Morgunblaðið - 21.11.1975, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 21. NÓVEMBER 1975
Fjármál sveitarfélaga:
Skatttekjur
sveitarfélaga 6%
en ríkisins 26,5% af
þjóðarframleiðslu
UNDANFARNA DAGA HEFUR STAÐIÐ YFIR HÉR I Reykja-
vík ráðstefna um fjármál sveitarfélaga á vegum Sambands
(slenzkra sveitarfélaga. Fjárhagsstaða fjölda sveitarfélaga I land-
inu er mjög erfið, ekki slzt sökum þess, að tekjustofnar sveitar-
félaga hafa hvergi nærri fylgt eftir verðlagsþróun I landinu né
vaxið 1 samræmi við hlutdeild heildarskatttekna hins opinbera,
en aukning opinberrar skattheimtu hefur einkum komið f hlut
rfkisins. Skatttekjur hins opinbera hafa 1 heild hækkað úr 22.2%
af vergri þjóðarframleiðslu árið 1954 í 32.5% 1974. Þar af hafa
skattar til rfkisins hækkað úr 17.3% þjóðarframleiðslu f 26.5%
en skattar til sveitarfélaga aðeins úr tæpum 5% f 6%.
A ráðstefnunni vóru lagðar fram lauslegar áætlanir Þjóðhags-
stofnunar um breytingar á helztu tekju- og gjaldaliðum sveitar-
félaga milli áranna 1975 og 1976. t þeim áætlunum kemur fram
margskonar fróðleikur um útsvör, fasteignaskatta, aðstöðugjöld,
Jölnunarsjóð sveitarfélaga og þéttbýlisvegafé, sem eru helztu
tekjulindir sveitarfélaganna. Þá er og fjallað um gjaldaliði, en
þar speglast m.a. launaþróun í landinu á Ifðandi ári, verðlags-
þróun o.fl., sem Morgunblaðið telur að eigi erindi til lesenda
þess. Þetta yfirlit Þjóðhagsstofnunar fer þvf hér á eftir.
l. (JTSVÖR —
MEÐALTEKJUHÆKKUN
25% 1975.
Nú er áætlað, að meðal-
brúttótekjur einstaklinga til
skatts hækki um nær 25% milli
tekjuáranna 1974 og 1975, þ.e.
milli skattáranna 1975 og 1976.
Álagningarstofn útsvars, þ.e.
bruttótekjur að frádregnum
tekjum af eigin húsnæði,
skyldusparnaði og nokkrum
minni háttar liðum, mun þó
sennilega hækka aðeins meira
eða um 25,5—26%. Þessi
áætlun er i aðalatriðum byggð á
mati á breytingum kauptaxta,
tekna sjómanna og lauslegum
hugmyndum um breytingar
annarra skattskyldra tekna,
auk þess sem stuðzt er við
skýrslur Kjararannsóknar-
nefndar um laun og vinnutíma
verkafólks og iðnaðarmanna i
Reykjavík og nágrenni á fyrra
árshelmingi 1975. Tölur um al-
menna veltubreytingu skv.
söluskattsframtölum styðja
einnig þessa áætlun. Hafa ber
jafnan í huga, að hér er um
áætlað landsmeðaltal að ræða,
og tekjubreytingar í einstökum
sveitarfélögum geta vikið
nokkuð frá þessu meðaltali,
bæði til hækkunar og lækk-
unar.
I lögum nr. 11/1975 er kveðið
svo á, að upphæðir persónu-
afsláttar frá útsvari skuli breyt-
ast með skattvísitölu. í fjárlaga-
frumvarpi fyrir árið 1976 er
skattvísitala ákveðin 125 stig
m. v. 1975 = 100 og hækkar hún
því til jafns við tekjur. Sé gert
ráð fyrir, að annar útsvarsaf-
sláttur skv. 27. grein tekju-
stofnalaga hækki svipað og
tekjur, felur framangreind
áætlun í sér 26% hækkun út-
svarsálagningar m.v. sama
álagningarhlutfall 1976 og
notað var í ár. Sem dæmi má
nefna, að þótt ekki yrði veitt
heimild til 11% álagningar,
myndu álögð útsvör samt
hækka um 12,5% á næsta ári. 1
báðum tilvikum er miðað við
óbreytta meðferð skattafsláttar
og barnabóta til greiðslu út-
svars frá því sem er á árinu
1975. Við þær breytingar út-
svarsálagningar, sem hér hafa
verið nefndar, bætast sfðan
áhrif fjölgunar (eða fækkunar
gjaldenda, eins og hún er á
hverjum stað.
