbölgu. Eg gat um
það áðan, að um 72% allra skatt-
greiðenda greiða tekjuskatt i
hæsta skattþrepi, og um 58%
allra framteljenda greiða tekju-
skatt á þessu ári. Arið 1959 var
svo koniið, að 80% allra fram-
teljenda greiddu tekjuskatt, en
eftir þær breytingar, sem Við-
reisnarstjórnin framkvæmdi á
skattalögunum snerist þetta hlut-
fall við, og árið 1960 greiddu um
20% framteljenda tekjuskatt."
ÞRÓUN
SKATTAMÁLA
Þá vék þingmaðurinn nokkuð
að þróun og meðferð skattamála á
síðustu áruni og áratugum. Sagði
hann, að -árið 1952 hefðu sjálf-
stæðismenn flutt mjög ítarlegt
frumvarp um nýja skattalöggjöf,
þar sem m.a. hefði verið lagt til að
tekin yrði upp sérsköttun hjóna
og ákvarðaðir persónufródrættir.
Þetta frumvarp hefði ekki hlotið
afgreiðslu.
Á þinginu 1956 og 1957 hefðu
sjálfstæðismenn flutt frumvörp
um sérsköttun hjóna, þar sem vís-
að hefði verið til frumvarpsins
frá 1952. Þau frumvörp hefðu
ekki náð fram að ganga.
Árið 1960 hefði svo Viðreisnar-
stjórnin markað þá stefnii, að al-
mennar launatekjur skyldu vera
skattfrjálsar, og lögleiddur per-
sónufrádráttur. Jafnframt hefði
Viðreisnarstjórnin mótað sam-
rærnda heildarstefnu í efnahags-
málum, sem skapað hefði ólíkt
meiri festu í verðlagsmálum, pen-
ingamálum, skattamálum og á
fleiri sviðum, en nú tiðkaðist.
Engar grundvallarbreytingar
hefðu svo verið gerðar á skatta-
lögum fyrr en 1971, en gerðar
ýmsar leiðréttingar svo sem til
samræmis við kaupbreytingar, og
skattstigum fækkað.
I upphafi yfirstandandi kjör-
tímabils hefði svo núverandi
stjórn lagt frarn ný skattafrum-
vörp. Þingmenn Sjálfstæðis-
flokksins hefðu sýnt fram á marg-
háttaða galla þeirra, og bent á
margs konar úrbætur, en við
þeim hefðu stjórnarsinnar skellt
skollaeyrum. Breytingartillögur
sjálfstæðismanna hefðu þó sann-
arlega orðið til mikiila bóta, ef
náð hefðu fram að ganga.
Síðan hefði ríkisstjórnin rembzt
eins og rjúpan við stautinn að
kreista það út úr vélunum, að
allir lágtekjumenn og miðlungs-
tekjumenn mundu hagnast á
skattbreytingunni. I því sam-
bandi hefði verið reiknað með
skattvísitölu, sem ríkisstjórnin
hefði búið til, 106,5 stigum. Eng-
an furðaði þótt almenningur van-
treysti því að þessir útreikningar
hefðu verið heiðarlegir, þegarséð
var, hvernig dæmið kom út í raun.
Rikisstjórnin hefði síðan hækk-
að vísitöluna um 28% árið eftir,
sem jafngilti áætlaðri meðal-
hækkun brúttótekna, —
nákvæmleg eins og Sjálfstæðis-
flokkurinn hafði lagt til að gert
yrði viðálagningu 1972.
Þá vék þingmaðurinn nokkuð
að skýrslu, sem tekjuöflunar-
nefnd ríkisins hefði samið fyrir
ráðherra, og nýlega var birt.
Sagði hann m.a. að sér virtist
mega lesa það úr skýrslunni, að
gert sé róð fyrir söniu heildar-
skattheimtu og nú væri, miðað við
þjóðartekjur og skattvisistölu
fjárlagafrumvarps fýrir 1974.
Nefndin gerði lítið úr því, að hlut-
fallið væri hátt hér á landi, en
rétt væri að átta sig á því, að það
væri komið jafn hátt og það var í
Danmörku 1970.
