Morgunblaðið - 24.09.1974, Blaðsíða 30

30
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 24. SEPTEMBER 1974
22 milljón-
ir dala til
Doris Day
DORIS DAY, hinni fimmtugu
leik- og söngkonu, hafa verið
dæmdar meir en 22 milljónir
dollara í skaðabætur, eftir að hún
hafði höfðað mál á hendur fyrr-
verandi lögfræðingi sínum og ráð-
gjafa í fjárfestingum, Jerome
Rosenthal. Asakaði hún hann um
að hafa svindlað á sér og eigin-
manni sfnum, Martin Melcher
heitnum, og haft af þeim milljón-
ir dollara.
Frú Day brast í grá, þegar dóm-
arinn dæmdi henni bæturnar, en
réttarhöldin höfðu staðið í 6
mánuði. Sagði dómarinn, að
Rosenthal hefði gerzt sekur um
vanrækslu af verstu tegund, svik
og brot á trúnaði við Day og mann
hennar, Melcher, sem dó árið
1968.
1 úrskurði dómarans sagði, að
Doris Day ætti heimtingu á að fá
aftur fé, sem hún og maður henn-
ar hefðu tapað vegna fjárfesting-
Doris Day.
ar, sem Rosenthal hefði gert fyrir
þeirra hönd. Upphaflega gerði
Day kröfu um óákveðna upphæð,
sem miðuð væri við fjárfestingar
hennar i olíufyrirtækjum, gisti-
húsum og öðru. Sagði hún, að
Rosenthal hefði ráðlagt þeim
hjónum að fjárfesta í ýmsum við-
skiptaævintýrum, þar á meðal
olíubraski í Oklahoma, Texas og
Kentucky.
Day var dæmt aftur féð, auk
vaxta skaðabóta. Eftir upp-
kvaðningu dómsins kvaðst hún
ákaflega ánægð, að réttlætinu
hefði verið framfylgt, en því mið-
ur hefði hún ekki haft tíma til að
fylgjast með ráðstöfunum Rosent-
hals, því að hún hefði alltaf verið
upptekin við að leika í kvikmynd-
um.
Lögfræðingur Rosenthals, sem
ekki var viðstaddur dómsupp-
kvaðninguna, brosti hins vegar í
kampinn og sagði, að þeir ætluðu
að áfrýja, þetta væri bara fyrsti
hálfleikur.
Góðar myndir
Pasadena
23. september — NTB
BANDARÍSKIR geimvísinda-
menn létu á sunnudag í ljós mikla
ánægju með þær myndir, sem
geimfarið Mariner 10. sendi til
Jarðar, eftir að hafa farið sinn
annan hring umhverfis plánetuna
Merkúr.
Bananar hengdir upp á króka, þar sem þeir eru þvegnir
áður en þeir eru fluttir til Bandaríkjanna.
Honduras-fá-
tækasta land
Mið-Ameríku
er þjóðbrautin í gegnum Ameríku
á milli El Salvador og Nicaragua.
Þar sem samgöngur eru einnig
litlar á ám og vötnum, er flugvélin
helzta samgöngutækið, enda eru
margir smáflugvellir víða um land-
ið.
Áður en Spánverjar fóru að
venja komu sina til Ameriku, var
helzta veldi Maya-þjóðarinnar i
Hondúras. Þeir hröktust þó brátt
þaðan undan spönskum og endur-
reistu ríki sitt i Jucatan i Mexikó.
Hondúras brauzt undan stjórn
Spánverja árið 1821 og var lýst
sjálfstætt riki árið 1838. Á ýmsu
gekk þó í sjálfstæðismálum lands-
ins. Varð landið um skeið bitbein
Mexikó og Nicaragua. Loks fékk
landið stjórnarskrá 1848, en upp-
reisnir og innrásir frá nágranna-
ríkjunum voru tiðar á ofanverðri
19. öld. Sjálfstæði landsins var þó
endanlega tryggt vegna kröfu
Bandarikjanna á Friðarráðstefnu
Mið-Ameriku árið 1907.
Á þessari öld hefur verið fremur
róstursamt i Hondúras. Framan af
voru lýðræðislega kosnar stjórnir
við völd. 1954 varð upplausnar-
ástand í landinu, eftir að starfs-
menn United Fruit Company, sem
er bandariskt fyrirtæki, gerðu
verkfall. Þó að verkfallið leystist
eftir nokkrar launahækkanir,
leiddi það til stórnarkreppu, þar
sem ekki reyndist unnt að mynda
starfhæfan meirihluta á þingi.
