Morgunblaðið - 02.08.1974, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 2. AGDST 1974
Útgefandi hf. Árvakur, Reykjavík,
Framkvæmdastjóri Haraidur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen,
Eyjóifur Konráð Jónsson,
Styrmir Gunnarsson,
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn og afgreiðsla Aðalstræti 6, simi 10 100.
Auglýsingar Aðalstræti 6, sími 22 4 80.
Áskriftargjald 600,00 kr. á mánuði innanlands.
í lausasölu 35,00 kr. eintakið.
yrði mætt með gengislækk-
un og þeir hreyfðu ekki
andmælum við tillögu, sem
fram kom um, að engir
kjarasamningar væru gild-
ir nema þeir hefðu hlotið
samþykki ríkisstjórnarinn-
ar, en slíkt jafngilti í raun
afnámi hins frjálsa samn-
ingsréttar.
En það var ekki aðeins
um að ræða, að ráðherrar
Alþýðubandalagsins kæmu
fram með slíkar tillögur,
sem hljóta að mati Þjóð-
Þetta eru „vinstri úrræðin,,
essa dagana hafa
málgögn vinstri flokk-
anna uppi miklar heit-
strengingar um, að ekki
komi til greina að skerða
hag láglaunafólks í þeim
efnahagsaðgerðum, sem
fyrirsjáanlegt sé að grípa
verði til. Þannig segir
Þjóðviljinn í forystugrein í
gær: „Alkunna er, að
nokkrir erfiðleikar steðja
nú að í efnahagsmálum,
erfiðleikar, sem eru í sjálfu
sér vel viðráðanlegir ef
tekið er á málum af raun-
sæi og án ofsatrúar á þau
hagfræðingameðul, sem
brugguð eru i tilraunaglös-
um erlendra auðvera. Svo
lítur út sem deila þurfi ein-
hverjum efnahagslegum
byrðum á landsmenn,
a.m.k. um stundarsakir.
Launafólk hlýtur þá að
krefjast þess, að beitt sé
vinstri úrræðum, sem
byggjast á reglunni um
niðurjöfnun eftir efnum og
ástæðum."
Svo vel vill til, að
„vinstri úrræði“ þau, sem
Þjóðviljinn talar um, eru
kunn. í umræðum, sem
fram fóru innan ríkis-
stjórnarinnar sl. vor um
ráðstafanir í efnahagsmál-
um, gerðu ráðherrar Al-
þýðubandalagsins ýmsar
tillögur, sem fólu í sér
skerðingu á kjarasamning-
um verkalýðsféláganna og
lífskjörum launþega og
þeir hreyfðu ekki andmæl-
um við tillögum, sem höfðu
svipuð áhrif og fram komu
hjá öðrum. Þannig lögðu
ráðherrar Alþýðubanda-
lagsins til, að allar kjara-
bætur, sem væru umfram
20%, yrðu afnumdar, en sú
ráðstöfum hefði m.a. komið
hart niður á ýmsu lág-
launafólki, t.d. fólki í fisk-
vinnslu. Þá lögðu sömu
ráðherrar einnig til, að
vísitöluhækkun, sem áætl-
að var, að kæmi til útborg-
unar 1. sept. n.k., yrði
frestað til 1. des. Þeir lögðu
ennfremur til, að vanda út-
flutningsatvinnuveganna
viljans að flokkast undir
„vinstri úrræði“, heldur
stóðu þeir einnig að fram-
kvæmd ýmissa aðgerða,
sem beinlínis skertu kjör
láglaunafólks. I fyrsta lagi
stóðu þeir að því, að áfengi
og tóbak var tekið út úr
vísitölunni, en slíkt kallaði
Magnús Kjartansson „föls-
un“ á grundvelli vísitöl-
unnar haustið 1970. Með
bráðabirgðalögum sam-
þykktu þeir, að kostnaður
við einkabifreið yrði tek-
inn út úr vísitölu, þ.e. önn-
ur „fölsun“ á grundvelli
vísitölunnar. Þeir stóðu að
því, að nokkur vísitölustig
voru hreinlega tekin af
launþegum um mánaða-
mótin maí—júní, sem jafn-
gildir því, að þúsund
milljónir króna væru tekn-
ar úr vasa launafólks. Þeir
samþykktu, að hækkun
söluskatts kæmi ekki fram
í vísitölu og þeir stóðu að
því, að vinstri stjórnin
neitaði að hafa samráð við
verkalýðssamtökin um
efnahagsráðstafanir sl.
vor.
