Morgunblaðið - 03.01.1974, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 3. JANUAR 1974

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjórn og afgreiðsla
Auglýsingar
Áskriftargjald 360,00
í lausasölu 22,00
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, sími 10-100.
Aðalstræti 6, sími 22-4-80.
kr. á mánuði innanlands.
kr. eintakið.
Yfirlýsingar forystu-
manna stjórnarflokk-
anna fyrir og um áramót
um fyrirætlun ríkis-
stjórnarinnar í varnar-
málunum á hinu nýbyrjaða
ári, leiddu glögglega í ljós,
að engin samstaða er innan
stjórnarflokkanna um
ákveðna stefnu í þeim mál-
um. í viðtali við Magnús
Kjartansson, sem birtist í
Þjóðviljanum laugardag-
inn fyrir jól, fullyrti ráð-
herrann, að ,,að loknu jóla-
leyfi verður lögð fyrir Al-
þingi tillaga ríkisstjórnar-
innar um heimild til að
segja herstöðvasamningn-
um upp einhliða". Þessari
staðhæfingu iðnaðarráð-
herra var mótmælt daginn
eftir af þremur forystu-
mönnum stjórnarflokk-
anna, Einari Ágústssyni,
Birni Jónssyni og Hannibal
Valdimarssyni. í viðtölum
við Morgunblaðið sögðu
þeir allir, að engin ákvörð-
un hefði verið tekin um að
leita heimildar Alþingis til
uppsagnar varnarsamn-
ingsins.
Einar Ágústsson utan-
ríkisráðherra sagði, að eng-
in ákvörðun hefði verið
tekin í málinu. Björn Jóns-
son samgönguráðherra
sagði: „Ég tel, að engin
ákvörðun hafi verið tekin
um þetta og það verður
ekki gert fyrr en viðræðun-
um við Bandaríkin er lokið,
en þeim var frestað fram
yfir áramótin. Það getur
ekki verið um neina tillögu
að ræða um einhliða upp-
sögn varnarsamningsins,
fyrr en viðræðunum er lok-
ið og ljóst er, hverra kosta
er völ í samningum."
Hannibal Valdimarsson
hafði þetta að segja um
staðhæfingu Magnúsar
Kjartanssonar: „. . .ég veit
ekki til, að ríkisstjórnin sé
búin að taka ákvörðun um
þetta og ég hef það beint
frá forsætisráðherra, að
fyrst verði aðsjálfsögðu að
ganga frá niðurstöðum
endurskoðunarinnar. Það
sé fyrsti þátturinn í mál-
inu. Viðræðunum um
endurskoðun er ekki enn-
þá lokið og því er ekki hægt
á neinum rökrænum
grundvelli að ganga frá
endurskoðuninni fyrr en
ljóst er, hver útkoman úr
henni er. Svo er það
ákvörðun Alþingis, hvort
niðurstaðan er aðgengileg
eða ekki. Mér finnst það
vera að grípa dálítið fram
fyrir sig — lengra en mað-
ur getur seilzt, að tala um
hvað skuli gert, áður en
vitað er um niðurstöður
endurskoðunarinnar."
Þrátt fyrir þessar
afdráttarlausu yfirlýsingar
tveggja ráðherra og eins
fyrrverandi ráðherra, stað-
hæfði formaður Alþýðu-
bandalagsins í áramóta-
grein sinni hið sama og
Magnús Kjartansson og
mótmælt hafði verið með
svo eindregnum hætti. Er
því Ijóst, að engin samstaða
er enn sem komið er a.m.k.
innan stjórnarflokkanna
um ákveðna stefnu í
varnarmálunum. Komm-
únistar krefjast að
vonum uppsagnar en því
verður ekki trúað, að
ábyrgir aðilar í Framsókn-
arflokkum og SFV fall-
ist á þá kröfu. Þeir þurfa
ekki að óttast, að kommún-
istar hlaupi úr stjórninni,
þótt ekki verði orðið við
kröfum þeirra. Reynslan
frá landhelgismálinu sýnir,
að þeir ganga eins langt og
þeim framast er unnt, en
éta svo allt ofan í sig til að
halda ráðherrastólunum.
Afstaða Sjálfstæðis-
flokksins i varnarmálunum
er afar skýr og kom glögg-
lega fram i áramótagrein
Geirs Hallgrímssonar, for-
manns Sjálfstæðisflokks-
ins hér í Morgunblaðinu.
