Morgunblaðið - 18.01.1974, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 18. JANÚAR 1974

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjór
Ritstjórn og afgreiðslí-
Auglýsingar
Áskriftargjald 360.00
I lausasölu 22,00
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthias Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, slmi 10-100.
Aðalstræti 6, simi 22-4-80.
kr. é ménuði innanlands.
kr. eintakið.
Fyrir síðustu borgar-
stjórnarkosningar tók
Alþýðuflokkurinn upp
þá sérstöku baráttu-
aðferð að leggja mikla
áherzlu á persónulegt
níð um frambjóðend-
ur sjálfstæðismanna og
einkum þáverandi borgar-
stjóra. Þegar óhróðurinn
keyrði svo um þverbak,
að jafnvel Alþýðublaðið
treysti sér ekki til að birta
hann, var tekið á leigu eitt
af sorpblöðum borg-
arinnar, þar sem rógurinn
var látinn ganga fram yfir
kosningar. Þessi baráttuað-
ferð Alþýðuflokksins í
kosningabaráttunni 1970
fékk síðan þann endi eins
og minnisstætt er, að Reyk-
víkingar sýndu andúð sína
á þessum vinnubrögðum,
og Alþýðuflokkurinn hefur
aldrei goldið jafn mikið af-
hroð í borgarstjórnarkosn-
ingum.
Nú líður að borgarstjórn-
arkosningum og ljóst er, að
ekkert hefur Alþýðuflokk-
urinn lært af reynslunni
frá 1970, því að nú er ný
rógsherferð að hefjast og
að þessu sinni beinist hún
að oddvita sjálfstæðis-
manna f borgarstjórn,
Birgi ísleifi Gunnarssyni
borgarstjóra. Alþýðublaðið
birtir þessa dagana reglu-
lega forystugreinar, þar
sem fyrst og fremst er
hlaðið saman persónulegu
níði um borgarstjórann. í
þessum greinum helgar til-
gangurinn meðalið og litlu
máli þykir skipta, hvort
rétt er farið með stað-
reyndir eða ekki. í forystu-
grein Alþýðublaðsins sl.
þriðjudag er því haldið
fram, að borgarstjóri hafi
komið fram með þá hug-
mynd að gera göngubraut
milli lands og Viðeyjar. Er
sfðan öll forystugreinin
upp byggð í kringum þessa
staðhæfingu. Hversu góð,
sem þessi hugmynd kann
að vera, er rétt, að það
komi fram, að borgarstjóri
hefur hvergi komið fram
með slíka tillögu né hreyft
þessari hugmynd nokkurs
staðar. Fullyrðing Alþýðu-
blaðsins um það er því
ósönn, og enginn fótur er
fyrir henni.
I fyrrnefndri forystu-
grein endurtók blaðið fyrri
fullyrðingu um, að tveir af
borgarfulltrúum Sjálfstæð-
isflokksins hefðu látið bóka
eftir sér andstöðu við
meginstefnu borgarstjóra í
fjármálum borgarinnar.
Þessi fullyrðing er einnig
ósönn. Hér er átt við bókun
þeirra Alberts Guðmunds-
sonar og Ólafs B. Thors við
afgreiðslu fjárhagsáætl-
unar, þar sem þeir lýstu
andstöðu sinni við þá
stefnu ríkisvaldsins að
benda sveitarfélögunum á
aðstöðugjald til að ná nauð-
synlegum tekjum. Töldu
þeir að finna bæri aðra
tekjustofna fyrir sveitarfé-
lögin, en jafnframt, að
sveitarfélögunum væri svo
þröngur stakkur skorinn,
að þau væru neydd til að
nota sér þessa tekjulind.
Um þetta hefur Albert
Guðmundsson sagt í blaða-
viðtali: ,,Fjárhagsáætlunin
hafði okkar óskerta stuðn-
ing og traust okkar á borg-
arstjóranum hefur aukizt,
en ekki minnkað síðan við
stóðum að kjöri hans.“
Þá hefur Alþýðublaðið
og ráðizt á fjárhagsáætlun
borgarinnar og talið hana
bera merki þess, að borgar-
stjóri hafi misst fjármál
borgarinnar úr höndum
sér. Fjárhagsáætlun borg-
arinnar fyrir árið 1974 ber
vott um trausta fjármála-
stjórn og áframhald þeirr-
ar uppbyggingar og fram-
farastefnu, sem ríkt hefur f
Reykjavík um langan
aldur. Fjárhagsáætlun
borgarinnar ber að sjálf-
sögðu vott þeirrar óðaverð-
bólgu, sem ríkt hefur í
þjóðfélaginu að undan-
förnu, og ljóst er, að ein-
stök sveitarfélög ráða þar
engu um ferðina. Fjárlög
ríkisins hækka mun meira
en fjárhagsáætlun borg-
arinnar, þegar m.a. er haft
í huga, að ennþá er óákveð-
ið um verulegar tekjur til
ríkissjóðs og stórfelld
fyrirsjáanleg útgjöld ríkis-
sjöðs eru utan við fjárlög.
