Morgunblaðið - 30.04.1977, Síða 19

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 30. APRÍL 1977
19
SALAT
(Lactuca sativa)
SALAT tilheyrir körfu-
blómaætt. Það er komið
út af plöntu sem vex víða
um álfur: Evrópu, Afríku
og Asíu. Langt er síðan
það var tekið i ræktun i
Miðjarðarhafslöndunum
og sagnir eru til um það
sem matjurt fyrir og um
Krists burð. Nú á timum
Salat plantað á beð.
er það ræktað til matar í
flestum löndum heims og
best kann það við sig í
tempraða beltinu, eða
sem sagt þar sem ekki er
mjög heitt loftslag.
Blöð salatsins eru
notuð til matar. Sum af-
brigði þess mynda höfuð
og eru nefnd höfuðsalat,
önnur bera heitið blað-
salat af þvú að blöð þess
vefjast ekki saman. Salat
má yfirleitt fara að nota
8—10 vikum eftir
sáningu. Höfuðsalatið
þarf þó heldur lengri
vaxtartíma en blaðsalatið
og gott er að hafa báðar
tegundirnar í garði
sínum.
Salati er sáð beint út
eins snemma vors og
auðið er, segjum seinast í
apríl eðaíyrst í maí, með
öðrum orðum strax og
jörð er orðin það þíð að
hægt sé að bera í salat-
beðið og stinga það upp.
Sáð er í raðir með ca. 15
sm. bili milli raða. Þegar
blöðin eru orðin um það
bil 8 sm há má fara :ð
skera ofan af plöntunum
til matar, en hyggilegast
er að skera ekki mjög
nærri rót því ef ekki er of
nærri plöntunum gengið
vaxa blöðin upp aftur og
gefa nýja uppskeru að
fáum vikum liðnum.
Salat er ásamt næpum
og hreðkum einhver allra
auðveldasta matjurt í
ræktun hérlendis, þarf
lítið pláss en gefur
árvissa uppskeru. Það
þrífst best í næringar-
ríkum frekar sendnum
moldarjarðvegi, þarf
allmikinn áburð.
Salat er sjálfsagt á mat-
borðið yfir sumartímann
og er hreinasta sælgæti í
munni. Meðan blöðin eru
smá má bera þau fram
heil en seinna klippir
maður þau gjarnan
niður. í salatskálina er
svo blandað annaðhvort
salatsósum (Marinade
eða dressings) eða öðru
eftir smekk og ástæðum
tivers og eins.
Oft nota ég einhverja
ávexti saman við niður-
klippt salatblöðin, annað-
hvort niðurskorið epli
eða appelsínu, rúsinur
eða afganga af niður-
soðnum ávöxtum. Blanda
þaö með dálitlum púður-
sykri og súrmjólk eða
súrum rjóma. Ef salat-
sósur eru notaðar er gott
að búa til ríflegan
skammt af slíku í einu og
geyma á flöskum og eiga
þ :nnig tiltækt. Og hér er
uppskrift af franskri
salatsósu: 1. tesk, salat —
1 matsk. sykur — Vi tesk,
Þroskavænlegt höfuðsalat.
pipar — llA dl. sjóðandi
vatn — VA dl. edik — 3
dl. matarolía. Salt, sykur
og pipar brætt í sjóðandi
vatninu. Edik og olía sett
í. Hrært saman í hræri-
vél. Sett á flöskur og
gripið til eftir þörfum.
Sumir hafa svolítið hvit-
lauksduft og sinnep í
salatsósur.
Góð afbrigði af salati
eru t.d. Buttercrunch og
Webbs Wonderful.
S.A.
