Morgunblaðið - 24.02.1976, Síða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 24. FEBRUAR 1976
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 24. FEBRUAR 1976
23
Útgefandi hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraidur Sveinsson
Ritst/órar Matthías Johannessen,
Stycmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guðmundsson
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn og afgreiðsla Aðalstræti 6, sími 10 100.
Auglýsingar Aðalstræti 6, sími 22 4 80
Áskriftargjalc/ 800,00 kr. á mánuði innanlands.
í lausasölu 40,00 kr. eintakið.
Skipulag
kjaraviðræðna
egar samningaviðræður um
kjaramál hafa slaðið yfir á
undanförnum árum, hafa jafn-
an spunnizt nokkrar umræður
um skipuiag þeir.a og nauðsyn
breytinga Mönnum hefur ver-
ið Ijóst, að samningaviðræður
þessar væru orðnar svo viða-
miklar, að ástæða væri til að
huga að endurbótum á fyrir-
komulagi þeirra Saman koma
fulltrúar frá meginþorra allra
verkalýðsfélaga á íslandi og
fulltrúar langflestra samtaka
atvinnurekenda og niðurstaðan
hefur orðið sú, að þær hafa
verið alltof þungar í vöfum og
of mikill tími farið í margvísleg
smáatriði En einu gildir, þótt
mikið sé rætt um umbætur í
þessum efnum, meðan samn-
ingaviðræður standa yfir í
fæstum tilvikum hefur nokkur
aðili frumkvæði um að koma
breytingum á, þegar samn-
ingaviðræður eru yfirstaðnar,
til þess að hinar næstu geti
gengið greiðar fyrir sig.
Tökum núverandi kjaravið-
ræður sem dæmi Þegar þetta
er skrifað bendir flest til þess,
að vinnudeilan sé á lokastigi og
samkomulag ekki langt undan.
Mjög víðtæk verkföll hafa stað-
ið I vikutima og lamað nær allt
þjóðlifið Jafnvel skólum var
lokað fyrir helgi og orð haft á
því, að ef til vill yrði að loka
bankastofnunum af hreinlætis-
ástæðum, en vafalaust mundi
slíkt leiða til algers öngþveitis i
þjóðfélaginu og er það þó nóg
fyrir Þessa viku, sem verkfallið
hefur staðið, má segja, að tími
samningamanna hafi farið fyrst
og fremst í tvö mál, annars
vega lífeyrissjóðamálið og hins
vegar sérkröfur. Eins og áður
hefur verið að vikið hér i Morg-
unblaðinu er samkomulag það,
sem gert hefur verið um breyt-
ingar á lífeyrisgreiðslum, á
þann veg, að teknar verði upp
verðtryggðar lífeyrisgreiðslur til
eftirlaunafólks, vafalaust eitt
hið sögulegasta og merkasta,
sem gert hefur verið i slikum
kjarasamningum á síðustu ára-
tugum Þvi má jafna við sam-
komulagið, sem gert var 1965
um stórfelldar byggíngarfram-
kvæmdir til þess að gera lág-
launafólki kleift að eignast þak
yfir höfuðið og samkomulag
um atvinnuleysistryggingar,
sem gert var einum áratug áð-
ur Engin ástæða er til að ætla,
að þurft hafi verkfall til þess að
knýja fram þetta samkomulag
um lífeyrisgreiðslurnar. Vænt-
anlega hefur öllum aðilum ver-
ið Ijóst, að hér væri um óþol-
andi ranglæti að ræða gagnvart
eldra fólki og fyrir töngu orðið
tímabært að gera þar breytingu
á. Og hér hefur því vafalaust
fyrst og fremst þurft ýtarleoar
viðræður milli verkalýðssam-
taka og vinnuveitenda til þess
að komast að sameiginlegri
niðurstöðu og ekki þurft verk-
fall til þess. Samt. sem áður
fóru fyrstu dagar verkfalllsins i
að ganga frá þessu samkomu-
lagi
Eftir að samkomulag tókst
um lífeyrismálið hófust miklar
deilur um það, hvernig ætti að
fjalla um sérkröfur verkalýðs-
samtakanna Að vonum sögðu
vinnuveitendur, að þeir væru
ekki tilbúnir til þess að tala um
meginkröfurnar um beinar
hækkanir fyrr en gengið hefði
verið frá sérkröfum Þetta er
skiljanlegt vegna þess, að sér-
kröfurnar gátu kostað atvinnu-
vegina ákveðna fjármuni og
eðlilegt, að þeir vildu ekki taka
afstöðu til beinna kauphækk-
ana fyrr en það lægi fyrir, hvað
hugsanlegt samkomulag um
sérkröfurnar mundi kosta at-
vinnuvegina. Tími samninga-
manna frá því að lífeyrissjóðs-
samkomulagið var gert, hefur
siðan að langmestu Ieyti farið i
sérkröfur, sem þó vega ekki
þyngra i þessu kjaradæmi en
svo að þar er kannski um að
ræða 1—2 prósentustig.
