Morgunblaðið - 18.07.1974, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 18. JULl 1974
19
Fylgisaukning Palme eftir sam-
komulag við stjórnarandstöðuna
SAMKVÆMT nýlegri
skoðanakönnun hafa flokkur
sænskra sósíal-demókrata,
sem er í stjórn, og flokkur
frjálslyndra, sem er í stjórnar-
andstöðu, báðir aukið fylgi
sitt. Skoðanakönnunin var
talin mjög mikilvæg, þarsem
hún er sú fyrsta, sem gerð
hefur verið meðal almenn-
ings, síðan flokkarnir tveir
gerðu með sér samkomulag,
sem tryggði Olof Palme for-
sætisráðherra í sessi, klauf
stjórnarandstöðuna, og olli
því, að stjórnarskipti virðast
nú enn ólíklegri en áður eftir
42ja ára stjórnartíð
sósíalista.
Sósíal-demókratar virðast
standa völtum fótum. Þeir
eru nú sem stendur í minni-
hluta á þingi, hafa 156 þing-
sæti af 350. Kommúnistar,
sem veita þeim stuðning,
hafa 1 9 þingsæti, og þannig
skapast vandræðaástand:
sósíalistar hafa 1 75 þingsæti
og hinir sömuleiðis 175
þingsæti. Af þessum sökum
mætti búast við mikilli
pólitískri kreppu, en slíkt hef-
ur þó ekki gerzt. Eftir 40 ára
stjórnarandstöðu, og jafnvel
lengur, hafa hægri öflin
sljóvgazt gagnvart valdhöf-
unum. En þar með er ekki öll
sagan sögð.
Almennt má segja, að í
hugum meirihluta kjósenda
og mikils hluta stjórnarand-
stöðuflokksmanna standi
sænskir sísíal-demókratar
sem sameiginlegt þjóðfélags-
legt tákn. Af íhaldsflokki,
Frjálslyndum, og Mið-
(Bændað)flokki, sem mynda
stjórnarandstöðu, er aðeins
hægt að segja, að hægri
sinnar í Ihaldsflokknum
standi gegn markmiðum
ríkisstjórnarinnar. Og hvað
sem leiðtogar Miðflokks og
Frjálslyndra kunna að hugsa
með sjálfum sér, áræða þeir

*£& THE OBSEKVER
jrpns
Höfundur:
Roland Huntford
ekki að gagnrýna ríkisstjórn-
ina of harðlega í fjölmiðlum
af óta við afleiðingarnar með-
al kjósenda.
Flokkarnir þrír, sem mynda
hægri öflin, hafa aldrei
myndað með sér samstöðu,
hvorki í framboði né í þing-
sölum, þar sem slíkt yrði
mjög óþægilegt fyrir Frjáls-
lynda og Miðflokkinn. Skýr-
ingin er þessi; Svíþióð er
stjórnað af „samskipan" eða
„samræmi" (consensus), sem
nú liggur frekar á vinstra
væng Miðflokksins. Ef þeir
(þ.e.a.s. Frjálslyndir og Mið-
flokkurinn) tækju upp sam-
vinnu við íhaldsflokkinn,
myndi sltkt binda þá við
hægra vænginn. Frjálslyndir
hafa þegarséð afleiðingarnar
af hægra samstarfi.
Samkvæmt skoðana-
könnun í júní 1967 höfðu
Frjálslyndir 20% fylgi, en
snemma á þessu ári hafði
fylgi þeirra hrapað niður í
6,5%. Lítill vafi leikur á því,
að þetta fylgishrun stafaði af
því, að þeir tóku upp svo-
kallaða „miðsamvinnu" við
Miðflokkinn. Jafnvel þótt
íhaldsflokknum væri harð-
lega hafnað, stóðu Frjáls-
lyndir t skugga hægra
vængsins. Við þeim blasti
hreinlega útilokun frá þingi.