JONAS PETURSSON:
Orkan er valdið
Ég ritaði grein fyrir jólin í
vetur, sem birtist í Morgun-
blaðinu 15. janúar s.l. Gagnrýni á
framvindu mála í landi okkar og
þjóðlifi. í niðurlagi varpaði ég í
örstuttu máli fram mynd þeirri er
greipt er i vitund mína af Islandi
framtíðarinnar, þjóðlífinu — ef
þjóðin vill lifa farsæl í landi sínu
og fólkið verðskulda heitið ís-
lendingar:
... „Islenzkt þjóðfélag, sem
breiðir sig um allt okkar land með
sjálfstæðum heildum eftir
staðháttum, með eigin orkuver og
orkustjórn með meginstjórnsýslu
í flestum málum, fjármögnun
margfaldri við það sem nú er, og
fólk, sem trúir á mátt sinn og
megin i félagslegri hyggju við
nýtingu orkulinda, — mannbóta i
skólastarfi. Einbeittra samtaka
við samgönguæðar til sjós, lands
og lofts og „samneyzlu“, sem
hæfir samfélagi, þar sem mann-
rækt er stunduð."
Þetta eru fá orð, en i fullri
meiningu og heilsteypt mynd, ef
vel er að gáð.
Annað vil ég minna á, strax í
upphafi: Þegar Gunnar Gunnars-
son, skáldbóndinn frá Skriðu-
klaustri átti 75 ára afmæli var
viðtal við hann í útvarpinu. Meðal
annars sagði Gunnar nokkurn-
vegin með þessum orðum: Það
trúa naumast nokkrir meðal
erlendra stórþjóða, sem leiða
hugann að íslenzku þjóðfélagi að
150—200 þús. menn geti haldið
uppi sjálfstæðu menningarríki.
Og Gunnar bætti við: „Þetta er
ekki hægt! En samt gerum við
það!“ Ég bið ykkur að hugleiða
vandlega: Þetta er ekki hægt! —
en samt gerum við það!
Tölvan og brjóstvitið að tala
saman!
Ég minnti í upphafi á mynd þá
er mér er sífellt fyrir sjónum um
sjálfstæðar heildir í landshlutum
— með meginorkuver og orku-
stjórn. Þá mynd, sem ég hefi
margsinnis kynnt, sem ég gerði
tilraun til að fá Austfirðinga til að
styðja mig i að gera að veruleika
með flutningi frumvarps á
Alþingi er fram kom 17. des. 1966
um Austurlandsvirkjun. Það fól í
sér stofnun sjálfstæðs orkufyrir-
tækis á Austurlandi sem leiddi
m.a. til þess að Austfirðingar
sjálfir hefðu framkvæmt virkjun
í Lagarfossi og ættu hana því.
Þennan stuðning fékk ég ekki svo
sem muna má. Þess vegna var
ekki af Alþingi talin ástæða til að
fjalla frekar um málið. Síðan hefi
ég margsinnis itrekað þessa
skoðun mína og síðast með þeim
orðum er ég hafði hér í upphafi.
Frá þessum tíma hefir mér málið
aldrei horfið úr huga og nú að
undanförnu hverja stund, já
hverja sekúndu orðið mér ljósara,
enn ljósara að framtíð strjálbýlis
á Islandi er undir því komin að
landshlutarnir byggðarlögin viðs-
vegar um ísland hafi vald yfir
sinum málum.
ORKAN ER VALDIÐ!
Þetta sjá þeir i Orkustofnun!
Þetta finna þeir i Seðlabanka,
einhvern snefil af þessu hjá
Rafmagnsveitum rikisins, i öllum
þeim höllum og skúmaskotum á
höfuðborgarsvæðinu, þar sem
efldur hefir verið marghöfðaður
þurs til að drottna yfir lands-
byggðinni og tryggja eigin hag í
svokölluðu velferðarríki þess
blinda lifsgæðamats, sem alda-
gömul örbirgð og óvægin lífsbar-
átta, — sem þó heyrir nú sögunni
til, — hefir gert svo marga glám-
skyggna á og ótrúlega veika fyrir.