í ályktun, sem miðstjórn
Alþýðusambandsins gerði í
fyrradag, er lögð sérstök
áherzla á að létta verði hús-
næðiskostnað láglauna-
fólks. í því sambandi er
eftirtektarvert, að nokkr-
um dögum fyrir kosningar
stóðu ráðherrar Alþýðu-
bandalagsins að því að
auka húsnæðiskostnað
launafólks með því að
lán húsnæðismálastjórnar
voru verðtryggð og vextir
af þeim hækkaðir, en slíkt
kaUaði Þjóðviljinn fyrir
nokkrum árum „okur-
vexti“.
Þetta eru þau „vinstri
úrræði“, sem Þjóðviljinn
boðar, og hvað sem líður
yfirlýsingum þess blaðs
um, að Alþýðubandalagið
muni ekki standa að nein-
um þeim efnahagsráðstöf-
unum, sem skerða muni
kjör láglaunafólks, er í
fyrsta lagi ljóst, að Alþýðu-
bandalagið hefur gert
formlegar tillögur um
verulega kjaraskerðingu
innan ríkisstjórnarinnar
og í öðru lagi, að Alþýðu-
bandalagið hefur staðið að
framkvæmd aðgerða, sem
hafa skert verulega kjör
láglaunafólks og svo mjög,
að á tímabilinu frá 1. marz
til 1. júní minnkaði kaup-
máttur tekna láglaunafólks
um 12%. Þannig eru þá
„vinstri úrræðin“ í raun.
Ræktarsemi
,r
V estur-Islendinga
,r
Itilefni þjóðhátíðarárs-
ins kom myndarlegur
hópur Vestur-íslend-
inga hingað til lands og
tóku fulltrúar þeirra m.a.
þátt í hátíðarhöldunum á
Þingvöllum sl. sunnu-
dag. Sérstök ástæða er til
að vekja athygli á þess-
ari ræktarsemi Vestur-
íslendinga við þeirra
gamla föðurland og þeirri
starfsemi, sem haldið er
uppi á vegum Þjóðræknis-
félags íslendinga í Vestur-
heimi og hefur stuðlað að
því að viðhalda sterkum
tengslum milli íslands og
afkomenda þeirra íslend-
inga, sem fluttust vestur
um haf á síðustu öld. Ótrú-
legt er að kynnast því, hve
margir Vestur-lslendingar
hafa gott vald á íslenzkri
tungu og það framtak
þeirra, að halda úti ís-
lenzku blaði í Kanada, Lög-
bergi-Heimskringlu, er
mjög mikilsvert og þýð-
ingarmikið, að þeirri út-
gáfustarfsemi verði haldið
áfram.
Á næsta ári efna Vestur-
íslendingar til hátíðar-
halda í tilefni af 100 ára
landnámi íslendinga í Víði-
nesi við Winnipegvatn og
eigum við þá að sýna þess-
um löndum okkar ekki
minni ræktarsemi en þeir
hafa sýnt okkur.
GOÐSÖGUR OG
SJÓNHVERFINGAR
ÖÐAVERÐBÓLGA, öngþveiti,
ringulreið, kjaraskerðing. Or-
sökin: Getuleysi, stjórnleysi,
ráðdeildarleysi. Með hæfilegri
einföldun má segja, að þannig
séu viðhorfin f efnahagsmálum
lslendinga um þessar mundír.
Það er haft eftir Willý Brandt,
að lýðræðisskipulag Vestur-
landa muni ekki standast
ringulreiðina nema f svo sem
25 ár til viðbótar. Vmsir máls-
metandi menn hafa tekið undir
þessa tilgátu. Eflaust er hún
fyrst og fremst bölsýni og frem-
ur fjarstæðukennd en raunsæ.
Hinu er þó ekki að leyna, að
margvfsleg rök má færa að til-
gátu sem þessari eins og nú
standa sakir. Jafnvel Islending-
um gæti verið hollt að leiða
hugann að þvf, hvað gæti gerzt
á þessu sviði.
Verðbólgan hefur lengi
reynzt erfiður Ijár f þúfu.
