Morgunblaðið - 30.04.1977, Page 35

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 30. APRÍL 1977
35
góöan guð að styrkja þau á stund
sorgarinnar.
Blessuð sé minning hjónanna
Maríu Sigurðardóttur og Sigurðar
Tómassonar.
Jón R. II jálmarsson.
Að morgni fyrsta sumardags
barst út sú harmafregn, að kvöld-
ið áður hefðu him merku Barkar-
staðahjón, María og Sigurður
Tómasson látizt í bílslysi. Jarðar-
för þeirra verður frá Hlíðarenda-
kirkju í Fljótshlíð í dag.
í örfáum kveðjuorðum verður
hér ekki lýst þeim sjónarsvipti,
sem orðinn er í Rangárþingi og
raunar i þjóðlífi okkar við hið
skyndilega fráfall þessara vin-
sælu hjóna, sem jafnan komu
fram af miklum myndarskap og
með glæsibrag. Heldur ekki mun
ég rekj.a uppruna þeirra eða ævi-
feril, en á þessum útfarardegi vil
ég minnast nokkurra atriða úr
þátttöku þeirra hjóna i atvinnu-
lífi okkar íslendinga.
Sigurður Tómasson á Barkar-
stöðum var afar félagslyndur
maður og beitti sér á langri starfs-
ævi fyrir margvíslegum framfara-
málum i héraði sínu, var lengi
oddviti Fljótshlíðarhrepps og i
sýslunefnd Rangárvallasýslu. Of
langt yrði upp að telja mörg þörf
málefni innan héraðs, sem
Sigurður á Barkastöðum beitti sér
fyrir að næðu fram að ganga, þó
vil ég minna á þá framkvæmd,
sem Sigurði mun hafa þótt einna
kærust, en það voru fyrirhleðslur
og varnargarðar hinna straum-
þungu fljöta Rangárþings. Við þá
vinnutækni, sem þekktist hér á
landi á áratugnum fyrir síðari
heimsstyrjöldina, var þessi fram-
kvæmd stórvirki, árangursrík
vörn gegn eyðingu víðáttumikilla
landsvæða i þessu fagra héraði.
Á yngri árum stundaði
Sigurður á Barkarstöðum sjó-
róðra á vertiðum, eins og þá var
títt um dugmikla bændasyni, sem
komizt gátu frá búskapnum, en þá
var fjölmennara búalið, en við
þekkjum nú. Á þessu æviskeiði
kynntist Sigurður sjávarútveg-
inum náið og hann hafði jafnan
áhuga fyrir framförum i þeirri
grein. Mun það ein af ástæðum
þess, að hann var frá upphafi í
forustusveit þeirra manna, sem
unnu að hafnargerð í Þorlákshöfn
og átti til dauðadags sæti i stjórn
fiskvinnslustöðvar Meitilsins h/f
í Þorlákshöfn.
Ævistarf Sigurðar Tómassonar
var búskapur að Barkarstöðum i
Fljótshlíð. Á því höfuðbóli rak
hann jafnan stórbú með héraðs-
höfðingjabrag og var talinn í hópi
efnaðri bænda, þótt lítt bærust
þau hjón á. Að Barkarstöðum er,
eins og viðast i Fljótshliðinni, ein-
stök náttúrufegurð, og þangað var
ánægjulegt að koma i heimsókn.
Gestrisni þeirra hjóna var fram-
úrskarandi og gestagangur mikill.
