Morgunblaðið - 23.10.1975, Qupperneq 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 23. OKT0BER 1975
Innlent kjarnfóður gæti
sparað á annan milljarð
,,Ef reikningsdæmi Gunnars
Bjarnasonar kemur út í reynd,
eins og þaö lítur út á blaði, þá
gætum við orðið sjálfum okkur
nógir um kjarnfóður og af því
yrði gífurlegur sparnaður. En við
getum ekki fullyrt það enn, þar
sem við höfum ekki prófað það
með tilraunum. Hér er samt um
svo háar upphæðir að tefla, a.m.k.
á annan milljarð á ári, að það er
vissulega leggjandi út í slíkt. Við
höfum blátt áfram ekki efni á að
spara til rannsóknanna."
Á þennan veg voru ummæli
rannsóknarmanna á Rannsóknar-
stofnun landbúnaðarins, þeirra
Björns Sigurbjörnssonar, fram-
kvæmdastjóra, Gunnars Sigurðs-
sonar nautgripasérfræðings, Stef-
áns Aðalsteinssonar búfjárfræð-
ings, og Gunnars Bjarnasonar
Fóðureftirlitsmanns, er frétta-
maður Mbl. spurði þá hvort hægt
væri að draga mjög úr eða koma
alveg í veg fyrir innflutning okk-
ar á kjarnfóðri. Tilefnið voru um-
mæli Gunnars Bjarnasonar í
grein Mbl., þar sem hann heldur
þvi fram að hér á landi megi
framleiða allt það kjarnfóður,
sem notað er. En kjarnfóðurinn-
flutningurinn er 60—65 þús. tonn
á ári.
Við þetta svar vaknar aftur sú
spurning, hvort Rannsóknastofn-
un landbúnaðarins hafi aðstöðu
til að gera nauðsynlegar rann-
sóknir. Og hvað þurfi til þess. Og
svarið er að það ér hægt, raunar
aðeins byrjað, en til þess skorti
bæði mannafla, fé og aðstöðu.
Innflutningur á fóðurbæti er nú
mestur fyrir mjólurkýr, en nokk-
ur fyrir sauðfé, alifugla og svín.
En verð á kjarnfóðri hefur farið
mjög hækkandi að undanförnu
vegna hækkunar á olíuverði o.fl.
Hvað er það þá, sem gera þarf
tilraunir með? Þá liggur fyrst fyr-
ir að fá vitneskju um hvað skepn-
urnar þola án þess að afurðir
breytist. I fyrsta lagi þarf að gera
— en rannsókn-
ir vantar enn
tilraunir til að vita hvort sleppa
megi kjarnfóðri handa sauðfé
með skynsamlegri heygjöf. Hefur
Stefán Aðalsteinsson hafið til-
raunir, sem hafa gefið mjög
skemmtilega og uppörvandi út-
komu, að því er hann sagði. En
allt slikt byggist að sjálfsögðu á
góðum heyjum.
í öðru lagi þarf að kanna hvort
hægt er að framleiða á ódýran
hátt fóður, sem gæti komið í stað-
inn fyrir innflutt kjarnfóður, svo
sem fóðurrófur, fóðurkartöflur og
korn. Og hefur þá m.a. verið rætt
um slfkt á söndunum, sem verið
er að rækta upp.
í þrjðja lagi er svo um að ræða
að blanda innlendri fóðurorku f
grasköggla og þá fyrst og fremst
tólg og síldar- eða loðnulýsi. Til-
raun með tólg var gerð sl. vetur.
Tólgin er sett saman við grasmjöl
og kúnum gefið það kögglað.
Gunnar Sigurðsson stóð að þeirri
tilraun, sem gerð var í Laugadæl-
um. Tókst þetta mjög vel, að því
er hann sagði. Mjólkin reyndist
jafn mikil og að gæðum jöfn ann-
arri mjólk.
Engar tilraunir hafa enn verið
gerðar með lýsisgjöf, en lýsið gef-
ur mesta mögluleika hér, þar sem
svo mikið er til af því í landinu, að
því er rannsóknarmennirnir tjáðu
okkur. Lýsisgjöfin yrði lfka hrein
viðbót. Tólgin kemur af skepnun-
um sjálfum, en lýsið yrði til aukn-
ingar f búfjárrækt.
Rætt við
starfs-
menn
Rann-
sóknar-
stofnunar
landbúnað-
arins
Tilraun með lýsisgjöf var ekki á
áætlun á yfirstandandi ári og erf-
iðleikar á að koma henni á í vetur,
þar sem bæði vantar fé, aðtöðu og
starfslið, að því er Björn Sigur-
björnssonar upplýsti, er spurt var
af hverju ekki væri farið út
í slikar rannsóknir f stórum
stíl. Gunnar Sigurðsson er einn
í rannsóknum á nautgripafóðr-
un. Hann hefur sem stendur
engan aðstoðarmann. Ekki
er heldur til rieitt tilrauna-
fjós, sem byggt er sem slíkt.