Með nokkrum sanni má þvi
segja, að þetta verkfall hafi
staðið í viku til þess að deiluað-
ilar gætu komið sér saman um
lífeyrissjóðamálið og þessar
sérkröfur sem þó eru ekki
stærri þáttur i heildardæminu
en þetta. Þetta er auðvitað fár-
ánlegt Sú skipan þarf að kom-
ast á kjaraviðræður, að sérmál
eins og þessi séu rædd til botns
áður en til ákvörðunar um sjálft
kaupgjaldið kemur og áður en
til verkfalls kemur. Ef það verð
ur svo niðurstaða verkalýðs-
samtakanna, að þau geti .ekki
náð viðunandi árangri í samn-
ingum um sjálfa kaupgjalds-
hækkunina geta þau að sjálf-
sögðu gripið til verkfallsað-
gerða, en það er óeðlilegt að
verkfall standi i heila viku, lami
þjóðlífið, valdi gífurlegu og
ómælanlegu tjóni fyrir lands-
menn alla, launþega sem at-
vinnuvegi, meðan deiluaðilar
koma sér saman um sérmál af
þessu tagi. Það ber því allt að
sama brunni og áður að taka
þarf upp nútimalegri vinnu-
brögð við gerð kjarasamninga.
Liklega þarf að efla völd Al-
þýðusambandsins gagnvart
einstökum verkalýðsfélögum,
sem eru innan vébanda þess,
til þess að samningagerðin sé
auðveldari af hálfu launþega-
samtakanna og eðlilegt er að
ætla talsverðan tíma i viðræður
um slik sérmál sem hér hafa
verið gerð að umtalsefni áður
en komið er á það stig að
boðað verði til verkfalla.
Geir Hallgrímsson, forsætisráöherra:
Það bar við sama dag og tillaga um
stjórnmálaslit við Breta var til umræðu i
utanríkisnefnd og landhelgisnefnd, að
stjórnarandstöðunni þótti hæfa að flytja
vantrauststillögu á rfkisstjórnina.
Stjórnarandstaðan hefur sjálfsagt viljað
með þessum hætti sýna hinum erlenda
andstæðingi hversu mikil og sterk
eining væri hér á landi í baráttunni við
hann, og styrkja með sliku móti stöðu
okkar út á við.
Þá var það einnig á öðrum degi
almennasta verkfalls hér á landi, sem
þessi tillaga var lögð fram hér á Alþingi.
Ekki ber að efa, að það hafi verið gert
einnig í þeim tilgangi að styrkja okkur
Islendinga inn á við, samheldni okkar og
möguleika til þess að ná sáttum í yfir-
standandi kjaradeilum. Ekki verður
háttvirt stjórnarandstaða væntanlega
grunuð um það að vilja nota sér svo
almenna kjaradeilu í pólitískum
tilgangi, stjórnmálaflokkum sínum til
framdráttar.
Vantraust á
stjórnarandstöðu
En fleirum en mér finnst hátterni og
framkoma stjórnarandstöðunnar lítt
bera vitni ábyrgðartilfinningu. þegar við
íslendingar stöndum i örlagaríkri bar-
áttu út á við og viðkvæmri kjaradeilu
inn á við. Og óneitanlega læðist að
mönnum sá grunur, að stjórnarand-
staðan hafi í rauninni ætlað að notfæra
sér þá stöðu sem við vorum í út á við og
inn á við, til pólitísks ávinnings. Griman
féll a.m.k. af stjór'narandstöðunni, þegar
bráðræðið var svo mikið, að fjölrita
þurfti tillöguna, svo að hún næði fram-
lagningu á miðvikudag og krafist var, að
umræður færu fram um vantrauststil-
löguna innan tveggja daga. Það var eins
og stjórnarandstæðingar væru hræddir
um að kjaradeilan yrði e.t.v. leyst og þvi
ekki hægt að nota verkfallið lengur sér
til framdráttar ef umræður drægjust.