Diaz, varaforseti. útnefndi sjálfan
sig æðsta mann ríkisins, en 1956
var honum steypt af stóli og tók
herinn við stjórninni. Núverandi
þjóðhöfðingi er Oswaldo Lopez Ar-
ellano, herforingi.
Hondúras er fátækasta riki Mið-
Ameriku. Aðaltekjulynd þess er
bananarækt, en flestar plantekrur,
sem reyndar eyðilögðust i felli-
bylnum, eru i eigu Bandarikja-
manna. Hefur þetta háð mjög upp-
byggingu efnahags landsins. enda
hefur núverandi stjórn þá stefnu
að draga úr erlendum áhrifum
með þjóðnýtingu náma og skóga,
og skiptingu ónotaðs lands.
HONDÚRAS er þvi sem næst þri-
hyrningslaga land, sem liggur að
Guatemala, Nicaragua og El
Salvador í Mið-Ameríku. fbúareru
um tvær milljónir og lifa þeir flest-
ir af landbúnaði, en skógrækt og
námugröftur er einnig mikilvæg-
ur Vinna þeir bæði silfur og gull,
auk verðmætra harðviðartegunda.
91% þjóðarinnar eru af ættum
Indíána og Spánverja, 6% eru
hreinir Indiánar og 2% eru negrar
frá eyjum karabiska hafsins. Þó að
Evrópumenn séu aðeins um 20
þúsund. eru þeir valdamestir bæði
i stjórnmálum og fjármálum.
fbúar þessa strjálsbýla fjalla-
lands búa flestir á láglendi með-
fram ströndinni og tala spænsku. f
þorpum upp til fjalla tala frum-
stæðir Indiánar þó enn forn mál
sin, en negrar eru mælandi á
ensku.
Samgöngur eru mjög erfiðar i
landinu. Járnbrautalínur eru fáar
og flestar miðaðar við banana-
framleiðsluna meðfram strönd-
inni. Þannig er engin járnbraut til
höfuðborgarinnar, Tegucigalpa,
né járnbrautasamgöngur til ná-
grannalandanna.
Akvegir eru einnig fáir, eða
samtals um 3000 km. Þar á meðal
F ær danska
stjórnín
meirihluta?
Kaupmannahöfn 23. september — Frá fréttaritara Morgunblaðsins
Jörgen Harboe.
DANSKA minnihlutastjórnin eygir nú möguleika á að geta náð
knöppum meirihluta f Þjóðþinginu og tryggja þar með pólitfska
framtfð sfna. Þessi möguleiki varð ljós eftir að fjórir þingmenn úr
Framfaraflokki Mogens Glistrups klufu sig frá flokknum í atkvæða-
greiðslunni um vantrauststillögu kommúnista á föstudaginn. Fjór-
menningarnir greiddu atkvæði gegn tillögunni, en aðrir' þingmenn
flokksins með. skapazt I dönskum stjórnmálum,
Ef eining hefði náðst innan er í stærstum dráttum þannig:
flokksins, hefði náðst meirihluti
með vantrauststillögunni og
stjórnin hefði orðið að segja af
sér. Á mánudag hafði enginn
þingmannanna fjögurra sagt,
hvaða afstöðu hann ætlaði að taka
í þinginu. Þrfr þeirra hafa þó
sagt, að-þeir ætli að segja sig úr
Framfaraflokknum og taka upp
samband við einhvern borgara-
flokkana, stjórnarflokkin Vinstri
eða fhaldsama þjóðarflokkinn.
Það ástand, sem nú hefur
Klofningsmennirnir fjórir greiða
framvegis atkvæði með minni-
hlutanum, sem bar fram til-
lögurnar um heildarlausn efna-
hagsmála, sem stjórnin fékk í
gegnum þingið á föstudag. Ásamt
þessum þingmönnum mynda fjór-
menningarnir meirihlutá — 89
atkvæði — svo framarlega, sem
þingmenn Færeyinga og Græn-
lands greiða ekki atkvæði gegn
stjórninni. Á mánudag var þetta
þó aðeins möguleiki.
Olíuskattur dýr
innflutningsríkj um
New York 23. september
— Reuter.
LlTT uppörvandi skýrsla um
hækkandi verð á olíu var á mánu-
dag lögð fyrir hóp leiðandi hag-
fræðinga, sem hér funda að
beiðni Fords, Bandaríkjaforseta.
í skýrslunni áætlar Walter
Levy, olfumálaráðgjafi New York
og einn fremsti sérfræðingur í
olíuviðskiptum í heiminum, að
olíuinnflutningsríki verði að
greiða aukalega allt frá 3500
milljónum dollara til 5000
milljóna til að mæta auknum
kostnaði, samfara skatti, sem olíu-
framleiðsluríki leggja á olíufélög.
