Morgunblaðið - 21.11.1975, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 21. NÖVEMBER 1975
27
samborgaranna. Að visu eru fé-
lagsmálastörf ekki einhlftur
mælikvarði á verðleika, en ekki
fór milli mála, að Magnús var
kjörinn til forustu sakir óvenju-
legs dugnaðar og trúmennsku.
Magnús bjó heima hjá foreldr-
um sínum, unz faðir hans lézt
1944. Kristín móðir hans fluttist
þá til Guðrúnar dóttur sinnar, og
þar lézt hún 1954. — Magnús
leigði sér herbergi í bænum
næstu árin eða unz hann byggði
húseignina Knarrarstíg 4, en þar
bjó hann unz Haraldur mágur
hans lézt í desember 1973. Þá
fluttist hann til Bjarna systurson-
ar síns, sem misst hafði báða for-
eldra sina með skömmu millibili.
Kynni mín af Magnúsi Bjarna-
syni hófust laust eftir 1950. Ég
var þá prófdómari við Gagnfræða-
skólann á Sauðárkróki, en hann
var til húsa í barnaskólanum. Við
tókum oft tal saman, er tóm gafst,
og veitti ég því athygli, hve skoð-
anafastur hann var, en um leið
mikill og óeigingjarn hugsjóna-
maður. Hann hélt jafnan fast á
máli sínu og lét ekki deigan siga;
þótti stundum kenna þrjózku og
ýtni, er á móti blés. Hann Ias
mikið og fylgdist vel með og hafði
fastmótaðar skoðanir. Aldrei varð
ég þess var, að hann erfði við
menn, þótt í brýnu slægi. En gam-
an hafði hann af að rifja upp
pólitískar væringar og hló þá mik-
ið.
Héraðsskjalasafn Skagfirðinga
var opnað á öndverðu ári 1971, og
varð Magnús þegar fastagestur
þar, vantaði sjaldan eða aldrei á
opnunartíma, ef hann var í bæn-
um enda höfðum við að gaman-
málum, að honum yrði stefnt fyr-
ir dómarann sakir vanrækslu, ef
hann mætti ekki í þrjú skipti
samt. Því var það, er Magnús átti
75 ára afmæli á siðasta ári, að
hann fór vestur i Bolungavík til
systurdóttur sinnar Mariu og
dvaldist þar um sinn. Aður „meld-
aði“ hann sig í safninu til þess að
verða ekki tekinn í karphúsið! En
vesturförin mun hafa verið ráðin
að minnsta kosti meðfram til þess
að losna við allt „tilstand" sökum
afmælisins, sóun fjármuna hans
vegna var honum ógeðfelld til-
hugsun. Hann vildi ekki láta
minnast afmælisins í neinu.
A öndverðu þessu ári seldi
Magnús húseign sína að Knarrar-
stig 4. Andvirði hennar voru um-
talsverðir fjármunir. Ekki kom
Magnúsi til hugar að sitja að
þeim, heldur gaf þá alla, nokkrar
milljónir króna til styrktar mál-
efnum, sem hann bar fyrir
brjósti.
Ég innti hann einu sinni eftir
þessari ráðabreytni — að vísu í
gamni til þess að sjá viðbrögð
hans — hverju slíkt fyrirhyggju-
leysi sætti og ætti ég ekki á sliku
von af miklum ráðdeildarmanni.
Hann væri við beztu heilsu, gæti
átt langt lif fyrir höndum og nú
væri tækifærið að veita sér hvers
konar munað. Það kom snúður á
Magnús, ér hann svaraði og fyrir-
litningartónninn leyndi sér ekki:
Ég hef mín eftirlaun og ellilífeyri
og kemst vel af. Uss, til hvers ætti
ég að sóa peningum á mig. Það
eru bara ræflar, sem sóa fé á
sjálfa sig.
Magnús Bjarnason var mestur
fédrengur, sem ég hef komist í
kynni við. Fé var honum jafnan
ógnægra vilja til að gefa. Þó
skyldi enginn ætla að hann hafi
gefið á báðar hendur að óhugsuðu
máli. Því fór fjarri. Hann gaf til
styrktar góðum málstað og var
stjórgjöfull fátæku fólki, þegar
þörf þess var brýn. Aldrei mátti
minnast á siíkan rausnarskap
opinberlega. Það var ekki ótítt, er
hann vissi umkomulitla í skulda-
kröggum, að hann kæmi með
peninga, svo sem eins og sendill
fyrir hlutaðeigandi, og greiddi
kröfuna. Skuldandi vissi svo ekki
fyrr en síðar, að allt var klappað
og klárt. Ég get ekki stillt mig um
að segja aðra sögu af Magnúsi:
Hann var bókamaður mikill fyrr á
árum, hafði safnað að sér bókum
frá því hann var unglingur og var
silesandi. Svo var þáð eigi alls
fyrir löngu, að félag nokkurt á
Sauðárkróki, sem notið hafði
styrks hans um áratugi varð fé-
vana, enda stóð það í byggingar-
framkvæmdum. Magnús hafði
reytt f það allt það fé, er hann
mátti en er það hrökk ekki til
seldi hann bókasafn sitt og lét
andvirðið renna til félagsins. Ég
spurði Magnús, hvers vegna hann
hefði gert þetta. Hann svaraði
snúðugt: Hvað hef ég með bækur
að gera?