Því miður stendur kjaradeilan enn yf-
ir, þótt töluvert hafi þokast í samkomu-
lagsátt og vonir standi til að henni fari
að Ijúka. En víst er um það að okkur
islendingum ber brýn nauðsyn til að
setja niður deilur okkar inn á við, hvort
sem það eru kjaradeilur eða pólitiskar
deilur, til þess að standa sterkir og sam-
einaðir út á við i baráttunni fyrir lífs-
hagsmunum okkar og sigri í 200 mílna
fiskveiðilögsögunni.
Stjórnarandstaða hefur hlutverki að
gegna, því hlutverki hefur núverandi
stjórnarandstaða gjörsamlega brugðist.
Það væri því nær að samþykkja van-
traust á stjórnarandstöðuna en rikis-
stjórnina. Vantrausti á stjórnarand-
stöðuna verður fyrst fram komið í næstu
almennu kosningum, og það er trú mín,
að það litla traust, sem stjórnarand-
staðan kunni að hafa haft, sé nú ekki
fyrir hendi hjá kjósendum og þeir muni
sína það í verki.
Dragbítur á útfærslu
Við höfum nú heyrt rökstuðning
fyrsta flutningsmanns vantrauststillög-
unnar, háttvirts þingmanns, Ragnars
Arnalds. Haft er á orði, að ríkisstjórnin
hafi ekki haldið á landhelgismálinu eins
og vera ber.
Núverandi ríkisstjórn lýsti því yfir 28.
ágúst 1974, að fiskveiðilögsaga íslands
yrði færð út i 200 mílur fyrir árslok 1975.
Með reglugerð, frá 15. júlí s.l. var
ákveðið að útfærslan ætti sér stað 15.
október s.l. Rikisstjórnin hefur þess
vegna staðið að fullu og öllu við það
fyrirheit í stjórnarsáttmálanum að færa
fiskveiðilögsöguna út í 200 mílur.
Þess er skemmst að minnast að stjórn-
arandstaðan gekk með hangandi hendi
og litilli hrifningu til þess að vinna að
framgangi 200 mílnanna.
Til marks um það eru eftirfarandi
ummæli þáverandi sjávarútvegsráð-
herra Lúðvíks Jósepssonar, í viðtali við
Þjóðviljann 1. september 1973. En þar
sagði hann með leyfi hæstvirts forseta:
,,í dag stöndum við i baráttu um 50
milna landhelgi. Þessi barátta skiptir nú
öllu máli. Hitt er allt annað mál, hvort
við Islendingar tökum okkur 200 milna
landhelgi einhvern tima I framtíðinni,
þegar slíkt er heimilt samkv. breyttum
alþjóðalögum eða að aflokinni Hafréttar-
ráðstefnu sameinuðu þjóðanna."
Virða má því við núverandi stjórnar-
andstöðu að hún sá að sér í afstöðu sinni
til 200 mílnanna.
Á hinn bóginn urðu einkum Alþýðu-
bandalagsmenn til þess að reyna með
ýmsum hætti að gera útfærsluna örðugri
en ella, með þvi að ekki ætti að ræða við
aðrar þjóðir, eða í það minnsta skyldi
ekki gera samninga um fiskveiðiréttindi
erlendra þjóða innan 200 mílnanna.
Afstaða stjórnarandstöðunnar var al-
gerlega gagnstæð þessu þegar fiskveiði-
lögsagan var færð út í 50 mílur, þá stóðu
þeir allir að margra mánaða samninga-
viðræðum við aðrar þjóðir um fiskveiði-
réttindi innan þeirra, og síðan að
samningsgerð um fiskveiðiréttindi á því
svæði. Litið samræmi er í þessum
málflutningi.
Allir viðurkenna 200
mílur — nema Bretar
Núverandi ríkisstjórn hefur ekki látið
þessa óábyrgu framkomu stjórnarand-
stæðinga á sig fá.
