Morgunblaðið - 20.11.1975, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 20. NÓVEMBER 1975
17
Hásætisræða drottningar:
Óánægja Skota og
Walesbúa með seina-
gang ríkisstjómarmnar
London 19. nóv. ISiTB. Reuter.
SKOZKIR og velskir þingmenn í
Neöri deild brezka þingsins létu I
Ijós mikla óánægju með <mis
áform brezku stjórnarinnar á
næsta þingi, en Elizabeth Breta-
drottning flutti hásætisræðu sfna
í dag og kynnti þar stefnu stjórn-
ar Wilsons forsætisráðherra.
Drottningin tilkynnti að lögð
yrðu fram frumvörp þar sem gert
er ráð fyrir að á stofn yrðu sett
kjörin þing fyrir Skotland og
Wales. Þjóðernissinnar frá þess-
um löndum töldu að orðalagið í
ræðunni benti til þess að ríkis-
stjórnin
hygðist fara
mun hægar í
að taka málin
til meðferðar
en búizt
hafði verið
við fyrir
fram.
Skozki full-
trúinn David
Steel stað-
hæfði í dag
að allt benti
til að lítið
yrði aðhafzt í
þessum mál-
um ef marka
mætti það
sem fram
hefði komið í
ræðunni.
Fulltrúi
Verkamanna-
flokksins f _ . „ .
skot. Bretadrottning
landi, Bob Mellish, neitaði því að
ríkisstjórnin ætlaði sér að draga
málið á langinn, en lagði áherzlu
á að nauðsynlegt væri að kveða
skýrar á um ýmis atriði til að
þetta frumvarp gæti taiizt raun-
hæft.
Það er mál manna að þessar
breytingar verði hinar mikil-
vægustu af pólitískri gerð í
brezkri sögu. I næstu viku mun
ríkisstjórnin birta hvíta bók um
málið. Ætlunin er að héraðsþing-
in fái mjög víðtækt vald, en rikis-
stjórnin f London á þó enn að
hafa úrslitavaldið. Mjög mikill
æsingur greip um sig meðal þing-
manna frá Skotlandi eftir ræðu
drottningar, en einn þeirra hafði
þá gengið út eftir að hafa gefið
yfirlýsingu um að þetta væri
svivirða meiri en hann gæti hlýtt
á.
í sambandi við flutning
hásætisræðu drottningar voru
gerðar gífurlega miklar öryggis-
ráðstafanir, þar sem óttazt var að
IRA-menn létu að sér kveða. Allt
fór þó fram með spekt.
AP-mynd
LEIÐTOGAFUNDURINN — Harold Wilson, forsætisráðherra Bretlands, Ford,
Bandaríkjaforseti, Giscard d’Estaing, Frakklandsforseti, og Helmut Schmidt
kanzlari Vestur-Þýzkalands, spjalla saman á leiðtogafundinum sem er nýlokið í
París.
Æ
4w
Kanada og Noregur
semiaum 200 mílur
FRETTIR
St. Johns, Nýfundnalandi 19. nóvember —
Reuter
RlKISSTJÓRNIR Kanada og
Noregs muiui innan fárra vikna
Alvarleg átök milli
Thailands og Laos
undirrita samning sem fela mun f
sér viðurkenningu Norðmanna á
200 mflna fiskveiðilögsögu
undan Kanadaströnd, að þvf er
fiskimálaráðherra Kanada,
Romeo Leblanc, sagði í gær á
blaðamannafundi. Undirritunin
mun eiga sér stað í Ottawa og
sams konar viðræður munu
hefjast f febrúar um samkomulag
við Sovétríkin. En L.J. Legault,
aðalfulltrúi Kanada á hafréttar-
ráðstefnunni, sagði blaða-
mönnum, að tillaga Kanada-
manna til Sovétmanna snevddi
vfsvitandi hjá þvf að minnast á
200 mílna mörkin. Leblanc sagði
að einnig væru ráðgerðar við-
ræður við Bandarfkin, Spán,
Portúgal og Pólland.
Leblanc itrekaði að Kanada
hefði á valdi sínu að lýsa yfir
einhliða útfærslu og héldi þeim
möguleika opnum á meðan beðið
væri eftir úrslitum fundar haf-
Framhald á bls. 20
Bangkok 19. nóvember —AP
HERFLUGVÉLAR Thailands-
stjórnar gerðu I dag árásir á her-
stöðvar f Laos og skiptzt var á
skotum yfir landamæri landanna
tveggja, að þvf er embættismenn f
Bangkok sögðu. Chatichai Choon-
haven, utanrfkisráðherra
Thailands, ásakaði f dag „þriðja
landið" — og virtist þar eiga við
Norður-Vfetnam — um að ýta
Laos út f átök við Thailand í gær
og fyrradag. Laos hefur ásakað
Thailand um beina árás á yfir-
ráðasvæði sitt. Bardagarnir voru
þeir alvarlegustu sem orðið hafa
milli grannríkjanna, en Laos hef-
ur sem kunnugt er komizt undir
stjórn Pathet Lao, sem styður
kommúnista og er sjálf studd af
Norður-Vfetnam.