Húsmóðirin á Barkarstöðum var
jafnan frábær bústýra, en vann
sin störf hljóðlega, án yfirlætis,
eins og titt er um íslenzkar
bændakonur. Sigurður var einnig
einstakur atorkumaður og féll
sjaldan verk úr hendi, þótt hann
væri á áttugasta aldursári, er
hann lézt. Við hlið búskaparins
vann hann oft að mikilsverðum
verkefnum fyrir landbúnaðinn og
búvöruframleiðendur, og var
lengi forustumaður í atvinnu- og
félagsmálum þeirra. Hann var
kosinn í stjórn Sláturfélags
Suðurlands 15. júli 1946, varð
varaformaður árið 1948 og jafnan
endurkosinn, átti hann þvi sæti i
stjórn til dauðadags. í störfum
fyrir Sláturfélagið var Sigurður
mikill áhugamaur og vann af
dugnaði að uppbyggingu vinnslu-
og dreifingaraðstöðu féiagsins í
þágu framleiðenda og neytenda.
Honum var það sérstakt gleðiefni,
að nú í vor var fram haldið áfanga
í uppbyggingu vinnslustöðvar
Sláturfélagsins að Hvolsvelli, en
sú framkvæmd var Barkastaða-
bóndanum sérstakt kappsmál.
Vegna viðsýni Sigurðar á
Barkarstöðum, þekkingar hans á
atvinnumálum til lands og sjávar
og félagslegs þroska hans var gott
með honum að starfa. Sunnlend-
ingar minnast nú Maríu og
Sigurðar á Markarstöðum með
virðingu og þökk fyrir fagurt for-
dæmi og mikilsverða forustu.
Stjórn og starfslið Sláturfélags
Suðurlands þakka þeim Barkar-
staðahjónum framúrskarandi gott
samstarf. Við vottum uppkomn-
um börnum og öðrum vanda-
mönnum Maríu og Sigurðar inni-
legustu samúð.
Jón H. Bergs.
— Orka & tækni
Framhald af bls. 8
Hingað til hefur oliuvinnslan
aðallega átt sér stað í syðsta
hluta Rússlands, í nágrenni
Kaspíahafs og Svartahafs. A
árinu 1976 voru unnin í Sovét-
ríkjunum:
520 milljón tonn af olíu og
jarðgasi og 720 milljón tonn af
kolum, en á sama tima voru
framleidar 1.100.000 milljónir
kWst. raforku.
Á siðari árum hafa fundist
miklar orkulindir í Siberiu, og
hefur sérstök áhersla verið lögð
á oliuvinnslu í vesturhluta þess
lands, svæði sem er að flatar-
máli ámóta stórt og Arabíu-
skaginn.
Á þessu svæði voru árið 1964
unnin 0.2 milljón olíutonn, en á
árinu 1975 var vinnslan komin í
150 milljón og á allra næstu
árum er áætlað að hun nái 300
til 310 milljón tonnum á ári.
Þar með fengist á þessu svæði
einu álíka mikið olíumagn og i
Saudi Arabíu.
Þá er þess getið að 62% af
virkjanlegri vatnsorku Sovét-
rikjapna sé I Síberíu, en öll
virkjanleg vatnsorka þeirra er
áætluð um 3.800.000 milljónir
kWst. en það samsvarar um það
bil nálægt allri þeirri vatns-
orku í heiminum, sem nú er
virkjuð, miðað við áðurnefndar
forsendur Chase Manhattan
Bank.
Sovétríkin eiga gnægð kola
og jarðgass, enda flytja þau út
töluvert magn slíkra orkugjafa.
Sá sem þetta ritar hefur séð
geysi víðar pípulagnir í Tékkó-
slóvakiu, sem fluttu jarðgas frá
lindum Rússlands til iðnaðar-
héraða í Vestur-Þýskalandi,
enda er orkubúskapur
Þjóðverja mjög mikið háður
aðfluttum orkugjöfum.
Það kæmi Þjóðverjum illa ef
Rússar skrúfa fyrir kranann.
Þannig er það hjá flestum
stórum og voldugum ríkjum, að
Sovét undanskildum, að þau
eru háð hvert öðru í viðhaldi
nútima þjóðfélags.
3P) Imrnarímð
Hinn þekkti dansflokkur
skemmtir kl. 23.