Eftir að reglugerðin um 200 mílna
útfærslu var gefin út, lét ég i ljós eftir-
farandi: „Við megum ekki færa and-
stæðíngum okkar vopn í hendur með því
að vilja ekki ræða við aðrar þjóðir og
kanna möguleika á því, hvort við náum
samkomulagi við þær. Það er ekki sist
nauðsynlegt með tilliti til þess að störf-
um Hafréttarráðstefnunnar er ekki
lokið, og varðveita þarf einhliða rétt
strandríkis til yfirráða innan fiskveiði-
lögsögunnar. Ósveigjanleg stefna gagn-
vart viðræðum við aðrar þjóðir kynni að
leiða til þess að þau öfl fengju stuðning
við málstað sinn, sem vilja skerða sem
mest rétt strandríkisins t.d. með því að
fela gerðardómi ákvörðunarvald um
skiptingu fiskveiða innan 200 mílna. Við
verðum af kaldri skynsemi að meta
hvort við í raun náum aukinni hlutdeild
I fiskafla á Islandsmiðum með samning-
um eða án samninga."
Viðræður við aðrar þjóðir hafa farið
fram. Nú er svo komið að allar þjóðir
viðurkenna I raun yfirráð okkar yfir 200
mílna fiskveiðilögsögu með því að halda
sér utan þeirra, eða hafa gert samning
um fiskveiðiréttindi innan þeirra, með
einni undantekningu. Óbilgirni Breta í
samningaviðræðum okkar hefur verið
slík, að óviðunandi hefur verið og þeir
hafa slitið samningaviðræðunum með
því að senda herskip sín inn i íslenska
fiskveiðilögsögu í þriðja sinn á 18 árum.
Ekki góður hugur
að baki
Stjórnarandstaðan telur að um hik
hafi verið að ræða hjá íslenskum stjórn-
völdum við stjórnmálaslitin en það er
síður en svo hik að hugsa vel ráð sitt og
haga aðgerðum sínum þannig að málstað
okkar verði að sem mestu gagni.
Slit á stjórnmálasambandi eru annars
vegar tæki til að knýja Breta til að láta
af ofbeldi sínu og hins vegar ef það ekki
dugar, til að mótmæla ofbeldi þeirra út á
við með áhrifamiklum hætti. Fyrra
markmiðinu hefði verið æskilegra að ná,
og meðan gengið var úr skugga um það í
viðræðum við Breta hvort það væri unnt,
var auðvitað ekki gengið til slita stjórn-
málasambandsins. Þegar fullreynt þótti,
að lágmarkssamkomulagsvilji var ekki
til staðar hjá Bretum og vegna ítrekaðra
ásiglinga þeirra á íslensk varðskip og
veiða þeirra á friðuðum svæðum var
stjórnmálasambandi slitið. Þessi
reynslutími hefur vakið athygli á málstað
okkar og unnið honum fylgi. Þeir sem
tala um hik hafa hinsvegar verið of
bráðir og ekki gefið sér tíma til þess að
nota stjórnmálaslitin og aðdraganda
þeirra sem tæki í þágu okkar eigin mál-
staðar. Þeir hafa þannig látið taka sig á
taugum.
Háttvirtur þingmaður Ragnar
Arnalds. taldi ekki nóg að gert að slíta
stjórnmálasambandi við Breta, heldur
vildi segja okkur úr Atlantshafsbanda-
laginu og hefja aðgerðir gegn varnar-
liðinu á Keflavíkurflugvelli. Það kemur
ekki á óvart. Þetta er stefna þeirra
Alþýðubandalagsmanna án tillits til
landhelgismálsins. Þeir nota því það iífs-
hagsmunamál til þess að koma varnar-
leysis-stefnu sinni fram. Menn skyldu
þess vegna varast að ljá tillögum þeirra
eyra. Þær eru ekki settar fram af góðum
huga. Við eigum að taka afstöðu til þátt-
töku okkar í Atlantshafsbandalaginu
miðað við öryggishagsmuni landsmanna
á hverjum tíma, annað á þar ekki að vera
ákvörðunarástæða.
Sá er munurinn á slitum stjórnmála-
sambands við Breta og öðrum aðgerðum,
sem Alþýðubandalagsmenn hafa nefnt,
að slit stjórnmálasambands er aðgerð
sem beinist gegn andstæðingi okkar i
deilunni. En aðrar aðgerðir beinast gegn
öðrum þjóðum, sem viö eigum ekkert
sökótt við i sambandi við útfærsluna í
200 mílur og hafa raunar sýnt málstað
okkar skilning og þrýst á Breta í því
skyni að fá þá til að láta af flotaíhlutun
sinni.