Einn sjóliði beið bana í átökun-
um og allmargir særðust af hálfu
Thailendinga. Ekki var vitað um
mannfall Laosmanna. Utanríkis-
ráðherra sagði að Thailandsstjórn
ætlaði að leggja til að haldinn yrði
sáttafundur háttsettra manna
beggja ríkisstjórna til að koma í
veg fyrir frekari átök.
PEN-samtökin:
Vilja bættan hag
tékkneskra höfunda
Vínarborg 19. nóv. Reuter.
ALÞJÓÐLEGUR fundur PEN-
klúbbsins f Vfnarborg sendi f dag
frá sér áskorun, þar sem hvatt er
Rússar skófla upp afla á öllum miðum
og eiga langstærsta fiskiskipaflotann
Eftiriarandi grein um fisk-
veiðar Rússa eftir Vernon
Armstrong birtist í brezka
blaðinu Daily Express 5.
nóvember s.l.:
Millifyrirsagnir eru
greinarhöfundar:
Um þessar mundir láta
Rússar æ meira að sér
kveða á fiskimiðum víða
um heimshöfin. Heita má,
að nú sé fiskveiðifloti þeirra
alls staðar, og nýlega hafa
þeir sett tvær „slipp-
stöðvar" niður I Norður-
íshafinu til að sjá um við-
gerðir togara, auk þess sem
þeir eru með risastórt verk-
smiðjuskip á Suður-
Atlantshafi. en I því eru 14
litlir togarar, sem settir eru
um borð ! verksmiðju-
togarann með lyftibúnaði.
Um þessar mundir eru
Rússar með tvö þúsund
tonna verksmiðjuskip og
eru skipin þannig útbúin að
skipsskrokkarnir eru tveir
með þilfari á milli. Þá eru
þeir að láta smlða fyrir sig
flota stórra tankskipa I
Finnlandi, en þeim er ætlað
að sjá fiskiflotanum fyrir
birgðum.
Ógnun
Rússar eiga 643 togara,
sem eru yfir 2000 tonn, en
aðrir eiga samanlagt aðeins
259 togara. Þessi risafloti
Rússa skóflar upp afla á
miðunum og felur ! sér
mikla hættu fyrir fiskstofna
um allan heim.
Þessi ógnun Rússa gerir
deiluna við jslendinga að
minniháttar pexi, en Kana
damenn hafa nýlega sett
löndunarbann á Rússa
vegna stöðugs missættis
vegna þess að þeir hafa
farið yfir leyfilegan veiði-
kvóta.
Þrátt fyrir mótmæli
brezkra sjómanna hefur
200 skipa floti göslazt um
sildarsvæðin i Norðursjó og
markrilmiðin úti af suð-
vestur Englandi.
„Þeir gera gifurlegan
usla i fiskistofnunum um
allt," sagði talsmaður
brezkra togaraeigenda i
Hull við mig i gær, og bætti
við: „Nema hinir komi sér
saman um lausn á deilum
um fiskveiðilögsögu, þá
heyrir fiskiðnaðurinn i
heiminum brátt sögunni
til."
Enda þótt ekki sé tekið
tillit til annarra fiskiskipa i
flota Rússa en þeirra
minnstu, þá eiga þeir samt
sem áður þriðjung fiski-
skipaflota heims með tilliti
til tonnatölu og gera út 1 22
af þeim 391 verksmiðju-
skipi i heiminum, sem er
yfir 10000 tonn að stærð.
Togarar Rússa koma
mjög sjaldan i höfn. Þeir
eru nú aðallega á Mið- og
Suður-Atlantshafi, við
Afriku, Austurlönd fjær, á
Indlandshafi og ishöfunum.
í íshöfunum nota þeir
innrauðan geislaútbúnað i
þvi skyni að hafa áhrif á
veðuriarið. Tvö tveggja
skrokka skip, Experiment 1
og 2. eru í reynsluferðum
og Vostok IV, risamóður-
skip með 14 smátogara.
sem framleiðir ótrúlegustu
hluti, þar á meðal þaramjöl
og fiskúrgangsmjöl, er að
fara i sex mánaða úthald frá
heimahöfninni við Eystra-
salt.
Skipasmiðastöðvar i
Austur Þýzkalandí eru nú
með i smiðum tvær nýjar
tegundir af togurum, sem
verða allt að 4.500 tonn að
stærð, og geta veitt frá
báðum borðum samtimis.