II. IIÆKKAÐ ÁLAG
A FASTEIGNAMAT
— FASTEIGNASKATTUR
Félagsmálaráðuneytið hefur
gefið út auglýsingu um álag á
fasteignamat við álagningu
fasteignaskatts — og annarra
gjalda, sem reiknuð eru sem
hlutfall af fasteignamati — árið
1976. Er þessi auglýsing í sam-
ræmi við ákvæði til bráða-
birgða í III. kafla laga nr.
11/1975 um ráðstafanir í efna-
hagsmálum og fjármálum o.fl. I
þessu ákvæði segir, „að þar til
nýtt fasteignamat hefur tekið
gildi, er ráðherra heimilt að
ákveða fyrir 15. nóv. ár hvert,
að gjöld næsta árs, sem reiknuð
eru sem hlutfall af fasteigna-
mati, megi breytast í hlutfalli
við þá breytingu byggingarvísi-
tölu, sem orðið hefur frá 1. nóv.
árið áður til 1. nóv. ákvörðunar-
ársins". Vísitala byggingar-
kostnaðar var 1455 stig 1.
nóvember 1974, en hækkaði í
1986 stig 1. nóvember s.l., og
nemur hækkunin 36,5%. Sam-
kvæmt þessu hækkar álag á
gildandi fasteignamat við
1974
ákvörðun fasteignaskatts úr
100% árið 1975 i 173% árið
1976, þ.e. á árinu 1975 var gild-
andi fasteignamat tvöfaldað við
álagningu fasteignaskatts, en á
næsta ári skal margfalda matið
með 2,73.
III. AÐSTÖÐUGJALD —
VELTUAUKNING YFIR 30%
Við áætlanir um breytingar
aðstöðugjaldsstofns hefur á
undanförnum árum einkum
verið stuðzt við almennar veltu-
breytingar, eins og þær koma
fram í álagningu söluskatts. Nú
má búast við, að álagningar-
stofn söluskatts hækki um 30%
milli áranna 1974 og 1975, og
gefur það væntanlega ein-
hverja vísbendingu um
hækkun aðstöðugjaldsstofns.
Þetta má þó sennilega líta á
sem lágmarkshækkun, og afar
lausleg hugmynd um breyt-
ingar aðstöðugjaldsstofns í
helztu atvinnugreinum milli ár-
anna 1974 og 1975 bendir til
35—40% hækkunar að meðal-
tali. Hækkunin verður sem fyrr
misjöfn eftir atvinnusamsetn-
ingu og afkomu einstakra fyrir-
tækja á hverjum stað.
IV. JÖFNUNARSJÖÐUR
SVEITARFÉLAGA
Áætlun um innheimtan sölu-
skatt og aðflutningsgjöld á
árinu 1975 bendir til þess, að
tekjur Jöfnunarsjóðs af þessum
TEKJUR, GJÖLD OG LÁNTÖKUR SVEITAR-
FÉLAGA í HEILD 1953-1972.
• 100
• 90
• 80
• 70
• 60
• 50
• 40
• 30
• 20
• 10
• 0
*/. —
• 0
• 10
• 20
• 30
• 40
• 50
• 60
• 70
• 80
• 90
t, • 100
[[] LÁNTÖKUR. NETTÓ 1 * III. IV.-1 I-1
Tekjur, gjöld og lántökur sveitarfélaga í heild 1953
til 1972.
UTSVOR
FASTEIGNASKATTAR
AÐRIR SKATTAR OG GJ0LD
ÞMT AÐSTÖÐUGJALD
AÐRAR TEKJUR, Þ.M.T.