Næstu skref í
landhelgisdeilunni
Við eigum bæði á vettvangi Samein-
uðu þjóðanna og Atlantshafsbandalags-
ins og annarra alþjóðlegra samtaka að
efla að mun upplýsingar um málstað
okkar. Við eigum að upplýsa önnur ríki
um allt atferli Breta, hvernig þeir ganga
gegn fiskverndunarsjónarmiðum, sem
þeir í orði þykjast játa. Hvernig þeir
beita herskipum sinum gegn margfalt
minni varðskipum og minni þjóð. Með
þeim hætti skulum við skapa áfram-
haldandi þrýsting á Breta til þess að þeir
fyrr en seinna hverfi á brott úr 200
mílna fiskveiðilögsögunni.
Við eigum að leggja áherslu á störfin á
vettvangi Hafréttarráðstefnunnar til
verndar hagsmunum okkar, til aó koma i
veg fyrir gerðardómsákvæði eða hefðar-
réttarákvæði. Við eigum ekki að grípa til
aðgerða umfram það, sem við höfum
þegar ákveðið, ef ekki ber nýrra við. Við
skulum sjá hvaða árangur verður á
fyrsta fundi Hafréttarráðstefnunnar á
þessu ári, er standa mun frá 15. mars til
7. maí, og taka þá málið til yfirvegunar
að nýju.
Við eigum að semja við Færeyinga og
Norðmenn, auk Vestur-Þjóðverja og
Belga, með þeim hætti kemur i ljós enn
skýrar en ella, að við íslendingar viljum
gjarnan leysa deilumál okkar við aðrar
þjóðir friðsamlega, og það er Breta sök
en ekki okkar að þetta hefur ekki tekist í
deilu okkar við þá.
Efling
landhelgisgæzlu
Við eigum að efla landhelgisgæslu
okkar eftir megni. Það hefur sumpart
hann var seint á síðasta ári, þó þannig að
einkum sé hægt farið i kauphækkanir
fyrst framan af árinu.
Stjórnarandstaðan
og efnahagsmálin
Nú er spurningin, hvort vantrauststil-
lagan er flutt af hálfu stjórnarandstöð-
unnar vegna þess, að hún sé ósammála
þeim markmiðum, sem ríkisstjórn og
Alþingi hafa sett þjóðarbúinu á þessu
ári. Þótt stjórnarandstaðan gagnrýni er-
lendar lántökur, þá hefur hún ekki bent
á, að unnt væri að lækka hallann á
viðskiptajöfnuði á einu ári meira en
ætlunin er að gera. En hinsvegar hefur
stjórnarandstaðan gagnrýnt það, við af-
greiðslu fjárlaga, að eigi var veitt til
ýmiss konar útgjalda hærri upphæðum
en gert var. Stjórnarandstaðan hefur
einnig gagnrýnt það, að dregið hafi verið
úr opinberum framkvæmdum, og varla
líður svo vika hér á Alþingi, að þessi
gagnrýni heyrist ekki, eða fárast sé yfir
útlánatakmörkunum. Loks telur
stjórnarandstaðan að kaup þurfi að
hækka meira en sem nemur því að halda
óbreyttum kaupmætti. Þ.e.a.s. stjórnar-
andstaðan vill hærri þjóðarútgjöld. Ef
farið væri eftir gagnrýni stjórnarand-
stöðunnar, leiddi það til þess, að halli á
viðskiptajöfnuði yrði meiri, verðbólgan
yxi og atvinnuleysi skapaðist.
Ríkisstjórnin
og kjaradeilan
Þriðja málsástæðan fyrir flutningi
þessarar vantrauststillögu er sú, að
núverandi kjaradeila sé ríkisstjórninni
að kenna vegna þess, að hún hafi ekki
viljað hlusta á ábendingaraðila vinnu-
markaðarins, er hefðu getað komið í veg
fyrir verkföllin. 1 desember samþykkti
Alþýðusamband íslands kjaramálaálykt-
Setjum niður deilur
inn á við
til
standa sterkir út á við
þegar verið gert og verið er að vinna að
tillögugerð hvernig frekar skuli að því
unnið.