Rétt er að benda á, að borg-
arfulltrúi Alþýðuflokksins
treysti sér ekki til að benda
á neina ákveðna liði í fjár-
hagsáætlun borgarinnar,
sem mætti lækka. Þvert á
móti stóð hann að ýmsum
ályktunartillögum, sem
hefðu haft í för með sér
stóraukin útgjöld.
Birgir Isl. Gunnarsson
borgarstjóri má vera
ánægður yfir því, að hin
pólitiska barátta gegn hon-
um þarf að byggjast á
ósönnum fullyrðingum og
rangfærslum. Sá málstaður
er aumur, sem setur allt
sitt traust á persónulegt
nið um borgarstjórann.
Reykvíkingar munu áreið-
anlega kenna Björgvin
Guðmundssyni og félögum
hans lexíuna að nýju á
þessu ári, úr því að þeim
tókst ekki að læra hana
betur á árinu 1970.
ROGSHERFERÐ ALÞYÐU
BLAÐSINS GEGN
BORGARSTJÓRA
Bandaríkin
og árið 1973
WASHINGTON — Arið 1973
var slæint ár í Bantlaríkjunum
og megi það í friði fara. En
kannski atburðir ársins verði
til þess, að við lítum sjálfa okk-
ur og veröldina í heild eitthvað
skvnsamlegri augum en f.vrr.
Þegar á heildina er litið, kem-
ur í ljós, að Bandaríkjamenn
komust vel af á árinu 197.3, en
hins vegar leið þeim engan veg-
inn vel. Vís maður sagði eitt
sinn: „Bandarískt þjóðlíf er
eins og tónverk, sem allir verða
að syngja saman." Þetta er mik-
ið rétt, við bara héldum ekki
laginu. Ekki er við fátækt að
sakast og ekki urðum við oliu-
laus. I efnahagslegu tilliti var
árið 1973 gott ár. A árinu 1972
var viðskiptajöfnuður Banda-
rikjanna óhagstæður um 6,4
billjónir dollara, en árið 1973
batnaði viðskiptajöfnuðurinn
verulega eftir að gengi dollar-
ans var feilt, verðbólgunni var
haldið í skefjum og atvinnu-
leysi minnkaði.
Á síðastliðnu ári tókst okkur
loksins að losna úr feninu í
Vietnam eftir tíu erfið ár. Víð
komumst þá að því, að við eig-
um hvergi í ófriði, nema við
okkur sjálfa. Og hver var ástæð-
an? Jú, bandaríska fjölskyldan
stóð sig með prýði, en Nixon
forseti og lýðurinn i kringum
hann fór með vélum, var grip-
inn, en enginn vissi raunveru-
lega, hvað gera átti í málinu.
Hluti vandamálsins er sá, að
mínu viti, að við höfum ruglað
forsetanum saman við þjóðina.
Árið 1973 var slæmt ár fyrir
Nixon, en ekki fyrir bandarísku
þjóðina. Þjóðin reis upp gegn
stjórnmálaspillingunni og
stofnanir hennar komu upp um
svikin. Þetta er gömul og
traustvekjandi bandarisk saga.
Bandariska þjóOin getur tek-
ið alls kyns smáspillingu vegna
þess, að þar eru flestir eða allir
meðsekir, en öðru máli gegnir
um botnlausa spillingu á hæstu
Stöðum; þar gera menn meiri
kröfur um siðgæði. Þjóðin
þakkar forsetanum fyrir að
binda endi á styrjöldina í Viet-
nam og fyrir að stuðla að bætt-
um efnahag, en ef hann glatar
sjálfsvirðingu sinni og trausti
fólksins, sem ekki veit lengur
hvar það stendur, þá er það
forsetinn, sem er í vandræðum,
en ekki endilega þjóðin sjálf.
Saga bandarísku þjóðarinnar
sýnir okkur, að erfiðustu árin
hafa oft leitt af sér góð ár.
jafnvel beztu árin. Við árslok
1973 getur þetta orðið okkur
nokkur huggun og von.
Meirihluti bandarísku þjóð-
arinnar var ekki fylgjandi því,
að uppreisn yrði gerð gegn
Bretum á sínum tfma. Frá-
munaleg heimska Breta-
konungs og North lávarðar olli
vandræðum og knúði íbúa ný-
lendanna í vestri til uppreisnar
og baráttu fyrir sjálfstæði sínu.
Frá upphafi virtist vera rík
ástæða til þess að afnema
þrælahald í Bandaríkjunum, en
engu að síður olli málið miklum
d'eilum á milli Norður- og
Suðurríkjanna og heilli öld eft-
ir að sjálfstæði hafði verið lýst
yfir, urðum við að heyja borg-
arastyrjöld, áður en málið varð
útkljáðog ríki.stíeildin tryggð.