Hann sagði: „Um þessar
mundir fara fram samn-
ingaviðræður til þess að
draga úr spennu í alþjóða-
málum. Við vonum, að
árangur þeirra verði annar
og betri en „ekki árásar-
samningar" fyrir seinni
heimsstyrjöldina, sem
reyndust fyrirboði árása
einræðisríkja. Við erum í
ljósi gamallar reynslu tor-
tryggin í garð einræðis-
ríkja. Sú tortryggni bygg-
ist m.a. á ónógri vitneskju.
Skýr stefna Sjálfstæðis-
flokks í varnarmálum
Við vitum of lítið um, hvað
er að gerast í einræðisríki
og þær fréttir, sem berast,
draga þvf miður ekki úr
tortryggni. Valdhafarnir
þurfa ekki að standa fólk-
inu reikningsskil gerða
sinna. Okkur er því nauð-
syn að semja með styrk að
baki, meðan sá gagnkvæmi
skilningur þróast, sem ryð-
ur brautina fyrir auknum
friðarsamningum og frjáls-
um samskiptum, sem ein
geta eytt tortryggni og
skapað skilyrði fyrir því,
að þjóðir heims geti lækk-
að framlög sín til her-
búnaðar og við þurfum
ekki lengur sjálfra okkar
vegna að veita erlendu
varnarliði áfram aðstöðu
hér á landi. Við Islending-
ar eigum að gera okkur
sjálfstæða grein fyrir,
hvaða varnarviðbúnaður
er nauðsynlegur hér á
landi á hverjum tíma. Það
er skylda okkar, sem við
getum ekki skotið okkur
undan, þótt við höfum ekki
her. í lýðfrjálsum löndum
taka hershöfðingjar eða
herfræðingar ekki
ákvarðanir, heldur þjóð-
kjörnir fulltrúar, sem bera
ábyrgð gagnvart kjósend-
um í frjálsum kosningum.
Tímabært er, að alþingis-
menn kveði upp úr um það,
að hér er þörf varna enn
um sinn og þeir verða að
fjalla í höfuðdráttum um,
hvernig þeim skuli háttað.
Með öðrum hætti verður
sjálfsákvörðunarréttur
þjóðarinnar ekki tryggð-
ur.“
eftir Yom Kippur-stríðið
NATO
STYRJÖLDIN í Miðausturlönd-
um hefur flett huiunni af allri
hátíðarmælginni, sem tíðkazt
hefur innan Atlantshafsbanda-
lagsins, og hver er þá hin raun-
verulega staða bandalagsins?
Lítum fyrst á málið frá
sjónarhorni Bandaríkjamanna.
— Sumir bandamenn okkar,
sem Bandaríkjaher hefur
hjálpað til að verja síðastliðin
23 ár, snerust gegn okkur um
leið og spjótin beindust gegn
þeim sjálfum. Þeir reyndu allt,
hvað þeir gátu til þess að
tryggja sér nægilegar olíubirgð-
ír og komu þannig í veg fyrir,
að við gætum hjálpað ijraelum
við enduruppbygginguna á úr-
slitastundu. Þar að auki leyfðu
bandamennirnir sér að kvarta
yfir því, að kjarnorkuviðvörun
var send til allra bandarískra
herstöðva í heiminum til þess
eins að mæta hótun Sovétríkj-
anna um að senda herlið til
Miðausturlanda.
I augum Evrópumanna eru
staðreyndir málsins allt aðrar.
Hinir heimsvaldasinnuðu
Ameríkanar, sem hafa haft her-
lið í Evrópu til þess eins að
vernda sína eigin hagsmuni og
verja til þess 28 billjónum doll-
ara á ári, — 3 billjónir skila sér
raunar aftur í vasa bandarískra
fjármálamanna — létu sig ekki
muna um að senda út kjarn-
orkuviðvörun til bandarískra
hersveita án þess að tilkynna
það ríkisstjórnum þeirra ríkja,
sem herliðin voru i.