En von er til að á fjárlögum
fáist fé til að byggja tilraunaf jós á
Möðruvöllum. Ef það yrði gæti
það verið komið f gagnið haustið
1977. Þá er fyrirhugað að byggja
tilraunafjós fyrir 48 mjólkurkýr,
og einnig geldnautafjós, þar sem
hægt yrði að gera tilraunir með
holdanaut úr Hrísey. En þarna
yrðu m.a. gerðar tilraunir með
mismunandi verkað hey og geymt
á ýmsan hátt. Og að sjálfsögðu
aðstæður til að vega nákvæmlega
fóður f hverja kú á hverjum degi.
í fyrstu er reiknað með að gera
tilraunir með lýsið, eins og það
kemur fyrir, til að halda niðri
kostnaði. Ekki er vitað hve mikið
má gefa af þvf, án þess að það hafi
áhrif á mjólkina, og verður að
kanna hve hátt má fara. En hert
lýsi er öruggara, og þyrfti að gera
tilraunir með það siðar.
Niðurstöður af fyrstu tilraun-
inni með tólgargjöf liggja fyrir,
eins og áður er sagt. Var tólgin
notuð að hluta einhliða og að
hluta saman við kjarnfóður. En
þá tilraun þarf að endurtaka. Að-
staða er samt ekki til þess í vetur.
Útkoman sem fékkst sl. vetur var
góð og var fóðurgildi reiknað.
Ekki fékkst beint svar við því hve
mikið mundi vera hægt að nota af
tólg sem kjarnfóður. Enn rann-
sóknarmennirnir kváðust þó hafa
ábendingar um slíkt. Verksmiðj-
an í Gunnarsholti var tekin sem
dæmi. 1% íblöndun af tólg eykur
fóðurgildi framleiðslunnar f verk-
smiðjunni um 3,7%, útskýrðu
rannsóknarmennirnir. Þessi
aukning kostar að vísu fjárfest-
ingu í tækjum. En verðmæta-
aukning í verksmiðjunni yrði
samtals um 800 þús. kr. á ári,
miðað við að fóðureiningaraukn-
ingin yrði 37 þúsund á ársgrund-
velli. Þetta miðast við núverandi
stöðu verksmiðjunnar, en þar er
árleg fóðureiningaframleiðsla nú
um milljón fóðureiningar. Með
1% íblöndun af tólg yrði verð-
mætaaukningin semsagt um 800
þús. kr. á ári. En óhætt mun að
reikna með allt upp í 5% íblönd-
un. Og á næsta ári mun verk-
smiðjan í Gunnarsholti tvöfalda
framleiðslu sína. Auk þess má
reikna með því að tólgarbætt
grasmjöl sé verðmætara fyrir
kaupandann, þvf hægt er að gefa
nógu mikið af því til að fullnægja
fóðurþörfinni.
Þá er enn ótalinn fjórði þáttur-
inn, sem þyrfti að kanna, og það
er kjarnfóðurvinsla úr mysu. í
Mjólkurbúi Flóamanna fara um
230 tonn af mjólkursykri eða
mysuþurrefni forgörðum. En þar
er nú verið að koma upp tækjum
til að nýta þennan mjólkursykur
betur. Má áætla að í mjólkurbú-
unum leggist þannig til um 500
tonn á ári. Að vísu kostar nokk-
uð að vinna sykurinn. Til þess
má nýta þurrkklefana í
síldarverksmiðjunum að því
er Rannsóknastofnunarmenn
sögðu, og einnig nýta aðra
orku í landinu, svo sem jarð-
hita og raforku. Þeir bentu á
að þörfin fyrir rafmagn til þessa
verkefnis er mest, þegar raf-
magnsnotkun i landinu er minnst,
þ.e. á sumrin. Vatnsorkan er mest
á vorin og sumrin, þegar snjór og
jöklar eru að bráðna. Þá rennur
mikið vatn ónotað til sjávar. Þá
orku þyrfti að vera hægt að fá
ódýrari til heyþurrkunar og slfkr-
ar kjarnfóðurvinnslu. Við það
mundi sparast mikið fé og mikill
gjaldeyrir.
Verkefnin eru semsagt marg-
vísleg og brýn á þessu sviði.
Guðrúri K. Jóhannsdóttir:

Að gefnu tilefni út^ grein Kol-
brúnar S. Ingólfsdóttur „Hugleið-
ingar húsmóður“ vil ég mega
þakka henni þarfa hugvekju til
okkar, sem erum heimavinnandi.