Matthías Á. Mathiesen fjallaði
síðan um frumvarp þeirra sjálf-
stæðismanna, og sagði:
FRUMVARP
SJÁLFSTÆÐIS-
FLOKKSINS
Frumvarp þetta tekur einvörð-
ungu til tekjuskatta einstaklinga,
enda þótt ástæða væri til að taka
skattamálin fyrir á breiðari
grundvelli, Astæðan er einfald-
lega sú, að gert er ráð fyrir, að
breytingar skv. frumvarpinu
komi til frantkvæmda strax við
álagningu 1974. Ef gera á enn
meiri breytingar, þarf lengri und-
irbúnings- og umþóttunartíma.
Það er ætið erfiðara fyrir flokk i
stjórnarandstöðu að útfæra breyt-
ingar en ríkisstjórnina, þar sem
hún getur látið embættismanna-
kerfið vinna fyrir sig.
Nauðsyn þess að lækka tekju-
skatt einstaklinga. hefur þegar
verið rakin. Því Skal hér vikið
beint að ákvæðum frumvarpsins
og einstökum athugasemdum við
það.
Síðan sagði þingmaðurinn m.a.:
„Af hálfu Sjálfstæðisflokksins er
fruntvarp þetta skoðað sem áfangi
á þeirri leið að minnka beina
skattheimtu rikisins enn frekar.
Flutningsmenn frumvarpsins
telja, að sé stærra stökk tekið í
einu í þessum efnurn, kalii það á
gagngera breytingu á öllu skatta-
kerfinu, sem tæki nokkurn um-
þóttunartíma og krefðist vandlegs
undirbúnings á ýmsum tæknileg-
um framkvæmdaatriðum. Er þá
höfð i huga upptaka virðisauka-
skatts i stað söluskatts, mótun
hentugs staðgreiðslukerfis og
e.t.v. breyting á sjálfu tekju-
skattakerfinu og tryggingakerf-
inu. Við breytingu á útsvari yrði
að endurskipuleggja hlutverka-
skiptingu ríkis og sveitarfélaga.
Með frumvarpi þessu er stefnt
að því yfirlýsta marki Sjálfstæðis-
flokksins, að tekjum og eignurn
hjóna beri að skipta til helminga
milli þeirra, áður, en tekju- og
eignarskattar eru álagðir.. Hvort
heldur annað hjönanna eða bæði
færa heim peningatekjur til
heimilisins, þá afla þau lífs-
gæða sér til handa, beint
eða óbeint, í sameiningu
og fyllilega að jöfnu og í
flestum tilfellum njóta þau þeirra
að jöfnu. Eitt er vísl, að tveir eru
einstklingarnir i þessu tilfeli,
miðað við aðeins einn einstakling,
afli og njóti einhleypur teknanna.
Sama má segja um eignir hjóna."
MEIRA
RÁÐSTÖFUNARFÉ
Þá fjallaði Matthías nokkuð um
áhrif frumvarpsins, ef það næði
fram að ganga og sagði:
Áhrif þessa frumvarps liggja i
augum uppi. Skattborgararnir
hefðu meira ráðstöfunarfé og
eyðslustefnu rikisstjórnarinnar
yrðu takmörk sett.
Ef skattlagning 1973 hefði farið
frani skv. frumvarpi þessu, hefðu
tekjur rikissjóðs orðið 3.100 millj.
minni en fjárlög gerðu ráð fyrir,
en aðeins 1100 ntillj. minni, er í
ljós kemur nú, að óætlað er að
tekjur ríkissjöðs 1973 fara 2.000
millj. frant úr áætlun, og er þar
tekjuskattur einstaklinga þyngst-
ur á metunum.
Með samræmdri stefnu í efna-
hagsntálum og hagræðingu i ríkis-
rekstri hefði auðveldlega verið
hægt að brúa það bil með
sparnaði ó vissum sviðum og
ntinni framkvæmdahraða, enda
mikill vinnuaflsskortur næstum
allt árið, sem tvimælalaust hefur
verið verðbólguvgldandi.
Hvað viðvíkur fjárlagagerð
núv. ríkisstjórnar almennt er það
að segja, að þar er gjörsamlega
hlutunum snúið við.
