Morgunblaðið - 18.12.1973, Blaðsíða 26

26
MORGUXBLAÐHX LRIÐ.fUDAGUR 18. DESEMBER 1973
mati biskups. on |)rált fyrir það.
a<1 aðalókostur hennar er sá. að
hún er íslenzk. leitar hann nú út
f'yrir landsteinana eftir fleiri rök-
semduni. {{egiT henni. Xofniloga
þeirri. ad Asatrú hafi verið f
Dýzkalandi á döaum nazistnans.
Einhverjum kanh að þykja hér
fulllanyt seilzt um hurð til lok-
unnar. þar sem þeir. seni nú haf'a
eerzt slofnendur hinnar íslonzku
ásatrúarhreyfingar voru börn að |
aldri. þegar n;er allt samband
ntfnaði milli Islands og Þvzka-
hann sjálfur þaegi kraft sinn frá.
Af þessu málti ráða. aðhann vaeri
l'arinn að leita þeim heimi staðar
meðal sljarnanna og ;etti hann að
vera þakklátur þeim manni sem
leitt hef'ur hann á þessa hugsana-
braul. Sízt ;etti hann að reyna að
bendla þann mann. sem f'undið
hef'ur aðgreiningtt helstefnu og
lífsstefnu. við styrjaldir og slíkt.
en re.yna heldur að minnasl þess.
að sá maðúr varaði við styrjöld-
iiini o.g sagði hana fyrir. líingu
áður en hún hófst. og var jafnvel
UM ASATRU
Svar .Vsatrúarfélagsins
við bréfi Sigurbjai'nar Ein-
arssonar til dónis- o,g
kirkjumálaráðuneyt isins
2.1. 1!)7.‘5. Bréf þetta var
sent ráðunevtinu lö. 1.
197:5.
Bréf Sigurbjarnar
Einarssonar birtist í Morg-
unblaðinu 13. des.
Til dóms- og kirkjuinála-
ráðuneytisins.
Arnarhvoli .
Iteykja vík.
Riskup hmnar ovangeli.sk-
lútorsku kirkju á Islandt. herra
Sigurb.jörn Einarsson. hef'ur í
bréf'i til tlöms- og kirkjumálaráðu-
neytisins dags. 2. jan. lífT.'l. m;elt
mjög ákveðið á niöli því. að liig-
giltur verði f'ormaður Asainiarfé-
lagsins sem forstöðumaður trúai'-
felags og rétlarstaða þess seiil tni-
arfélags þannig viðurkennd.
Þessi umsögn hans hef'ur að
vísu ekkert lagagildi og eng-
in skylda að fara neitt eftir
hemii. en |>af sem bréf hans og
nii urstöður ere bvggðar á
röksemdal ærslu. sem verður
að teljast í meira lagi hæpin.
verður ekki hjá þvf komizt að
gera við það nokkrar atlniga-
seiUthi i'aðei pá fýi sl ;e>alliuga.
a'l ...tiVnit ■ bré-fsiiis er frá upjifial 1
til enda övinv'últar. að ekki sé
meira sagt. þessum samtökum. og
verður því að draga f efa. að bisk-
up sé hælur til að láta uppi óvil-
hallt áht á því. sem um er að
ræða. 011 það er hvort veita beri
Asatrúarmönnum |)á viðurkenn-
ingu. sem farið hefur veri.ð fram
á.
En jafnframt þeirri tilhneig-
mgu til getsaka. sem mjiig rík er í
bréfinu. eru í því ýmsar staðhæf-
ingar. sem taka verður til allutg-
unar. hverja fyrir síg. til þess að
komast að því. hvort þær eru
sannar eða ósannar.
Það er þá fyrst. að biskup \i 11
Rita hafna Asatrúnni fyrir þá sök.
að hún sé ..fleirgyðistrúarbrögð".
Elestjr munu játa að greiningin
milli f'jiilg\ðistrúarbragða og ein-
gyðis séu ekki ýkja skíirp. og jafn-
vel að slíkt sé aðeins heldur laus-
leg flokkun Að því er snertir
Asatrúna eins og htin birtist í
hinum helgu. fslenzku ritum.
