Morgunblaðið - 11.10.1974, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 11. OKTÓBER 1974
27
af útvegsmálum, og um áratuga
skeið gerði hann út marga vélbáta
frá Gerðum, aðallega í félagi við
Þórð bróður sinn, rak þar frysti-
hús, verkaði saltfisk og skreið og
saltaði síld á Siglufirði.
Finnbogi hafði ákveðnar
skoðanir í efnahags- og þjóðmál-
um, og hann gerði sér grein fyrir
því, að samfara velgengni út-
gerðarmanna og sjómanna
mundu þjóðinni vegna vel. Hann
starfaði mikið að félagsmálum,
átti sæti i stjórn Sölumiðstöðvar
hraðfrystihúsanna og var einn af
hvatamönnum stofnunar Vöru-
skiptafélagsins er stofnað var til
þess að byggja upp viðskipti við
Austur-Þýzkaland og sat um
fjölda ára í stjórn þess félags. Þá
var hann i mörg ár í stjórn Sölu-
sambands ísl. fiskframleiðenda,
og á hann hlóðust ýmis önnur
störf i félagsmálum, því ótrauður
var hann að vinna að slfkum mál-
um þótt öll væru þau ólaunuð. Af
þessu má sjá, hversu mikils
trausts Finnbogi naut innan raða
útvegsmanna og fiskframleiðenda
um land allt.
Finnbogi ritaði fjölda greina
um kjör útgerðarmanna og sjó-
manna og lýsti þar þeim erfiðu
kjörum, sem útgerðin átti oft við
að búa vegna rangrar skráningar
á gengi fslenzku krónunnar, og
barðist fyrir lagfæringu í þeim
efnum.
Þetta leiddi til þess, að Finn-
bogi var mjög umdeildur, þar sem
skoðanir hans mættu ekki skiln-
ingi allra, en hann var ótrauður
að túlka fyrir þjóðinni mikilvægi
þeirrar atvinnugreinar, sem út-
gerð er fyrir velferð þjóðarinnar.
1 janúar 1958 veiktist Finnbogi
alvarlega og varð upp frá því að
nokkru lamaður. Þrátt fyrir veik-
indi sin dofnaði ekki áhugi hans á
velferð útgerðar, og starfaði hann
í stjórn Landssambands ísl. út-
vegsmanna þar til árið 1971, en þá
var hann gerður að heiðursfélaga
samtakanna.
Finnbogi var kvæntur hinni
ágætustu konu, Maríu Pétursdótt-
ur, Sigurðssonar erindreka, sem
reyndist honum afburða vel.
Ég votta Maríu og fjölskyldu
Finnboga innilega samúð.
Sigurður H. Egilsson.
Finnbogi Guðmundsson út-
gerðarmaður, eða Finnbogi frá
Gerðum, lézt 4. okt. s.l. Mörg hin
síðari ár hefur hann ekki gengið
heill til skógar, átt við vanheilsu
að búa — og nú er dagurinn allur.
Finnbogi er fæddur í Garðinum
og þar ólst hann upp, — má segja
á sjávarbakkanum.
Foreldrar hans voru sæmdar-
hjónin Guðmundur Þórðarson og
kona hans Ingibjörg Jónsdóttir,
bæði ættuð úr Kjósinni. Þau
eignuðust 14 börn og eru nú 6
þeirra eftirlifandi.
Guðmundur faðir hans var
mikill útgerðarmaður á sinum
tfma. Auk þess hafði hann all-
mikla verzlun í Gerðum.
Hugur Finnboga hneigðist
fljótt að útgerð og fiskvinnslu og
nokkru eftir að hann hafði lokið
sjómannaskólanum fór hann
ásamt öðrum að eiga við útgerð.
— Utgerðina ráku þeir á vetrar-
vertfðum frá Sandgerði.
Þegar eigendaskipti urðu á
Keflavfk 1935, var Finnbogi einn
af kaupendunum og var hann for-
stjóri fyrir þeim rekstri til 1939,
er hann seldi sinn hlut.
Fljótlega eftir það byrjaði hann
ásamt bræðrum sfnum og fleirum
að byggja upp frystihús f Garð-
inum og hóf frystihús þeirra,
Frystihús Gerðabátanna, starf-
rækslu 1942.
Starfaði hann síðan við þetta
fyrirtæki sem framkvæmdastjóri,
þar til þeir seldu það árið 1972.
Var alltaf allumfangsmikill
rekstur á því fyrirtæki með út-
gerð bæði eigin báta og báta, sem
þeir tóku á leigu, fiskkaup, fryst-
ing, söltun og hvað eina annað,
sem tilheyrir slfkum rekstri.
