Morgunblaðið - 26.02.1977, Blaðsíða 26

26
MOKGUNBLAÐIÐ, LAUOAKDAGUR 26. FEBRÚAR 1977
Umsjón: Pétur J. Eiríksson
Stærð viðskiptabankanna sem % af samanlögð-
um innlánum.
Ef gerður er samanburður á hlutfallslegri stærð islenzku viðskiptabank
anna í upphafi og við lok tiu ára tímabilsins 1966—76, kemur í Ijós að
einkabankarnir tveir, Iðnaðarbankinn og Verzlunarbankinn, hafa minnkað
ásamt Útvegsbankanum, sem er rikisbanki á meðan ríkisbankarnir Lands-
bankinn og Búnaðarbankinn og banki samvinnuhreyfingarinnar, Samvinnu-
bankinn, hafa stækkað.
Það er álitamál hvaða mælikvarða skal nota á stærð fyrirtækis eins og
banka. Ýmsir möguleikar koma til greina, eins og velta, starfsmannafjöldi,
fjöldi útibúa, innlán, útlán og fleira. Hér er notast við innlán bankanna sem
mælikvarða á stærð og innlán hvers banka reiknað sem hundraðshluti af
samanlögðum innlánum allra bankanna.
Landsbankinn, sem er lang stærstur bankanna að innlánum hefur vaxið
aðeins óverulega 1966 voru innlán hans 42,9% af samanlögðum innistæð
um en 43,1% 1976. Búnaðarbankinn óx meira og eru samsvarandi tölur hjá
honum 18,7% og 21,7%. Hundraðshluti Útvegsbankans hefur hins vegar
minnkað mikið eða úr 17,6% í 12,9%. Samvinnubankinn tók til sín stærri
hluta innlána 1 976 en tíu árum áður eða 8,2% miðað við 5,9% 1 966.
Það er athyglisvert að hundraðshluti einkabankanna Iðnaðarbankans og
Verzlunarbankans hefur minnkað. Verzlunarbankinn geymdi 7,9% af saman-
lögðum innlánum 1966 en aðeins 5,9% 1976. Hlutur Iðnaðarbankans
lækkaði úr 7% 1966 í 5,9% á síðasta ári. Nýr einkabanki var þó stofnaður á
tímabilinu, Alþýðubankinn, og nema innlán hans 2% af samanlögðum
innlánum.
Innbyrðisstærðarroð bankanna hefur því breytzt nokkuð á umræddu
tímabili. Búnaðarbankinn er enn næst stærstur bankanna og Útvegsbankinn
þriðji. Samvinnubankinn sem í upphafi tímabilsins var minnstur bankanna,
sem þá voru sex, er nú fjórði stærstur, Verzlunarbankinn, sem 1966 var
fjórði stærstur, er nú sjötti og kominn niður fyrir Iðnaðarbankann, sem er
fimmti í roðinni. Alþýðubankinn er því minnstur viðskiptabankanna.
í öllum tilfellum er miðað við stöðuna í árslok hvors árs. (Heimildir:
Ársreikningar bankanna og Hagtölur mánaðarins).
Ljósm. Mbl. Rax.
Þorsteinn Baldursson í miðjunni ásamt tveimur starfsmönnum Vélaborgar, Hjalta Auöunssyni, vinstra
megin en B:ldri Þorsteinssyni, hægra megin.
Vélaborg;
Næst stærst á dráttar-
vélamarkaði á 5 árum
Það er oft erfitt fyrir
ung fyrirtæki að komast
inn á markað og ná fót-
festu hvað þá að verða leið-
andi, þar sem fyrir eru
sterk og gamalgróin fyrir-
tæki. Það gerist þó og hef-
ur gerst á dráttarvéla-
markaðnum á íslandi. Á
aðeins fimm ára langri ævi
hefur fyrirtækið Vélaborg
h.f. orðið næststærsti selj-
andi dráttarvéla á íslandi
með nákvæmlega fjórðung
af heiidarsölunni.
Þorsteinn Baldursson, fram-
kvæmdastjóri Velaborgar, sem
flytur inn Ursus dráttarvélar frá
Póllandi, skýrði Morgunblaðinu
Norðmenn:
ÞINGNEFND, sem átti að
fjalla um eignir norska
ríkisins í ýmsum fyrirtækj-
um, hefur lagt til að stofn-
að verði fyrirtæki til að
annast þessar eignir. Um
er að ræða fyrirtæki með
samanlagt um 40.000
starfsmenn og sem að
hluta eða öllu leyti eru í
eigu ríkisins. Meðal fyrir-
tækja, sem heyrðu undir
nýja fyrirtækið yrðu
Kongsberg vápenfabrikk,
Norsk Hydro og Ardal og
Sunndal verk.
í áliti nefndarinnar er lagt til
að fyrirtækið verði ekki eigandi
hlutabréfa ríkisins heldur annist
meðferð þeirra. Það verður því
ekki um eignarfélag (holding
company) að ræða eins og í Sví-
þjóð, þó að i raun muni fyrirtækið
starfa sem eigandi hlutabréfa
með meðfylgjandi skuldbinding-
hvernig fyrirtækið hefur náð svo
góðri fótfestu. Þorsteinn er eig-
andi heildverzlunarinnar Gisli
Jónsson & Co, en hann réðst til
starfa hjá því fyrirtæki 1968 og
gafst síðan kostur á að eignast
það.