Landhelgisgæslan getur þó ekki með
valdi komið algerlega i veg fyrir veiðar
breskra togara. Þótt sjálfsagt sé að kosta
kapps um eflingu landhelgisgæslunnar
er ljóst, að við vinnum ekki sigur á
Bretum með valdbeitingu. Fyrir hvert
eitt skip, sem við bætum við varðskipa-
flota okkar geta þeir auðveldlega bætt
tveimur. En auðvitað getum við tak-
markað veiðar Breta og það hlýtur að
verða keppikefli okkar. Það verður að
hafa að leiðarljósi fyrst og fremst að
hætta ekki mannslífum og ennfremur að
koma í veg fyrir tjón á varðskipunum,
sem mega ekki verða fyrir stöðvun
vegna viðgerða í langan tíma. Það er
ljóst, að uggvænlegast við það ástand,
sem skapast vegna ósamkomulags við
Breta er hættan á slysum á mönnum, við
ráðum ekki einir framvindu mála en að
svo miklu leyti sem við getum komið i
veg fyrir slik slys, ber okkur að gera það.
Við skulum ekki verða óþolinmóð. Hlut-
verk Davíðs er sigurstranglegt, lipur
skæruhernaður er sigurvænlegri en opin
orrusta.
Hvað ræður
kjörum okkar?
Öðrum þræði er nú haft á orði í þess-
um umræðum, að meðferð ríkisstjórnar-
innar á efnahagsmálunum sé ástæða
vantrauststillögunnar.
Við ræðum gjarnan kaup- og kjaramál
eins og við getum sjálfir skammtað okk-
ur kjörin, hvort sem hlut eiga að máli
einstaklingar, fjölskyldur eða þjóð. En
sannleikurinn er sá, að kjör okkar ráðast
af afla og framleiðslu innanlands, sem
oft er updir náttúruöflum komið, og hins
vegar því verði, sem við fáum greitt fyrir
útflutning og þurfum að greiða fyrir
innflutning okkar. Við ráðum ekki
náttúruöflum og því verðlagi erlendis,
sem við verðum að búa við, bæði í út-
flutningi og innflutningi okkar. Þess
vegna er rangt að láta í veðri vaka og
telja fólki trú um að við getum sjálf
einhliða skammtað okkur kjörin, þótt við
getum með framtaki og vinnusemi aukið
framleiðsluna og skapað grundvöll
bættra kjara.
I þessum umræðum og oftar er stund-
um talað um að kaupmáttarskerðing sé
um 25% frá kjarasamningum í febrúar
1974, sem allir eru sammála um að hafi
verið verðbólgusamningar. En sá kaup-
máttur var aðeins skráður á pappír einn
dag, þegar kaupið var samþykkt, en
hvarf fljótlega i hít verðbólgunnar og
ýmiss konar verðhækkana, sem fyrirsjá-
anlegar voru.
Þessa kaupmáttar naut því enginn.
Þessi kaupmáttúr var falskur, vegna
þess að ha'nn byggðist ekki á verðmæta-
sköpun í þjóðfélaginu og bættum við-
skiptakjörum. Alþýðubandalagsmenn
sjálfir viðurkenndu þetta i fyrri ríkis-
stjórn með því að taka kaupgreiðsluvísi-
töluna úr sambandi.
Versnandi
viðskiptakjör
Það var ekki rikisstjórn Geirs Hall-
grímssonar sem tók vísitöluna úr sam-
bandi, heldur ríkisstjórn, sem Alþýðu-
bandalagsmenn áttu sæti í. Alþýðu-
bandalagsmenn nefna heldur aldrei
hina hlið málsins, að viðskiptakjörin
hafa versnað frá ársbyrjun 1974. Á síð-
asta ári um 16% og 10% árið áður. Við-
skiptakjörin hafa því versnað um nær
30% á tveim árum frá þvi þau voru best.
Auðvitað hlýtur það að koma niður ein-
hvers staðar. Að vísu neituðum við lengi
að horfast i augu við þessi versnandi
viðskiptakjör, og þrátt fyrir 10% verri
viðskiptakjör 1974 en árið áður. Þá juk-
um við þjóðarútgjöldin um 10%. Núver-
andi rikisstjórn hefur snúið við blaði, og
aðgerðir hennar hafa orðið til þess að
þjóðarútgjöldin minnkuðu um 10% á
síðasta ári, en vegna samsvarandi lækk-
unar þjóðartekna leiddi það átak ekki til
umtalsverðs bata viðskiptahalla.