Finnbogi fann fljótt fyrir því að
þessar atvinnugreinar, útgerð og
fiskvinnsla, áttu ekki sæti við há-
borðið hjá ríkisstjórnum og pen-
ingavaldi og jafnframt, að þessir
sömu aðilar þurftu að vita meira
og sinna betur þessum atvinnu-
greinum. Þessar atvinnugreinar
voru þá og eru enn aðalundir-
staðan fyrir öðrum fram-
kvæmdum í landinu.
Smátt og smátt fór Finnbogi að
sinna félagsmálum þessara greina
meira og meira og má segja, að
hann hafi sfðan staðið stöðugt í
bardögum fyrir stéttarfélaga sína
og það alveg fram á síðustu stund.
Hann skrifaði mikið í dagblöð
um þessi mál og eftir að heilsu
hans fór að hraka, notaði hann
sfmann mikið til þess að ná tali af
ýmsum áhrifamönnum og ræða
við þá um þessi mál.
Við Suðurnesjamenn og allir,
sem útgerð stunda, áttum þarna
góðan hauk f horni sem Finnbogi
var.
Það fór ekki hjá því að stéttar-
félagar Finnboga veldu hann til
forustu fyrir sig f ýmsum félags-
málum. Var hann í stjórn Lands-
sambands fslenskra útvegsmanna
og einnig í stjórn Sölumiðstöðvar
hraðfrystihúsanna og Jökla h/f,
meðan hann hafði krafta til. Auk
þess var hann í ótal nefndum og
ráðum, sem sinntu útvegsmálum.
öll þessi félagsstörf tóku
mikinn tíma og kostuðu fyrirhöfn
— en veittu litla umbun.
Finnbogi sóttist ekki eftir met-
orðum eða peningum. — Slfkt var
aukaatriði, en hann gat ekki þolað
að traðkað væri á sinni stétt, —
hann var altaf tilbúinn að berjast,
og þar sem málefnin voru mörg
og eru enn þá mörg, varð eigin-
lega aldrei hlé á hjá honum.
Arið 1947 giftist Finnbogi
Maríu Pétursdóttur, hjúkrunar-
konu. María er sérstök og þroskuð
hæfileikakona. Hefur hún reynzt
Finnboga bæði stoð og stytta. Bjó
hún honum ánægjulegt og farsælt
heimili, sem Finnbogi kunni vel
að meta.
Og nú er þessari jarðvist hans
lokið. Þegar spurt verður hinu-
megin — eins og við segjum —
hvað hann hefur gert fyrir sjálfan
sig og aðra, getur hann sagt —
Eiginlega gleymdi ég sjálfum
mér, — en ég gerði allt sem ég gat
fyrir Island, með þvf að vinna
fyrir mína stéttarfélaga.
Við Suðurnesjamenn þökkum
Finnboga mikil og góð störf.
Huxley Ólafsson.
Utför Finnboga Guðmunds-
sonar, útgerðarmanns frá Gerð-
um, verður gerð frá Dómkirkj-
unni í dag. Með Finnboga er fall-
inn i valinn einn skeleggasti bar-
áttumaður sjávarútvegsins á
liðnum áratugum.
Finnbogi Guðmundsson var
fæddur 20. ágúst 1906 í Gerðum
og var hann þvi á 69. aldursári
þegar hann lézt. Hann hafði átt
við langvarandi veikindi að
stríða, eða frá ársbyrjun 1958, er
hann varð fyrir alvarlegu áfalli.
Finnbogi ólst upp í Gerðum og
vann sem unglingur öll algeng
störf við fiskveiðar eins og
algengt var á þeim tíma. Síðan
var hann nokkuð á togurum þar
til hann settist f Sjómannaskól-
ann og lauk þaðan fiskimanna-
prófi árið 1928. Hann hóf útgerð
fljótlega eftir 1930 er hann hafði
náð sér eftir berklaveiki, er þjáði
hann í nær tvö ár. Fyrst var hann
skipstjóri á eigin bát en stofnaði
fljótlega til félagsskapar við aðra
um útgerð og fiskvinnslu f Garð-
inum.
Hann hóf fljótlega rekstur
frystihúss er nefnt var Hrað-
frystihús Gerðabátanna og var
æskuheimili hans hluti af þvf hús-
næði, sem frystihúsið starfaði í.
Finnbogi rak verulega útgerð og
alhliða fiskvinnslu í Garðinum
allt til ársins 1972, er hann seldi
eignir sínar þar.
