Morgunblaðið - 02.08.1974, Qupperneq 17

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 2. AGUST 1974
17
Sýninga-
annáll
Myndllst
eftir BRAGA
ÁSGEIRSSON
Trérista: John Savio
□ Þýðing og hlutverk dag-
blaða. □ Kjartan
Guðjónsson: Norræna
húsið. □ Björg Þorsteins-
dóttir: Norræna húsið. □
Samavika: Norræna húsið.
□ Eyjólfur Einarsson:
Galerie SÚM. □ Dorothy
Iannone: Galerie StJM.
Það hefur dregizt að geta nokk-
urra sýninga, sem voru haldnar í
apríl—maí, meðan stóð á verkfalli
prentara. Ástæðan er miklar ann-
ir við skriftir á þessu tímabili auk
áhugaleysis við að gera slíkum
hlutum skil, á meðan dagblöð
voru uppfull af kosningaskrifum.
Á þessum tíma var einmitt tölu-
verð döngun í listalífinu og sýn-
ingar þesslegar, að þær eiga ekki
skilið það illa hlutskipti að vera
algjörlega hjúpaðar þögninni. Ég
vil því geta þeirra að nokkru og
um leið blanda mér lítillega í
óopinbera rökræðu um þýðingu
dagblaða fyrir listviðburði, en þar
virðast menn ekki á eitt sáttir.
Ótvírætt mikilvægi dagblaða
fyrir myndlistarsýningar má
gleggst marka af því að yfirleitt
fyllast listamennirnir skelfingu
við tilhugsunina eina um slikan
möguleika og dæmi eru til að eig-
endur sýningarsala erlendis hafi
frestað sýningum i slíkum tilvik-
um, og mæli ég hér samkvæmt
eigin reynslu. En einstaklingar,
sem hafa fest sér sýningarrými
með löngum fyrirvara, eiga
undantekningar lítið óhægt með
frestun sýninga, því að slíkt þýðir
endurnýjaðan biðtíma og því gild-
ir hér framslátturinn: „í listum
liggur engin leið til baka“. Lista-
mennirnir verða þannig í flestum
tilvikum að láta slag standa og
taka á sig áhættuna, og áhættan
er einkum mikil, þegar um
frumraun er að ræða, nafnið
óþekkt og hefur þannig takmark-
að aðdráttarafl. Þeir tímar eru að
mestu liðnir, er listskoðendur
fylgdust af ofvæni með hverri
nýrri frumraun, um það hefur
sýningarflóð undangenginna ára
séð. Kostnaður við eina mynd-
listarsýningu er orðinn svo mikill,
að lltið má útaf bregða, svo ekki
verði stórtap á henni, sé hún ekki
því betur auglýst, en til að auglýs-
ingaáróðri sé komið við þarf að
sjálfsögðu dagblöð öðru fremur.
Sjónvarpið bætir að nokkru upp
blöðin en þó hvergi nærri nóg, t.d.
gat það að engu síðasta dags stór-
merkrar sýningar á verkum
Júlíönu Sveinsdóttur, sem þó var
upplagt, þar sem sýningin stóð
alltof stutt og hefði því verið um
sjálfsagða þjónustu við almenn-
ing að ræða, en aðsóknin hafði
verið frekar dræm og er vlst, að
margur missti af þessari sýningu
fyrir vikið.
Greinargóðar fréttir um mynd-
listarsýningu I dagblöðum borgar-
innar geta skipt sköpum um að-
sóknina og er vald blaðanna því
mikið og ábyrgð þeirra ekki
minni. Þannig hafa ágætar sýn-
ingar goldið þess, að þröngt hefur
verið um rúm á síðum blaðanna
einhverra hluta vegna og slakar
sýningar hafa notið þess, að skort-
ur hefur verið á efni, og á slfku
getur hinn almenni lesandi að
sjálfsögðu ekki áttað sig, — en
það gefur einmitt auga leið, að
fréttir um sýningar mega ekki
vera undirorpnar slíkum né öðr-
um duttlungum og þarf því að
koma fastara og ábyrgðarmeira
snið á almennar fréttaskýringar
fjölmiðla I þessum efnum. Það
þykir t.d. ekki fráleitt að senda
íþróttafréttaritara á blaðamanna-
fund vegna gildrar myndlistar-
sýningar, enda hefur slfkt komið
fyrir, en það mundi vissulega
þykja fráleitt að senda menning-
arskribent á íþróttamót!!
Um gildi fyrir gang sýninga má
að nokkru marka af aukinni að-
sókn á sýningar, eftir að hún birt-
ist, og eru um það mörg dæmi og
langar mig að herma frá einu:
Myndlistarmaður nokkur hafði
setið á sýningu sinni I á aðra viku
fyrir tómum sölum og nær án sölu
mynda, og nú var síðasta helgin
framundan og fyrirsjáanlegt fjár-
hagslegt tap á fyrirtækinu. Þá
birtast samdægurs mjög lofsam-
legir dómar um sýninguna I tveim
dagblaðanna (Mbl. og Vísi) og
skipti þá engum togum, að stöðug-
ur straumur var á sýninguna, til
loka, og gott ef henni var ekki
framlengt fyrir utan það, að veru-
legur skriður komst á sölu mynda.