Að vekja okkur til alvarlegrar
umhugsunar, um þann mikla
órétt sem heimavinnandi hús-
mæður eru beittar af þjóðfélag-
inu, þær eru nánast gleymdar,
það er ef til vill ekki óeðlilegt, en
þó I hæsta máta ómaklegt. Heima-
vinnandi húsmóðirin gerir litlar
kröfur til þjóðfélagsins um bætt
lífskjör, hún biður ekki um þarfa
og óþarfa styrki sér til handa og
hún teygir sig ekki lengra og
lengra í ríkiskassann eftir sífelt
hærri þóknun fyrir sín störf. Það
er kannski einmitt þess vegna
sem hún er nánast gleymd.
Það er bara það vandamálið, að
þegar maður byrjar að velta einu
atriði fyrir sér, sækir annað að, og
ef við athugum stöðu heimavinn-
andi húsmóður í þjóðfélaginu f
dag rennur það óþægilega upp
fyrir manni að það er rétt svo að
hún telst til mannfélagsins.
Heimavinnandi húsmóðirin hefur
mjög takmörkuð réttindi hvað
þjóðfélagið snertir og það sem
verra er að það að vera „hús-
móðir“ er jafnvel niðrandi í aug-
um alltof margra. Hversu oft
heyrum við ekki sagt um heima-
vinnandi húsmóður, hún gerir
ekkert, hún er bara heima, en
trúað gæti ég þvf að vinnudagur
okkar sem heima erum hafi ekki
alltaf verið skemmri en hinna, og
í beinhörðum peningum höfum
við ekki þegið laun okkar að
kvöldi, enda verður móður- og
húsmóðurstarfið ekki metið til
fjár í þess orðs fyllstu merkingu,
en hlunnindi sem hægt er að veita
ættu að vera sjálfsögð heimavinn-
andi húsmæðrum eins og hinum.
Það hefði verið æskilegt á þessu
margumtalaða kvennaári að lyfta
þeirri stöðu, sem óumdeilanlega
er mikilvægust hverju þjóðfélagi,
þ.e. móður og húsmóðurstaðan til
þess virðingarsætis sem hún með
réttu á skilið.
Það er áreiðanlega sannmæli að
heimilin séu hornsteinar hvers
þjóðfélags. Það dregur enginn f
efa og er þá ekki sanngjarnt að
viðurkenna það að „konan“,
móðirin og húsmóðirin sé horn-
steinn hvers heimilis. Ég ætla
ekki að kasta rýrð á hlut húsbónd
ans og hans þátt, síður en svo.
Hann á vissulega sitt, en ég er
aðeins að ræða hér stöðu hinnar
Guðrún K. Jóhannsdóttir
Baráttumálið,
sem gleymdist
heimavinnandi húsmóður og
konu í þjóðfélaginu. Við vitum
það öll að þegar konunnar nýtur
ekki lengur við á heimilinu, af
hvaða toga sem það er spunnið, þá
brestur grundvöllur heimilislífs-
ins. Við þurfum ekki annað en
renna huganum að húsmóður-
lausu heimili,þá sjáum við öll hve
stór hlekkur það er sem brostið
hefur. Mér koma í hug f þessu
sambandi ljóðlínur úr kvæði
Einars Ben. til móður sinnar, það
lýsir svo óendanlega miklu,
kannski hefur hann fundið það
betur, hvers virði móðir og hús-
móðir er einmitt af því að hann
fékk ekki notið þeirrar gæfu.
Ljóðlfnurnar eru þessar.
Þú vóst upp björg á þinn
veika arm,
þú þekktir ei hik eða efa.
1 alheim ég þekkti einn
einasta barm
sem allt kunni að fyrirgefa.
Hve mörg móðirin og húsmóðir-
in á ekki þessi dásamlegu um-
mæli skilið. Flest okkar, sem nú
erum komin á miðjan aldur og
þar yfir, getum með ósegjanlegri
hlýju hugsað til mæðra okkar.
Þær stóðu sannarlega í sinni
stöðu sem húsmæður en því
miður er komin brotalöm í þetta
skipulag. Nú hefur konan í mikl-
um mæli sótt frá heimilinu og það
eru nánast að verða hjáverk það
sem í raun og veru á að vera
aðalatriðið, en um þessi mál eru,
sem eðlilegt er, skiptar skoðanir,
tíðarandinn hefur breyst og það
gerum við okkur Ijóst en hvort
það er að sama skapi æskilegt það
er annað mál. Ég vil þó éngan
veginn líta fram hjá því sem vel
hefur verið að unnið. Vil ég þar
nefna t.d. öldungadeild Hamra-
hlíðarskóla. Þar er hinni heima-
vinnandi húsmóður gert fært til
jafns við aðrar konur að njóta sín
ef hún hefur getu til.