Snyrtilegur klæðnaður
Ath. aldurstakmark 20 ára
Aðeins þeir sem hafa nafnskírteini fð aðgang.
— Hraunvarn-
iráíslandi
Framhald af bls. 15
heilsulind frá náttúrunnar hendi
er mörgum kær og fræg orðin sem
baðstaður jafnt innanlands sem
meðal margra útlendinga, gerðu
menn sér grein fyrir, að huga
þyrfti að þvi, að henni yrði ekki
fórnað án ráðstafana til varnar.
Þó var bent á, að trúlega myndi
eldgos á þessum slóðum gera
gjána ónothæfa til böðunar hvort
sem hraun rynni að henni eða
ekki, þar sem hitastig vatnsins
myndi að öllum líkindum hitna
mikið (við eldgosið í Leirhnjúk í
des. 1975 hitnaði Grjótagjá nokk-
uð).
Talið er að verja megi Grjótagjá
gegn hraunrennsli með þvi, að
byrgja munna gjárinnar meðan
hraun rynni meðfram þaki henn-
ar, eða jafnvel yfir hana og síðan
brjóta leið niður í hana eftir að
hið nýja hraun hefði stöðvast og
kólnað nægilega, til að vinna
mætti við það. Þó verður að ætla
að hitastig vatnsins yrði ýkja hátt
fyrst um sinn eins og áður segir.
Allar götur frá þvi að áætlana-
gerð um byggingu varnargarða
voru á frumstigi og fram að bygg-
ingu varnargarðs nr. 7 hafa áætl-
anir og fyrirhugaðar framkvæmd-
ir verið kynntar mjög ýtarlega í
fjölmiðlum, með fréttum, kortum,
ljósmyndum og nákvæmum skýr-
ingum um tilgang garðsins, og
hafa hvergi komið fram neinar
athugasemdir varðandi hann á
þeim tíma. Allan þann tíma var
engin ágreiningur um byggingu
garðsins hvorki i almannavarna-
nefnd Skútstaðahrepps né al-
mannavarnaráði.
Ef litið er á varnargarð nr. 7 í
Mývatnssveit í víðari merkingu
en aðeins sem mannvirki til varn-
ar byggðinni i Reykjahlíð kemur i
ljós að hann er annað og meira.
Varnargarður nr. 7 í Mývatns-
sveit og fyrirhugaðar hraunvarn-
ir vegna Kröfluvirkjunar eru
prófsteinn á vilja okkar og getu
til fyrirbyggjandi varnaraðgerða
gegn náttúruhamförum og munu
hafa mjög mótandi áhrif á afstöðu
til þeirra i framtiðinni, og þá ekki
eingöngu eidgosavarna heldur og
snjóflóðavarna o.þ.h.
íslendingar hafa löngum kennt
sig við land elds og ísa og tala
gjarnan með stolti um að 1100 ára
búseta i landinu hafi hert þá i
„baráttu" gegn eldgosum, jarð-
skjálftum, snjóflóðum o.þ.h.
Sannleikurinn er hinsvegar sá
að íslendingar hafa fram til síð-
ustu ára aldrei barist gegn
náttúruhamförum. Þeir hafa
hreinlega tapað baráttuiaust eða
flúið af hólmi. Þessari staðreynd
verðum við að kyngja og breyta
um, og þar með þróa varnarstarf í
áframhaldi frumsporanna í Vest-
mannaeyjum 1973.
Fyrstu tilraunir sem vitað er að
gerðar hafi verið til að hafa áhrif
á rennsli hrauns voru gerðar 1660
við Etnu og og gáfust mjög vel. Þá
grófu menn með handafli rás
fyrir hraunið til að veita þvi frá
bænum Catania.
Allar göt frá 1935 hafa verið
gerðar varnargarðaráðstafanir
við bæinn Hilo á Hawai og 1960
var fyrst reynd vatnskæling við
Kilauea, með að dómi heima-
manna góðum árangri.