Sænsk kosningalög eru
nefnilega þannig, að hver sá
flokkur, sem hlýtur minna en
4% atkvæða, er útilokaður
frá þingi.
Það hefur áður sýnt sig, að
meginviðfangsefni sænskra
stjórnarandstöðuflokka hefur
verið barátta fyrir eigin til-
veru frekar en andstaða við
stjórnina. Frjálslyndir eru þar
engin undantekning.
Nú í vor tilkynnti Palme,
að vissar nýjungar hefðu
verið lögfestar (þar á meðal
aukin afskipti ríkisstjórn-
arinnar af málefnum iðnaðar-
ins), en eftir væri að komast
að samkomulagi um fjár-
mögnun þeirra. Ef stjórnar-
andstaðan vildi ekki koma til
móts við hann i þessu máli,
yrði efnt til kosninga í
skyndi. Ef stjórnarandstæð-
ingar væru hinsvegar fúsir til
samstarfs, yrðu engar kosn-
ingar.
Þessar aðferðir gætu virzt
hrokafull tilraun til kúgunar
og algjör stríðsyfirlýsing. En
sænskum stjórnmálamönn-
um finnst þó ekki svo. Kosn-
ingar í því andrúmslofti, sem
þá ríkti, hefðu haft óviss áhrif
á stöðu sósíal-demókrata, en
hefðu þýtt hrun frjálslyndra.
Þessvegna kaus Gunnar
Helén, leiðtogi frjálslyndra,
að skilja áskorun Palme sem
tilboð. Hann samþykkti fjár-
málatillögur ríkisstjórnarinn-
ar, sem gerðu ráð fyrir
skattahækkunum, sem hljóta
að hafa brotið í bága við
fjármálastefnu flokks hans. Á
Ijótu máli má segja, að hann
hafi selt flokkinn. En hann
hefur hlotið launin. Frjáls-
lyndir eru nú á uppleið. Ný-
leg skoðanakönnun sýndi
fylgisaukningu frá 6,5% upp
í 8%, sem er fyrsta fylgis-
aukning þeirra á 4 árum.
Samtímis juku sósíal-demó
kratar fylgi sitt úr 43% upp í
44%, og fylgisaukning
þeirra er stöðug og jöfn.
Palme mun svo sannarlega
ekki hverfa af sjónarsviðinu
fyrir næstu kosningar, sem
eru á árinu 1976. Engin
furða er, þótt hann hafi bros-
að blítt i fjölmiðlum upp á
síðkastið
Hann treystir nú ekki eins
mikið á Kommúnista og áð-
ur, og eftir að hafa notfært
sér og síðan hafnað Mið-
flokknum fyrr á þessu ári og
fylgt þannig áætlun sinni,
virðist hann nú hafa samið
varanlegt vopnahlé við Frjáls-
lynda. Og hann hefur klofið
stjórnarandstöðuna um
næstu framtíð.
Flestir eru ánægðir með,
að þaggað skuli hafa verið
niður í hægrr öflunum. Þann-
ig vilja Svíar, að þeirra stjórn-
mál séu. Sósíal-demókratai
virðast traustir í sessi um
ókomin ár: Svíar hafa eins og
aðrar þjóðir hlotið þá stjórn,
sem þeir hafa kosið sér.
Hæstaréttardómur:
Ríkið greiði
Hochtief tæp-
ar 150 millj.
FYRIR nokkru var kveðinn upp f
Hæstarétti dómur f máli þýzka
verktakafyrirtækisins Hochtief
og rfkissjóðs Islands vegna bygg-
ingar Straumsvfkurhafnar. Stað-
festi Hæstaréttur niðurstöðu
gerðardóms þess efnis, að rfkis-
sjóður skyldi greiða þýzka verk-
takafyrirtækinu kr.
149.455.000,00 með 7% ársvöxtum
frá 8. júnf 1971 til greiðsludags.
