Morgunblaðið - 29.11.1975, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 29. NOVEMBER 1975
Gunnar Thoroddsen, félagsmálaráöherra:
Færri veiðiskip, minna aflamac
stof ni hlíft,f riðunaraðgerðir vii
Gunnar Thoroddsen, fé-
lagsmálaráðherra, átti sæti í
viðræðunefndinni við Vestur-
Þjóðverja, og gjörþekkir að-
draganda og eðli samnings-
draganna við þá. Hér fer á
eftir ræða sú, sem hann
flutti í utvarpsumræðum á Al-
þingi um samningsdrögin.
• HELMINGUR
MEÐALAFLA
í ÁRATUG
Eftir að haldnar hafa verið í þessum
umr. í gær og í dag 40 ræður þm,
sumar mjög ýtarlegar og málefnaleg-
ar, er mér sá vandi á höndum að velja,
hvaða málsatriði ég ætti helzt að taka
hér til meðferðar Þegar reynt er að
virða fyrir sér landhelgismálið allt í
heild og hagsmuni íslands í bráð og
lengd, þá mun mörgum finnast í fyrsta
lagi áleitin þessi spurning Hefur verið
reynt til þrautar að ná hinum hag-
kvæmustu samningum við Þjóðverja?
Er hugsanlegt að þoka Þjóðverjum
lengra í átt til okkar, að ná betra boði?
Ef þess væri einhver kostur eða ein-
hver von, einhverjar líkur, þá væri
einsætt að reyna enn.
í löngu samningaþófi verður alltaf
meira og minna af óskum og kröfum,
sem aðilar ná ekki fram Svo er einnig
hér En á einhverju stigi finna menn
hvenær komið er á leiðarenda og hve-
nær taka verður ákvörðun Þegar við,
sem tókum þátt í þessum viðræðum
við Vestur-Þjóðverja í okt og nóv.. í
Reykjavik og í Bonn, þegar við bárum
saman ráð okkar um þessa spumingu
undir lok samningaviðræðna í Bonn
fyrir réttri vfku, 20. nóv. sí., þá vorum
við allir á einu máli um það, að þau
drög, sem þá lágu fyrir, væru það
ýtrasta, sem unnt væri að ná. Þessi
skoðun var og er studd af mörgum
rökum Ég skal telja fram nokkur
þeirra
Lítum fyrst á aflamagnið, 60 þús
tonn. Það er helmingur þess, sem
Þjóðverjar veiddu hér við land að með-
altali undanfarinn áratug, áður en deil-
ur hófust í marzmánuði 19 74, stakk
þáverandi sjávarútvegsráðherra upp á
80 þús. tonnum til handa Þjóðverj-
um í samningsdrögum Um það náðist
ekki samkomulag Nú hefur tekizt
að fá Þjóðverja til að ganga inn
á 60 þús lestir sem hámark
Þá hefur að sjálfsögðu, miðað
við þessar staðreyndir, sem ég
nefndi, mikið áunnizt Við vit-
um það, að að mati Þjóðverja er
þetta aflamagn komið á það stig, að
sumir þeirra telja vafasamt, að það
borgi sig að semja, og þess urðum við
varir, að sumir þeirra töldu jafnvel
betra að hafa ósamið eins og verið
hefði heldur en að ganga inn á þetta
aflahámark
• TEGUNDIR VEIÐISKIPA,
FJÖLDI ÞEIRRA OG
í HVAÐA FISKSTOFNA
ER SÓTT
Við skulum lita í öðru lagi á frystitog-
arana, sem í rauninni hafa verið ásteyt-
ingarsteinninn og sem Þjóðverjar
stóðu lengi vel fast á að heimta veiði-
heimildir fyrir. Nú er gengið inn á
það, að enginn frystitogari verði inn-
an 200 mílna lögsögunnar.