Þótt Finnbogi Guðmundsson
hafi þannig um langan tfma staðið
fyrir umfangsmiklum atvinnu-
rekstri, verður hans aðallega
minnzt fyrir þátttöku og forystu-
hlutverk í félagsmálum sjávarút-
vegsins.
Finnbogi átti þátt í undirbún-
ingi að stofnun Landssambands
ísl. útvegsmanna árið 1939 og
hann var einn helzti frumkvöðull
þess, að bátaútvegsmenn létu að
sér kveða f auknum mæli á aðal-
fundi L.l.O. 1944, þegar sam-
bandið var endurskipulagt. Juk-
ust þá áhrif bátaútvegsmanna í
sambandinu, en áður höfðu tog-
araútgerðarmenn haft þar mest
áhrif, m.a. vegna þess, að þeir
höfðu skipulögð samtök, Félag ísl.
botnvörpuskipaeigenda, en fá
bátaútvegsmannafélög voru þá
til. Finnbogi var kjörinn varafor-
maður L.l.U. 1944, eða á sama
fundi og góðvinur hans Sverrir
Júlíusson var kjörinn formaður.
Gegndi hann því starfi til ársins
1947, er Loftur Bjarnason var
kjörinn varaformaður og hefur sú
skipan haldizt, að varaformaður
L.l.U. hefur verið úr hópi togara-
útgerðarmanna.
Finnbogi var formaður Verð-
lagsráðs L.l.Ú. frá stofnun þess til
ársins 1958 að hann missti heilsu.
Skipulag verðlagsmálanna var þá
á nokkurn annan veg en nú er.
Verðlagsráð L.I.U. var þá helzta
baráttutæki samtakanna og fjall-
aði um samninga við hið opinbera
um rekstrargrundvöll fyrir
sjávarútveginn.
Heyrt hefi ég margar frásagnir
Þann 3. dag októbermánaðar
andaðist í Reykjavík Jóhann J.
Kristjánsson fyrrverandi héraðs-
læknir. Hann var fæddur að
Birnustöðum á Skeiðum 7. júní
1898 og var því 76 ára og þremur
mánuðum betur þegar hann lézt.
Foreldrar Jóhanns voru Krist-
ján Þórarinn Einarsson sjómaður
og trésmiður í Reykjavfk og kona
hans Sigríður Hafliðadóttir,
bónda á Birnustöðum. Um tíma
fór hann ungur til dvalar á heim-
ili afa sins og ömmu, Hafliða
Jónssonar og Sigríðar Brynjólfs-
dóttur. Til þess munu hafa legið
þær orsakir, að foreldrar hans
voru lítt fjáð og áttu erfitt með
að setja saman eigið heimili án
þess það yrði af vanefnum gert.
Þótt hann síðar væri að mestu
uppalinn hjá foreldrum sínum í
Reykjavík, átti hann þó jafnan
sumarathvarf á Birnustöðum á
uppvaxtarárum sfnum og það
hefur vfða komið fram hjá honum
bæði í töluðu orði og rituðu máli,
að honum voru einkar hugþekkar
minningar um samskiptin við afa
sinn og ömmu, og ljúft að rekja
þræði þeirrar sögu. Kemur þá oft
í Ijós, að hann leit svo á, að sú
manndómsorka, sem fleytti
honum yfir mörg erfið bylgjuföll
síðar á ævinni, hefði verið sett í
mót og löguð til kosta undir hand-
leiðslu gömlu hjónanna á Birnu-
stöðum.
Eins og fyrr er um getið var
faðir Jóhanns sjómaður, meðal
annars var hann mörg ár á skút-
um. Jóhann kynntist því snemma
atvinnuháttum bæði til sjávar og
sveita, mun sú þekking hafa orðið
honum notadrjúgt veganesti,
þegar hann sjálfur fór að starfa
með fólkinu i landinu.
Arið 1912 settist hanr* f mennta-
skólann í Reykjavík og lauk
þaðan stúdentsprófi vorið 1918. Á
þvf merkisári urðu þáttaskil f lffi
islensku þjóðarinnar og er ekki
ólfklegt, að það hafi skapað
hressilegri hugblæ og meiri bjart-
sýni hjá þeim ungu mönnum, sem
náð höfðu mikilsverðum áfanga á
námsbraut sinni.