FRÁ JÖFNUNARSJÓÐI
REKSTRARTEKJUR
REKSTRARUTGJOLD
STJÓRNUNARKOSTNAÐUR,
LÖGGÆSLA
FRAMFÆRgLUMAL, HEIL-
BRIGÐISMAL, ALMANNA -
TRYGGINGAR
FR/EÐSLUMAL
TIL GATNA, VEGA OG
HOLR/ESA
ONNUR REKSTRARGJOLD
REKSTRAFGANGUR
Strjólbýli
stofnum verði nær 1.600 m.kr. í
ár. Landsútsvör námu 374 m.kr.
og aðrar tekjur gætu orðið um
30 m.kr., þannig að heildartekj-
ur Jöfnunarsjóðs má nú áætla
um 2.000 m.kr. í ár. Þegar út-
gjöld sjóðsins (þ.m.t. beinn
hluti sveitarfélaga af landsút-
svörum, framlög til Innheimtu-
stofnunar og Lánasjóðs sveitar-
félaga) hafa verið dregin frá,
má lauslega áætla, að um 1.460
m.kr. verði til skipta milli
sveitarfélaga í ár eða um 6.700
krónur á íbúa. Greitt framlag
sjóðsins á árinu gæti hins vegar
orðið eitthvað minna eða e.t.v.
um 6.500 krónur, þar sem
desemberinnheimta flyzt yfir á
næsta ár. Þessi áætlun er þó
enn nokkuð óviss, og á það bæði
við um tekjur og gjöld sjóðsins,
og endanleg tala verður ekki
kunn fyrr en um áramót.
Miðað við áætlun fjárlaga-
frumvarps um tekjur Jöfnunar-
sjóðs af söluskatti og aðflutn-
ingsgjöldum og lauslega áætlun
um landsútsvör á næsta ári má
búast við um 2.350 m.kr. tekj-
um sjóðsins á næsta ári. Sér-
stök útgjöld og aukaframlög,
þ.m.t. 25% óskiptur hluti af
landsútsvari, framlag til Inn-
heimtustofnunar og 5% fram-
lag til Lánasjóðs sveitarfélaga,
gætu að viðbættum tekjuaf-
gangi numið nær 700 m.kr.
þannig, að rúmlega 1.650 m.kr.
yrðu til skipta, eða rúmlega
7.500 krónur á íbúa. Hér er um
afar lauslega áætlun að ræða,
sem m.a. er reist á forsendum
fjárlagafrumvarps og getur því
breytzt við endanlega
afgreiðslu fjárlaga. í áætlun-
inni er miðað við óbreytta hlut-
deild sveitarfélaga i söluskatti
frá því sem nú er. I athuga-
semdum við fjárlagafrumvarp
er tekið fram, að ríkisstjórnin
telji rétt að stefna að aukinni
hlutdeild Jöfnunarsjóðs í sölu-
skatti og auknu starfssviði
sveitarfélaga. Enn liggja hins
vegar ekki fyrir nánari tillögur
í þessum efnum.
Á næsta ári er fyrirhugað, að
framlag Jöfnunarsjóðs verði
greitt mánaðarlega.
V. ÞÉTTBÝLISVEGAFÉ
Þéttbýlisfé til sveitarfélaga
skv. 32. grein vegalaga verður
1.140 krónur á hvern fbúa á
árinu 1975. Samkvæmt vega-
áætlun fyrir næsta ár er þétt-
býlisfé áætlað 1.050 krónur á
íbúa eða heldur minna en í ár.
Hér er aðallega um tilfærslu
milli ára að ræða, þar sem fram-
lagið í ár er að nokkru leyti
vegna ársins 1974, auk þess sem
vart er, hægt að reikna með
aukningu markaðra tekna til.
vegagerðar á næsta ári að
óbreyttum gjaldstofnum.
VI. GJALDAHÆKKANIR —
KAUPTAXTAR
VERKAFÖLKS
HÆKKUÐU 33—35%
Á árinu 1975 munu kaup-
taxtar launþega sennilega
hækka um 27% að meðaltali frá
árinu áður, en hækkunin er
nokkuð misjöfn eftir starfs-
stéttum. Þannig munu kaup-
taxtar verkafólks hækka um
33—35%, kauptaxtar iðnaðar-
manna um 28% en kauptaxtar
opinberra starfsmanna aðeins
um 17—18%. í þessu mati á
kauptaxtabreytingum opin-
berra starfsmanna er ekki
reiknað með áhrifum aldurs-
hækkana eða flokkatilfærslna
— launaskriði — sem gætu
verið einhver á árinu.
Hinn 1. nóvember s.I. höfðu
kauptaxtar hækkað um
25—26% að meðaltali frá
desember 1974 og voru jafn-
framt um 9% hærri en þeir
verða að meðaltali á árinu 1975.