Auðvitað hefði verið til of
mikiis mælzt af Bandaríkja-
mönnum, að þeir ráðfærðu sig
við bandamenn sína. Ofan á allt
annaðlét hinn nýi utanríkisráð-
herra Bandaríkjanna sér sæma
að móðga bandamennina, sem
hafa liðið mun meiri þjáningar
af völdum styrjalda en Banda-
ríkjamenn sjálfir og stóðu
frammi fyrir þeirri hættu, að
iðnaður þeirra yrði eyðilagður.
Nokkriri sendiherranna, sem
hafa aðsetur í hinum þægilegu
aðalstöðvum NATO i Brtissel,
gruna Bandaríkjamenn um að
hafa viljandi móðgað evrópska
ráðamenn. Samkvæmt þeim
kokkabókum hefðum við átt að
skapa ólgu til þess að málið
leystist fyrr, en það er eitt af
hinum hefðbundnu stjórnmála-
brögðum dr. Kissingers og var
síðast notað í Miðausturlönd-
um. Sendiherrarnir álíta, að
gagnrýnin, sem beinist að þeim
þessa dagana, þjóni þeim til-
gangi einum að auka enn á deil-
urnar innan Atlantshafsbanda-
Iagsins.
Samkvæmt þessum kenning-
um vænta Evrópumenn þess, að
dr. Kissinger og James Schles-
inger varnarmálaráðherra
komi • til fundar utanríkisráð-
herra Atlantshafsbandalagsins
með slíðruð sverð og segi: ,,Þið
misskilduð þetta allt saman.
Reiði okkar, sem var nú aldrei
mikil, beindist aðeins gegn eín-
stökum þjóðum. en ekki gegn
bandalaginu í heild. Þar að
auki ýktu blöðin allt sem
þau sögðu. Eðlilega brá
ykkur illa við, þegar kjarn-
orkuviðvörunin var send
út, en við skulum sjá til
þess, að slíki hendi ekki oftar. í
framtíðinni verðið þið látnir
vita í tíma. En ekki meira um
það, nú skulum við fara að
vinna að sameiginlegu hags-
munamálunum."
Ef við reynum að skyggnast
inn í framtíðina vaknar óneit-
anlega þessi spurning: Hvernig
bregðast Evrópumenn við’’ Jú.
þeir munu tefla skákina
til enda. Þeir munu hjálpa
til við að semja álitsgerð
um hlutverk bandalagsins í
framtíðinni, en þar verð-
ur reynt að breiða svo vel
yfir skoðanamismuninn, að
hann komi ekki í ljós fyrr en
Bandaríkjaforseti tilkynnir
næstu för sína til Moskvu, sem
verður á sumri komanda.
Frakkar, Englendingar og
Þjóðverjar verða alltaf fyrst og
fremst þeir sjálfir. Það, sem
gerir þá að Evrópumönnum, er
óttinn við að verða ef til vill að
lúta yfirráðum þjóða, sem ekki
teljast beinlínis til Evrópuþjóð-
anna. Öttinn við Rússa varð til
þess, að NATO var stofnað, en í
stað hans hefur nú komið ótt-
inn við olíuskort, auk sífelldra
áhyggja um samvinnu Banda-
ríkjanna og Sovétríkjanna, sem
yrði kannski eitthvað á kostnað
Vestur-Evrópu. Ötti Evrópu-
manna kom skýrt fram á meðan
styrjöldin geisaði í Miðaustur-
löndum, og nú er það einu sinni
svo, að þegar eitthvað er komið
í ljós verður að fara að því á
annan hátt en á meðan menn
grunar aðeins tilvist þess. Þess
vegna verður Atlantshafs-
bandalagið aldrei samt eftir
styrjöldina í Miðausturlöndum.
Þegar allur hátíðleikinn var
horfinn var ekkert eftir nema
vaninn og nú er hann jafnvel
ekki fyrir hendi lengur.
En hvað getur komið í stað
Atlantshafsbandalagsins? Auð-
vitað er ekkert vit í því að for-
dæma Evrópuþjóðirnar sem
hugleysingja nú, þótt þær hafi
óttazt olíuskort. Við hylltum
þessar sömu þjóðir fyrir nokkr-
um árum síðan, þegar þær ótt-
uðust innrás Sovétríkjanna. Og
ekki er miklu meira vit f að láta
sem hér hafi verið um rifrildi
elskenda að ræða og gefa út
yfirlýsingu eins og þá, sem
Framhald á bls. 18
jSm iiork eímcs
r' iYi