Fyrst er settur upp óskalisti
eyðslunnar, siðan byrðunum deilt
á skattborgarana, hvað sem hver
segir, i stað þess að gera sér í
upphafi grein fyrir þvi, hversu
stórt hlutfall áætlaðara þjóðar-
tekna skal vera hinu opinbera til
ráðstöfunar og það þá miðað við
efnahagsaðstæður á hverjum
tima.
Kæmi í Ijós að tekjuskattur ein-
staklinga skv. frv. þessu ásamt
öðrum teljum rikissjóðs yrði ekki
nægjanleg til þess að standa
straum af fyrirhuguðum útgjöld-
um fjárlaga 1974, þá hafa sjálf-
stæðismenn ekki farið dult með
það, að þeir telja að fremur eigi
að skattleggja e.vðsluna en tekju-
öflunina og minnka fjárstreymið
um rikissjóð með samtengingu
trj-ggingabóta og skattgreiðslu.
I þessu sambandi má ekki
gleyma þvi að reynslan sýnir, að
lækkun beinna skatta stuðlar að
betri framtölum og þar af
leiðandi hlutfallslega betri skatt-
heirntu hins opinbera.
í niðurlagsorðum ræðu sinnar
sagði Matthias Á.Mathiesenað lok-
um:
„Eins og kornið hefur fram í
þessari framsögu, hefur hlutfalls-
tala skatta og þjóðarframleiðslu
stórhækkað á undanförnum
tveimur árum. Fyrir utan þá
auknu heildarbyrgði, sem lögð
hefur verið á skattagreiðendur,
Framhald á bls. 20
— BSRB
Framhald af bls. 2
urn, sem síðan hefðu orðið vegna
lagabre.vtinga. Samkomuiagið nú
tæki til aðalatriða heijdarsamn-
ingsins, en siðan væri endanlega
gengið frá samninginum með
samkomulagi við, hin einstöku
aðildarfélög BSRB, m.a. um röð-
un starfsmanna í launaflokka. Þá
sagði hann, að þetta samkomulag
væri á margan hátt umfangs-
meira en fyrrí samningur, þar
sem að það næði til tímavinnu-
fólks og unglinga, en hins vegar
hyrfu nú háskólamenn úr þessu
samkomulagi.
Aðalreglan væri 7% hækkun og
þaðan af lægri f.vrir allan þorra
bandalagsmanna, því að í þessum
lægstu flokkum, sem mesta hækk-
un fengju, væru aðeins fáir
starfsmenn. Jóni taldisttil, aðalls
væru um 600 manns í lægstu
flokkunum, þar af um helmingur
í fjórum lægstu flokkunum, er
mesta hækkun fá.
Jön kvaðst vilja undii'strika, að
þetta nýja samkomulag yrði sett í
samhengi við þróunina frá árslok-
um 1970, þegar síðasti samningur
var gerðuf, og til ársloka nú.
Ilann minnti á, að í desember árið
1971 hefði náðst samkomulag á
almenna vinnumarkaðinum um
2x4% plús 6% hækkun eða alls
14% hækkun. BSRB hafi þá gert
kröfu um að fá samsvarandi
hækkun en þá fékkst ekki nema
7% hækkun. „Það má þvf líta svo
á, að BSRB-menn séu að fá þessa
hækkun núna," sagði Jón. Þá
taldi hann mikilvægt, að hafa það
í huga, þegar samanburður væri
gerður á samningi BSRB og hins
almenna vinnumarkaðar, að hjá
fyrrnefnda aðilanum væri um-
samið kaup greitt kaup en á al-
menna vinnumarkaðinum væri
aldrei hægt að mæla launaskriðið.
Sem fyrr segir gildir þetta sam-
komulag frá áramótum og fram á
mitt ár 1976. Að vísu má segja, að
hér sé aðeins helmingur sam-
komulagsins komin i höfn, því að
strax eftir áramótin hefjast svo
samningaviðræður um ýmsar sér-
kröfur og fleira við hin einstöku
aðildarfélög BSRB. A þeim að
vera lokið fyrir 1. maí næstkom-
andi ellegar ganga þau mál til
kjaradóms.