Auðvitað verður sýning ekkert
betri að gæðum, þótt aðsókn og
sala myndlistarverka aukist, en
fleiri komast I samband við þessi
atriði mannlifsins, og listamenn
þurfa að lifa likt og annað fólk.
Aðeins Morgunblaðið virðist sjá
sér fært að veita myndlistarmönn-
um slíkan stuðning, svo nokkur
reisn sé að, þvl að sannleikurinn
er sá, að sú þóknun, sem önnur
blöð bjóða fyrir slíka þjónustu er
fáranlega lág. Kannski finnst
þeim óvinsældirnar næg þóknun
(!), en flestir vita hve starf list-
gagnrýnenda er vanmetið I þessu
landi. Ekki vantar þó, að blöðin
hafi nægt fé til að borga fyrir
stórum fáfengilegra efni og sam-
kvæmt nýjustu skoðanakönnun-
um, — minna lesið. Ég fjölyrði
ekki meira um þessi mál að sinni,
en vettvangurinn er opinn til um-
ræðu, og sný mér nú að aðalmark-
miði þessa pistils.
Kjartan Guðjónsson var einn af
aðalfrumkvöðlum Septembersýn-
inganna svonefndu og skeleggur
málsvari og áróðursmaður þeirra
og nýlista og þvl er það dálítið
undarlegt, að hann hefur sjálfur
verið þeirra hógværastur um um-
svif á sýningarvettvangi og veit
ég ekki með öllu, hvað veldur, en
brauðstritið og eðli þess hefur
sjálfsagt haft sitt að segja. Aug-
lýsingateikning hérlendis hefur
hingað til verið lélegt eldsneyti
fyrir skapandi umsvif á sviði
frjálsrar myndlistar að ekki sé
meira sagt. Það eru fá ár, síðan
Kjartan hætti að mestu afskiptum
af auglýsingum, og það er einmitt
á þessu tímabili, sem hann hefur
tekið til við pentskúfinn af endur-
nýjuðum þrótti, og allt virðist
stefna I þá átt, að hér sé um var
anlega stefnu að ræða. Er Kjart-
an opnaði sýningu sína I marzlok
sl., voru tólf ár liðin frá síðustu
sýningu hans, en hann hafði þó á
því tímabili tekið þátt I nokkrum
samsýningum heima og erlendis
og m.a. teiknað eina myndaröð við
fornsögu, sem athygli vakti,
„Haraldar saga harðráða“, og
birtist hún I Þjóðviljanum.
Sýningin I Norræna húsinu var
mikil uppreisn fyrir Kjartan, og
hann er meiri myndlistarmaður I
augum margra á eftir, og það
verða gerðar drjúgar kröfur til
hans um átök á þessum vettvangi
I framtíðinni. Sjálfur hygg ég, að
með líku áframhaldi verði
ekki mjög langt I nýja sýningu frá
hans hendi.
Það var einhver sterkur karl-
mannlegur svipur yfir sýning-
unni I Norræna húsinu einkum I
olíumálverkunum, sem sum hver
voru mjög lifandi og „organísk",
en á stundum virkuðu þó formin
nokkuð hlaðin og liturinn full
hvellur. Gvass og túskmyndirnar
voru mýkri og margslungnari I
útfærslu, og sumar þeirra mynda
með þvi athyglisverðasta á sýn-
ingunni og þær olíumyndir, sem
voru einna keimlíkastar slíkum
myndum I útfærslu þóttu mér
einna eftirtektarverðastar og
persónulegastar og hér slegið á
nýja strengi I list Kjartans
Guðjónssonar.
Björg Þorsteinsdóttir staðfesti
með sýningu sinni I Norræna hús-
inu, að hún er á góðri leið með að
skipa sér á bekk með dugmestu
listakonum þjóðarinnar, sem
miklar vonir eru bundnar við I
framtíðinni. Björg hefur alger-
lega helgað sig myndlistinni hin
síðari ár og tekið stórstígum fram-
förum einkum hvað meðferð lita
og forma áhrærir. Áður vann hún
nær eingöngu I grafík og þá aðal-
lega kopargrafík og á þeim vett-
vangi hafði hún náð langt, eink-
um á tæknilega sviðinu I sam-
ræmi við þá skólun, er hún hafði
notið hér heima og erlendis
(Stuttgart, París). Björg hefur
víða sýnt grafískar myndir sínar
og hlotið viðurkenningar og verð-
laun á gildum sýningum, en þó er
ekki hægt að segja, að hún sé
verulega þekkt nafn meðal list-
skoðenda hér heima, enda galt
sýning hennar þess svo mjög, að
einsdæmi má telja um jafn
athyglisverða frumraun I þessari
borg hin síðari ár. Að sjálfsögðu
galt hún þess mjög, að dagblöðin
komu ekki út, en einnig var tím-
inn óheppilegur, auk þess sem
sýningin stóð alltof stutt (5
daga). Form málverka Bjargar
voru nokkuð einhæf og það var
líkast þvl, sem hún gæfi sig ekki
alla I þeim, vinnubrögðin oftlega
nokkuð hikandi, en hins vegar
voru myndir hennar undir gleri
stórum fjölþættari I formi, vel
unnar, geðþekkar og I alla staði
hinar nútlmalegustu.