Ljóst er, að viljum við ná árangri við
stjórn efnahagsmála, þarf að samræma
aðgerðir 1) í ríkisfjármálum, með sam-
þykkt fjárlaga, 2) i peningamálum, með
gerð útlánaáætlunar, sem í fyrsta sinn
var gerð nú fyrir árið 1976, og tekur til
útlána banka, fjárfestingarlánasjóða og
erlendra lána, og 3) við ákvörðun kaup-
og kjaramála í kjarasamningum. Með
ákvörðunum í þessum þremur mála-
flokkum er kveðið á um það, hve þjóðar-
útgjöldin verða mikil.
Lækkum hallann
Ríkisstjórnin hefur sett sér það mark
að lækka hallann á viðskiptajöfnuðinum
niður I 6—7% af þjóðarframleiðslu á
yfirstandandi ári, úr 12% undanfarin 2
ár, og hyggst gera það með því, að sam-
neysla og einkaneysla sé óbreytt að
magni frá fyrra ári, en dregið verði úr
fjárfestingu og framkvæmdum hins op-
inbera og einkaaðila til þess að draga úr
þjóðarútgjöldum. Einkaneyslan stóð að
mestu undir samdrætti þjóðarútgjalda á
síðasta ári, og þykir ekki fært að gera
ráð fyrir að unnt sé að draga hana meira
saman. Þess vegna er við það miðað, að
kaup- og kjarasamningar þeir, sem nú er
verið aö gera, hafi ekki meiri kauphækk-
anir i för með sér en sem nemur því ?ð
halda óbreyttum kaupmætti frá því sem
un og var hún rædd á sameiginlegum
fundi fulltrúa rikisstjórnarinnar og
Alþýðusambandsins. Ríkisstjórnin gerði
þá grein fyrir að hve miklu leyti hún
gæti tekið tillit til þeirra ábendinga.
Síðan ræddu aðilar vinnuveitenda og
Alþýðusambandið saman og sendu sam-
eiginlegar tillögur til ríkisstjórnarinnar
20. janúar s.l., sem rikisstjórnin svaraði
á fundi 5. febrúar s.l. í svari ríkisstjórn-
arinnar kemur fram, að ríkisstjórn og
aðilar vinnumarkaðarins eru sammála
um nauðsyn þeirra þriggja megin mark-
miða, sem ríkisstjórnin frá upphafi hef-
ur sett sér, i fyrsta lagi að tryggja fulla
atvinnu, I öðru lagi að hamla á móti
verðbólgu, og í þriðja lagi að bæta við-
skiptajöfnuðinn við útlönd og greiðslu-
stöðu landsins.
En ríkisstjórnin bendir á, að skilyrðið
til þess að þessum markmiðum verði
náð, sé að vinnufriður haldist og launa-
breytingum vérði mjög í hóf stillt.
Rétt er að það komi fram, að ríkis-
stjórnin hefur tekið jákvætt undir
endurskoðun lifeyrissjóðakerfisins og
haft frumkvæði og atbeina að því, að
samkomulag hefur nú verið gert með
aðilum vinnumarkaðarins, annars vegar
um úrlausn til bráðabirgða, sem ríkis-
sjóður mun að vissu marki standa undir,
og hins vegar um endurskipulagning líf-
eyriskerfisins til frambúðar, og er þetta
samkomulag mikilvægur þáttur I
væntanlegu heildarsamkomulagi.
Ríkisstjórnin hefur haft forgöngu urn
og veitt atbeina til endurskoðunar sjóða-
kerfis sjávarútvegsins, sem er grundvöll-
ur þeirra kjarasamninga, sem nú eiga
sér stað á þvi sviði og hagkvæmari
reksturs sjávarútvegsins I framtiðinni.
Það sem á milli bar ábendinga aðila
vinnumarkaðarins og undirtekta ríkis-
stjórnarinnar var einkum varðandi
lækkun ríkisútgjalda, annars vegar, og
lækkun söluskatts, launaskatts og
fasteignaskatta hins vegar. Ríkisstjórnin
benti á, að við gerð fjárlagafrumvarps
fyrir yfirstandandi ár, var beitt ýtrasta
aðhaldi í útgjaldaákvörðunum og þeirri
stefnu fylgt eftir við meðferð fjárlaga-
frumvarpsins á Alþingi.
Ég er að vísu þeirrar skoðunar, að
nauðsynlegt sé að beita áfram fyllsta
aðhaldi við ákvörðun rfkisútgjalda, og
vonir standi þá til að unnt sé að lækka
ríkisútgjöld sem hlutfall af þjóðarfram-
leiðslu með auknu aðhaldi, skipulags-
breytingum og sparnaði, og að því verð-
ur stöðugt að vinna.