Ef við lítum i þriðja lagi á fjölda
skipa í október í fyrra þegar við-
ræður fóru fram úti I Þýzkalandi
hafði samninganefnd sú, sem að
málinu vann þá af hálfu íslendinga,
gert drpg að samkomulagi, sem ekki
náði samþykki eins og kunnugt er
Þar var gert ráð fyrir 57 skipum
samtals. Nú er gert ráð fyrir 40
skipum sem hámark. Ef við iitum a
fiskstofnana og fisktegundirnar, þá er
öllum kunnugt, að þorskstofninn er
viðkvæmastur, hann er í mestri
hættu fyrir ofveiði og um leið er
hann mikilvægastur fyrir okkur Is-
lendinga, bæði að magni og verð-
mæti. Áður, þ.e.a.s i fyrri umr við
Þjóðverja, vóru engar takmarkanir
settar um hversu mikið mætti veiða af
þorski T d. var ekkert slíkt i þeirri
uppástungu, sem fyrrv. sjávarútvegs- |
ráðherra gerði í marzmánuði 1974 í
samningsdrögum frá i fyrra var hins
vegar farið inn á þá leið að setja
hámark á þorskafla. 10 þús. tonn Nú
i þessum samníngsdrögum er svo
ákveðið, að Þjóðverjar hætti að
stunda þorskveiðar. Hins vegar er
öllum Ijóst, að þegar veiddar eru aðrar
tegundir, sem nú verða ufsi og karfi,
þá hlýtur eitthvað að slæðast með af
þorski, og er sett algert hámark í
samninginn að það megi muna 5000
tonnum. Hér hefur vissulega, i ákaf-
lega mikilvægu og viðkvæmu máli.
náðst mikill árangur
Ef við litum á veiðisvæðin, þá getum
við einnig rakið þá sögu Ef við tökum
stærð veiðisvæða, sem vóru i
uppástungu, sem fyrrv. sjávarútvegs-
ráðherra, Lúðvik Jósepsson, gerði i
marz 1974, þ.e.a.s fyrir rösku hálfu
öðru ári, er i henni gert ráð fyrir
veiðisvæðum til handa Þjóðverjum að
stærð 54 þús. ferkm. innan 50
mílna. I okt í fyrra, i drögunum þá,
var stærðin komin niður í 42
þús.ferkm. Nú í þessum samnings-
drögum er stærð þessara veiðisvæða
samtals ekki 54 þús., ekki 42 þús.,
heldur 25 þús. ferkm. innan 50
milna. En það er auðvitað rétt, að það
er ekki stærð veiðisvæðanna eða tala
ferkm. sem hér skiptir öllu máli, heldur
hvaða mið, hvaða veiðisvæði um er að
ræða í fyrri viðræðum hefur jafnan
verið krafa Þjóðverja að komast að
einhverjum svæðum upp að 1 2 milum
og i þeim uppástungum sem vóru
fyrirliggjandi bæði i marz 1974 og í
okt. sama ár, þá var farið miklu nær
landi heldur en nú er; 19—20 mílur '
Auk þess að snerta 1 2 mílurnar einnig
Nú er þó hvergi farið nær landi en 23
milur Ef við minnumst á einstök veiði-
svæði, þá er kannskí rétt að nefna það
svæðið, sem kannski mest hefur verið
rætt i þessum samningsviðræðum, og
það er Víkurállinn fyrir Vestfjörðum.
í fyrri tillögum, bæði tillögum Lúð-
víks Jósepssonar frá því í marz 1974
og i samningsdrögunum frá þvi í okt.
sama ár, var gert ráð fyrir þvi, að
Þjóðverjar fengju að veiða á verulegum
hluta Vikurálsinseða upp að 36—37
sjómilur frá landi Nú er Víkurállinn
hins vegar lokaður Þjóðverjum samkv
þessum drögum. þannig að það er 50
milna lina, sem dregin er við mynni
hans eða utan við hann. Þannig hefur
þessu viðkvæma veiðisvæði verið
bjargað undan veiðiskap Þjóðverja
með þessum samningsdrögum.