,,í byrjun ársins 1972 bauð
pólski verzlunarfulltrúinn á ís-
landi Þóri Jónssyni i Ford, sem þá
var hluthafi í Gísla Jónssyni, að
taka að sér umboð fyrir Ursus
dráttarvélar. Þórir taldi sig hafa
nóg fyrir, en benti á mig. Ég sagði
strax já, því að ég vissi að enginn
nýr aðili hefði komið inn á
dráttarvélamarkaðinn í áratugi
og þvi væri þar allt i föstum
skorðum. Fyrirtækið Vélaborg
var stofnað um Ursusvélarnar, en
það er dótturfyrirtæki Gisla Jóns-
um og réttindum. Það á einnig að
hafa rétt til eigin frumkvæðis, til
dæmis að stofna ný fyrirtæki.
Fremstu markmið fyrirtækisins
verða að samræma áætlanir, fjár-
festingar og fjármögnun, en ein-
stök fyrirtæki skulu þó vera
byggð upp í samræmi við gildandi
reglur. Lagt er til að stjórn fyrir-
tækisins verði skipuð af rikis-
stjórninni og álítur nefndin að
hæfilegur starfsmannafjöldi sé 15
— 20 manns.
Nefndin álítur að nýja fyrirtæk-
ið geti orðið til þess að gera við-
skiptasjónarmið ríkari í samskipt-
um einstakra ríkisfyrirtækja á
kostnað stjórnmálalegra- og efna-
hagslegra sjónarmiða, sem nú
virðast ríkja. Hvorki Statoil né
Norsk Olje A.S. verða undir
stjórn nýja fyrirtækisins, þar sem
þau starfa beint að vinnslu
náttúruauðæfa úr Norðursjó og
þykir því heppilegra að þau heyri
beint undir þing og ríkisstjórn.
Ekki er búist við að ákvörðun
verði tekin um þetta fyrr en eftir
kosningar.
sonar & Co. Ég fór út til Póllands
vorið 1972 og talaði við forráða-
menn Ursus-verksmiðjanna og
skoðaði dráttarvélarnar og ákvað
að kaupa 12 vélar, 40 og 60 hest-
afla, sem ég hélt að pössuðu bezt
hér. Það var því farið rólega af
stað, enda vildum við ekki taka
neina óþarfa áhættu.“
Þorsteinn sagði að þessar vélar
hefðu strax farið í vinnu hér og
komið í ljós að þær hentuðu vel
íslenzkum landbúnaði. Næsta ár
voru kaupin því þrefölduð, en
1974 voru pantaðar 58 vélar, 1975
voru 88 vélar keyptar og á síðasta
ári 123. Þar með var Vélaborg
orðið næst stærsta fyrirtækið á
dráttarvélamarkaðnum á Islandi,
þétt á eftir Dráttarvélum h.f. sem
selur Massey Ferguson og vel á
undan Globusi sem selur Zetor.
Þorsteinn taldi margar ástæður
vera fyrir velgengninni: Vélarn-
ar, sem í upphafi komu reyndust
vel, starfsmenn fyrirtækisins
reyndust vera samvalinn og sam-
vizkusamur hópur, verðið afar
hagstætt og söluaðferðin.
„Markaðurinn var í mjög föst-
um skorðum," sagði Þorsteinn,
,,og fyrirtækin fóru ekki að aug-
lýsa dráttarvélar fyrr en kaupin
voru að fara i gang i maí eða júni.
Ég reyndi að fara ótroðnar slóðir
og byrjaði að auglýsa strax á
haustin til að reyna að dreifa söl-
unni. Ég reyndi að sýna bændum
fram á að það væri óhagkvæmt að
kaupa dráttarvél strax og hún
ætti að fara í fulla vinnu. Það
væri betra að vera búinn að fá
vélina nokkru fyrir háannatím-
ann til að átta sig á henni og
tilkeyra. Mikill þáttur í sölustarf-
inu fyrstu árin var að fara á bæi
og kynna vélina og þaö var oft
erfitt að fara á milli og kynna
bændum glænýja vél, sem enginn
þekkti. Nú erum við hins vegar
komnir á það stig að vélin kynnir
sig sjálf i öllum sveitum."
Þorsteinn benti einnig á mikil-
vægi andlits fyrirtækisins gagn-
vart bændum:
„Ég ákvað í upphafi að leggja
enga áherslu á fína starfsaðstöðu
heldur að bændur fengju strax
aðgang að þeim mönnum sem sjá
um vélarnar og varahluti, þegar
þeir kæmu til fyrirtækisins til að
spyrjast fyrir um dráttarvélar, í
stað þess að hitta prúðbúna skrif-
stofumenn. Ég held að þetta sé
Ihuga fy rirtæki
um ríkiseignir