Snorra Eddtt og Eddtt hinni
fornu. þá er það ljöst. að ofar
guðum. heljum og góðvæltum.
stendur sá máltur. sem iillu er
æðri. og ber nafnið .AJfaðir. ..Lifir
hann of allar aldir ok stjórnar
iillu rtki sínu ok ræðr öllum hlut-
uin. stóruin ok smám." segir í
Eddu. ..Sá er sólina skóp " var
RAGNAR Páll Einarsson hélt
fyrir nokkru málverkasýningu í
Bogasal Þjóðminjasafnsins. Þær
rúmlega þrjátíu myndir, sem
þarna voru til sölu. seldusl á
fyrsta klukkutíma sýningarinnar,
og fengu færri en vildu. Var haft
á orði, að myndimar hefðu þurft
að vera tvöfalt eða þrefalt fleiri
til aðfullnægja þeirri eftirspurn,
sem þarna var eftir mvndum
Ragnars Páls. Sýningargestir
felldu þarna þann jákvæða dóm á
mvndunum, sem Ragnar Páll má
vel við una.
En hvað gerðu Ustdómarar
Morgunblaðsins? Menn skyldu
ætla, að svona góð viðbrögð al-
mennings gæfu einhverja vís-
bendingu um hvað þarna væri á
ferðinni. og að þarna væri þá
nokkuð lístrænt, sem að minnsta
kosti væri einhverrar umsagnar
vert. Svo virtist þó ekki vera, þvf
að Iistdómar Morgunblaðsins
þiigðu þunnu hljóði. Kannski
voru þeir minnugir þeirrar reiði-
iildu. sem Vallýr Pétursson vaklí
með sleggjudómum sínum unt
hinn æðsti máttur að dómi alls-
herjargoða Asatrúarinnar á tí-
undu iild — og In að hefur biskup
betra að bjóða f heimi hér?
Óþarft er að minna á hinn
mikla fjiilda ójarðneskra vera.
sem trúað hefur verið á f krístn-
um ilómi (erkiengla. kerúba. dýr-
linga. o.s.frv.) en þvi betur sem
menn kannast við slíkt, því frá-
leitara virðisl að telja það ein-
hvern ókosl á Asatrúnni. að goð-
heimur hennar er fjiilskrúðugur.
Hvað landvættir snertir. þá hel ur
i'slenzka ríkið kosið að taka fjiirar
þeirra upp i veldislákn sitt. og
virðist óviðeigandi að embættis-
menn ríkisins tali um þ;er seni
..goðmiign af ýinsu fagi". sem
menn vil.ji ..þöknast og þjéma ", I
beinu lramhaldi af þessutn orðum
biskups um landvættirnar k'ima
svo þær furðulegu athugasemdi r
lians um Asalrúarmenn. að þeir
muni svo lremi halda rétti sínum
til félagshalds. að þeir ..fyrirgeri
honum ékkí sjálfir með árekstr-
um við ákvæði. sem setl eru til
verndar miinnum almennt ". Hvað
hér er verið að gela í skyn er ekki
ljöst. eil ef til vill gætí biskup
útskýrt þaðbetur.
Þessu næst snýr biskup sér að
formsatriðum f sambandi viðum-
sökn félagsins. og giingum við j)á í
lyrsta lagi alveg framhjá þeirri
ábendingu hans til ráðuneytisins.
að skrifleg umsókn forstiiðu-
manns hefðí þurft að liggja fyrir
áður en hann gæti samið umsiign
sína.
Þiiðja atriðí (3.) ,,1-Jckert guðs-
|)jönustuhús er fyrír hendi ". Riik-
semdin er ögild. samanber tvo er-
lenda trúllokka. sem biskup nefn-
ir í bréfinu og segist hafa mælt
með til staðlestingar. Það eru
þeir Rahafar og Vottar Jehövi. og
telur hann tvær ástæður fyrir
meðmælum síntim með þeim: (1)
að þeir séu alþjóðlegir flokkar. og
(2.) ;ið þeir hafi ..það skýr miirk í
trúarskoðun 'og kenníngu. aðunilt
sé að gera sér grein fyrir þeim".