Ég tel einsýnt, að Björg stefni
að þvl að setja upp aðra sýningu
innan tíðar.
Á Samavikunni I Norræna hús-
inu voru m.a. myndlistaverk eftir
5 listamenn, sem skiptust I grafík,
teikningar, vatnslitamyndir auk
ýmissa muna I tré og horn, ásamt
eftirprentunum. Myndlist Sama
er eins og að líkum lætur fremur
frumstæð, en um leið mjög at-
hyglisverð á köflum líkt og slík
list sem er sprottin af eðlislægum
náttúrulegum tjáningarhvötum.
Hafði ég mikla ánægju af að virða
fyrir mér myndirnar á sýning-
unni, einnig margt af listiðnaðin-
um og hefði viljað óska, að um
yfirgripsmeiri sýningu Sama-
myndlistar hefði verið að ræða,
þvi að þetta er I annað skipti, sem
Norræna húsið gefur okkur tæki-
færi til að skyggnast inn I mynd-
heim Sama á frekar ófullkominn
hátt. Það væri svo sem ég hefi
áður sagt heillandi verkefni, að
rita og skilgreina list Sama i ljósi
yfirgripsmikillrar sýningar I söl-
um Norræna hússins, þar sem list-
iðnaður og lífshættir gætu undir-
strikað hina myndrænu tjáningu,
en ekki öfugt.
Eyjólfur Einarsson hélt sína
fjórðu sýningu I höfuðborginni I
Galerie SUM I aprfl s.l. en hann
sýndi einmitt á sama stað fyrir
nákvæmlega þrem árum, og þá
komst ég m.a. svo að orði um þá
sýningu hans I listdómi hér i blað-
inu: „En hér hefur Eyjólfur Ein-
arsson sýnt á sér óvænta hlið sem
maður hélt, að hann ætti ekki
til, og hann hefur sjálfur með
þessari sýningu sinni tekið sér
fyrir hendur verkefni til úr-
vinnslu, sem gerir meiri kröfur I
framhaldinu en áður. Við skulum
vera bjartsýnir á framhaldið, því
að betri árangur en séð verður á
sýningunni virðist vera innan
seilingar". Það er skemmst frá að
segja, að þessi siðasta sýning
Eyjófs er langsamlega sú athyglis-
verðasta sem frá honum hefur
komið, formin hreinni, ákveðnari
og skilmerkilegar unnin, auk þess
sem hann fylgir þeim eftir með
þroskaðari litabeitingu en fyrr.
Fram koma meiri átök við hina
óliku eðlisþætti málverksins,
myndheimurinn er magnaðari og
getur stundum minnt á vissa teg-
und af surrealisma. Ástæða er til
að samgleðjast Eyjólfi með áfang-
ann og vlst er, að hann getur náð
ennþá lengra með markvissum
vinnubrögðum.
Dorothy Iannone, virðist vera
vel náttúraður kvenmaður af
myndum þeim að dæma, er voru á
sérstakri kynningu á verkum
hennar I Galerie SÚM. Mynd-
heimur hennar byggist aðallega á
nöktum pörum, þar sem fjölþætt
atriði eðlunar er síður en svo f jar-
læg útópia. Þó er naumast hægt
að halda þvf fram, að kynferðis-
legir þankar hennar séu klám,
frekar furðuleg erótísk sjálfs-
krufning, sem virkar einungis
eggjandiááhorfandann viðfyrstu
kynni en sem hálfgert frumstætt
óeðli I lengdina. Nöfn myndanna
eru aftur á mót notaleg og full
fyrirheita t.d.: „Næsta mikla
andartakið", — „Næsta stóra
augnablikið I sögunni er okkar“.
Að þessu „innihaldi" slepptu,
voru ýmsar myndanna vel útfærð-
ar og áhugaverðar frá fagurfræði-
legu sjónarmið og framtakið með
þvi betra I þeirri viðleytni SÚM,
„að kynna íslendingum mark-
verða hluti I erlendri myndlist, —
og var notið, I þessu tilviki, styrks
frá menntamálaráðuneytinu“...
Bragi Ásgeirsson.