Áætlun Levys er að finna í rit-
gerð um áhrif ört vaxandi olíu-
verðs á efnahagskerfi heimsins.
Fundur hagfræðinganna er einn
12 funda, sem halda á víðsvegar
um Bandaríkin til undirbúnings
ráðstefnu um aðgerðir gegn verð-
bólgu, sem haldinn verður í
Washington um næstu helgi.
Meðan á fundi hagfræðinganna
stendur, mun Ford setja ráð-
stefnu meir en 3500 orkumálasér-
fræðinga í Detroit, þar sem fjall-
að verður um eldsneytislindir
veraldar næstu 30 árin.
Detroit-fundurinn er sá fyrsti
sinnar tegundar, síðan Arabar
komu áolíubanninu.fyrirári síðan.
Olíumálaráðherra Saudi-Arabíu
sagði 1 viðtali við franska tímarit-
ið Paris Match, að hann mundi
beita sér gegn öllum tilraunum til
að fá verð á olíu hækkað.
Dökkt útlit hjá
þróunarríkjunum
Washington
23. september — NTB.
AÐEINS mikið alþjóðlegt átak
getur leitt til betri Iffskjara 800
milljóna manna fram til ársins
1980. 200 milljónir að auki geta
aðeins átt von á smávægilega
fram förum að þvf er segir í
árskýrslu Alþjóðabankans.
Efnahagsþróun í heiminum á
síðasta ári þýðir í raun, að útlitið
fyrir efnahags- og félagslegar
framfarir í þróunarlöndunum er
mun dekkra en áður. Hér ráða
mörg atriði. Stöðugt vaxandi verð-
bólga, hækkandi olíuverð, minnk-
andi hagvöxtur í iðnríkjum, skort-
ur á kornvöru til matar og tilbún-
um áburði og fljótandi verð á
gjaldeyri hefur komið illa niður á
þróunarríkjunum.
Þetta mun líklega leiða til þess,
að hagvöxtur í fátækustu ríkjum
heims mun staðna fram til 1980
eða verða í lágmarki.
50 milur svo fljótt sem auðið er
Osló 22. september — Reuter
í DAG var lagt að stjðrn
Verkamannaflokksins með
miklum þunga að færa
fiskveiðilögsöguna út f 50
sjðmílur með ströndum
Norður-Noregs.
Sjávarútvegsnefnd
flokksins samþykkti ein-
rðma að krefjast útfærslu
fiskveiðilögsögunnar í
þrem áföngum til verndar
fiskistofnum, sem íbúar
Norður-Noregs byggja af-
komu sína á.
í fyrsta áfanga, sem til fram-
kvæmda á að koma 1. janúar 1975,
verður ákveðnum svæðum utan
12 mílnanna lokað öllum togur-
um.
Annar áfangi, sem á að fram-
kvæma eins fljótt og auðið er,
felur í sér útfærslu í 50 mflur frá
Skomæreyju í Lofóten norður að
sovézku landamærunum, segir
nefndin.
Þetta er aðeins bráðabirgðaráð-
stöfun, sem á að vera til verndar
íshafsþorskinum, þar til þriðji
áfanginn, útfærsla í 200 mílur,
verður framkvæmdur. Hvenær
það verður, er ekki ákveðið.
Almennt er álitið, að Norðmenn
muni ekki áskilja sér 200 mílna
efnahagslögsögu, fyrr en að lok-
inni hafréttarráðstefnu S.Þ.
Sjómenn í Noregi hafa undan-
farið krafizt 50 mílna fiskveiðilög-
sögu í ársbyrjun 1975 og hefur
stjórnin sagt, að hún muni bráð-
lega hefja viðræður um þetta við
Breta, Rússa og aðrar þjóðir, sem
eiga hagsmuna að gæta á Noregs-
miðum.
Hagvöxtur f þróunarríkjunum
er háður því fjármagni, sem þessi
lönd hafa úr að spila. Þau fátæk-
ustu þurfa að sækja næstum alla
sína fjármuni til annarra landa og
hafa því mikla þörf fyrir lán á
lágum vöxtum með að minnsta
kosti 30 ára greiðslutíma.
Nú er hins vegar mjög erfitt að
útvega þessi lán, því að meir að
segja þróuð ríki eiga í vandræð-
um með að útvega sér rekstrarfé
til næstu ára. Það virðist því næst-
um ómögulegt að útvega hagstæð
lán um leið og þarfir þeirra landa,
sem treysta á slík lán eru meiri en
nokkru sinni fyrr.