Xefnilega: fslenzka hreyfingu má
ekki liiggilda. heklur aðeins inn-
fluttar hreyfingar. í iiðru lagi.
biskup á erfiðara meðaðgera sér
grein fyrir innlendri hreyfingu
en erlendum. þó að hann ætti að
hafa betri aðstiiðu til að þekkja
hér rætur og upphaf en þess sem
aökomiðer.
.Af þessum siikum á ekki að
leyfa liina íslenzku lireyfingu. að
sýningu Ragnars Páls 1969, og
vildu ekki hætta áannaðeins.
Það er ekki vafi á, að Ragnar
Páll er mjög sterkur og góður
teiknari, og litameðferð hans er
mjög að skapi undirritaðs. Ég
held því hiklaust fram, að myndir
Ragnars Páls séu ágæt Iistaverk,
og legg ég þar eingöngu mitt eigið
mat til grundvallar. Með þessu er
því alls ekki slegið föstu. að
m.vndir þurfi að vera „natúra-
listiskar" tíl þess aðkallast lista-
verk að mínu rnati. Eg sá líka
sýningu Valtýs Péturssonar í
Norræna húsinu, og ég get vel
viðurkennt. að þarna er ágæt
skre.vtilisl á ferðtnni. og að ég
naut vel heimsóknarinnar á þá
sýningu. Samt verð ég að taka það
fram, að myndirnar voru mun
einhæfari en nöfn gáfu tilefni til
að ætla. Eg veit eiginlega ekki
hvað á að kalla þetla nýja (og f
Morgunblaðinlt marglofaða) form
Valtýs. en við skulum kalla það
dökk-sveig-stuðla-búnt með marg-
lilum ljósum baksviðum. Sem sagt
falleg og vel unnin skreytilist en
dálítíð einhæf í formi. Og þá kom-
lands um 1939—1940. og hafa því
naumast orðið lyrir miklum áhrif-
um þaðan. Við drögum f efa. að
Asatrú hafi raunverulega verið
11 pj)i þar f landi á þeim tíma —
t.d. að nokkur hafi þar beinlínis
haldið þvf fram að .Esirnir væru
til — og er líklegt að ákafi bréfrit-
ara hafi hér leitl hann til að segja
meira en hann vissi.
Þeir. sem þetta rila. telja sig
ekkí neina sérfræðinga í Evrópu-
sögu. en ólíklegt virðist þeim
ekki. að stjörnarvöldin í Þýzka-
landi. j)au sem kennd voru við
nazisma. hafi reynt að nolfæra sér
sem fleslar j)ær hreyfingar. sem
fyrir voru í landinu. sér til fram-
drátlar. þar með talinn kristin-
dóm og kirkju. og hefur margt
ófagurt orð verði sagt um t.d. sam-
skipti páfagárðs og þýzkra yfir-
valda á þeim árum. og viljum við
þö á engan hátt blanda okkur f
þæf umræður.
I beinu framhaldi af skrifi sínu
um Asatrú og J)ýzka nazista kem-
ur biskup svo að því máli. sem
hann telur „óhjákvæmilegt að
benda á" svo sem |)að sé eitt llið
a11ra v1ðsj á rverðas1a:
Undirskrifendur bréfsins eru
Xýalssinnar!
Einn hinna ánánnztu undir-
skrifenda. Þorsleinn Guðjönsson.
telur J)á óhjákvæmilegt að benda
á. að biskup hefur aldrei. hvorki
fyrr né síðar. gert grein fyrir
skilningi sínum á |)\ í sem er aðal-
efni Xýáls eða hvers konar rit
hann er. Ilann hefur ekki gerl
neina grein fyrir skilnmgi sfnum
á eðli drauma eða því sem Xýall
leggur til þess máls. né heldur
hefur hann sagt hvar hann yggi
að framliðnir búi. Hið næsta. sem
hann hefur komizt því máli. var í
siðustu jólapredikun sinni. J)egar
hann ræddi um íbúa annarra
hnalla — sagði þá. að einhvers
staðar mundi sá heimur vera. sem
um við að spurningunni: Eru
mvndir Valtýs góð list og myndir
Ragnars Páls léleg eftiröpun og
engin list. Það er ekki til neinn
öfrávíkjanlegur mælikvarði á
hvað sé list, og hver og einn verð-
ur að nota sinn eigin mælikvarða,
sem heldur ekki er óbreytan-
legur. Magnús Bjarnfreðsson
spurði einn ágætan mann.