Langt er sfðan tslendingar
reyndu það f þessum efnum,
sem fjölmörg vestræn iðnaðar-
og velferðarrfki eru nú fyrst að
súpa seyðið af. Framhjá þvf
verður þó ekki litið, að verð-
bólgan hefur vaxið meira f tfð
fráfarandi vinstri stjórnar en
nokkru sinni fyrr f sögu lands-
ins. Þetta eitt útaf fyrir sig er
ekki í frásögu færandi. Hver
rfkisstjórn reynir jú að taka
þeirri næstu á undan fram f
einhverju efni! Hitt er at-
hyglisvert, að verðbólguvöxtur-
inn hefur f valdatfð vinstri afla
náð sama marki og f þeim rfkj-
um Vestur-Evrópu, sem lotið
hafa einræðisstjórn allt fram
til þessa.
I fljótu bragði kann sam-
hengið hér á milli að vera vand-
fundið. En f tilefni af þvf, að
fréttaskýrandi Þjóðviljans
sagði þjóðinni f sjónvarp, að
valdarán herforingjanna f
Chile hefði verið sá atburður
erfendis á sfðasta ári, er snerti
íslendinga mest, er ekki úr
vegi að bera saman efnahags-
stefnu Allendes og vinstri afl-
anna á Islandi. ! nýútkomnu
tölublaði Eimreiðarinnar er
birt grein eftir David Holden
fréttastjóra The Sunday Times,
þar sem skyggnzt er undir
hufiðshjálm þeirrar goðsögu,
er spunnin hefur verið upp um
Allende og stjórnmálastefnu
hans. Holden skýrir frá þvf á
einfaldan og skýran hátt,
hvernig sá grefur sér gröf, þótt
öðrum grafi. Að vfsu er samlfk-
ingin við Chile ónákvæm að þvf
leyti, að verðbólguöngþveitið
þar var orðið margfalt' á við þá
ófreskju, sem við eigum við að
glfma. Og eins og þess að gæta,
að fæstum kemur til hugar, að
ráðdeildarleysi valdhafanna
hér fæði af sér vopnaða bylt-
ingu. Eigi að sfður er Ijóst, að
vinnubrögðin eru af sömu rót
sprottin og efnahagslegar af-
feiðingar þeirra áþekkar.
Helden bendir f Ei mreiðar-
greininni á tvfskinnunginn f
háttum Alfendes, sem birtist f
þeirri rökleysu að halda fram f
senn byltingaráformunum og
þingræðishyggjunni. Og ein-
mitt af þessum sökum hafi
hann neyðzt til þess að treysta f
æ rfkari mæli á pólitfskar sjón-
hverfingar. Hver þekkir svo
ekki loddaraháttinn f sjónar-
spili sósfalista og framsóknar-
manna f valdastólunum hér
undangengin þrjú ár? Munur-
inn er e.t.v. sá, að f blámóðu
fjarlægðarinnar hefur tekizt að
mynda goðsögn um Allende, en
Ölafur Jóhannesson stendur
berskjaldaður frammi fyrir
þjóð sinni.
Vinstri flokkarnir hér voru í
raun réttri of sundruþykkir
til þess, að þeim tækizt að
festa goðsöguna um sjálfa sig
f sessi. Eitt dæmi af mý-
mörgum: Við valdatökuna fyr-
ir þremur árum var því
fjálglega lýst, að hér
væri komin stjórn hinna
vinnandi stétta, félagshyggju,
jafnaðar og bræðralags f stað
auðhyggju og ójafnaðar, En
þessi sjónleikur um félags-
hyggju stjórn hinna vinnandi
stétta hlaut svo það kátlegt
skapdægur, að forseti þeirra,
forseti hinna „snauðu," var
rekinn úr sjálfri rfkisstjórn-
inni. Þannig flctti innbyrðis
sundurlyndi valdhafanna ofan
af loddarahættinum. Enginn
getur þó lokað augunum fyrir
þvf, að hann var til staðar og
það f rfkum mæli, ekki sfður en
f herbúðum Alfendes.
En það er ekki einvörðungu,
að yfirdrepsskapur og
sjónhverfingar vinstrí aflanna
hafi átt sér erlendar fyrir-
myndir. Allar aðgerðir f efna-
hagsmálum hafa verið af svip-
uðum toga spunnar.