En á þeim árum var leiðin til
náms ekki jafnauðveld ungu fólki
og nú er. Það var því oft, að
fjárhagur hvers einstaklings réð
miklu um það, hvaða námsbraut
var valin. Vegna fjárskorts átti
Jóhann um þær leiðir einar að
velja, sem lágu gegnum Háskóla
Islands. Ef til vill hefur hann á
þeim árum kosið eitthvað annað
fremur, en um það þýddi ekki að
hugsa, og svo varð læknisfræðin
fyrir valinu. Hann lauk candidats-
prófi 18. júní 1924, stundaði sfðan
framhaldsnám f Danmörku, en
var skipaður héraðslæknir í
Höfðahverfishéraði 20. desember
1926. Þar starfaði hann í 11 ár eða
þangað til hann varð læknir í
Ölafsfjarðarhéraði árið 1937. Þvf
embætti gegndi hann fram til árs-
ins 1961, að hann lét af störfum
og fluttist til Reykjavíkur.
af samskiptum Finnboga við ráð-
herra og embættismenn á þeim
árum, er lýsa dugnaði hans og
ákafa við að vinna félögum sínum
gagn. Hann á m.a. að hafa klætt
ráðherra upp úr rúmi um miðja
nótt, eftir að slitnað hafði upp úr
viðræðum við embættismenn, til
þess að koma viðræðum á á ný, og
munu þær hafa leitt til árangurs.
Hann var einstaklega duglegur
við að túlka málstað sjávarútvegs-
ins í blöðum og ritaði hann í því
sambandi fjölmargar greinar er
hlutu verðuga eftirtekt.
Auk starfa sinna fyrir L.t.U.
tók Finnbogi mikinn þátt í starfi
Sölumiðstöðvar hraðfrystihús-
anna og Sölusambands ísl. fisk-
framleiðenda.
Fin'nbogi Guðmundsson hafði
nýlega orðið fyrir Jieilsutjóni er
ég hóf störf hjá L.t.U. árið 1958 og
þekkti ég hann þvf ekki er starfs-
Það er augljóst af mörgu því,
sem Jóhann læknir hefur látið frá
sér fara, að hann hefur verið nátt-
úruunnandi. Töfrar landhátta í lit
og línum hafa verkað djúpt á
vitund hans. Meðal annars hefur
hann sagt, að sigling inn og út
Eyjafjörð í norðlenzkri hásumar-
blíðu, muni hafa ráðið nokkru um
það, að hann, barnfæddur og upp-
alinn Sunnlendingur, valdi sér
Höfðahverfishérað sem starfs-
vettvang, þegar hann gekk til
móts við lífshlutverk sitt.
A þessum árum voru störf hér-
aðslækna lágt metin til launa, en
að minnsta kosti f útskagabyggð-
um mjög erfið og umfangsmikil.
Og það er sjaldan, að verksviðið
sé bundið við læknisstarfið eitt,
margháttuð félagsstörf fléttast
þar inn í, ekki síst í fámennum
byggðum, þar sem brauðstritið
tekur í flestum tilfellum mestan
tfma þeirra, sem standa í önn at-
vinnulffsins. Þetta fékk Jóhann
læknir að reyna í ríkum mæli. I
eðli sínu var hann félagshyggju-
maður, söngvinn og glaðvær, enda
stóð hann framarlega í fræðslu og
félagsmálum beggja þeirra
læknishéraða, sem hann veitti
þjónustu sfna.
Ekki verður heldur fram hjá
því gengið, að læknirinn getur
haft mikilsverðu sálfræðilegu
hlutverki að gegna. Lfkamlega
vanheill maður verður oftast jafn-
framt fyrir andlegri raun, sem
hann ber upp fyrir þeim manni,
sem hann trúir á að ráði bót á
sinni Ifkamlegu vanheilsu. Og í
slfkum tilfellum eru vandamenn
sjúklingsins ekki siður þurfandi
fyrir hughreystingu. Um þetta
segir Jóhann læknir: „Það hefur
orðið ein mesta gleði lífs míns,
þegar slíkan vanda ber að
höndum, fyndi ég mig þess
megnugan að mæla því máli, sem
þerrað gat tár, svo fólkið gekk
vonbetra og hugrakkara af mín-
um fundi.“
Þegar ég kynntist Jóhanni
Kristjánssyni var hann kominn á
kraftar hans nutu sín til fulls.
Mörg góð ráð og feiðbeiningar hef
ég frá honum þegið. Hann sat í
stjórn L.t.U. til ársins 1971 er
hann baðst undan endurkjöri.