• VERNDARSVÆÐI
OG FRIÐUNAR
Það er rangt, sem kom hér fram i
þessum umr. hér áðan að Þjóðverjar
tryggi sér næstum öll veiðisvæði með
þessum samningsdrögum, sem þeir
hafa notað eða óskað eftir Þetta eru
algerlega staðlausir stafir. En um leið
og nefnd eru veiðisvæði er nauðsyn-
legt að nefna einnig verndarsvæði og
friðunar Eitt mikilvægasta verkefni
okkar nú er að vernda hrygningar-
stöðvar og uppeldis, og kosta kapps
um að koma í veg fyrir ofveiði og
rányrkju. Þetta snýr að okkur sjálfum
fyrst og fremst Við íslendingar
verðum að gera strangari kröfur til
okkar sjálfra í þessum efnum. En um
leið og við gerum það, sem ég vona að
verði, þá kemur það ekki að fullu
gagni, ef erlend skip leika lausum hala.
í samningsdrögunum við Þjóðverja var
lögð á það áherzla, að þeir skyldu
virða friðunar- og verndaraðgerðir
okkar og þetta er tryggt i þessum
samningsdrögum, bæði varðandi þau
friðunarsvæði, sem nú eru og þau,
sem við síðar ákveðum að taka upp.
Án samninga er það Ijóst, að hinir
erlendu aðilar munu fara sinna ferða.
Að því er Þjóðverja snertir má gera ráð
fyrir þvi, að þeir kæmu hingað með
frystitogara Við ráðum og engu um
tölu þeirra skipa —*• án samninga—
þeir mundu veiða eins og þeim sjálfum
sýndist, ekki víst að þeir mundu taka
tillit til verndar- og friðunaraðgerða
okkar, auk þess, sem þeir væru ekki
bundnir af neinum samningum um
hámarksafla Væntanlega mundu þá
ekki vera sinnt um þau samnings-
ákvæði, sem eru i þessum drögum, að
þorskaflinn skyldi aldrei vera meiri en
5000, heldur mundu þeir þá vafalaust
veiða margfalt meira af þorski, eins og
þeir hafa gert um ýmis undanfarin ár.
Þegar þetta er rakið, hvernig samn-
ingsstaðan er, og að það er mat okkar,
sem að þessu stóðum, studd af
þessum rökum, sem ég nefndi og
mörgum öðrum, að ekki verði náð
lengra, þá liggur það fyrir, að ekki
þýðir að ætla sér að halda frekar áfram
samningum að sinni. Heldur liggur
það nú fyrir Alþ. Islendinga að taka
ákvörðun um það, sem fyrir liggur, að
velja eða hafna. Og ein meginástæða í
minum huga fyrir því að samþykkja
þennan samning er, að það sé hag-
kvæmara fyrir íslendinga að semja
vegna þess að með þeim hætti munu
Þjóðverjar veiða minna á íslands-
miðum heldur en án samnings og að
við höfum betri möguleika til þess að
stjóma veiðunum, skipuleggja þær og
beita friðunar- og verndaraðgerðum.
• ÁN SAMNINGA HÉLDU
VEIÐAR ÁFRAM — EN
ÁN TAKMÖRKUNAR-
ÁKVÆÐA
Andstæðingar þessa máls byggja
fyrst og fremst á eínni aðalástæðu.
Hún er þessi: Það er verið að gefa
Þjóðverjum 60 þús. tonn. Ef ekki er
samið, þá höfum við 200 mílurnar
algerlega fyrir okkur. Þetta er sú stóra
villa, hín alranga forsenda, sem í raun-
inni öll þessi andstaða við samninginn
byggist fyrst og fremst á. Lúðvík
Jósepsson segir. Við getum varið land-
helgina gegn öltum erlendum veiði-
þjófum, bara með því að beita t.d.
klippingum, eíns og hefur verið gert
lengi undanfarið. Ég hélt, að klippur
hefðu verið til i tið Lúðviks og þeim
hefði verið beitt þá, stundum. En þetta
er ekkert nýr boðskapur. Við heyrðum
það meðan hann var sjávarútvegsráð-
herra, oft og einatt frá honum, að við
gætum varið landhelgina. Jafnvel að
Bretar væru i þann veginn að flýja af
Verndun fiskstofnanna aðalatriðið:
Samkomulagsdrögin virða viðkvæm
hrygningarsvæði og uppeldissvæði
Erum sterkari eftir en áður í varnarátökum
við Breta, segir Jón Árnason, þingmaður Vesturlands
Gagnrýnisatriðin
frá 1973.