Orkan er valdið! Þess vegna rís
hvert hár á mér, þegar minnst er
á byggðalfnu, náðarspenann, sem
ég kalla. Éins og nú er málum
háttað er tengilínan frá Suður-
landi armur þess valds, sem
drottnar, getur drottnað og vill
drottna. Orkan, valdið á Reykja-
vikursvæðinu.
Mér kemur I hug í þessu sam-
bandi sagan „Eiríkur Hansson".
Frú Patrik, sem $at (stofu stnni, í
virðulegum stóli, sem hafði keyri
í hendi sér. Og er hún kallaði
,3rokk Ansinn" til viðtals að
setja ofan I við hann, þá þurfti
hún ekki að hreyfa sig — með
keyrinu náði hun í hvert horn
stofunnar.
Nú vilja e.t.v. sumir bera mér á
brýn að ég sé félagsskitur i
islenzku þjóðfélagi, með þeim
skoðunum er ég ali með mér. Við
það kannast ég ekki. Hitt er
nauðsyn að muna að sjálfstæðis-
kennd er rik í flestum brjóstum.
JÓNAS PÉTURSSON
Ræða flutt
á raf orku-
málafundi
15. aprílí
Valaskjálf
Fyrst er einstaklingur siðan
heimili, hérað eða byggðarlag,
fjórðungur, þjóðland o.s.frv. Hér
bætist það við, það grundvallar-
atriði að byggja allt okkar land,
sem jafnast, en i þvi felzt að
náttúrugæði á hverjum stað og
það er orkan undirstaða, sé á
valdi þeirra er þar búa. Að hvar
sem er á landinu, sé lifshræringin
með heildarsvip — að tækni-
þekking til dæmis sé ekki I hnapp
á einum stað fremur en öðrum —
að lífsánægja fólksins sé söm um
allt land af þvi að það finnur
styrk sinn og samstöðu í hæfi-
leikum, þekkingu og atorku, sem í
engu stendur að baki því, sem
almennt gerist I byggðarlögum.
Ekkert yfirlæti, aðeins raunsæi í
krafti þeirra lifsskilyrða, sem
ærin eru um allt land. Með
orkuna sem undirspil i lífsöryggi
í nútíð og framtíð á eigin valdi!
Og nú minni ég á gamla spak-
mælið, sem Björn á Löngumýri
fór með eitt sinn í ræðu á Alþingi:
„Betra er hjá sjálfum sér að taka,
en sinn bróður að biðja"! 1 þessu
felst engin óvild i systkinahópi,
ekkert nema djúpur unditónn
þess guðdómlega sannleika að i
öllu bróður-þeli er þó sjálfstæðis-
kenndin visasti vegur til far-
sældar og jafnræðis. í ljósi þess
er min þjóðfélagsmynd.
Þegar virkjunin við Lagarfoss
var formlega tekin í notkun gaf
orkuráðherra Gunnar Thorodd-
sen þær upplýsingar að kostn-
aðarverð hennar væri um 860
milljónir króna. Mig rak i roga-
stanz — eins og sagt er, að heyra
þessa upphæð. Ég hafði í 3 ár
starfað við byggingarhluta
hennar hjá Norðurverki og vissi
hér um bil hver kostnaður þess
hluta var. Það var sem sagt
bygging orkuversins, bygging
laxastiga, brúar og stiflu og
frágangur landspjalla að nokkru
leyti. Fyrir þetta allt fékk verk-
takinn 139 milljónir króna! Hvar
eru hinar 720 milljónir — og
hefir þó bætst drjúgum við síðan
með lokubúnaðinn, svo að nú er
nefndur einn milljarður! Af
hverju er ekki birt sundurliðað
yfirlit um kostnað við fram-
kvæmdina? Er það rétt að
Rafmagnsveitur rikisins hafi
fengið 160—200 milljónir I sinn
hlut fyrir umsjón og aðstoð? Hver
er hlutur Verkfræðistofu Sig-
urðar Thoroddsen fyrir áætlun
um verkið, teikningar og eftiriit?