Thor Vilhjálmsson rithöfund. að
því hvað værí list í sjónvarpsþætti
nýlega. og eðlilega gal Thor ekki
svarað þessu beint. heldur vitnaði
í Halldór Laxness.
Þrátt fyrir þessar loðnu skil-
greiningar á hugtakinu list, eru
listamenn afdráttarlaust dregnirí
dilka i listdómum Morgunblaðs-
ins, í úthlutun listamannalauna
og í því að teijast verðugir til
sýninga í Kjarvalsstöðum. Þetta
er hlægilegur skrípaleikur. Nær
væri að fella listamannalaun
niður með öllti en halda áfram á
sömu braut og verið hefir. Lista-
menn mega alls ekki eiga aðild
(nema í mesta lagi tillögurétt) að
ráðstöfunarnefnd Kjarvalsstaða.
Listamenn eiga heldur ekki að
meinaður aðgangur að rfkisút-
varpinu íslenzka með slík varnað-
arorð árið 1938.
Xægir þetta lil að sýna. að
biskúp hefur veikt ádeilu sína
gegn Asatrúarmönnum með þvf
að fara að minnasl á Xýal. og þá
sem honum fylgja.
Skakkt er það að allir ttndir-
skrífendttr hafi lalið sig Xýals-
sinna.
Biskti|) deilir á Asatrúarmenn
fyrir það. að J>eir vilja letast við
að bera ábyrgð á sjálfum sér. orð-
um og verkum, nefnilega út frá
þvf sjónarmiðí, að allt. sem menn
öðrum gera. gott eða illt. mttni
síðar koma lram við |>á sjálfa. og
telur slíku beint gegn kristnum
diími. Ekki viljuni við fallast á
|)að sjönarmið. J)ví að „gætí hver
Hausthlóm Ijóðabók
eftir Hugrúnu.
Útgefandi Bókam i ðst öði n.
„HAUSTBLOM" heitir nýútkom-
in ljóðabók. sem Bókamiðstöðin
gefur út. Ég býst við. að kvæðin
séu búin til bókar síðastliðið
haust. og höfundurin Hugrún
skáldkona er senn af léttasta
skeiði. Eftir þessum tvennum
bendingum. skil ég nafnið á bók-
inni. Þelta er fimmta ljóðabókin
frá hendi þessa ástsæla höfundar.
Alls munu bækur Hugrúnar
vera orðnar milli tuttugu og
þrjátfu. svo ekki mun þessi kona
oft hafa setið auðum höndum,
þegar litið er tíl annarra starfa.
sem hún hefir leyst af hendi urn
dagana.
Ég eignaðist þessa bók f gær-
kveldi. hafði hana með mér til
skrifa listdóma um aðra listmenn
í Morgunblaðið eða önnur bloð,
því að þá er alltaf hætt við, að
samkeppnissjónarmiðin blindi þá.
Einar Þ. Guðjohnsen
Athugasemd
ritsjóra:
Morgunblaðinu þykir ekki
ástæða til annars en birta þessa
klausu. enda þótt hún sé með því
marki brennd að vera fremur per-
sónulegur tilfinningahiti en mál-
efnaleg umræða, byggist á til-
finningasemi en síður á rökum,
hvað þá faglegri þekkingu.
Listdömarar eins og Valtýr
Pétursson eru ým.su vanir. en að
fara áð fjalla um list hans sjálfs
vegna sýningar annars mynd-
listarmanns er fyrir neðan belti.