Þegar athugað er, hvað I þessu sam-
komulagi um veiðar þýzkra togara við
íslandi felst. og efni þeirra samninga,
sem i gildi voru á milli Breta og
íslendinga, allt til 13. nóvember s I..
ætti það að vera flestum Ijóst, sem á
annað borð vilja viðurkenna staðreynd-
ir, að það samkomulag. sem hér um
ræðir, er að flestu leyti islendingum
hagstæðara en sá samningur, sem
gerður var árið 1 973 við Breta
Þegar tekin eru til athugunar hin
einstöku ákvæði samkomulagsins er
augljóst. að nú hefur samizt um
þýðingarmikil atriði, sem ekki náðist
samkomulag um árið 1973 Svo sem
kunnugt er þá voru þeir I fyrrverandi
rlkisstjórn ekki allir á einu máli um
þann samning og voru við umræður
um málið að ýmsu leyti ósammála, þó
að lokum færi svo, eins og háttv. þm
Lúðvík Jósepsson sagði I lok ræðu
sinnar hér á háttv Alþingi þann 8
nóvember 1973, en þá sagði þing-
maðurinn:
„Nú liggur það sem sagt Ijóst fyrir,
að ekki er samstaða innan ríkisstjórnar-
innar um að halda áfram frekari
samningsviðræðum við Breta og knýja
þá til að samþykkja tilteknar breytingar
hér til viðbótar, sem við Alþýðubanda-
lagsmenn hefðum talið æskilegt Þegar
svo var komið var Ijóst, að það varð að
taka afstöðu til þess hvort ríkisstjórnin
sem heild gæti staðið saman um þessa
afgreiðslu málsins eða ekki Við Al-
þýðubandalagsmenn höfum þvi tekið
þá ákvörðun, að þó að við séum ekki
ánægðir með ýmis efnisatriði sam-
komulagsins, sem ég hefi hér gert
grein fyrir, þá teljum við svo þýðingar-
mikið að halda stjórnmálasamstarfinu
áfram, ekki sízt fyrir landhelgismálið,
og einnig varðandi önnur stórmál, sem
ríkisstjórnin hefur með höndum, að við
vildum fallast á þau drög, sem hér
liggja fyrir að samkomulagi, þó að þau
uppfylli ekki óskir okkar I öllum grein-
um "
En um hvað er sá ágreiníngur, sem
um var að ræða, og þær athugasemd-
ir, sem þeir Alþýðubandalagsmenn
voru þá með? Ekki var það fiskimagn-
ið, sem um var samið, 1 30.000 tonn.
Þá þótti honum engin ástæða til að
gagnrýna það Og það þótt upplýsing-
ar liggi nú fyrir um, að einstaka fiski-
fræðingar hafi alvarlega aðvarað um
hættu á ofveiði og þá sérstaklega hvað
þorskstofninn snerti, en það er sem
kunnugt er sá fiskur, sem Bretar sækj-
ast mest eftir — Nei, það voru ýmis
önnur atriði, og háttvirtur 2. þingmað-
ur Austfirðinga taldi þau upp i 5 liðum.
Hann sagði, að þeir Alþýðubandalags-
menn hefðu borið fram I ríkisstjórninni
tillögur um að reyna til þrautar að fá
Breta til að fallast á eftirfarandi 5 atriði:
1 Að skýrt sé. að íslendingar geti
ákveðið ný friðunarsvæði og breytt
friðunartima á þeim svæðum, sem
að þá voru i gíldi.
2 Að lokuð veiðihólf væru tvö en ekki
eitt
3 Að lokunartlmi veiðihólfa verði ís-
lendingum hagkvæmari en gert er
ráð fyrir i samkomulagsdrögunum.