Það var eitt fimmtudagskvöld á
síðastliðnum vetri, að Magnús
kom sem oftar i Héraðsskjalasafn-
ið, varð fyrstur mættur þar. Hann
skákaði til mín bréfi, sem ritað
var utan á til safnsins. Ég taldi
vist að þetta væri fyrirspurn um
eitthvað og lagði bréfið frá mér,
en tók Magnús tali. Hann var
brennandi I andanum eins og
venjulega. Loks segir hann:
Ætlarðu annars ekki að opna
bréfið strax? — Jú, það er
kannske rétt ég geri það, ansa ég.
Upp úr umslaginu dró ég banka-
bók með hálfrar milljónar króna
gjöf til safnsins. Gefandi var
Magnús Bjarnason. Þegar ég stóð
upp og rétti honum hendina til að
þakka slíkan höfðingsskap, sagði
hann nærri því önuglega: Þetta er
ekki umtalsvert. Hvað hef ég svo
sem með peninga að gera? Ég er
bara að þakka fyrir mig. Síðan
benti hann mér á bréf, sem fylgdi
gjafabréfinu og vakti athygli
mína á skilyrði, sem þar hafði
verið sett: „Það skal tekið fram,
að ég vil, að engin tilkynning sé
birt um gjöf þessa, enda nægur
tími til þess, þegar ég er dauður.“
— Þannig var Magnús Bjarnason.
Heill og sjálfum sér samkvæmur
til hinstu stundar.
í gjafabréfi setti Magnús skil-
yrði fyrir gjöfinni, „ ... að stjórn
safnsins láti árlega fara fram
visnakeppni i héraðinu . .. og höf-
undi besta botnsins veitt verð-
Iaun.“ Til þess að verja hluta
vaxta. Og Magnús bætir við:
„Tekið skal fram, að ekki ber að
taka gildar aðrar visur en þær,
sem ortar eru undir hefðbundn-
um hætti og notaðir eru höfuð-
stafir og stuólar ...“
Eg vissi ekki fyrr en nú sem ég
rita þetta, að Magnús kom með
fyrrnefnda gjöf á afmælisdaginn
sinn, hinn 13. marz. Öljóst var
mér einnig, að Magnús hafði unn-
ið að vísnasöfnun og átti mikið
safn lausavísna. Hitt var mér aft-
ur á móti ljóst, að hann fyrirleit
svonefndan atómkveðskap og
þótti mér jafnan Magnús nokkuð
stórtækur, er hann var að flokka
ljóðagerð undir það kveðskapar-
lag. Vorum við þar á andstæðri
skoðun; en báðum var í mun, að
ferskeytlan ætti líf fyrir höndum.
Magnús þuldi mér oft atómljóð
eða það, sem hann kallaði „lang-
Iokur af vitleysu", og satt bezt að
segja, þá fannst mér hann undur
fundvís á það, sem merglausast
var í þeim kveðskap, og sætti
furðu, að hann skyldi leggja á sig
að læra þetta. En það kvaðst
Magnús gera til þess að hafa rök á
takteinum, er deilt væri um ljóða-
gerð! — Menningarsjóður Magn-
úsar Bjarnasonar kennara — en
svo nefnist gjafasjóður hans — er
þvi meðfram stofnaður til höfuðs
„rímleysingjum", en til styrktar
hefðbundnu kveðskaparlagi.
Þannig var hugsjónabarátta
Magnúsar Bjarnasonar.
Hjá Magnúsi Bjarnasyni fór
saman einstakur rausnarskapur
og hagsýni og sparsemi, sem þó
átti aldrei neitt skylt við nurlara-
brag. En honum var ríkt í hug, að
vel væri farið með fjármuni. Ég
minnist þess, að nokkru eftir að
hann færði Héraðsskjalasafninu
áðurnefnda gjöf, vann hann að
uppskriftum fyrir kunningja sinn
á öðru landshorni. Hann þurfti að
skrifa upp langt mál, því bauð ég
honum að ljórita. Hann afþakk-
aði, kvaðst ekki hafa annað með
tímann að gera og þetta væri þvi
þarflaus eyðsla. Þó kom svo, að
hann þurfti að hraða einni send-
ingu en var orðið naumt fyrir með
tíma. Bauð ég honum þá ljósrit af
einni síðu, sem enn hafði ekki
verið afrituð. Þá hann það. Er ég
rétti honum blaðið skákaði hann
til mín andvirðinu, 15 krónum. Ég
neitaði að taka við, kvað hann
eiga annað eins inni hjá stofnun-
| inni. En svo fóru leikar, að ég
| varð undan að láta, enda gaf hann
| mér þá áminningu, að jafnan
væri órétt að gefa þeim, sem all-
nokkur fjárráð hefðu; margir
hefðu minna handa á milli en
hann.