1 grein sinni drepur Holden á
mjólkurgjöf Alfendes. Goðsag-
an greinir skilmerkilega frá
þvf heiti, að sjá hverju barni
fyrir hálfum Iftra mjólkur á
dag. Frá hinu segir hún ekki,
að þessu marki var náð með þvf
að ákveða mjólkurverð svo lágt,
að hver lftri kostaði á við átt-
unda hfuta úr hænueggi. Af-
leiðingin var sú, að land-
búnaðarverkamenn flosnuðu
upp og framfeiðslan dróst sam-
an. Og Allende varð að kaupa
I deiglunni
þurrmjólk erlendis frá fyrir
gjaldeyri, sem ekki var til. Við
eigum raunar ekki hliðstæðu,
er jafnist til fulls á við þennan
sjónleik. En hér hafa vafdhaf-
arnir tafið fólki trú um, að þeir
hafi beitt sérstökum aðgerðum
til þess að stemma stigu við
verðbólgunni með þvf að Ieggja
bann við þvf, að innlend fyrir-
tæki f opinberri eign og einka-
eign fengju að selja fram-
leiðslu sfna og þjónustu f sam-
ræmi við margföldun kostnað-
ar. Reikningurinn er sfðan
greiddur með erlendum lántök-
um.
Holden segir, að þessi efna-
hagsstefna Alfendes hafi að
lokum leitt til þess, að erlendar
skuldir hrúguðust upp jafn-
framt þvf sem greiðsluhalfinn á
fjárlögum þandist út eins og
vetnisblaðra. Eitthvað þessu
Ifkt hefur einnig gerzt hér. Öða-
verðbólga er svo eðlileg og rök-
rétt afleiðing þessa glórulausa
hugsunarháttar. Fleygu fyrir-
heitin um umbætur og félags-
hyggju eru aðeins orðin tóm,
en það virðist þó nægja sumum.
Húsnæðislánin eru til marks
um þetta. Þegar vinstri stjórn-
in tók við völdum áttu ungir
húsbyggjendur kost á lánum,
er námu allt að 60% byggingar-
kostnaðar. Stjórn Félagshyggju
og jafnaðar kom þessu hlutfalli
niður f rúm 30%.
I raun réttri er það áhyggju-
efni, hversu margar hliðstæður
má finna með efnahagsstjórn
undanfarinna þriggja ára og
þeirra sjónhverfinga, er feitt
hafa til eins mesta efnahags-
hruns, er um getur. Furðu
gegnir, að kleift skuli að gera
fslenzka útgáfu af þeim sjón-
hverfingum, sem Holden lýsir f
grein sinni. Og þvf kynlegra er
þetta, þegar á það er litið, að
forsætisráðherra virðist hafa
gert sér grein fyrir þvf, að
háttarlag af þessu tagi ætti
heima f goðsögu, en ekki raun-
verueikanum. ! ræðu á gamla-
ársdag 1972 sagði hann: „Það
væri að mfnum dómi mikil
framför, ef menn slökuðu á
hínum skefjalausu kröfum til
samfélagsins, en færu þess í
stað að gera meiri kröfur til
sjálfra sfn. Það eru einföld
sannindi, sem við verðum að
lifa eftir, þegar til lengdar læt-
ur, að við megum ekki eyða
meira en við öflum. Við getum
ekki skipt annarri köku en
þeirri, sem okkar er. Nauðugir
viljugir verðum við að snfða
okkur stakk eftir vexti.“
Þrátt fyrir þessi spakiegu orð
f áramótahugvekju til þjóðar-
innar varð það hlutskipti Ólafs
Jóhannessonar að bera ábyrgð
á þvf glórulausa kviksyndi, er
við sitjum nú f. Má vera, að
þessi staðreynd bendi til þess,
að meðreiðarsveinarnir, skoð-
anabræður Allendes, hafi f
raun réttri haft töglin og
hagldirnar. Það ætti að hvetja
til árvekni. En e.t.v. er það ein-
mitt sjónleikir af þvf tagi, sem
Holden gerir að umræðuefni f
Eimreiðargreininni, sem skjóta
stoðum undir tilgátur eins og
þá, að lýðræðisskipulagið sé á
fallandi fæti.
-ÞP.