Þessar upplýsingar væru
sannarlega nokkurs virði fyrir þá
Austfirðinga, sem þeirri van-
máttarkennd eru haldnir að
okkur sé um megn að standa á
eigin fótum í raforkuöflun og
dreifingu þótt hvergi á landinu
séu jafnbetri raforkuöflunarskil-
yrði heldur en einmitt hér!
Ég má til að minnast á Kröflu-
virkjun. Þar hafa svo margir
orðið vitrir eftir á. Ég fór s.l.
haust til að skoða fram-
kvæmdirnar þar. Þar varð mér
ljóst að yfirburðir jarðhita til raf-
orkuframleiðslu eru ekki eins
miklir og ég hafði haldið. Stóra
byggingin, önnur en stöðvarhúsið
og allur annar útbúnaður til að
losna við hitann eftir aö hann
hefir þjónað tilganginum að fram-
leiða raforkuna. Gífurlegur kostn-
aður sem ekki er til i vatnsorku-
veri. Þar fyrir utan eru
duttlungar gufunnar og tæringar
máttur — fylgifiskar, sem gera
það að verkum að um talsverða
framtíð enn verða gufuafls-
virkjanir tilraunavirkjanir.
Tilraunin við Kröflu kostar
mikið, tilraunir hljóta alltaf að
kosta mikið, — en eitt verður
líklega erfitt að meta til fjár við
Kröflu og það er sú
viðbótarþekking, sem
jarðfræðingar og verkfræðingar
hafa aflað sér — þeir héldu að
þeir vissu talsvert og sögðu sifellt
fyrir um framvindu — en nú held
ég að þeir séu þagnaðir. 3—4
milljarða af kostnaðinum við
Kröflu vil ég skrifa hjá Melunum
í Reykjavík — þar er háskólinn —
og loksins fengu þeir
jarðfræðingarnir tækifæri til að
auka þekkingu sína — vonandi til
þess að hún geti orðið að liði
síðar. Og Krafla hefir sýnt að
Melarnir eru ekki fullnægjandi.
Ég bið í einlægni allar góðar
vættir að vernda Kröfluvirkjun
og ég trúi þvi að hún eigi eftir að
framleiða raforku. En muna
skulum við að í Kröflu var farið
af þvi að Alþingi og ríkisstjórn
brást skyldunni i Laxárdeið vera
frjálst samkomulag Norðurlands-
virkjunar og Austurlands-
virkjunar tveggja sjálfstæðra
öflugra fyrirtækja, sem vinna
saman eftir þörfum. Sjálfstæð
orkubú! Mikið gladdist ég þegar
lögin um Orkubú Vestfjarða voru
samþykkt!
Af fullum krafti I fyrsta áfanga
Fljótskalsvirkjunar!
Af fullum krafti í Ammoniaks-
framleiðslu við Reyðarfjörð!
Seyðfirðingar eiga að virkja
sjálfir í Fjarðará!
Dregið í skyndihappdrætti FEF
DREGIÐ hefur verið f Skyndi-
happdrætti Félags einstæðra
foreldra.
Eftirfarandi númer komu
upp með vinning 4926 — lita-
sjónvarp, 8300 — ruggustóll,
3443 — málverk eftir Hring
Jóhannesson, 7495 — vikudvöl
i Kerlingarfjöllum fyrir einn,
10778 — verk eftir Sólveigu
Eggerz, 2499 — lampi frá Raf-
búð, 4656 — ferð með Utivist,
1358 — Hornstrendingabók,
8471 _ kaffivél, 4331, — skart-
gripir, 8400 — stytta frá Kúnst,
og 2934 málsverður i Nausti
fyrir tvo.
Vinninga má vitja á skrif-
stofu Félags einstæðra foreldra
i Traðarkotssundi 6.