Varnargarðabyggingar við
sama eldfjall 1955 og við Kapoho
sama ár gáfu mjög góðan árangur
og veittu hrauni eins og til var
ætlast.
Allt þetta ætti að sýna okkur
íslendingum, að fyrstu tilraunir
til eldgosavarna liggja hjá öðrum
þjóðum, og tími er kominn fyrir
okkur að feta í fótspor þeirra sem
hafa reynt að berjast gegn
náttúruhamförum, en gefast ekki
upp.
Guðjón Petersen.
— „Góðum
foringja er gott
að fylgja,,
Framhald af bls. 12.
fyrirtækisins, því að ekki er í
bókinni viðtal við hann, en hins
vegar er þar mynd af honum
með mjög svo viðeigandi bak-
grunni, sem sé tvöfaldri röð
mynda af vélbátum, sem verið
hafa í eigu Haralds Böðvafs-
sonar & Co. Ég læt svo lokið
þessari fyrri grein minni um
bókina með nokkrum tilvitn-
unum í viðtalið við Harald, þvi
að mér virðist það allt í senn:
fróðlegt, sérstætt og lærdöms-
rikt, og þá einkum þetta
þrennt: Hvernig brúað hefur
verið hjá hinum þremur ætt-
liðum hið margumrædda og ill-
ræmda kynslóðabil, hversu af-
dráttarlaust og jákvætt er mat
Haralds á giidi samstarfsmanna
sinna — og loks, hve æðri for-
sjón er honum og hugstæð.
Viðmælandi hans spurði þess
fyrst af öllu, hvort hann hefði
verið við þvi búinn, aðeins tví-
tugur, að taka að sér stjórn á
hinu störa fyrirtæki. Hann
svarar þannig:
„Svo langt sem ég man,
heyrði ég alltaf á afa mínum,
Haraldi Böðvarssyni, að ég ætti
að taka við þessu fyrirtæki,
þegar þar að kæmi. Ég vandist
þeirri tilhugsun æði fljótt, og
þess vegna var ég eflaust betur
undir það búinn en ella...“
Hann getur þess síðan ræki-
lega, hve heilir afi hans og faðir
hafi verið við fyirirtækið og
samvinna þeirra góð og náin.
Hann getur þess og, að eftir að
faðir hans hafi verið orðinn
annar framkvæmdastjóri fyrir-
tækisins, hafi þeir feðgar skipt
með sér verkum og þá hvor-
' ugur haft afskipti af gerðum
hins.
„Þannig var það einnig,"
segir hann, „eftir að við pabbi
fórum að finna saman". Hann
rómar samt leiðsögn föður sins,
sem hann auðvitað leitaði oft
til. Hann kveðst annars hafa
kappkostað að mynda sér sjálf-
stæðar skoðanir og hafi þá not-
að sér þá góðu reynslu, sem
starfsfólkið hafði, sumt búið að
vera hjá fyrirtækinu upp undir
hálfa öld, enda hafi sú reynsla
orðið sér ómetanleg. Svo farast
honum þannig orð:
„Ég dreg hins vegar ekki i
efa, að mörgum hafi þótt dálítið
skrýtið að fá sem yfirmann
hálfgerðan strákling, en ég var
aldrei látinn finna það, og allir,
sem ég leitaði til, vildu allt
fyrir mig gera.“ Þegar hann svo
er spurður að því, hvort ekki sé
erfitt að reka svona fyrirtæki
um þessar mundir, svarar
hann: „Það er óneitanlega
erfitt. En frumskilyrði þess, að
hægt sé að reka svona fyrirtæki
sæmilega, er að hafa góðan
mannskap, að hæfir menn séu í
hverju starfi. Hversu hæfir
sem stjórnendurnir eru og
hversu tæknilega vel útbúin
sem fyrirtækin eru, gengur
reksturinn aldrei vel, ef það
hefur ekki yfir góðum mann-