Þegar á heildina er litið, er Ijóst, að
það hefur ekki við rök að styðjast, að
rikisvaldið hafi tekið neikvætt undir
ábendingar aðila vinnumarkaðarins,
heldur að meginhluta til svarað þeim
jákvætt, en að svo miklu leyti sem um
neikvæð svör var að ræða, getur
stjórnarandstaðan á Alþingi ekki gagn-
rýnt þau. Stjórnarandstaðan hefur ekki
treyst sér til þess að standa að lægri
rikisútgjöldum heldur þvert á móti vilj-
að hafa þau hærri.
Hlutverk
hagsmunasamtaka
Aður en ég lýk máli mínu, vil ég láta
það koma skýrt fram, að ég tel
hagsmunasamtök i þjóðfélaginu hafa
veigamiklu hlutverki að gegna, og vera
nauðsynlegur þáttur lýðræðisskipu-
lagsins.
Það er hlutverk stjórnvalda, ríkis-
stjórnar og Alþingis, að undirbúa og
samþykkja fjárlög og gera heildar-
áætlun um útlán sem og að marka við-
horf sitt almennum orðum til kaup- og
kjaramála, án þess að utn bindandi, vald-
boðnav fyrirskipanir sé að ræða.
Hagsmunasamtökin sjálf, launþegar
og vinnuveitendur, verða í samningum
sin á milli fyrst og fremst að semja utn
kaup og kjör. En hvor aðili fyrir sig
rikisvald og hagsmunasamtök verður að
virða verksvið hins.
Vegna þess að þrir málaþættir, fjár-
mál ríkisins, peningamálin, þ.e.a.s.
útlánastefnan almennt, og kaup- og
kjaramálin, segja fyrir um þróun efna-
hagsmála, þarf að vera samráð og sam-
vinna milli stjórnvalda og hagsmuna-
samtaka. Án slíks samráðs næst ekkí sú
samræming i stjórn efnahagsmála, sem
nauðsynleg er til þess að ná þeim mark-
miðum, sem allir tjá sig i orði samþykka,
þ.e.a.s. að tryggja fullt atvinnuöryggi,
bætta greiðslustöðu út á við og stöðugt
verðlag.
Megum ekki glata
þessum árangri
Yfirstandandi kjaradeilur sýna ljós-
lega að mikil þörf er endurbóta við gerð
kjarasamninga, þegar út í verkföll er
komið, áður en aðilar hafa rætt nægilega
ágreiningsmál sín og áður en gengið er
úr skugga um, hvort unnt sé að leysa þau
án vinnustöðvunar, sem öllum er til
tjóns.
Við megum ekki glata þeim árangri,
sem náðst hefur I baráttunni gegn verð-
bólgunni. Sé litið á tímabilið frá maí í
fyrra til febrúar nú er hækkunin um
19% en það svarar til 26% hækkunar á
einu ári miðað við 50% áður og síðustu 3
mánuði er hækkunin mun minni.
Framhald þessarar þróunar er
launþegum og þjóðarbúinu nauðsynlegt.
Hagsmunasamtökin hljóta að gera sér
grein fyrir þvi.
Herra forseti.
Okkur islendingum er gjarnt, bæði
þegar við ræðum mál okkar á milli og við
aðrar þjóðir, að bera fyrir okkur að við
séum fáir, fátækir og smáir. Víst erum
við það, en það er okkur engin afsökun.
Við verðum að standa jafnt öðrum þjóð-
um, ef við viljum vera sjálfstæð og ábyrg
þjóð í samskiptum þjóða á milli. Það
verðum við ekki nema við treystum efna-
hagsgrundvöll okkar og kunnum okkur
hóf i samskiptum sjálfra okkar á milli.
Leitumst við að leysa deilumál okkar
m.eð friði, inn á við og út á við.
Fram komin vantrauststillaga, þegar
við stöndum í alvarlegri baráttu við
Breta og kjaradeilum inn á við, er ekki
til þess fallin að styrkja stöðu okkar.
Hún skiptir e.t.v. ekki miklu máli að
öðru leyti en því, að afhjúpa veika, ráð-
villta og fljótfærna stjórnarandstöðu á
islandi 1976.