Magnús Bjarnason var lágur
meðalmaður á vöxt og samsvaraði
sér vel. Hann var mikið snyrti-
menni og manna prúðmannlegast-
ur, jafnan glaður og reifur í við-
móti og fullur áhuga á málefnum
samtíðar, jafnframt því sem hann
lagði mikla rækt við sögu geng-
inna kynslóða.
Hinn 13. nóvember s.l. var i ráði
að ganga endanlega frá fyrir-
komulagi vísnakeppninnar, sem
hann hefði stofnað til. Sjálfsagt
þótti, að Magnús réð tilhögun
hennar. Það kom í minn hlut að
reifa það mál við hann fyrir fund.
Hann hafði tillögur á prjónunum,
er meðal annars stefndu að því,
að kostnaður safnsins yrði sem
minnstur vegna þessa. Hann vildi
taka hann á sig. Hann talaði við
mig í síma nokkrum klukkustund-
um fyrir fundinn sem átti að hefj-
ast kl. 8 um kvöldið. Hann var
hress í anda og stuttorður og
gagnorður sem venja hans var.
Hann hlakkaði til þess að ganga
frá þessu Okkur talaðist svo til,
að hann kæmi kl 9, er önnur fund
armál höfðu verið rædd. Magnús
hélt af stað heiman að frá sér upp
úr hálfníu og gekk að vanda hratt
suður götuna. En hann komst
ekki á leiðarenda: Dauðinn beið
hans nokkur fótmál frá Safna-
húsinu. Hann hné niður örendur.
Ég veit, að ég mæli fyrir munn
allra stjórnarnefndarmanna Hér-
aðsskjalasafns, er ég þakka hlý-
hug hans og rausn í garð þess og
persónulega vinsemd við okkur.
Systurbörnum Magnúsar heit-
ins, frú Maríu Haraldsdóttur og
Bjarna Haraldssyni sendi ég hug-
heilar samúðarkveðjur.
Kristmundur Bjarnasoa
ÞorbjörgM. Kérúlf
—Minningarorö
Fædd 27. nóvember 1908
Dáin 13. nóvember 1975
— Kveðja að austan. —
Þann 13. nóv. sl. lézt á Landa-
kotsspítala Þorbjörg M. Kérúlf
frá Brekkugerðishúsum í Fljóts-
dal. Hún hafði um árabil átt við
vanheilsu að striða og vinir og
ættingjar vissu, að hverju fór,
þótt læknar hefðu hvað eftir
annað bægt frá dyrum gestinum
óumflýjanlega. Einnig hún sjálf
bjóst til að ganga til móts við
gestinn kalda. Með rósemi í hjarta
og reisn til hins síðasta beið hún
komu hans, sátt við allt og alla.
Hún fæddist að Hrafnkels-
stöðum í Fljótsdal 27. nóv. 1908,
þriðja elzt af 17 börnum hjónanna
Guðrúnar Jónsdóttur og Metú-
salems Kérúlf, sem þar bjuggu
um rúmlega hálfrar aldar skeið.
Heimilið á Hrafnkelsstöðum var
óvenjulegt að mörgu leyti. Söngur
og tónlist var þar í hávegum meir
en annárs staðar gerðist og
heimilisfólkið mjög samhent um
að halda uppi gleðskap jafnframt
vinnusemi og reglusemi i hví-
vetna.
Þorbjörg ólst upp á hinu fjöl-
menna heimili í glaðværum syst-
kinahópnum og góðum en
ströngum skóla vinnunnar, um
annað var ekki að ræða, þótt
löngun til náms væri fyrir hendi.
Tuttugu og fjögurra ára að aldri
giftist hún Jóni J. Kérúlf frá
Brekkugerðishúsum og voru þau
þremenningar að skyldleika.
Fyrsta hjúskaparárið voru þau á
Arnheiðarstöðum og bjuggu þvi
næst í eitt ár í Hrafnsgerði í Fell-
Framhald á bls. 25
Bingo — Bingo
Nýtt norskt garn.
Kostar aðeins kr. 110.-
pr. 50 gr.
Þolir þvottavélaþvott.
VERZL. HOF.,
Þingholtsstræti 1, sími 16764. Reykjavik.
BANKASTRÆTI 9 — SIMI 1-18-11
Dömudeild
OPIÐ TIL KL. 7 OG
TIL HÁDEGIS LAUGARDAG
ULLARKÁPUR
GABERDÍIMKÁPUR
JAKKAR
KASSABUXUR
SJÖL OG TREFLAR
Herradeild
Grófrifluð flauelsföt
6 litir með og án vestis
Stakir j'akkar og buxur
Herrapeysur með kraga
Flegnar silkiskyrtur.
og miklu meira.