Rússar veiða við að-
stæður, sem eru efnahags-
lega óhagkvæmar, eða eins
og talsmaður brezkra
togaraeigenda sagði: „Þeir
hafa orðið fyrir gifurlegu
efnahagstjóni við að ryðjast
í gegnum heimsskautsisinn
— þetta er til dæmis slikt
tjón, að brezk tryggingafyr-
irtæki mundu aldrei taka i
mál að bæta það."
Efnahags-
sjónarmiðið
„Á sama tima og aðrar
þjóðir hafa lagt niður fisk-
veiðar á Vestur-Atlantshafi
vegna mikils eldsneytis-
kostnaðar og atlarýrnunar,
þá virðist þeim enn vera
kleyft að stunda veiðar á
þessum miðum. Þeir virðast
láta sig engu skipta hina
efnahagslegu hlið fisk-
veiða, né heldur fiskveiði-
kvóta eða möskvastærð.
Þeir leggja bara allt kapp á
að hrifsa til sin allt, sem
þeir geta og gefa fjandann
sjálfan i framtiðina."
Norðmenn skýrðu nýlega
frá þvi, að rússneskir
togarar hefðu þverbrotið
alþjóðlegar reglur um
möskvastærð. Norðmenn
hafa uppgötvað að Rússar
eru með sérstakan tækjaút-
búnað til að sökkva ólög-
legum veiðaútbúnaði um
leið og þeir verða varir við
einhverja óvelkomna sjón-
arvotta," segir talsmaður
togaraeigendanna.
„Sú staðreynd, að svona
tækjabúnaður kostar milli 5
og 6 þúsund sterlingspund
sýnir, að opinberir aðilar,
sem reka fiskiðnaðinn hafa
fullkomlega ráð á örlæti
þegar útgerðarkostnaður er
annars vegar."
Röksemdirnar
Togaraeigandi nokkur
hefur látið svo um mælt:
„Ef við færum lögsögu
okkar út i 200 milur þá
verða Rússar útilokaðir frá
veiðum á mikilvægum
miðum, þannig að það væri
rökrétt fyrir þá að leggjast á
móti 200 milna reglunni.
Samt sem áður er hugsan-
legt. að þeir sjái sér hag i
þvi að fallast á 200 milur til
að ná hagkvæmum
samningum á öðrum
sviðum.
Alla vega er auðsætt, að
Rússar virðast ekki ætla að
virða reglur um fiskveiði-
kvóta eða aðra samninga.
Þeir eiga engin hefðbundin
fiskimið, en rusla hins
vegar upp öllu sem þeir
geta, hvar sem er, og þeir
þuria ekki að hugsa um að
útgerðin borgi sig."
til ad hætt verði að hrjá og of-
sækja rithöfunda í Tékkóslóvakfu
og stuðningur var látinn í Ijós við
baráttu menntamanna þar og
störf þeirra.
Þessi yfirlýsing var send út að
loknum mjög stormasömum um-
ræðum f framkvæmdanefnd sam-
takanna og tillöguna báru fram
tveir tékkneskir rithöfundar, sem
eru i útlegð, þeir Pavel Tigrid og
Gabriel Laub. Tillagan var sfðan
samþykkt með nítján atkvæðum
gegn níu og fimm sátu hjá. Þrir
andófsrithöfundar sendu boð til
fundarins frá Prag, þar sem þeir
hörmuðu að haf'a ekki getað/sótt
fundinn, þó að þeim hefði verið
boðið. Þeir eru Vaclav Havel, Pav-
el Kohout og Ludvik Vaculik, allt
þekktir höfundar frá því í „vor-
þíðunni" 1968 en þeir hafa siðan
átt i vök að verjast og sætt ýmsum
ofsóknum af stjórnvalda hálfu.
Ekki tókst tékknesku rithöf-
undunum að fá PEN-klúbbsmenn
til að samþykkja tillögu þess efnis
Framhald á bls. 20
r
Utnefning Rums-
felds staðfest
WashinKton, 18. nóv. Reuter.
ÖLDUNGADEILDIN bandarfska
staðfesti f kvöld skipun Donalds
Rumsfelds f embætti varnarmála-
ráðherra Bandarfkjanna, en
Rumsfeid tekur við þvf af James
Schlesinger. Honum var vfsað úr
starfi fyrir þremur vikum.
Rumsfeld hefur verið starfs-
mannastjóri Fords Bandarikjafor-
seta siðustu fimmtán mánuði.
Hann gogndi áður starfi sendi-
herra Bandarikjanna hjá Atlants-
hafsbandalaginu.
Níutíu og fimm þingmenn
greiddu atkvæði með útnefningu
Rumsfelds en tveir voru á móti.
Búizt er við að Rumsfeld muni
ekki vikja i neinum meginatrið-
um frá þeirri varnarmálastefnu
sem Schlesinger hefur fylgt.