Á þessu tímabili hafa kaup-
taxtar verkafólks hækkað um
nær 30%, kauptaxtar iðnaðar-
manna um 26% og kauptaxtar
opinberra starfsmanna um
21—22%. Vísitala framfærslu-
kostnaðar 1. nóvember s.l. var
491 stig, en að frá dregnum
áhrifum hækkunar áfengis- og
tóbaksverðs í júni s.l. og hækk-
unar launaliðar i verðlags-
grundvelli búvöru í september
er vísitalan 479,88 stig. Sam-
kvæmt kjarasamningunum í
júnf s.I. skyldu laun hækka 1.
desember n.k., ef vísitala fram-
færslukostnaðar — án áhrifa
ofangreindra hækkana — færi
yfir 477 stig á samningstiman-
um og reyndist visitalan 1.
nóvember þvi 0,6% hærri en
umsamið mark.
Kjarasamningur ASÍ og
vinnuveitenda rennur út um
næstu áramót, og hefur mið-
stjórn ASl þegar skorað á
aðildarfélögin að segja upp
samningum. Má því búast við,
að samningaviðræður hefjist á
næstunni, en kjaramál opin-
berra starfsmanna hafa þegar
verið á döfinni um nokkurt
skeið. Á næstu vikum eða
mánuðum verða þannig gerðir
nýir kjarasamningar fyrir nær
alla launþega, sem ráða munu
kauplagsþróuninni á næsta ári.
VII. ÖNNUR (JTGJÖLD
Nú er áætlað, að verðlag á
vörum og þjónustu verði að
meðaltali nær 50% hærra á
árinu 1975 en árið 1974, og frá
1. nóvember 1974 til 1. nóvem-
ber 1975 hefur vísitala vöru og
þjónustu (a-liður framfærslu-
vísitölu) hækkað um 46%. Er
visitalan nú um 11% hærri en
hún verður að meðaltali á árinu
1975. Á næstu mánuðum eru
þegar fyrirsjáanlegar ýmsar
hækkanir á verðlagi, m.a.
búvöruverðshækkun og áhrif
olíuverðshækkunar á heims-
markaði auk þess sem ýmsir
liðir eru aðeins reiknaðir út f
vfsitölu einu sinni á ári og
hækkanir á þessum liðum hafa
þvi enn ekki komið fram i vfsi-
tölunni.
Á sex mánaða tímabilinu 1.
maí s.l. til 1. nóvember hækkaði
vfsitala vöru og þjónustu um
18%, sem svarar til 39% hækk-
unar á heilu ári. Þetta er tals-
vert minni hækkun en varð á
árinu 1974 og framan af ári
1975, er vísitalan hækkaði um
meira en 50% m.v. heilt ár. Á
sfðari helmingi þessa árs hefur
þvi dregið verulega úr verð-
bólgu frá því, sem verið hefur
að undanförnu. Afar lausleg
hugmynd um verðlagsþróunina
fram til febrúar n.k. bendir til
þess, að enn gæti hægt á verð-
hækkunum á fyrstu mánuðum
næsta árs, ef ekki koma ný til-
efni verulegra verðhækkana.
Um verðlagsþróun á næsta ári
verður hins vegar engu frekar
spáð hér.
Af einstökum útgjaldaliðum
má nefna, að rafmagn hefur
hækkað um nálægt 45% frá
desember i fyrra. Verð á olíu til
húsakyndingar er nú krónur
20,20 hver líter, en var krónur
14,30 í desember í fyrra, en
hækkun olfuverðs á heims-
markaði í október hefur enn
ekki komið fram i útsöluverði
hér á landi. Gjaldskrá pósts og
síma hefur hækkað að meðal-
tali um 56% á árinu, akstur og
vélavinna um 25% og ýmis
annar rekstrarkostnaður er
talinn hafa hækkað um
40—45%.
Vísitala byggingarkostnaðar
verður sennilega 42% hærri að
meðaltali í ár en f fyrra, og frá
nóvember 1974 hefur visitalan
hækkað um 36,5% og er nú
9—10% hærri en hún verður að
meðaltali á þessu ári. Viðhalds-
kostnaður hefur sennilega
hækkað svipað og visitala bygg-
ingarkostnaðar.