Greiðsla skal einnig miðast við
breytt gengi fslenzku krónunnar
á fyrrnefndu tfmabili. Tveir af
fimm dómendum Hæstaréttar
skiluðu sératkvæði. Hér á eftir
verður nánar skýrt frá niðurstöð-
um dómsins:
Fimmtudaginn 4. júlf var í
Hæstarétti dæmt í málinu nr. 51/-
1973: Vita- og hafnarmálastjóri,
samgönguráðherra og fjármála-
ráðherra f.h. rfkissjóðs, gegn
Hochtief A/G og Véltækni h/f og
gagnsök.
I dómnum segir:
„Aðaláfrýjandi hefur áfrýjað
máli þessu með stefnu 30. marz
1973. Krefst hann aðallega sýknu
af kröfum gagnáfrýjenda og máls-
kostnaðar í héraði og fyrir Hæsta-
rétti. Til vara krefst aðaláfrýj-
andi þess, aö hann verði „með
öllu sýknaður af kröfu gagnáfrýj-
enda þess efnis, að höfuóstóil
hinnar umstefndu úrskurðarfjár-
hæðar verði greiddur með breyt-
ingum í samræmi við breytingar á
gengi fslenzkrar krónu gagnvart
vesturþýzku marki frá 8. júlí 1971
til greiðsludags. Verði fjárhæðin,
kr. 149.455.000.00, þá greidd með
vöxtum, eins og segir í hinum
áfrýjaða dómi, án téðra breytinga
eða nokkurra annarra breytinga
vegna gengishreyfinga eða ann-
ars“. Þá krefst aðaláfrýjandi þess
til þrautavara, „að krafa gagn-
áfrýjenda um greiðslu á grund-
velli gengisbreytinga verði ein-
ungis viðurkennd að þvf marki, að
úrskurðarfjárhæðinni beri að
breyta til samræmis við gengis-
lækkanir á Islandi eftir 8. júlí
1971, þ.e. Iækkanir, sem fela í sér
breytingu á stofngengi eða grund-
vallargengi íslenzku krónunnar,
gerðar í samráði við rikisstjórn-
ina, sbr. 18. gr. laga nr. 10/1961
um Seðlabanka Islands". Jafn-
framt er þess krafizt á sama hátt,
„að umrædd krafa gagnáfrýjenda
verði ekki viðurkennd um þann
hluta úrskurðar fjárhæðarinnar,
er svarar til kostnaðar, sem til er
fallinn á Islandi í fslenzkum krón-
um“.
Gagnáfrýjendur hafa áfrýjað
málinu með stefnu 4. apríl 1973.
Krefjast þeir staðfestingar hins
áfrýjaða dóms og málskostnaðar í
héraði og fyrir Hæstarétti.
Þá segir ennfremur:
Svo sem rakið er í héraðsdómi,
skyldu greiðslur samkvæmt verk-
samningi vita- og hafnarmála-
stjórnar og gagnáfrýjenda inntar
af hendi í fslenzkum krónum.
Samkvæmt samningum skyldu
40% af samningsfjárhæðinni
vera háðar gengisbreytingum
(fluctuations in the rate of ex-
change) og við það miðað, að eitt
vestur-þýzkt mark jafngilti 10.75
fslenzkum krónum. Fyrir gerðar-
dóminum gerðu gagnáfrýjendur
kröfur sínar í vestur-þýzkum
Framhald á bls. 21.
Vorið er ekki bara
grænt gras
Á vorin þegar náttúran vaknar til lífsins, grasiö grænkar og gróðurinn
springur út, málum viö utanhúss. Við málum til aö prýöa umhverfið og hressa
upp á útlitið meö nýjum Kópal Dyrotex litum úr Kópal Dyrotex '74 litabókinni.
Veljum litina strax og málum svo einn góðan veðurdag.
Kópal Dyrotex er akryl-málning sérstaklega framleidd til málunar utanhúss
með viðurkennt veðrunarþol.
Kópal
Paóermálning
málninghlf
argus