4 Að fram verði tekið, að komi í Ijós,
að skip hafi brotið reglur um út-
búnað veiðarfæra, þá jafngildi það
brotum á samkomulagi
5 Að samkomulagið gangi ekki I gildi
fyrr en EBE hefur samþykkt þau
réttindi, sem Islendingar sömdu
um I viðskiptasamningi við banda-
lagið, gangi öll I gildi
Það, sem þá war gagnrýnt,
og samningsdrögin nú.
Um þessi atriði varð ekki samkomu-
lag, en samt samþykktu þeir sam-
komulagið svo sem kunnugt er. Ef
þessi atriði og fyrri tillögur þeirra Al-
þýðubandalagsmanna eru bornar
saman við það, sem felst i þvl sam-
komulagi, sem hér er til umræðu, þá
ættu þeir Alþýðubandalagsmenn að
kunna að meta, hvað áunnizt hefur, því
að hér má vissuléga benda á mikils-
verð atriði
í 5. tölulið samkomulagsins segir:
„í þvl skyni að vernda svæði, þar
sem mikið er af ungfiski eða
hrygningarfiski á hafsvæðum um-
hverfis Island ábyrgist rlkisstjórn Sam-
bandslýðveldisins Þýzkalands, að þýzk-
ir togarar stundi ekki þær veiðar, sem
islenzkum skipum eru bannaðar af þar
til bærum stjórnvöldum Slíkar ráð-
stafanir, sem skulu byggðar á hlutlæg-
um og visindalegum sjónarmiðum og
ekki fela I sér mismunun I reynd eða að
lögum, skulu tilkynntar rlkisstjórn
Sambandslýðveldisins Þýzkafands eða
þeim stjórnvöldum, sem hún tilnefnir."
í 6 tölulið segir:
„Til frekari verndar fiskistofnum um-
hverfis Island skal rlkisstjórn Sam-
bandslýðveldisins Þýzkalands ábyrgjast
eftirfarandi:
a) Þýzk skip, er veiðar stunda á haf-
svæðinu umhverfis fsland, skulu
ekki veiða eða hirða fisk undir þvi
máli eða þyngd, sem tilgreind eru I
hlutaðeigandi reglum varðandi
veiðar Islendinga og tilkynntar hafa
verið rikisstjórn Sambands-
lýðveldisins Þýzkalands eða þeim
stjórnvöldum, sem hún tilnefnir.
b) Þá skulu þýzk skip, sem veiðar
stunda á hafsvæðinu umhverfis
ísland ekki nota net með smærri
möskvastærð en 135 mm frá 16.
ágúst 1976
c) Ef fsland ákveður siðar að nota skuli
aðra möskvastærð fyrir Islenzka
togara, skal sú stærð einnig gilda
fyrir þýzka togara, enda hafi hinar
nýju stærðir verið tilkynntar þann-
ig, að gert sé ráð fyrir a.m.k eins
árs aðlögunartima "
Viðskiptahagsmunir
íslendinga í Evrópu
Varðandi viðskiptasamning EBE, að
hann taki gildi eða sá hluti hans, sem
mestu máli skiptir fyrir íslendinga, það
er tollaákvæðið, sem gilda átti um
sjávarafurðirnar, þá hefði það nú eins
og I fyrra skiptið verið nauðsynlegt að
tengja gildistöku samkomulagsins þvl
ákvæði En það verður þó að segja, að
sá varnagli, sem hér er settur, það er
að samningurinn frestist að 5 mánuð-
um liðnum, hafi þetta ákvæði ekki þá
náð fram að ganga, er vissulega betri
kostur en sá að sitja með samkomu-
lagið gildandi allt timabilið. án þess að
ná fram þessu þýðingarmikla hags-
munaatriði viðskiptasamningsins. Ég
vil lika benda á það, að fari svo að
þetta mikilsverða atriði nái ekki fram
að ganga á þessum tilskylda tlma, þá
fá Vestur-Þjóðverjar enga veiðiheimild
út af Vestfjörðum og það ættu a.m.k.
sumir háttvirtir þingmenn að kunna að
meta, eftir þvi sem hér hefur komið
fram I þessum umræðum.----Og eftir