En hér er eitt stórt vandamál.
Það er ekki öllum gefin námsgeta
í jafnríkum mæli, þess vegna
þyrfti að vera aðstaða á verklega
sviðinu einnig, t.d. f sambandi við
handavinnu. Áreiðanlega er mörg
fullorðin kona vel fær um að
kenna handavinnu þótt hún
hafi ekki endilega tekið stúd-
entspróf. Þetta tel ég að
bæði kennaraskólinn og hús-
mæðraskólar mættu taka til
athugunar og gera húsmæðrum
kleift að bæta við sig menntun á
þessu sviði og útskrifa þær sfðan
jafnvel sem kennara. Stúdents-
próf ætti ekki að þurfa að vera
forsenda þess að hver einstakl-
ingur fái notið þeirra hæfileika
sem honum eru búnir. Ég vildi
mega benda á nauðsyn þess að
heimavinnandi húsmæður, sem
náð hafa 35—40 ára aldri og þar
yfir, ættu að eiga völ á endurhæf-
ingu og þá f sem fjölbreytilegustu
formi ef þær kysu eða þyrftu að
fara út í atvinnulífið á ný. Þær
konur sem eingöngu hafa helgað
sig heimili og börnum í 20 ár og
þar yfir þurfa eðlilega að laga sig
breyttum aðstæðum og kröfum,
sem til þeirra væru gerðar. Ég er
sannfærð um að það er fjöldi
kvenna, komnar á miðjan aldur,
sem hafa geysimikla starfsorku
og þær eru áreiðanlega ekki síðri
vinnukraftur en ungar stúlkur,
þær hafa þó alltént reynsluna og
þroskann fram yfir þær yngri en
þær veigra sér við að sækja út á
vinnumarkaðinn á ný af þeirri
einföldu ástæðu að þær telja sig
ekki hafa fylgst nægilega með
breytingum, sem orðið hafa.
Það sýnist svo að það gæti veríð
verðugt verkefni alþingiskvenna
okkar að taka til athugunar á
kvennaárinu hvað gera mætti
heimavinnandi húsmæðrúm til
hagsbóta, ef þær að loknu sínu
hlutverki sem mæður kjósa að
fara út f atvinnulifið að nýju og
nýta sína starfskrafta sjálfum sér
til ánægju og öðrum til hags-
bóta. Heimavinnandi húsmæður
hafa nefnilega kospingarétt eins
og útivinnandi konur og nýta
!*.•.*-* * « m.m » « m* m c. ma )
hann alveg eins og þær þó þær
standi ekki í verkföllum og hafi
engin félagssamtök sem berjast
fyrir þeirra réttindum enda
gleymast þær óþægilega nema þá
helst á kjördegi.
Hvað viðkemur barnaheimilum
þá segir það sig sjálft að auðvitað
ættu börn heimavinnandi kvenna
að eiga tilkall til veru þar eins og
hin. Ég veit ekki betur en barna-
heimili séu reist og rekin fyrir
skattpeninga heimavinnandi
kvenna þó það líti kannski öðru
vísi út af því það eru eiginmenn
irnir sem greiða skattana en við
Ieggjum okkar hlut af mörkum
engu síður en hinar útivinnandi,
aðeins með ofurlitið öðrum hætti.
Ósanngjarnt virðist það ekki
vera að hið opnbera taki það til
gaumgæfilegrar athugunar sem
fyrst hvort heimavinnandi kona
eigi ekki rétt að að fá til helm-
ingsskipta kaup manns síns og svo
eins og útivinnandi kona helm-
ings frádrátt af sínum hlut.
Að endingu þetta. Konur! minn
umst þess að ekkert starf í veröld-
inni er eða verður mikilvægara en
að vera móðir og húsmóðir. Því
máltækið segir að hendurnar sem
rugga vöggunni, stjórni framtfð
heimsins. Það er því ekki lítil
ábyrgð sem hverri konu er lögð á
herðar, einmitt sú að vera móðir
og húsmóðir, þó allt virðist benda
til þess í dag að lfta megi á þessi
mikilvægu störf sem hjáverk.
Framtíðin ein getur skorið úr um
það hvort sé giftudrýgra rótlaust
heimilislíf þar sem börn og
heimili eru aukaatriði eða rót-
fasta heimilið sem skapar framar
öðru fyrst og fremst öryggis-
kennd þar sem velferð heimilis-
meðlima er aðalatriðið. Það er
von mín að í framtíðinni búi þjóð-
félagið þannig, að hinni heima-
vinnandi húsmóður, sem hún á
sannarlega skilið svo hún geti
með stolti og ánægju fundið og
sagt ég ér „húsmóðir"
Guðrún K. Jóhannsdóttir.