Á sama líatt þurfti ekkert
minna en kreppuna miklu á
fjórða áratugnum til þess að
Bandaríkjamenn aðlögðúst iðn-
og vísindabyltingunni. Tvær
heimsstyrjaldir þurfti til þess
að rjúfa einangrun Bandaríkj-
anna og fá þá til þess að beita
kröftum sínum til varnar vest-
rænni siðmenningu.
Og enn er það sama sagan, við
lærum ekki nema af mótlæti og
mistökum. Við þurftum að
ganga í gegnum hina löngu og
hörmulegu reynslu Víet-
namstríðsins til þess að láta
okkur skiljast, að stórþjóðirnar
geta ekki ríkt yfir smáþjóðun
um í krafti peninga og tækni.
Þá lærðum við líka, að það má
ekki láta forsetann hafa vald til
þess að fara í stríð, hvernær
sem hann telur, að hagsmunum
lýðveldisins sé bezt borgið með
því.
Hið sama virðist uppi á ten-
ingnum í heimsmálunum nú
JíeluJJoTkShneð
Eftir
James
Reston
um áramótin. Bandaríkjamenn
skildu loksins, að þeir höfðu
glatað yfirburðum sínum yfir
Sovétmönnum á sviði kjarn-
orkuvígbúnaðar, og yfir Vestur-
Evrópu og Japan á sviði iðnað-
ar, vísinda og verzlunar. Sovét-
menn uppgötvuðu aftur á móti,
að þeir þörfnuðust matvæla og
tæknikunnáttu frá Vesturlönd-
um til þess að leysa ýmis vanda-
mál heima fyrir, og jafnframt
að þeir ættu meira sökótt við
Kínverja en Bandaríkjamenn.
Ólíuframleiðsluríkin í Mið-
austurlöndum komust að því,
að þau þurftu ekki á öllum
þeim peningum að halda, sem
þau fengju fyrir olíusölu, og
þess vegna gætu þau notfært
sér aðstöðu sfna til þess að taka
iðnaðarríkjum Vesturlanda,
sem ekki styddu þau i barátt-
unni gegn ísrael, taki.
Höfuðlærdómurinn, sem við
getum dregið af árinu 1973 er
sá, að lögmálið: Flýttu þér
hægt, er enn í fullu gildi. Ef við |
reynum um of, þá verður, við-
námið harðara. Þetta á jafnt við
um stjórnmál sem eðlisfræði.
Ef stjórnmálamaður gengur of
langt, eins og Nixon gerði, þá
lendir hann í vandræðum.
Reyni maður að halda of
lengi í of mikið eins og israels
menn gerðu og eins og Arabar
gera nú með olíusölubanninu,
þá vekur maður þær öldur and-
úðar, sem enginn fær við ráðið.
Þetta eru Ísraelsmenn aðreyna
um þessar mundir, og ef Arab-
ar haldaolíusölubanninu áfram
of lengi munu þeir reyna hið
sama.
Hin forna kenning hefur enn
nokkurt gildi: ,,því að hver sá
af ykkur, sem vill reisa turn
byrjar á þvi að setjast niður og
reikna út, hvort hann eigi fyrir
kostnaðinum. Að öðrum kosti
yrði hlegið að honum, ef hann
legði grunninn, en væri svo
ófær um að ljúka verkinu. Allir
myndu segja: Þetta er maður-
inn, sem byrjaði að byggja, en
gat ekki lokið við það.“ „Eða
hvaða konungur, sem ætlaði í
stríð við annan konung myndi
ekki byrja á því að athuga,
hvort hann með sína 10.000
menn væri fær um að berjast
við andstæðing, sem hefði
20.000. Á meðan andstæðingur-
inn er enn langt í burtu, er tóm
til þess að senda sendiboða og
reyna að semja um frið.“ (Lúk-
as 14 : 28—33).
Þetta er á vissan hátt sá boð-
skapur, sem árið 1973 færði
okkur. Af atburðum ársins get-
um við Iært að þekkja takmörk
og hættur persónulegra og
þjóðerniskenndra stjórnmála-
stefná. Þær þrífast bezt hjá
þeim mönnum sem ekki setjast
niður og ihuga málin og reyna
að semja frið, á meðan enn er
tími til.
Þröngsýn stjórnmálastefna
þeirra Nixons og Agnews beið
mikið skipbrot og lítið betur
gekk hjá Heath, forsætisráð-
herra Bretlands, Pompidou
Frakklandsforseta, Goldu Meir
í ísrael eða Sadat Egyptalands-
forseta. Sennilega er þetta höf-
uðboðskapur gamla ársins. Það
sýndi okkur, svo ekki varð um
villst, að hinar gömlu aðferðir
gömlu mannanna hafa gengið
sér til húðar. Þetta sannar þörf-
ina á því að skipta um leiðtoga
og stefna í átt til skynsamlegri
lausnar heimsmálanna. Þetta
er ekki mikið um árið 1973, en
þó svolítið. Að minnsta kosti
höfum við nú séð, hverju við
þurfum að breyta.