skap að ráða. Það er fólkið, sem
vinnur hjá fyrirtækinu. sem
skapar það, án fólksins verður
ekkert fyrirtæki til. Það sjá
allir.“ Svo velur hann dæmi,
sem sýnir það, hve misferli i
vinnubrögðum getur valdið litt
bætanlegu tjóni. Hann segir
starf sitt mjög bindandi, en
lætur um leið svo um mælt, að
ánægjan, sem hann hafi af öllu
amstrinu, sé ómæld.. Það, sem
honum finnst valda leiðustum
erfiðieikum, er útvegun
rekstrarfjár og allt það stúss og
vafningar, sem hún hefur i för
með sér:
„Að mínu viti fer alltof mikill
tími hjá stjórnendum fyrirtæja
I þetta. I stað þess að geta ein-
beitt sér að rekstrinum, vinna
að endurbótum og rekstrarhag-
ræðingu með verkstjórum
sínum, þurfa menn að standa i
fjármagnsútvegun og leitast við
að uppfylla smávægileg forms-
atriði i kerfinu. I þess konar
snúninga fer að mínu áliti dýr-
mætur tími til spillis." Hann
segir síðan, þá er hann er
spurður þess, hvort ekki sé
neinn afgangur hjá svona fyrir-
tæki til uppbyggingar fyrir
eigið fé: „Ef um hagnað er að
ræða, er hann notaður til að
kaupa eitthvað, sem vantar, eða
breyta einhverju, sem brýn
þörf er á.“
Hann lætur þess getið í við-
talinu, að nokkur hundruð
manna vinni nú hjá fyrir-
tækinu og veltan á árinu 1966
muni fara eitthvað yfir millj-
arð. Ennfremur, að vinnulaun í
landi muni sennilega verða
300—400 milljónir. Aðspurður
um vöxt skipaflotans í fram-
tiðinni kveður hann það hafa
verið stefnu fyrirtækisins að
stefna heldur á brattann en að
láta undan síga.. .“ „Þetta er
eilífi tafl,“ segir hann, og vissu-
lega er farið að hugsa fyrir
næsta leik."
Fyrirtækið á þó enn þá vél-
bátana Skirni, Harald og Rauðs-
ey, auk hins svo til nýja togara,
Haralds Böðvarssonar, — og
það fær til vinnslu hluta af afla
Víkingsins og viðlegubátanna
Bjarna Olafssonar og Árna Sig-
urðar.“
Það, sem hér hefur verið sagt
af því, sem fram kemur i við-
talinu, er ekki nama glefsur,
sem gripnar eru hér og þar, og
einu þykir mér verða að bæta
við, sem mér þykir merkilegt.
Það er svar Haralds við þessari
spurningu Sigurdórs: „Telurðu
að það séu einhver æðri máttar-
völd, sem standi með manni —
eða marki manni bás i lífinu og
stjórni gerðum manns.“ Hinn
ungi framkvæmdastjóri svarar
sem hér segir:
„Ég er ekki í neinum minnsta
vafa um það, að æðri máttar-
völd ráði mestu um gerðir okk-
ar, hjálpi mánni, þegar mest er
þörf á. Ég er einnig sannfærður
um, að einhver æðri máttur
hefur haldið verndarhendi
sinni yfir þessu fyrirtæki. Ég
hef orðið áþreifanlega var við
þetta, og þessi skoðun mín er
bjargföst.“
Guðmundur Gíslason Ilagalín.
1. maíkaffi Svalanna
Hótel Loftleiðum, Blómasal og Víkingasal.
Opnað kl. 14.30.
Glæsilegt hlaðborð. Skyndihappdrætti.
Vinningar m.a. Rafmagnsteppi — leikföng — myndavél — vöruúttekt.
Verð fyrr fullorðna kr. 500.-, börn kr. 300 -Allur ágóði rennur til líknarmála.
Svölurnar félag fyrrverandi og núverandi flugfreyja.