Hann var þá gerður að heiðursfé-
laga L.t.U. ásamt Sverri Júlfus-
syni, en þeir eru þeir einu, sem
orðið hafa þess heiðurs aðnjót-
andi í samtökunum.
Finnbogi kvæntist árið 1947
Mariu Pétursdóttur, hjúkrunar-
konu, hinni mestu sómakonu, er
reynzt hefur stoð hans og stytta í
hinum erfiðu og langvarandi
veikindum hans.
Ég leyfi mér fyrir hönd útvegs-
manna að þakka Finnboga Guð-
mundssyni fyrir hans mikla og
óeigingjarna starf f þágu sjávar-
útvegsins og votta jafnframt
eiginkonu hans og öðrum vanda-
mönnum dýpstu samúð.
Kristján Ragnarsson.
efri ár og nýlega hættur störfum f
Ólafsfirði eftir læknisþjónustu
þar í nær aldarfjórðung. Hann
hafði þá flutt heimili sitt til
Reykjavíkur, en átti þó enn þá
sumarathvarf í Ólafsfirði. Hann
hafði byggt sér lítinn bústað á
hæðunum austan við vatnið, þar
sem náttúrutöfrar byggðarinnar
njóta sín einna best. Velunnarar
hans og félagsbræður þar nyrðra
höfðu svo hjálpað honum að
stækka þennan bústað, sem nú er
mjög þægilegt og rúmgott sumar-
hús. Þar dvaldi hann svo ásamt
fjölskyldu sinni lengri eða
skemmri tíma sumar hvert nema
þetta sfðasta, þá hafði heilsu hans
hnignað svo, að hann treysti sér
ekki norður.
Það var á einum hlýjum mið-
sumars sóldegi, sem er svo ljúft
að njóta f Ólafsfjarðarbyggð, að
fundum okkar bar fyrst saman.
Ég hafði þá um skeið unnið að því
að safna saman nokkrum fróð-
leiksmolum um byggð og sögu
fjarðarins og vildi gjarnan fá
mann kunnugan staðháttum til að
raða þessu saman með mér og
veita leiðsögn um ýmis atriði.
Um þetta ræddi ég við bæjar-
stjórann f Ólafsfirði, Ásgrim
Hartmannsson og benti hann mér
þá á Jóhann lækni sem lfklegan
til að geta orðið mér til halds og
trausts, ef hann vildi gefa sig að
þessu. Þetta reyndist hollráð.
Læknirinn var málhagur vel og
smekkvís. Hann var glöggur að
koma auga á það, sem betur mátti
fara og fús til að leysa úr hverjum
þeim vanda, sem hann taldi sig
færan um. Ég átti með honum
marga ánægjulega stund yfir
þessum gömlu minningaþráðum,
sem hann þekkti að nokkru og
gáfu honum oft tilefni til að rifja
upp eitt og annað frá eigin
reynslu í byggðinni, en lífssaga
hans var á tfmabili nátengd at-
hafna og félagsmálasögu Ólafs-
fjarðar.
Jóhann hafði mjög gott vald á
íslensku máli og frásagnargleði
hans var einlæg og trúverðug.
Kona Jóhanns læknis var Inga
Guðmundsdóttir, nuddlæknis
Péturssonar á Eskifirði. Hún lést
22. október 1970. Börn þeirra eru:
Haraldur Kristófer, sölustjóri í
Reykjavík, kvæntur Ingibjörgu
Gunnlaugsdóttur. Guðmundur
Kristján, bæjargjaldkeri á Akur-
eyri, kvæntur Ingibjörgu Dan
Kristjánsdóttur. Birgir Jóhann,
tannlæknir, kvæntur Ásdísi
Jónasdóttur. Heimir Brynjólfur,
prentsmiðjueigandi, kvæntur
Friðrikku Baldvinsdóttur.
Hannes, málarameistari, ókvænt-
ur. Sigríður Hafdís, kennari í
Reykjavík, gift Sveini Sæmunds-
syni viðskiptafræðingi.
Einn son, Hannes, misstu þau
hjón fimm ára gamlan.
Með Jóhanni Kristjánssyni er
mætur maður til moldar genginn.
Einn af útvörðum íslenskrar
mannlffsbaráttu, maður, sem ætið
brá skjótt við, ef hann var sóttur
að sjúkrabeði og var þess þá
jafnan minnugur, að það var ekki
sjúkrasamlagsnúmerið eitt,
heldur lifandi maður, sem leitaði
lfknar.
Ég sendi aðstandendum sam-
úðarkveðjur.
Þ. M.
Minning:
Jóhann J. Kristjáns-
son héraðslœknir