Morgunblaðið hefur kapp-
kostað að hafa listamenn sem
gagnrýnendur vegna þess, að það
skiptir þá kannski einhvern máli,
hvað þeir segja.
Ritstj.
sín. en giið vor allra". sögðu
kristnir menn einhvers staðar. og
má þykja vel m;elt. en hitt er satt.
að friðþ;egingarkenningin gamla
er hér í töíuverðu ósamr;emi við.
eins og biskup mun vita jafnt sem
aðrir. en ekki skal það mál rakið
lengra hér.
Þegar l>ess er gætl. hve jafnvel
þetta einfalda undi rstöðuatriði
hefur vafizt fyrir biskupi. sésl.
hve iítil ástæða var lil að fara að
bera fram langar síðaskrár. Ann-
að mál er það. að Asatrúarmenn
munu vel íguga sfna lífernisfræði.
út frá nefndu grundvallaratriði.
og jafnan leílast við aðgera ljóst
yfir því máli, með aðstoð íslenzk-
unnar. hins ágætasta tungumáls
Ilvað snertir fjölkvæni og
mannhelgi. þá eru þelta lög-
gjafaratriði. en benda má á |>að.
að mannhelgi var að ýmsu leytí
vel virt f islenzkum fornliigum.
miðað við þá tfma. sem J)á voru f
Evrópu. og ttepast munu hjöna-
bönd þá hafa verið óslöðugri en
nú á tfmum hér á landi.
Bisku|) lætur sér detta f hug. að
Asatrúarmenn séu ekkí færir um
að velja sér forstöðumann. sem
geti upplyllt emb;ettisskyldur.
ritað á vottorð o.s.frv. Þar seiit
hér kemur islenzkukunnátta til.
væri fröðlegt að vita hvort liann
hefur kynilt sér íslenzkukunnáttu
forstöðumanna hinna erlendu
safnaða. sem hann hefur mælt
með til I öggildíngar.
().g svo að lokum. hvort |>að sé
ámælisvert. að skráðir Asatrúar-
inenn hjá hagstofunni hafi aðeins
verið 21. þegar biskup fékk tiilu
sina |)aðan? Hvaða álit mundi
hann hafa haft á sfnum líma á
hreyfingu. sem í 'voru aðeins.12
menn og foringinn sá þrettándi?
Sveinbjörn Reinteinsson
Þorsteinn Guðjönsson
.Jón frá Pálmholli.
sængur og létti ekki fyrr en hafði
lesiðalla.
Hugrún á mörg áhugamál og
sér allstaðar yrkisefni. hvort sem
hún er stödd í byggðeða óbyggð f
sínu eigin landi eða suður á Italíu
og austur við Ahðjarðarhaf.
Xáttúra landsins, dýrin og
sjálft mannlífið, allt er það henn-
ar mál og hennar yrkisefni. og er
ekki þröngur bás. Alstaðar sér
Hugrún fegurð, göfgi og kær-
leika. Það er þetla, sem hún reyn-
ir að sýna lesendum. og tekst oft
ágæta vel. Hugrún yrkir öll sín
Ijóð undir hefðbundnum liáttum
og vel sé henni fyrir það.
Mér finnst HaUstblóm göð bök
og vildi mega vona, að hún kæm-
ist f hendur sem flestra ljóðaunn-
enda. Þeir, sem eiga fyrri ljöða-
bækur Hugrúnar, mega ekki láta
J>essa bók vantaí safnið.
Frágangurinn á bókinn er
prýðilegur.
St. í Reykjavfk 11.-12.1973
Þorsteinn Guðmundsson.
6 fórust
Subic Ray Filipseyjum. 25. des-
ember AP
SEX bandarískir sjöliðar förust f
eldsvoða um borð í bandarfska
1' lugmöðurskipinu Kitty Ilauk
Var hér um að ræða slökkíliðs-
menn. sem voru að berjast viðeld
í vélarrúmi skipsins og neituðu að
hlýða fyrirmælum að yfirgefa
staðin n.
Hugleiðingar um list og listdóma
HAUSTBLÓM